장음표시 사용
431쪽
CONSCIENTIAE NOTIO EVOLVITUR. 4o7
CONSCIENTIAE OTIO EVOLVITUR. I. Conscientiae VoCe hucusque Conscientiam Uchol , cum designavimus. Quae generatim definitur saCultas, qua operatione et asseCtione noStras internas ut praesentes et nostra apprehendimuS Duplex vero distinguitur Conscientia sensitiva vel senSu intimus faCultas, qua Sentien Sensationes Sua Omnes, immo omne affectiones Sua Sensiles interna ut praesente et suas apprehendit'Conscientia in ei cliva, quae est ipse intellectus, qua tenus operatione suas intellectuale Cognoscit ut prae-
II. Non raro Vero Conscientiae vo adhibetur ad de- Signandam Conscientiam nIoralem. Tun autem non agitur de vita sensitiva, sed tantum de vita rationali ea lue considerata in speciali quadam relatione Cum lege morali. Sed hoc sensu vox illa varie accipitur 1. Aliquando enim sumitur ad designandam ipsam animant, quatenuS S principium actionum moralium. Hoc sensu de ConSCientia munda vel immunda loquimur. a. Saepius tamen CCipitur pro infellectu, qua enu pro nuntiat circa convenientiam vel disconpenientiam actuum nostrorum cum lego morali'. Quo sensu dicimus animalia bruta non habent Conscientiam, vel ille homo habet con- Scientiam CrupuloSam SenSUS enim huius propositionis est ille homo habet intellectum, qui ex levi motivo dubitat de alicuius actionis honeState, ideoque Saepe Ormidat SSe peccatum, ubi nullum est M.
432쪽
3. Interdiim etiam habiDιm tiendam intellectus X- Primit, e Cttndum Ilem prima principia operabilium CognoSCimVS quique VOCatur FndereSis. Desinitur autem Synderesis, ut it habitualis coxnitio unipersalium principiorum fracticorum in cnere morum. Cuiusmodi principia universalia sunt inter alia Deu Colendus est, ParenteS sunt honorandi, nemini faciendum tuo tibi fieri nolis, etc. De hac synderes agitur, Cum ConSCientia dicitur instigare ad bonum, et murmurare de malos Ordinario vero proprie loquendo ConSCientiae vox accipitur ad designandum non potentiam quandam ne que habitum, sed ipsum auum intellectus Circa ConVenientiam vel disconvenientiam Ctuum Cum lege morali pronuntiantiS .
Dupliciter tamen hoc modo Sumi poteSt a Sensu minus striam est iudicituri practicum de moraliqualisate, licenate et illiceita e particularium actio=Πιm Pel
b SIrisIissime vero sumitur pro iudicio practico demorali qualitate actionum vel omiSSionum, quae Ctu Sunt I)raesentes, et definitur eiudicium seu dictamen prauis irationis quo dicamus, quid hi et nunc agendum sit ut bonum aut vitandum ut malums' vel fusius iudicium practicum dictans aliquid a nobis esse faciendum ut prae-Ceptum, Vel omittendum ut Prohil)itum, vel nostro arbitrio Permissum ut licitum .lo conscientia sic Strictissime accepta sermo est apud theologos in tractatu de OnSCientia.
433쪽
VIRTUTIS ET VITII NOTIO. 4O9 ARTICULUS II.
DE CONSCIENTIAE DIVISIONIBUS. Quae Cum ita Sint, ut Conscientiae divisiones recte intellegantur, imprimis attendendum erit ad SenSum, quo
I. Plerumque vero, in disciplinis theologiae moralis, accipitur sensu iudiCit, i. e. actus intellectus, ut Cum dividitur conscientia in veram vel falsant, certam vel probabilem. Tunc autem generice idem est a iudicium ve-rUm, falSum, Certum, Probabile. II. Aliquando sumitur pro ipso in ellec, Considerato in Suo Statu relative ad veritatem, ut cum dividitur in ConSCientiam Certam, dubiam probabilem LIII. Nonnumquam denique divisio fit ex parte intellectus Considerati formaliter Ima Suo habitu, bono vel malo, inclinante ad iudicia practica serenda. Hoc sensu distingui solet conscientia tenera, laXa, CrupuloSay.
