장음표시 사용
111쪽
ltem praesentatur hae habitudo menti tamquam typus et exemplar curarum, ad quod omnes Circuli in naturaeXSiStenteS, CuiuSCumque Sunt materiae et magnitudinis, reducuntur. Ad hanc enim habitudinem reSpiCientes percipimus a iudicamus, quinam sint circuli perfecti et quinam imperfeCti, Secundum Consormitatem vel difformi tatem, quam habent Cum ipsa.
2. Praeterea, item XPerientia teSte, non Solum Percipimus quidditatem vel essentiam rerum Corporearum extra OS XSiStentium, Sed etiam abStrahendo, Ompa rando, Componendo res Spirituale apprehendimuS, Ut naturam animae, rationem Veri, pulchri, boni, mali, immo ad ipsam Dei naturam CognoSCendam SSUrgi INUS.
Unde iam in Logica intelleximus, quomodo e parte obiecti distinguatur dea proprie dicta ab imagine vel phantasmate in phantaSi ProdUCta. II. Obiectum proprium intellectu accuratiUS de
Assertio L. - Pinum proprium vel primarium intemctus humani in praesentiosam est qui Pas rei naurialis. Non Contendimus intellectum, quotiescumque aliquid apprehendit, perfectam Semper rei quidditatem percipere vel essentiam'. Assertione illa o imprimis affirmamus obiectum proprium intelleCtus non SSe re Separata a materia vel spirituales, neque in intuitione essentiae divinae inveniri, Sed in rebus materialibus et sensibilibus, quarum quid ditatem tu minuSve perfecte, primari et Per Se percipit'. Assertio haec consCientiae teStimonio eVidenter probatur. Nam proprium intellectus obiectum illud est, ad quod apprehendendum natus est intelleCtus, et quod primario
112쪽
et per se apprehendit . Atqui experientia teste intellectus primario et per Se percipit quid litatem rei materialis. Constat enim Cognitionem intellectualem hominis a sensu
exordium ducere, Circa Sensibile re PotiSSimum CCupari, ad res autem spirituales nonni Si aegro Conatu SSurgere.
Quae satis indicant intellectum nostrum non ad spiritualia omnino, Sed ad immaterialia in materiali apprehendenda
e. Intellectus humani proprium obienim , ait S. Doctor, si es qui ita Sipe natura in materia corporali exsistens. γγ Confirmatur testimonium illud Conscientiae arx umento philoloxico derminos enim Cimus e SSe Signa notionum manifestativa. Ex natura proinde illorum ignorum sa- Cile modus CognoSCi potest, quo idea re metaphySi Cas, morale S religiosa reprae Sentante acquirimus. Atqui rerum
philologicarum viri peritissimi limum se Cerunt terminorum
nostrorum radi Ces primitiva omne ConCeptu CXPrimere rerum materialium'. Cf. I I97.
