장음표시 사용
131쪽
et proinde sine voltintatis ConSen Su, diCuntur Ctu Spontanei . - Ctus vero, qui fiunt Sine ullo appetituS, aut sensitivi aut rationalis, Xercitio, VOCantur Ctu non Ohlntarii. Si actus, quo quis seria VI carnem appetit submotu solius appetitus Sensitivi, dicitur Ctus Spontaneus assimilatio vero carnis per intuSsuSCeptionem, augmentatio, Sanguinis Circulatio sunt actus non voluntarii; in hos enim actus directe non influit volitio. - Actu denique, qui fiunt a principio extrinseco in nobiS, Voluntate reptagnante, dicuntur invo tarii. Nolandum. Moralistae saepenumero involuntarium Ο-Cant actum, quem qui DCit ignorans, non facturus si SCiSSet non Voluntarium Ctum, quem ignorans quidem fecit, sed quem Ciens feciSset adhuc η.
II. Specie Voluntarii. oluntarium dividitur
1. Ex farre in uxus voluntatis in voluntarium elicitum et voluntarium imperatum. Voluntarium elicitum est ille Cius, quem Volunta eXSequitur in Se ipsa, i. e. qui proCedit a volistate tamquam a causa efficienti propria et immediata. E. g. amare, desiderare, gaudere OtC. Tot sunt specie a Ctuum elicitorum Voluntatis, quot sunt paSSionum SpeCieS, Sed actu id non dicuntur passiones, sed a ecfus Gestilite, Senti mentS , quatenu Con sideratur in ipsis paSSi vita S, quam produCunt in nobis, potius quam eorum activitas. De his uberius infra ma). Voluntarium imperatum eS ille actus, quem alia facultas
exsequitur movente Olimtate, e . . ambulare, Cribere,
cantare. Si fiunt eiuSmodi actus Sub influxu voluntatis.
Cf. Supra P. O. - Spontaneum vocant etiana motum Volun
tatis in universale bonum quolitio spontanea η , de quo Supra diximus cf. Mercie= , Psychologie II 9 sqq. Cf. 'Annibale, Summula theologiae moratis Pria2.
132쪽
2. Ex parte perscionis, qua sinis cognoscitur et intenditur, dividitur in voluntarium perfectum et voluntarium imperfeCtum. Prienum illud est, quod fit e plena Cognitione intelleCtus et i leno ConsenSta voluntatis, ut si quis perseCtesciens et volens seria VI carnem edit. perfectum illud est, quod fit cum Cognitione imperfecta vel ex consensu non pleno, ut Contingit in semi- dormiente. Quando de voluntario sine addita restrictione Sermo est, intellegitur voluntarium perfectum L 3. Ex parte modi, quo volunta movetur, dividitur in necessarium et liberum. Necessarium illud est, quod voluntas ita exsequitur, ut non possit id non exsequi. Si beati in caelo voluntarie
luidem. Sed tamen voluntario neCessario Deum ramant.
Liberum illud est, quod voluntas ita XSequitur, Ut activitatis suae dominium habeat quod proinde potuit ante OSitionem actu non exsequi. Sic homo his interris Deum amat. De voluntario libero Speciatim.
I. Notio libertatis VolVitur. I. Libertas in frenere est immunitas ab obi eatione. Obligatio vero hic intellegitur quidquid defervitat ens ad sic Se labendum et non aliter. Quo maior proinde est illa immunitas a dependentia, eo maior est libertas. Unde loeUS, Cum Sit ens a se, neque ab ullo alio ente ad taliter sese habendum determinetur, maxima gaudet libertate.
Obligatio autem illa potest vel oriri a lege vel efficia vi PhySi Ca. In priore Casu immunitas ab obligatione dicituri liber an independentiae vel Vibertas moralis, quae
133쪽
StriCto SenS aCCepta non Convenit niSi Deo in altero casu
libertas dicitur psy'Mologica qua libertate hi agitur. 2. Libertas Icholomica duplex Histinguitur, mimirum
libertas a Coactione et liberta a neceSSitate. a Libertas a coactione est immunisas a vi exurna determinante ad aliquid contra entis inclinationem. Quaelibertas deest e. g. in eo qui invitus trahitur in CarCerem. b Libertas a necessi ale est immunitas a determinatione intrinseca inclinante facultatem ad unum Ctum ita, ut non possit illum non exercere Rositive proinde libertas necessitate consistit in facultate sese ipsum ad talem agendi modum determinandi, est perfectio qua facultas habet dominium sui actus Libertas a neCeSSitate vocatur etiam liberam arbiIrium vel libertas arbitrii, quia nihil aliud est quam vis electiva si . . facultas vel eligendi inter actum et non actum, et tun liberta a neCeSSitate vocatur libertas exercitii co=itradictionio vel eligendi inter a Ctum unum et alium, et tunc dicitur libertas specificationis. Libertas specificationis, quando ConSideratur prout eSt faCultas eligendi inter actum moraliter bonum et eiu Oppo-Situm, i. e. actum moraliter malum, diCitur liberta contrarietatis Libertas arbitrii . . dicitur libertas exercitii, quoties eligimus inter ambulare et non ambulare libertas Vero peCificationis, quando electio sit inter ambulare et scribere libertas denique contrarietatis, quatenus eligere possumus inter mentiri et verum diCere.