VIRTUTIS ET VITII OTIO.I. Virtus est habitus perstriens rationalem potentiam et inclinans ad bonum'. Dicitur habitus, i. e. qualitas quaedam stabilis
Recolenda quae in disciplinis logicis circa certitudinem. dubium, opinionem declarata sunt, I 238 245 2 8. Horum omnium ruberiorem explanationem traditam invenies apud Marc . C. n. IPSqq. Suaret, De paSS. et ab disp. 3, ecl. , DI f. I 3 5. Recole ea, quae in Ontologia de accidente qualitatis diximus,
434쪽
persciens potentia ne virtus enim immediate non afficit Substantiam Sed potentiam, et proinde recte dicitur habitus operat uS. rationalem, i. e. mentem Vel Voluntatem, ut distinguatur virtus ab habitibus operativis improprie dictis, qui etiam in potentiis sensitivis et proinde in animalibus brutis
inclinans munia enim virtuti essentiale in eo Consistit, ut potentiam de se ad multa indifferentem inclinet ad illud potius quam ad aliud efficiendum. Quo sit, ut sub influxu huius habitus homo operatione Sua prompse, uniformiser, delectabiliter et proinde facilius elicere possit. Unde etiam intellegitur, Cur virtus principium bonae moralitatis esse recte diCatur. ad bonum, . . ad bonum pSius potentiae rationalis, quod scimus esse in determinate veritatem et bonitatem; determinate vero et ultimo prol)avimus esse ipsum Deum p. Ioa persecte cognoscendum et amandum p. 2o6 sqq). II. Vitium autem definitur flabim et is uti oppositus, i. e. inclinans solentiam rationalem in malum. EX ii Vero, quae Supra de virtute diximus, vitii notio satis Clare apparet.
VIRTUTUM SPECIES GENERATIM DECLARANTUR.
I. Urtutes Supernaturale eae Sunt, tuae a Deo praeter exigentias et vires naturae nobi infunduntur, V. . deS,SPeS, CaritaS.
De his speciatim sermo erit in disciplinis theologicis. II. Virtutes naturales eae sunt, quae a natura initium habent et perficiuntur actibus repetitiS. Virtutes autem naturale Sunt i Virtutes intellectuales, quae sunt habitu perficientes intellectum ipsum scilicet inclinante ad Veritatem Cognoscendam. Sunt autem hae virtutes duplicis speciei
435쪽
VIRTUTUM SPECIES GENERATIM DECLARANTUR. II
a Aliae enim sunt perficiente rationem Specula mam, ipsam inclinantes ad Considerandum quid sit verum quae Sunt i
αὶ Sapientia habitus perficiens intellectum in altissimis
fellectus habitus perficiens intellectum in primis principiis percipiendis. r Scientia habitus perficiens intellectima rationis ope
conclusiones e prinCipiis deducentem. b Aliae vero sunt perficientes rationem practicam, ipsam inclinantes ad Considerandum quid sit faciendum ἰSunt autem et Trudentia, quae definitur recla ratio a Uilium, vel susius habitus perficiens intellectum praCticum in recta applicatione principiorum morum univerSalium ad peCuliare Conchisiones operabilium Prudentia Cilicet fit, ut in singulis negotiis CCurrentibu noverimus, quid in Concreto honestum Sit, quid turne. 8 Ars recta ratio factibilium. Habitus ille considerat rectitudinem infernam operis quod fit. a. Virtutes morales vel virtutes Simpliciser, tuae Sunt habitus perficientes voluntatem, ipsam Cilicet inclinantes ad bonitatem. Sunt autem a Iustitia habitus disponens olim talem ad perpetuo suum cuique ius reddendum Secundum aequalitatem. b Torti udo habitus confirmans homini animum ad difficilia, imprimis mortis pericula, debite aggredienda vel sustinendΛ.c Tenserantia habitus ita disponens Voluntatem, ut iuxta regulam rationis moderetur appetitum ConcupisCi-
Cf. S. Thom. S. theol. I ra, . 57, Sq. De distinctione inter rationem peculativam et rationem PraC-ticam vide Supra P. I Oa.
436쪽
bilem in iis, quae maxime alliciunt, videlicet in delectationibus gustus et a CtUS. Notandum prudentiam, etsi ratione subiecti est virtus intellectualis, tamen ratione obiecti Convenire cum virtutibus moralibus, et propterea ordinario his virtutibus Conumerari, ita ut quattuor distinguantur virtutes morales. Quae quidem virtute morales dicuntur cardinales, quia in ipsis reliquae virtutes quodammodo Sicut ostium in cardine
437쪽
PRAENOTIONES.I. Notio iuris I Q cii evolvitur. - iis, tiae in priore parte deClarata simi, Sequitur, ut Volunta humana, etsi libera tamen non omnino sit independens, sed in multis quasi ligetur a lege. Neque tamen i amen illud est physicum vel fundatum in vi physica, sed est morale, i. e. fundatum in rectitudine morali, eo sensu quod Ο luntas, quamvis physice libera ad aliud Iligendum, non
poteSt tamen aliter agere, si uis manere in recto ordine. Haec necessi a moralis pone=Idae vel omiuendae actionis p sice liberae, sed necessariae ad rectum ordinem Sergisndum,
dicitur obligatio. Actio vero vel omissio ad quam quis olliatur, dici urofficium. Notandum tamen non raro ipsam obligationem ad aliquid dici officium officium in abstracto, ut opponatur priori officio, quod dicitur officium in Concreto . Officio correlatum est iu seu facultas moralis aliquid faciendi et extendi. Dicitur moralis i. e. fundata non in i physica, Sed
Omni iuri in uno semper correspondet oblitatio in alio alioquin ius esset inutile.