Thom. S. theol. I, . 84, a. s. a Un ,hilologue de grani renoua, a Mitiger a essay de dresse uiae table des racines primitives destingue indo-curoPCenne Ii en compte I 2I, outant que e nombro ourrat encore trere luit. Evideminent, ii sera it has ardeia de retendre que Cette table est comidete et exacte, notis laissoris i 'examen de la questionati homines com Petenis mais indubitablement, dans leti tene urgenerale, es conclusion de a philologie confirment a Psychologie scolastique, car elles tendent a tabli que les racines primitives des langues expriment des concepi de hose materielles Volci, Par exemPle, quelque specimen de racine Sanscrite pri Se aulia sard dans la table de Max Mulier nous citon scies vingi rem ieres: Creu Ser Onchevetrer lier, PeSer, detruire ga SP iller alguiser, gratier, Illor ire, manger, Partager, Ouper, raSSembler, tendre, melanger, CPari illor, arrOSer, trembler, eter Par terre, tomber etc. MaxwaιVer, Science of thougiit Appendix) Sancio ute, me racine ne Sont
113쪽
Asscrtio L. - Obienum proprium vel primarium in eblectus humani in praesentio alti est ratio quaedam abStracta univerSalis. Probatur haec altera assertio item conscientiae testimonio Clare enim videmiis praeter imagines illa concreta Sensu in nobis productas, abstractione illa physica, mathematica, metaphySi Ca, o quid ditatem rerum de qua
Supra diXimus apprehendere ut aliquid a notis individuantibus vel a quantitate sensibili vel a rationibus omnibus materialibus abstractum, ita ut praedicari possit de pluribus et de in ulis universalitas aptitudinalis L
Unde factum est, ut homo terminos etiam XCogitarit Communes, qui Signa Sint huius universalitatis, utpote quae manifestent et in mentem revocent nota tantum hiribus Commune neque tali individuo XC iSive Conveniant φ. Assereti Res omnino Spiri ualeS, praeSertim vero mItura Dei, Sunt obiectum Sec darium, etii per Se infelicuus humani. Experientia enim Constat re mere spirituales a nobis non Cognosci nisi ter quandam Conversionem ad ideas
Pa les premieres dii an gage humain, ais il est permis de re Sumer, Par analogie, que, Si ora arrivati hi racine veri abisme=it Primitives, ora se rotiverat ei presence 'expreSSion qui trahiraiciat
st D 'o vient que chaque sol que 'observe des in S, deshetres, des chata igniers, des renes, de bouleaux, e Pronorice mentalement te nom 'arbre D'ou vient que, orsque e nom Tarbre Se presente a m memoire, ii revelli tes mage de pins, des heires, des chataigniers, des renes, de bouleauX, celles-la et pas 'autre. De ce que e mot artre exprime certa in caractereSpropre a Parbre, commun a toti te arbres, Par exemple, elandu tron fixe au sol et PepanouisSemen de branches, deu Caractere qui noti permetient de reconna1tre ce uelque Chose Parbres
114쪽
in rebus sensibili bii apprehensas. Si e . . Deum ita intellegimus, ut non niSi per Cognitionem Creaturarum, qua primo CognOSCimu et quarum persectiones modo analogo Deo tribuimus, ipsum apprehendamUS.
De origine et efformatione idearum.
I. De origine idearum. Circa originem dearum, Si observationi recte institutae adimus, haec Cum Cholasticis statui possunt principia Assertio I. Intellectus noster initio onmi Gnitione actuali destituitur: est sicut tabula rasas, in qua nihil est scriptum, Sed tamen Si in solentia ad Cognoscendum. Hae propositio statuitur Contra fautores Systematis idearum innatarum, inter quos nominandi sunt Plato, Cartesius, Ibeibnigius, ant, Rosmini, tantologistae.1. M Trato quidem, theoria sua de praeexsissentia animarum ni SuS, forma rerum animae, Cum Corpori haeCinfunditur, iam inditas esse docuit, Sed in Statu quodam quasi oblivioniS. Occasione vero sensationis cognitio illa intellectualis, iuxta ipSum, quasi revivisCit, ita ut, Cum novas res addi SCimVS aliquatenu reminiscamur. a. Carusius ' ero vel saltem artesiani , Cum adessentiam animae Cogitationem actualem pertinere arbi tratus Sit, ipSam initio suae exsistentiae comphiribus deis in StruCtam esse autumavit. lales sunt de Dei, idea sui ipsius, dea cogitationis, idea liberi arbitrii . 3. Lei ictus ' deinde animam monadem quandam CSSedocuit speciali eaque superiore Gnitione praeditam, quae sit quasi Schema quoddam ConsuSum, e quo tam tuam e principio omni cognitio actualis defluat
115쪽
. antii autem sententiam de firmis innatis in Criteriologia sufficienter habe declaratam.
minati innatam esse primum docuit. Quam sententiam postea ita immutavit, ut ontologismum profeSSUS it.