Sed quidquid est de diversis his modis, secundum
quos libertas arbitrii in homine de faCto sese manifestare potest, ad essentiam liberi arbitrii pertinet inde erminatio
intrinseca ad auum talis ut voluntas dominium Sui actus
S. Thom. S. theol. I q. 83, . . f. etiam ib. a. 3, ubi haeChabet S. Doctor e Proprium liberi arbitrii est electio. Ex hoc enim liberi arbitrii esse dicimur, quod possiimus unum reciPere, alio recuSato, quod est eligere. η
134쪽
habeat. Unde libertas specificationis et libertas Contrarietatis, etsi de acto in homine inveniuntur, ad essentiam tamen liberi arbitrii non pertinent. Quibus declaratis, hae merito statui potest liberi arbitrii definitio esse=itialis et et o fatis facultas, qua positis onuribus ad alendum praerequisitis, soles agore et non Pres LII. De exsiStentia et extensione libertatis in homine.
Assertio L. - hontine coactio cadere potest in auus volun atis impora 9S. Sensus huius assertionis est actus, qui ab aliis potentiis eliciuntur, sed tamen a volimtate imperari Solent, possunt aliquando elici a propria potentia Contra inclinationem volinatatis vi externae coactionis. Quod experientia evidenter Constat. Si e g. Cogi potest homo, ut audiat vel videat, quod audire vel videre non vult. Ratio autem huius rei invenitur in modo, quo potentiae illae opera tione Suas exercent. Agunt enim neCeSSario eo PSo, quod obiectum sit 3raesens, vel eo ipso, quod in eorum organis fit impressio, tuam obiectum naturaliter ProduCit. Quae omnia fieri possunt contra inclinationem voliintatis
ab agente Xterno. Assertio II. - Homo libertas a coactione aude quoad voluntatis auus elici OS. Repugnat enim actum volitiatarium elicitum SS CO-aCtum. Actus enim elicitus est actus a principio intrin Sec secundum inclinationem voluntatis Procedens; CtUS autem Coactus est Ctus a principio extrinseco confra inclinationem voluntatis productus. Sed manifeSte repugnat Unum et eundem actum esse a Irincipi, intrinseco et
135쪽
DE OPERATIONIBUS NEU ACTIBUS NOLUNTATIS. III
secundum inclinationem voluntatis, et simul a principio extrinseco et Contra inclinationem voluntatis. a. De libertate a necessitate vel de libero arbitrio. Hominem non habere liberum arbitrium circa bonu/n iversale sive beatitudinem in genere iam supra p. Io 5)ostendimus, ubi ipsum illud bonum universale esS Obiectum proprium voluntati observavimus. Neque enim ulla facultas independens esse potest a determinatione intrinseca relative ad obiectum suum proprium, Cum illud Sit, ad quod apprehendendum facultas est nata' Ad rem S. Doctor e Sicut autem Coloratum S Obiectum visus, ita bonium est obiectum voluntatis. Unde Si proponatur aliquod obiectum volimtatis, quod Sit universaliter bonum et secundum omnem OnSiderationem,
e necessitate voluntas in illud tendit, si aliquid velit. πη Sed quaeritur
i Certain objeis 'iinposent tellement a. la Volonte que memeat re reflexion, elle ne petit les refuser Chacui de notis e forme
S. Thom. S. theol. I, 2 q. Ο, a. 2, et alibi: ES quoddam bonum quod est propter Se appetibile, Sicut felicitas, quae habet rationem ultimi finis; et huiusmodi bono ex necessitate inhaeret Voluntas naturali enim quadam neceSSitate omne appetunt SSO feliceS. . . . Si essent aliqua bona, quibus non XSistentibus non POSSet aliquis esse felix, haec etiam essent e neceSSitate PPetibilia et maxime apud eum qui talem ordinem perciperet et forte talia Sunt esse, vivere et infeligere, et si qua alia sunt similia η S. Thom. Periherm. I. I 4).