438쪽
A. Variae sunt iuris divisiones, Ilarum praecipua ea est, tua distinguitur ius persectum vel strictum et ius imperfectum vel non StriCtum. I. gos imperfectum non strictum, ius improprie tale est illud, quod non est determinatum Sive in se sive quoad perSOnaS, neque Via Coactionis exigi potest. TaleeS V. g. ius Singulorum ad eleemoSyna a teStatore paupertim in genere relictas; ius, quod digni habent ad obtinenda munera seu officia Communitati S, etC. 2. Ius perfectum Stri Ctum, Cogibile, ius aroprie tale est illud, quod determinatum est, tum in se tum quoad l)erSOnnS, et Via Coa Ctionis exigi potest. Tale est ius vitam Suam vel famam suam tuendi, rem Uam re CUPerandi, eicis B. Quibus omnibus declaratis, hac altera ethicae parte iam quaeritur, quaenam Sint praecipua hominis iura, vel persecta vel impersecta necnon cia, quae ex iure Si vestricto sive non Stri Ct Oriuntur.
Sunt autem haec iura vel officia i Vel individualia, quae scilicet hominis Sunt Considerati secundum relationes suas individuales
a vel ad Deum officia erga Deum , b vel ad se ipsum officia erga Se ipsum , o vel ad alios homines privatos ossicia erga proximum .
I. Vel socialia hominis Cilicet spectati Secundum relationes suas sociales
a vel ad societatem domesticam familiamin, b vel ad societatem civilem civitatem , c vel ad societatem internationalem ius gentium).
Marc Inst. mor. I n. 72o. Alia vero iuris divisiones declaratas lial, et, is institutionibus iuris canonici. f. arg VIDI, Praelectiones iuri canonici n. I q. s. etialia Tanquere ' SynoPSi theo
439쪽
III. Ethicae Specialis clivisio. - uae Cium ita sint, diuae ethicae specialis distingui possunt partes altera, quae dicitur ethica specialis individualis, de iure disserit individuali seu absoluto altera, Mica specialis socialis vel sociolo is, iura explicat et officia socialia quae sunt vel iura et officia membrorum societatis inter se, ut Sunt membra Societatis, vel relative ad societatem ipsam, et vicissim ius sociale internum); vel iura et officia diversarum SoCietatum inter se ipsas ius externum vel internationale .
Iam vero de iuribus et officiis hominis individualibus erga Deum disputatio erit in disciplinis theologicis sive
dogmaticis sive moralibus Osficia autem hominis erga se ipsum et erga proXimum decalogi praeceptis et tractatu de caritate in theologia sacra declarata invenies'. Societatem vero quod attinet, naturam es originem familiae ne non iura et ossicia sive parentum sive filior ain traCtatu de matrimoni, et quarto decalogi praecepto eXplanata habe S. Item de societate in genere nonnulla in tractatu de Ecclesia si et in institutionibus iuris canonici ' uberius X-
Neque de officiis hominis erga nivialia rufa loquimur, Cum ossi Cium in uno ius in alio supponat, animalia vero bruta Subiectum iuris esse non possint. Etenim noni f. Myer, Enchir theol dogm gener. n. PSq et 347 item Marces C. I n. 53O-6SI : De Praeceptis decalogi Tanquo G. c.
440쪽
potest habere his nisi qui Capax est iniuriae patiendae. Atqui entia irrationalia iniuriam pati nequelmi, quia ne radicalifer quidem vel interpreta me possunt esse invita Seu Velle retinere ius suum, Cum voluntatem non habeant f Quae cum ita sint, ut institutum nostrum hac in reservemus, de illis tantum hi disputabimus, quae in tractatibus his omnibus ut philosophice tradita praesupponuntur. Duobus proinde libris dicemus I. De ethica speciali individuali. II. De ethica speciali sociali. In priore autem libro duplici capite disputat,imus 1 De ossiciis et iuribus hominis Circa vitam. 2. De dominio proprietatis sive de ilire proprietatis individuae. In altero vero tiro tribus Capitibus dicemus
I. De societatis Civilis origine. 2. De iure sociali interno. 3. De iure sociali externo sive internationali.