6. Ontologistae vero, inter quos Malebranche 1638 ad 1715 , Gioberti 18o1 - 1832 smini, docent ab initio vitae nostrae intellectualis nos immediate intueri Deum,
ita ut in ipso cetera omnia CognOSCRmUS. Contra quos omnes assertionem illam primam Statui-mUS eamque probamus
I. DDYi re X evidenti Conscientiae testimonio Conscii enim sumus ideas OStras non quaSi praeformata Vel innatas in nobis inveniri, sed ut a nobis efformatas Semper apprehendi et percipimus nos abstrahere formas univerSales a condicionibus particularibus fore namque Xperimur in nobis sibi succedere posse status mentis relative ad Verum CognosCendum. Potest enim esse intellectus inpotentia tantum Ognoscendi, ut in puero CCidit, qui e g. nondum novit Septem his quinque Sse duodecim Velauu intellectus Cognoscit septem phiS Uinque e. g. CSSeduode Cim vel actu Completo, Cognitionem habitu quodam ConServat, i Uius CCasione data Cognitionem illam actu revocare poteSt. Sed si mens ab initio cognitione iam instructa esset, de stadiis illis percurrendis Conscientia non moneret . Quod quidem testimonium recordamur idem suiSSe Semper, per omne Vitae OStra ann OS, ad quos memoria sese extendit. Unde legitima inductione nobis Concludere licet eandem fuisse mentis evolutionem ab initio, ita ut vel primam omnium OStrarum idearUID, O tionem Cilicet entis, non innatam sed a nobis ipsis efformatam habeamus. Duae Conclusio maxime Confirmatur X
Cf. Mercier, Psychologie IIJ 54 sq.
116쪽
eo, Ilod etiam hin percipimus nos, quoties deam entis reflexam nobis estor mamiis, rationem illam liniversalem a condicionibus particularibus abStrahere. 2. Indirem SyStemata Omnia, quae Contra O tam evidens conscientiae testimonium ponuntur, arbitrario et gratuito sunt XCogitata. a Systema enim fatonis de praeeXSistentia animarum et dearum reminiscentia nullo nititur fundamento, immo, luoad dearum e rmationem, X perientiae Si Contrarium.
b Gratuito deinde omnino a Cartesiani Statuitur animam essentialiter SSe Cogitantem. X e enim, quod anima Clualiter St Vivens, non equitur, ut Ctualiter O-gitans esse debeat sufficit enim, ut Sit SubStantia fer VivenS.
Praeterea, admissis Ormis illi a priore activitate mentis productis, inducitur subiectivismus vel immanentismus quem apud Neo Critico et antianos reprehendimus .c Schema vero illud idearum Confusarum totius mundi singulis animis innatum a Lei isto satis Confuse St X- cogitatum, nisi forte sit ipsa illa potentia deas diversas estormandi, tuam scholastici admittunt. d On oloiris arum denique sententia Xperientiae aperte contradicit. Ideam enim Dei sibi esse ingenitam nemo
Una illam CXPertu eSt, immo experientia Cimus in eum a nobis non intuitive sed discursine, per Contemplationem
i Sept. 86i declaravit has Ontologistarunt Prolaositione Iuto Iradi non posse I. I in mediata Dei cognitio, habitualis saltem, intellectu humano essentiatis est, ita ut sitie ea nihil cognoscere Possit siquidem est ipsum lumen intellectuale. sa. Illud esse, quod in omnibus et Sine quo nihil intellegimus,
117쪽
De antii vero transcendentalismo, de Categoriis Cilicet eius et deis directivis menti innatis, satis diximus
Assertio L. - Ni i est in intellec, nisi prius fuerit
in emu Id est, ut de potentia ad actum transire possit intellectus, praerequiritur exerCitium Sensuum Si 'O Xternorum sive internorum. Experientia enim Constat nos ideas nostras aliter nobis efformare non posse nisi Condiciones determinantes abstrahendo a cognitionibus sensibus perceptis p. 80 . Quod
manifeste apparet in eo, qui sensu quodam Caret. Talis enim homo destituitur non solium cognitione sensitiva huic Sen Sui propria, Sed etiam cognitione rationis universalis obiecti huius sensus. Si qui Caecus natus St, non Olim non Cognoscit talem colorem individuum, sed etiam cognitione rationis universalis coloris, quidditatis coloris destituitur. Unde fit, ut tuta et facilis, utpote naturalis, institutionis puerilis disciplina ea sola sit, qua ad veritates intellectuales et morales inculcandas indesinenter adhibentur Comparationes ex rebus sensibili inis et frequentissime usurpantur parabolae, sabulae, Xempla. Assertio IV. - fellenus non in ellexis nisi converundo se ad phan asma a id est, in praesenti vitae statu, nullam deam sibi efformat intellectus, nisi concomitanter ei phantasia praebeat phantasmata, in quibus ipse luasi inspiciat quae intellegere Onatur.