136쪽
Utrum relative ad bona particularia Voluntas numana habeat liberum arbitrium an determinationem intrinSecum. Dubia. Videtii homo non esse liber relative ad bona
parti Cularia. I. si lii Cumque enim est liberi arbitrii, est dominus Suorum Ctuum. Sed homo non est dominus suorumaCtuum; luia, ut dicitur Ir Io, 23 Non es lomin s pia eius, nec Piri est, ut distat reSSu suos. Ergo laomo non
est liberi arbitrii. λ2. Absurdum deinde St ponere effectum Sine CauSa. Atqui ponere hominem libere agentem idem est a ponere effectum sine Causa ponitur enim esseCtus, quin sit ali tuis, qui ad effectum produCendum determinetur. Ergo ab-Surdum est ponere hominem libere agentem. Ita cissen-
3. Quidquid movetur, ab alio movetur. Sed oliuatas, Cum eligit bonum particulare, movetur. Ergo ab alioni Ovetur. )uod autem ab alio movetur, id non est liberi arbitrii. 4. Praeterea actu voluntati omnes a motibus pendent ph ysiolomicis nervorum, Cerebri praesertim, ita ut laeso Cerebro eo ipso tollantur motus pii liberis dicinaturvo inlatis. Sed motus illi physiologici certis reguntur et determinatis naturae legibus. Ergo et motus voluntatis
137쪽
DE OPERATIONIBUS VEL ACTIBUS UOLUNTATIS. II 3
omnes his legibus reguntur neque a determinatione Sunt immunes Ita fautores deferminismi s siolomici. 5. Item, qui docet, positi omnibus ad agendum prae- requiSitiS, Oluntatem posse agere vel non agere, implicite docet, posita ratione suffiCienti alicuius rei, han rem posse non e SSe. Sed O videtur esse contra principium rationis sufficientis Ergo liberum arbitrium absurde ponitur. 6. Denique libertas saltem eo sensu est intellegenda, ut dicatur cum Leibnigio: Electio voluntatis liberae in- fallibiliter fertur in illud, quod intellectu ut melius apprehenditur ' Secu enim deesset electioni ratio Sufficiens. Atqui nihil esse sine ratione sufficienti ab omnibus admittitur. Sed contra est consensus omnium hominum Circa exsistentiam liberi arbitrii in omnibus secundum illud ECCE 5, 4. Deus ab initio Constituit hominem, et reliquit eum in manu consilii suis, unde haec a tota Schola Propugnata Thesis. Homo habe liberum arbitrium circa bona par licularia sive media ad beatitudinem. Status quaestionis. In hac thesi ad elementum essen tiale liberi arbitrii maxime attendentes id imprimis Ontendimus Homo, dum actu volimtario bona particularia appetit, ipsa ita appetit, ut positis omnibus ad agendum
PraerequiSitis, potuerit actum suum voluntarium circa ilia bona elicere vel non ECere. Contra thesim sic intellectam duplicem habemus a m
Alii enim libertatem homini negant, non e Prin cipiis quibusdam philosophicis, sed propter errorem heia' toxicum. Si Lutherus et Cum eo reformatore quos diCunt Saeculi XVI, originariam hominis libertatem agnOSCent OS, earn Adam peCCato generi nostro esSe amiSSam dOCuerunt.
138쪽
Quae doctrina formaliter in Specta, i. e. quatenUS error est theologicus, refellitur in theologia Sacra. Hi autem, quidquid est de peccato originali, hoc Solum nobis probandum est Contra eiusmodi adversarios, nos scilicet de fano habere libertatem arbitrii, Cum ita fruamur rationali.
Alii vero ipsis rancipiis suis philosophicis inducti sunt,
ut libertatis arbitrium Xchidant. Tales sunt qui nostris temporibus dicuntur eterministae.
Est autem determinisvim sententia eorum qui libertatem arbitrii negantes, Ctus omnes Ohlntati nostrae a principiis quibusdam, antecedentibus', sive internis Sive X- terni nec sario et adaequale procedere e determinaris docent Species determinismi innumeras reserunt' Communiter vero hodie ipsum dividunt ut sit scientificus vel mechanicus, physiologicus vel l)hySicus, Sychologicus Vel psychi CuS.
