장음표시 사용
421쪽
DIVERSAE MORALITATIS SPECIE, EXPLICANTUR. 397
Qtiae ultro defluunt ex iis, quae supra Circa finem hominis p. o Sqq et ordinationem specialem hominis in finem p. 359 declaravimUS. Iam vero in omni actione morali individua aut finis ille intenditur aut non intenditur non adest medium. Si non intenditur, Clio moraliter mala est Si intenditur, licet Circumstantiae aliae indifferente sint, eo ipso bona
Neque enim de hypothesi loquendum est, in qua X aliis Circumstantiis actio fieret mala; tun enim eo ipso finis ultimus intendi non poteSt. Alii vero, inter quo S. Bonaventura , SCOtuS, VaS-queZ, Contrariam Sententiam tenent et DiCunt enim, ut Vasque in I, II, disp. a C. 4 Esse actus indifferentes in specie in confesso est apud omneS; atqui omni spe cies debet sub se continere aliquod individuum ergo etiam aliqua actio individua seu Concreta debet esse indifferens. Ad quod respondent adversarii et TranSm. mai Dist. min. Omnis species debet sub se Continere aliquod individuum, ita ut nulla nota individualis accedat, nexo ita ut Circumstantia individuan accedat, subdist. eaque tali S, quae relinquat indifferentiam moralem in tactum, nemo id enim St, quod quaeriturin quae X statu indifferentiae obiectum volimtati ConCretum tranS-
II. Dividitur etiam moralitas in moralitatem sensu improprio et moralitatem SenSu proprio CCeptam. I. Moralita Sensu improprio accepta, quae dicitur etiam obiectiva. est moralitas suae est in obiecto actus claumani
In II, dist. AI, I, N. I. Ita apud LehmltihI, Theol moratis ii O. - Notandum nos hic de indisserentia morali actionum in o/dine nartirata loqui. Quid vero de hac re in ordine supernaturali sentiendum sit, docet theologia Sacra. f. a Ignerer, Synopsis theol. II IO6 sqq. Cf. etiam Gnuertet, Ethili nil Naturrech 8.
422쪽
eique tribilit, ut Circa ipsum fieri possit actus humanus moraliter bonus vel maluS. Antequam enim homo actum moraliter bonum vel mahlm elicere OSSit, re luiritur, e dictis, ut intellectus ipsi obiectum aliquod ut conveniens vel disconveniens Proponat. Hae Vero Convenientia vel disconvenientia, quae in obiecto si considerato invenitur, et quae ratio e St, ut O inta illud amplectendo bona vel mala fiat,
Dicitur etiam moralitas fundamentalis, quia est ratio, propter quam Voluntas eam amplectendo bona vel mala moraliter fit. Optime comparari potest Cum veritate ob leCtiva, quae est undamentum veritatis formalis vel logicae. Si Deus, quatenus a Creaturi amandus, dicitur moraliter OnUS. Moralitas hae obiectiva sensu improprio obiectis tribuitur, quia proprie moralia dicuntur non obieCta voliantatis, sed ipsi voluntati aCtUS. 2. Moralita sensu proprio CCepta Vel moralitas Itbiecti a formalis est moralitas, tuae reperitur et I pSo auu Iuniano, dum sit. Moralitas ol)iectiva XSistit etiam, quando nullus sit actus humanus, moralitas vero Subiectiva tun CSOlim realis est, quando oliinta de acto libere agit. Hae autem moralitas subiectiva est vel materialis vel
Moralitas materialis est Convenientia vel disconvenientia Ctu Cum regula externa seu leges', aliis verbi S est lis tendentia actus liberi in obiectum considerata in sua relatione cum ordine rationi obiectivo, nullo respectu altito ad iudicium pracdicum rationis eiuS, qui a P. Si C, ut exemplo utamur supra assato, actio Petricius Carnium bibentis seria VI habet suam moralitatem materialem, etiam si Petrus non advertat ad legem, Cui hae acti Opponitur.