Etenim quilibet in se ipso experiri poteSt, quod, quando aliquis Conatur aliquid intellegere, firmat sibi aliqua phantasmata per modum Xemplorum, in quibus quasi inspiciat quod intellegere studet. Et inde est etiam quod, quando aliquem volumus facere aliquid intellegere,
118쪽
Proponimus et Xempla, ex ilibus sibi phantasmata sor- mare possit ad intellegendum s. Unde etiam sit, ut impedito actu virtutis imaginativae per laesionem Organi, ut in phreneticis, et similiter impedito actu memorativae virtutis, ut in lethargicis impediatur homo ab intellegendo in Ctu etiam ea, quorum Scientiam praeaCcepit Τ. II. De efformatione dearum'. Ope phantasmatiSintellectus ideas sibi efformat diversis operationibuS, qua rum praecipua est abstractio. Odu vero, quo per abS- tractionem fit cognitio intellectualis, processui, quo sit cognitio sensitiva, in multis est analogus'. Sicut enim, Cum videmus Colorem in ali tua re, Cul USabStrahit a sono, ab odore, ab alii qualitatibu Corporeis, ut unice Colorem apprehendat, si etiam, Cum intellegimus, oportet intellectus praescindat suum obiectum, abstrahendo omnes notas individuales et omnes Condi Ciones materiales, ut appareat typus isse et Xemplar aeternum, iuXta quod re est constituta in sua quid litate vel essentia. Talem operationem revera fieri in nobis evidenti conscientiae testimonio declaratur. Vocatur autem a ScholaSticis meta phorice e phantasmalum illuminalio 'i . Uni vero obiecti sic praecisi cum intellec tu sit motu quodam passivo simul et activo. Primo enim obiectum agit in intellectum, ut eum ad percipiendum et reprae Sentandum excitet. Quae quidem passio per analogiam Cum Cognitione sensili dicitur species impressa. Intellectus deinde ali obiecto suo ad agendum determinatus ipsum percipit exi, rimendo similitudinem eius in se ipso. Quaei S Thom. S. theol. I, l. 84, a. 7. Cf. Mercier. Psychologie ID 38 sqqQ origine de connat Ssances intellectue es. η' Conser haec cuin iis, quae supra p. 5 sqil diximu de Pro CeSSu generali, secundum quem sit in nobis sensatio.
