장음표시 사용
61쪽
largiundo gloriam adeptus est. In altero miseris perfugium erat, in altero malis pernicies illius facilitas, hujus constantia laudabatur. Postremo Caesar in animum induxerat laborare, vigilare negotiis amicorum intentus, sua neglegere nihil denegare, quod dono dignum esset sibi magnum imperium, CXerCitUm, novum bellum Xoptabat, ubi virtus enitescere posset. At Catoni studium modestiae, decoris, sed maxume severitatis erat. Non divitiis cum divite, neque factione Cum factioso sed cum strenuo virtute, Cum modest pudore, Uminnocente abstinentia certabat esse, quam videri, bonus malebat ita, quo minus gloriam petebat, eo illum magis sequebatUr.
OSTQUAM, ut dixi, Senatus in Catonis sententiam discesint, Consul optumum factum ratus, noctem, quae instabat, antecapere, ne quid eo spatio novaretur, Triumviros, quae supplicium postulabat, parare jubet; ipse, dispositis praesidiis, Lentulum in carcerem deducit: ceteris idem fit per Praetores. Est locus in Carcere, quod Tullianum adpellatur, ubi paullulum descenderis, ad laevam, Circiter duodecim pedes humi depresectus eum muniunt undique parietes atque insuper camera, lapideis fornicibus juncta sed incultu, tenebris, odore, foeda atque terribilis ejus facies est. In eum locum postquam demis, est Lentulus, vindices rerum Capitalium, quibus praeceptum erat, laqueo
62쪽
gulam regere. Ita ille patricius, ex gente Clarissuma Corneliorum, qui Consulare imperium Romae habuerat, dignum moribus factisque suis exitum vitae invenit. De Cethego, Statilio Gabinio, cepario eodem modo supplicium sumptum
Umea Romae geruntur, Catilina ex omni Copia, quam et ipse adduxerat et Manlius habuerat, duas legiones instituit; cohortes pro numero militum Complet deinde, ut quisque voluntarius aut ex sociis in Castra venerat, aequaliter distribuerat, ac brevi spatio legiones numero hominum Ypleverat quum initio non amplius duobus millibus habuisset. Sed ecomni copia Circiter pars
quarta erat militaribus armis instructa Ceteri, Ut quemque Casis armaverat, sparos aut lanceas, alii praeaCUtas Udes portabant. Sed postquam Antonius Cum XerCit adventabat, Catilina per montes iter facere, modo ad urbem, modo in
Galliam versus castra movere hostibus occasionem pugnandi non dare sperabat propediem magnas Copias sese habiturum, si Romae socii incepta patravissent. Interea servitia repudiabat, cujus initio ad eum magnae Copiae Concurrebant, opibUs conjurationis fretus simul alienum suis rationibus eXistumans, videri causam civium cum servis fugitivis communicavis h.
63쪽
ED postquam in castra nuncius pervenit, Romae Conjurationem patefactam, de Lentulo, Cethego, Ceteris, quos supra memoravi, supplicium sumptum: plerique, quos ad bellum spes rapinarum aut novarum rerum studium illexerat, dilabuntur reliquos Catilina per montes asperos magnis itineribus in agrum Pistoriensem abducit, eo Cons1lio, uti per tramites occulte perfugeret in Galliam. At in Metellus Celer cum tribus legionibus in agro Piceno praesidebat, ex dissicultate rerum eadem illa existumans, quae supra diximus, Catilinam agitare. Igitur, ubi iter ejus ex perfugis Cognovit, Castra propere movit, C sub ipsis radicibus montium consedit, qua illi descensus erat in Galliam properanti. Neque tamen Antonius proCUlaberat utpote qui magno XerCitu, locis aequioribus, expeditus, in fuga sequeretur. Sed Catilina, postquam videt montibus atque copiis hostium sese Clausum, in Urbe res adversas, neqUO fugae, neque praesidii ullam spem optumum factu ratus, in tali re fortunam belli tentare, statuit cum Antonio quam primum Confligere. Itaque, Concione advocata hujuscemodi orationem habuit:
64쪽
OMPERTUM ego habeo, milites, verba virtUtem
non addereri neqUe ex ignavo strenUUm, neque fortem e timido XerCitum oratione imperatoris fieri. Quanta cujusque animo audacia natura aut moribus
inest, tanta in bello patere solet quem neque gloria neque pericula excitant, nequidquam hortere : timor animi auribus ossicit. Sed ego vos, quo pauca monerem, advocavi simul uti caussam mei consilii aperirem. Scitis equidem, milites, socordia atque ignavia Lentuli quantam ips nobisque cladem attulerit; quoque modo, dum ex Urbe praesidia opperior, in Galliam proficisci nequiverim. Nunc vero quo in loco res nostrae sint, juxta mecum omnes intellegitis. Xercitus hostium duo, unus ab urbe, alter a Gallia obstant diutius in his locis esse, si maxume animus erat, frumenti atque aliarum rerum egestas prohibet; quocumque ire placet, ferro iter aperiundiam est. Quapropter vos moneo, uti forti atque parato animo sitis; et, quum praelium inibitis, memineritis, vos divitias, decus, gloriam, praeterea libertatem atque patriam in dextris vestris portare. Si vinCimus, Omnia nobis tuta
bunt; sin metu cesserimus, eadem illa adversa fient neque locus neque amiCus quisquam teget, qUem arma non teXerint. Praeterea, milites, non eadem nobis et illis necessitudo impendet; nos pro patria, pro libertate, pro vita certamus illis
65쪽
supervacaneum est pro potentia paUCOrUmIUgnare. Quo audacius aggredimini, memores pristinae virtutis. Licuit vobiscum summa turpitudine in exilio aetatem agere potuistis nonnulli Romae, amissis bonis, alienas opes exspectare. Quia illa foeda atque intoleranda viris videbantur, haec sequi decrevistis. Si haec relinquere vultis, audacia opus est nemo, nisi victor, pace bellum mutavit. Nam in fuga salutem sperare, quum arma, quis Corpus tegitur, ab hoste averteris, ea vero dementia est. Semper in praelio iis est maxumum periculum, qui maXume timent audacia pro muro habetUr. Quum vos Considero, milites, et quum facta vostra aestumo; magna me spes victoriae tenet. Animus, aetas, virtus vostra me hortantiam praeterea necesiitudo, quae etiam timidos sortis facit. Nam multitudo hostium ne CirCUmvenire qUeat, prohibent angustiae loci. Quodsi virtuti vostrae fortuna inviderit, Cavete, inulti animam amittatis neu capti potius, sicuti peCora, trUCidemini,qUam, VirorUm more pugnantes, Cruentam atque luctuosam victoriam hostibus relinquatis.