Dicitur stadaequales i. e. ita ut influxus illorum antecedentium sit ratio sufficiens illius determinationis, neque luicquam re tu iratur et I determinans ex Parte voliintati S.
in determini suae est a negation dii libro arbitro ii conSi Ste a prete nil re que totis nos acies soni ad equa temerat determines Par eur antecedonis, que nos ac te reputes libres sera ierat euXmemes la resultante necessat re 'antecedant donnes ne cier,
Cf. Vesch l. c. 33 sq. a manu . . determinis naum distinguit phsiolo icum et schologocum, prout oluntas externa coactione vel interna determinatione necessario agere dicatur. Notione S
139쪽
DE OPERATIONIBUS NEID ACTIBUS NOLUNTATIS. OS
I. Determinismus scientimus vel rechanicus docet actus voluntatis noStrae ab antecedentibus prOCedere seCundum lege quae regunt motu omne materiales, praeSertim mechanicos. Qui talem determinismum profitentur libertatem arbitrii contendunt oppositam esse legibus fatisticis et principiis scientis Cis, 3 incipiis praesertim causa fatis et e=Ierg De Conservationi. 2. Determinismus vero ' Stoloxicu vel phsicus actus Voluntatis omnes necessario fieri docet sub influxu determinante medii momentorum quae in organiSmum agunt, qualia sunt aeris Calor, natura OC Coelique Status, ViCtus Consuetudo, alia determinismus physicus); vel etiam subinfluxu animae naturae vel temperamenti quod OCant*.3. Determinismus denique psy cholomicus vel sychicus determinationem voluntatis oriri docet e diversis animae motibus et flectionibus quibus inducitur voluntas ut id Semper necessario eligat quod sibi magis conveniens apparent. Determinismum diversa ratione pro sessi sunt Cuius- Cumque aetatis Fatalistae, Pantheistae, Materialistae, noStris vero temporibus maxime Psit istae determinismum autempsy Molotimur vel psychicum imprimis docuerunt e risius et Herba/Yδ.
illas dilucide explanavit idem IIa gemania dissertatione sub Vocab. u Determini sinus uni In determini Sinus in encyclopaedia irchen-
Cf. Sormis l. C. 46O. Cf. idem i. m. 47 Sq. De He= ar cf. I 69, . . A muliis laudatur, quod Primu psychologiam ad veri nominis scientiam reduxerit eo quod ea, quae reperiantur in vita Psychica, omnia compulis mauematicis Subdiderit. Is cum omnia in realia resolverit, quidquid essiceretur in homine, nomine repraesentationum insignivit. Atque de harum repraesentationum apparitione, coniunctione, inhibitione, disceSSu ingeniosa somnia protulit variasque quoad re Psychica poSuit S.
140쪽
Et Leibni quidem, quamquam imputabilitatem actuum humanorum Propugnavit, tamen Contendit voluntatem humanam ita inclinari in bonum, quod intellectu apprehen deret ut sibi magis Conveniens, ut nihil eligeret, nisi quod cognitione ita proponeretur secras enim deesse rationem sug cie=ium electionis. Ut autem ostenderet Oluntatem, licet bono maiore qua tali sibi proposito infaVibi Ier determinaretur, non necessitari sensu Stricto, ad id confugit, ut diceret voluntatem secundum se spectatam abstrahendo scilicet a tali obiecti per intellectum propositione in Utramque partem eligere posse. Unde putavit id quod vulgo intellegitur liberum arbitrium, recte dici in eo Onsistere quod rationes sive insinuationes fortiores per intellectum voluntati praesentatae non Obstarent, quin CtUS voluntati esset Contingens, luippe quae non effiCerent, ut hi actus esset abSohite Sive quodammodo metaphysice neCeSsarius L Herbari autem, cum Omnia quae in vita phySi Ca re Periantur repraesentationes esse Contendat computis mallematicis subdendas, liberam voliuntatis electionem eo ipso
lossit. Appetitionem 4 das egelirens docet nihil aliud
esSe nisi repraesentationeS impeditas, evadere autem Poluntatem quando ConiunCta Sit Cum repraesentatione POSSi bilitatis eas adipiscendi '. Iam vero alienum esSet prima Fatalistarum, Materia listarum, Pantheistarum, Positivistarum principia hoc loco refellere hoc unum thesi nostra intendimus, ut Contra DeterminiStaS, lualeSCum lue Sunt probemu VOhlntatem
leges staticas et mechanicas. Id igitur sit, proprium habet IIer-bari, quod spreta doctrina de substantia, Potentiis, actibus in unoquoque ente vivente sola realia adnii serit tamquam Substantias