119쪽
perceptio vel actio exprimens dicitur species expressa, Vel idea, vel notio, vel Verbium menti S. Intelle Ctus autem, quatenus est in potentia ad intellegendum, dicitur in ellec, possibilis quatenus Ver abs trahendo percipit obiectum suum similitudinem eius in se e X primendo, dicitur intellenus Gens Similitudo denique intellectualiter exhibens essentiam rei cognoscendae exutam qualitatibus materialibus et in
Multi affirmant intellectum Pensen et intellectum possibilem esse duas potentia inter se realiter distinctas Ad rem S. Doctor α Nec iterum dico haec duo, scilicet intellectum possibilem et
agentem, Sse unam potentiam diverSimo de nomiuatam secundum di VerSa operationeS, quia, quaecumque actione reducuntur in
contraria principia, impossibile est eas reducere in eandem potentiam . . . . Cum Recipere Specie intellectus, quod est intellectus possibilis, et Facere eas intellegibiles actu, quod est intellectus agentis, non posSint convenire secundum idem sed Recipere convenit alicui, secundum quod est in potentia, et Facere, Secundum quod est in actu impossibile est agentem et ossibilem non SSedi VerSa Potentias sa dist. 7, . , a I), et alibi De anima III, Oh: Necesse est igitur in anima intellectiva esse has disserentias, ut Scilicet unus sit intellectus, in quo possint omnia intellegibilia fieri, et hic est intellectus possibilis; et alius sit intellectus ad hoc quod possit omnia intellegibilia facere actu, qui vocatur agen S. Cf. etiam . theol. I, . 79, a. 7 Mercier, Sychologie
Alii dis inctionem Ulam eatem uetant. I si contrarietatem inter Agere et Pati in negotio intellectionis non esse tantam opinantur, ut potentias duas re distinctas sibi expostulet. S. I naven tira intellectum agentem et possibilem dicit esse differentias duas eiusdem potentiae In dist. 24 P. I, a. , . q). Accedit quod Perationes intellectus agentis et possibilis tantopere inter Se conexae Sunt, ut ad unam potentiam referantur neceSSe Sit, quae Potentia sub diverso respectu sit intellectus agens et possibilis. Sunt enique alii, qui a certo iudicio propter huius rei obscuritatem abstinent s Resch, Inst. psychol. III 36 sq). f. etiam narea, De anima l. 4, C. Si m. I3. - e Ver, Psychologia rationalis I93.
120쪽
dividuis dicitur species nutribilis. Quae sub duplici re-
SPeCtu considerari potest vel ut impressa ab obiecto, quatenus intellectum ad obiectum exprimendum adaptat, et tunc dicitur species impreSSa vel ut obiecti repraesentatio sive exprcssio vitalis, quam serit intellectus, Cum St,e Cie impressa ad eam Prodii Cen dam determinatur, et tunc dicitur specie expressa .
Utrum inter speciem impressam et speciem expressam sit distinctio realis an rasionis tantum, ab auctoribus in contentione 3onitur. Ne scholasticis plerumque admittitur distinctio realis. s. oeta fer, Psychol rationalis' IXX, qui distinctionem illatini probabi orem esse contendit; s. etiam Mercier, Psychologie IN 79. Ad rem S. Doctor: VIntellectu per speciem rei formatus intellegendo format in seipso quandam intentionem rei in tollectae quae est ratio ipsius quam significat definitio et hoc quidem necessarium est, eo quod intellectus intellegit indisserenter rem absentem et praesentem, in quo cum intellectu imaginatio convenit. Sed intellectus hoc amplius liabet, quod etiam intellegit rem ut separatam a condicionibus materialibus, sine quibus in rerum natura non exsistit; et hoc non posset esse nisi intellectus sibi intentionem Praedictam formaret.
Haec autem intentio intellecta, cum sit quasi terminus intellegibilis Perationis, est a in is specie intellegibili quae facit intellectum in actu, quod oportet considera i ut intellegibilis operationis principium, licet utrumque sit rei intellectae similitudo. Per hoc enim quod Species intellegibilis, quae est forma intellectus et intellegendi Principium, est similitudo rei exterioris, sequitur, quod intellectu Sintentionem firmet illi rei similem; quia quale est unum tuodque talia operatur. Et ex hoc quod intentio intellecta est similis alicui rei, sequitur quod intellectus formando huiusmodi intentionem rem tuam intellegat s Contra gent. . I, c. 53). Secundum hunc locum', ait me Ver l. c. 92), intcssectus specie intellegibili im-PreSsa formatus ornant intentionem rei intellectae sive intentionem inteliectam', quam S. Thomas alio loco l. c. l. 4, c. I declarat esse idem atque verbum sive actum intellegendi secundum Suam significationem obiectivam spectatum. Dico autem intentionem
intellectam rid, quod intellectit. in concipio de aes intellecta