HAEC ubi dixit, paulluliam commoratus, signa Canere a jubet atque instructos ordines in lociam aequum deducit. Dein remotis omnium equis, qUO mih- tibias, Xaequato periculo, animus amplior es et ipse pedes CXerCitum pro loco atque copiis instruit. Nam uti planities erat inter sinistros montes et ab deXtra rupes aspera, octo
66쪽
cohortes in fronte constituit reliqua signa in subsidiis artius
collocat. Ab his Centuriones omnes lectos et V CatOS, praeterea e gregariis militibus optumum quemque armatum in
primam aciem subducit. C. Manlium in dextra, Faesulanum quemdam in 1nistra parte Curare jubet ipse cum libertis et Colonis propter aquilam adsistit, quam bello Cimbrico C. Marius in exercitu habuisse dicebatur. At e altera parte C. Antonius, pedibus aeger, quod praelio adesse nequibat, M.
Petreio legato Xercitum permittit. Ille Cohortes veteranas, quas tumulti caussa conscripserat, in fronteri post eas Ceterum exercitum in subs1diis locat. Ipse equo CirCUmiens, UnUmquemque nominans appellat, hortatUr rogat, Ut meminerint, se Contra latrones inermis, pro patria, pro liberis, pro aris atque focis suis certare. Homo militaris, quod amplius annos triginta tribunus, aut praefectus, aut legatus, Ut praetor Ummagna gloria in exercitu fuerat, plerosque ipsos factaque
eorum sortia noverat ea Commemorando militum animos accendebat. LX.
ED ubi omnibus rebus exploratis, Petreius tuba signum dat, cohortes paullatim incedere jubet; idem facit hostium exercitus. PostqUam eo entUm est, Unde a ferentariis praelium Committi posset, maxumo clamore infestis 1gnis concurrunt pila omittunt, gladiis res geritur. Veterani, pristinae virtutis memores, CominUs acriter
67쪽
instare illi haud timidi resistunt maxilma vi Certatur. Interea Catilina cum Ypeditis in prima acie versari, laborantibus succurrere, integros pro saUCiis arCesiere: omnia providere, multum ipse pugnare, saepe hostem ferire strenui militis et boni imperatoris ossicia simul eXsequebatur Petreius, ubi videt Catilinam, Contra a ratu erat, magna vi Contendere Cohortem praetoriam in medios hostis inducit, eosque perturbatos atque alios alibi resistentes interficit deinde utrimque e lateribus Ceteros aggreditur. Manlius et Faesulanus in primis pugnantes Cadunt. Postquam fusa Copias seque Cum paucis relictum videt Catilina, memor generis atque pristinae dignitatis, in consertissumos hostis incurrit, ibique pugnans ConfoditUr. LXI. E consecto praelio, Um Vero CernereS, Uanta audacia quantaque vis animi fuisset in exercitu Catilinae. Nam fere, quem quivis vivus pugnandolOCU Ceperat, eiam, amis anima, Corpore tegebat PauciaUtem, quos medio Cohors praetoria disjecerat, paullo diversius, sed omnes tamen adversis volneribus Conciderant. Catilina vero longe a suis inter hostium Cadavera repertiis est, paullulum etiam spirans ferociamque animi, quam habuerat vivus, in vultu retinens. Postremo comni Copia neque in praelio neque in fuga quisquam civis ingenuus aptus est ita cuncti suae hostiumque vitae juxta pepercerant. Neque tamen
68쪽
exercitus populi Romani laetam aut incruentam victoriam adeptus erat; nam strenuissimus quisque aut occiderat in praelio, aut graviter volneratus discesserat. Multi autem, qui de castris visundi aut spoliandi gratia processerant, volventes hostilia cadavera, amicum alii, pars hospitem aut Ognatum reperiebant; fuere item, qui inimicos suos Cognoscerent. Ita varie per omnem CXercitum laetitia moeror, luctus atque gaudia agitabantUr.