423쪽
DIVERSAE NORALITATI, SPECIES EXPLICANTUR. 390
Moralitas formalis est actus convenientia vel disconvenientia Chlin regilla interna ei CONSCientia agentiS',
aliis verbis est ipsa illa tendentia libera actus consideram prout rationi, i. e. iudicio fractico eius qui Dit, Subrat. Talis moralitas proinde diiudicanda est ex ordineaCtionis Cum ratione illa practica agentis. Si actio Petri ius carnium bibentis feria VI nullo modo de lege cogi
tantis, sed tantum de honeSta Corporis resectione, Suam moralitatem formalem habet ex ordine ad rationem praC-ticam Petri ad honestam Corpori refeCtionem tantum ad Vertentis, non autem e ordine ad legem Sum Carnis prohibentem, de qua lege non Cogitat. Ex quo patet unam moralitatem poSSe sine altera eXSi Stere, Cum nempe homo agit e Conscientia invinci biliter erronea. Ita V. g. CtuS, qui legi St On Senian OUS,
sed quem igen legi oppoSi tum putat, materialiter bonus, formaliter malus Si Contra, actu legi oppoSituS, quem agens invincibiliter legi conformem existimat, materialiter malus est, Sed formaliter bonus. x Manifestum est autem ex iis, quae supra diXimus
p. 304 q), in diiudicando a Ct aliCuius hominis, quatenus
est actus moralis huius hominis, Semper attendendum CSSe ad moralitatem formalem.
III. Tertio denique moralitas dividitur in intrinsecam et extrinsecam, id quod iam ecthesi de actionibus intrinsece honestis vel inhonestis Compertum habemus p. 374 qq)
Moralitas autem dicitur OnfrinSeca, Si ex ipsa rei natura oriatur Si amor Dei est intrinsece bonus, odium Dei intrinsece malitin dicitur autem extrinSeca, si e Sola lege positiva XSurgat Si edere
carnes die Veneris est extrinSece malum r.
424쪽
PRAENOTIONES. Principitum Scimus in genere esse id, a quo aliquid procedit luocumque modo Moralitatem autem hic intellegimus subiectivam p. 308 , ita ut de prinCipiis ipsius actus humani vel moralis hic sermo sit. I e quibus generatim
agente in luirere OSSumVS, quaenam et qualia sint ea omnia, a quibus actu humanus quoCumque modo Pro cedit. Iam vero moralitatem a libertas ut a Causa quasi materiali l)rocedere Cimu e di Cti P. 304. Formalem vero Suam naturam Stendimus moralitatem habere a ratione, quatenus haec SSentialem naturae
humanae directionem in finem exhibet. Ex qua parte alia multa moralitatis principia recte distingui possunt. Etenim I. Obiectum ipsum uin sua moralitate ObleCti Va, circumsta=itiae in quibus actus Ponitur, sinis propter luem elicitur, principia moralitati dici possunt eo en Su, quod ab ipsis actus humanus fit essentialiter re accidensa Iertalis vel talis actus a ratione approbandus vel ab ipsa
repudiandus. Si ex parte obieCti . . aliuS Si amor Dei, alius est actus amoris pecuniae; Si etiam ex parte finis operantis alius est eleemosynam largientis actus, Si sit ad paupertatem sublevandam alius, Si usurpatur ad inanem gloriam acquirendam. Quae quidem moralitatis principia, obiectum scilicet Circum Stantiae, fineS, a mora'tistis non raro dicuntur onus moralitati S. 2. Ipsum vero dictamen vel ordinatio rationis prin Cipium moralitatis dicitur, quatenus exprimit regulam vel
normam, Cui Ctu humanus Conformandus Sit, ut USUS
libertatis sit rectus Quae norma dupleX Si
425쪽
Alia scilicet ex rinseca, vel lex a qua procedit Oralitas, tiam Supra diximus materialem p. 308 . Alia infrinseca, vel conscientia a qua oritur moralitas
3. Inclinationem denique ad rectum vel praVum Sum libertatis si consideraverimus, aliud moralitatis principium detegemus, habitum Cilicet bonum vel malum potentiae rationalis. Ex observatione enim l)syChologica Compertum habemus habitus bonos vel malos non parum ad Ctuum moralitatem Conferre. Unde virtutes vel vitia ipsa recte dicuntur principia moralitati S. Praecipua proinde quae enumerari possunt moralitatis principia hae sunt libertas, ObleCtum, ii CumStantiae, sinis, leX, ConSCientia, Virtu Vel vitium.
Iam vero de libertate satis multa in Anthropologia p. io sqq diximus. De alii vero principii ex professo sermo erit in disciplinis theologiae morali.
Quapropter pro munere nostro Satis erit, de legibus, conscientia, habitibus ea tantum hi declaraviSSe, quae in diversis his tractatibus ut philosophice tradita prae
De solitibus moralitatis obiecto, circumstantiis , sine sermo erit in tractatu de actibus humanis Marc Inst. mor. , . 296 ad 3IO: De principiis moralitatis a Lemuluhi, Theol mor. I i63 sq: Tanquerer, Synopsis theol. IIII sq: De elementis a quibus derivatur moralitass). - De reliquis vero in specialibu tractatibus, qui sunt Tractatus de legibus . Marc l. c. n. O9-268 Legiminhil. C. n. 89 Sqq Tanquere' l. c. 2 sqq), Tractatus de conscientia Marc l. c. n. II IOS; LehM Ith l. c. n. 73 q; Tanquer es. C. 9 sqq), Tractatus de virtutibus f Ma= l. c. n. 379-4I6 Lehminhil. C. n. 22 sqq: Tanque' l. c. 32 Sqq).
426쪽
NOTIO LEGIS EVOLVITUR. Notio legis generatim CCePtae. Lex generatim definiri potest ut sit viodus constans et uniformis, quem res servant in essendo e operando . Et modum quidem Constantem, quem re SerVant in eSsendo, luatenu immutabilitatem associationis elementorum essentialium X primit, legem metas Sicam diximus. Si modii Constans, Secundum luem CirCUluS Si rotunduS, lex metaphysica dicitur. Modum Vero Constantem et uniformem, quem re Ser vant in operando, duplicem distinguimus Alius enim invenitur in operationibus libertate desti tutis, quali S St . . modus OnStans, SeCUndum quem Corpora sibi ipsis relicta centrum terrae petunt luem modum Constantem in operando legem sit Micam vocavimuS. Alius vero deprehenditur in ipsa activitate libera o minis tua tali et vocatur lex moralis. Si modum On- Stantem et uniformem, secundum quem matre amant filio suos, homines gratis non mentiuntur, legem moralem
Sed in tota illa ex phinatione unice attendimus ad legem, prout est materialiter et obieCtive in rebus ad Certummo linia essendi vel operandi directis e rex fatis. Potest autem eadem illa lex sormaliter considerari, prout est injS r 1Pulante Dei dirimente, et tunc quaedam regula Stet menSUrn Ctuum, secundum tuam inducitur aliquid ad agendum vel ab agendo retrahitur' . Cf. I 43
427쪽
Qt1 senSu CCepta lex est ipsum principium legis obiective sumptae. Sic, ut de lege morali dicamus, OdUSCOnStan et uniformis, Secundum quem matres amant filios Suos vel seCundum quem homine grati non mentiuntur, procedit ut a principio a speciali quadam lege morali forma liter sumpta, quae diCitur e moralis naturaliS, et quae
tamquam regula doCet amorem filiorum Sse bonum, mentiri vero turpe SSe. Notio legis moralis.
Lex moralis obiective accepta dicitur lex moralis improprie dicta lex vero moralis formaliter Sumpta, prout est directio rationis activitatem liberam regulans, dicitur lex moralis proprie dicta. In tractatu vero de legibus agitur tantum de lege morali proprie dicta, quae cum S. Doctore generatim definitur cordinatio rationis ad bonum commu=ae, ab eo, qui curam communisatis habet, promul afas Dicitur ordinatio, i. e. praeCeptum seu mandatum, quod Stri Cteobligat, ut distinguatur a consilio.
rationis, non voluntatis quia rationem bonitatis actus ostendimus SSe in Conformitate huius actioni non Cum Voluntate, Sed Cum ratione, neque, SiCut ant, rationem practicam Cum Ohintate Confundimus. in homini commune, ut distinguatur a praeCopto, UiUS finis non necessario bonum totius Communitati esse debet, quodque non toti communitati imponitur, sed tantum determinatae perSonae vel determinatis personis. Lex aere ferrisorio, praeceptum SSibus serSonae.' promulsata, Cum essentia libertati Cognitionem Supponat. ab eo, qui curam habet communitatis, i. e. a Superiore vel Subiecto auctoritatis, ut rem explicabimus, ubi de societate Sermo erit.
428쪽
Sed tuitis rei uberior explanatio siet in disciplinis theologicis
LEGUM MORALIUM DIVISIO GENERALIS. Ordinatio illa rationis, quae voCatur e morali S, I Lex a terna dicitur, Si sertur ab aeterno II Lex temporalis, si fertur in tempore. - Le autem temporali: est vel naturalis vel positiva. I. Nasuralis, Si ipsa rationis evolitione manifestatur: 2. Ibsitiva, si signo luodam Sensibili exprimitur. Jue autem positiva est
a Divina, si a Deo immediate sertur l, Humana vero, si a Deo mediante auctoritate humana imponitur. - Ipsa denique ex humana duplex distinguitur et Lex ecclesiastica dicitur, si respicit mei societatis religioSae fere ripilis, si finem respicit societatis Civilis.
Legem naturalem supra diximus esse ordinationem quandam ad bonum, quae ipsa rationis evolutione manifestatur, Cum nihil aliud sit, ut verbis S. Doctoris utamur, nisi chimeli intellectui insitum mobis a Deo. per quod
429쪽
cognoscimus, quid agendum et quid vitandum OpusC. , In duo praecepta Caritati Sin. Iuralis autem dicitur haec lex propter duo Primo, quia ut lex formalifer Considerata ipso naturali lumine intellectus promulgatur. Secundo quia fundamen aliter vel materialiter et obiective haec clec invenitur ii ipsa natura vel essentia
rerum, a qua necessario defluit et proinde ab ipso auctore naturae ultimo imponitur.
Esse autem talem legem propria uniuSCuiusque et Communi omnium hominum persuaSione Probatur.
Eadem enim invincibili persuasione, qua iudicamus
Sario inhonestas p. 378 Sqqὶ Sentimus etiam nos impera, sive adstrinxi ad illas ponendas, a vero omistendas. Quae
quidem persuaSio, Xperientia teSte, tam niVerSali OSt, ut vigeat apud Omnes homines sanae menti et Ordis, apud ipsos populo incultos et silvestres, et in ipsi maneat, etsi cor hominis cupiditatibus saepenumero in Contrarium inclinatur . Sed hae tam universalis, tam ConStanS, tam inVincibilis persuasio aliter explicari suffiCienter non poteSt, nisi admittatur fundari in ipso vocis naturae dictamine, aliis verbis nisi Supponamus ipso naturali lumine intellectus eam promulgari. Han autem legem in natura rerum fundari ita, ut ab ipso naturae auctore imponi recte dicatur, demonStrat moduS, quo in uniuscuiusque Conscientia obligandi auctoritas Sese prodit. Nam etiam invitos nos huic auctoritati
430쪽
Statem a nobis distinctam superiorem, universalis ordinis CuStodem Sanctissimum. Laeso vero a nobis hoc ordine illam ipsam laesam et interna Conscientiae voce quaSi minitantem vindicem timemus. Neque publica Olum, Sed vel maxime recondita Crimina hi timor comitatur, etiamsi nullus iudex humanus timendus sit. Θ
Unde Apostolus ad Romanos ScribenS 2, 4 S lin et Gentes', inquit, quae legem non habent i. e. ΟSai Cam), naturaliter ea, quae legis Sunt, faciunt eiusmodi legem non habentes, ipsi sibi sunt lex qui ostendunt opus legis scriptum in Cordibus suis, testimonium reddente illi conscientia ipsorum, et inter se invicem cogitationibus accusantibus aut etiam defendentibus. sLex autem naturalis in Suo fundamento, i. e. in Deo, considerata nihil aliud est nisi par luaedam legis aeternae. Quapropter a S. Doctore definitur: participatio D is aeternae in rationali creaturas . Lex autem aeterna, Si larissima sua Significatione sumitur, a S. Doctore definitur, ut sit et ratio divinae sapientiae, secundunt quod est directiva omnium ac uunt et
Troprie tamen ratio divinae sapientiae dicitur lex, quatenus refertur ad directionem actuum entium rationalium. Strictiore proinde hoc Sensu ex aeterna a S. AuguStino desinitur e ratio dipina et voluntas Dei ordinem naturalem conserpari iubens e perturbari verans M.
Ex quibus omnibus intellegitur, cur a Ploci proScripta fuerit hae propositio: Humana ratio, nullo prorsus Dei respectu habito, unicus est veri et falsi boni et mali arbiter, sibi ipsi est lex, et naturalibus suis viribus ad hominum