Elementa philosophiae scholasticae

501쪽

fieri non potest, tit, im Deum SSe negant et spem immortalitatis beatae albiciunt, mala huius vitae aequo animo ferant neque toto animi conatu voluptatibus et bonis terrenis inhient et eadem sibi mediis omnibu procurare studeant. Hae experientia hodierna fere ad oculos demonstrantur. Ergo Societas qua talis non potest esse indifferens erga religionem, sed id contendere debet, ut subditi Deum colant. Hoc autem efficere non poteSt, nisi ipsa Deo cultum exhibeat. 3. X necessitate religionis pro subditis. Religio enim est unum ex praecipuis boni subditorum, quod societas tueri debet. Sufficienter autem societas Civillis bonum ilhid non tuetur, si circa relligionem est indifferens neque ipsa cultu Deo exhibito subditos in promovendo illo bono iuvat Scholion. Eadem de causa, ad tuendam scilicet et

soVendam Communem Civium prOSperitatem, Societa Ci vilis tenetur publicae Mnestati consulere. Nam sine Pro

bitate et virtute neque unusquisque finem suum ultimum Consequi neque societatis felicitas Consistere potest. Ad hanc enim requiritur iustitia, fidelitas, Castitas, oboedientia erga legitimam auctoritatem etc. Debet ergo auctoritas civillis a imi)edire, quominus vitia paSSim publiCO graS'sentur et virtuti laqueos araeparent, debet V. g. reStringere meretricia publica, prohibere idOS Ceni Co ObSCOenos,

impedire, quominus libri bonis moribiis nocivi publice Veneant etC. Praeterea b quia conformatio legum hiri

mum bono mores fovere vel impedire poteSt, Curandum eSt, Ut lege tales Sint, quae virtutem PromoVeant. Denique C quoniam Xemphim magistratuum hirimum Valet, officia publica Ohim viris probis demandanda sunt.'

502쪽

478 ETHICA PARS SPECIALIS. De iuribus in officiis potestatis civilis circa Scholas .

Loquimur hi potissimum de scholis elementi iis, ut iura et officia deClaremus, quae ex isSa rerum amra potestati Civili Competunt. Neque de iuribus et officiis Ecclesiae hac in re nobis est disserendum, Cum disputatione hac philosophica i-mine naturali in ea tantum inquiramus, quae ordinis Sunt naturalis Unde Assertio L. - . Certam videtur oblimationem e ius erymendi scholas elementarias per se primario familiae incumbere. η: Sequitur ex eo, quod ius et obligatio scholas

erigendi nihil aliud sit nisi extensio iuris et obligationis

liberos convenienter educandi. Obligatio vero eduCationis liberorum, senato ordine narurali, ad parente Per Se Pertinet eosque Solos. Educatio enim est per se bonum domeSticum, ad quod asse luendum ipsa familia a Deo instituta est, neque est hoc bonum eiusmodi, quod non possit generatim per ipsam familiam sufficienter attingi. Ergo saliena directe ad activitatem auctoritatis politicae

non )ertinet. δNeque Valent rationes, quae X adversa parte asterri

solent ad ius illii auctoritati publicae tribuendum. Ab-

503쪽

Silrde enim a nonnullis supponitur hoc ius auctoritati civili Competere, quia liberi sint membra civitatis. Si quidem insantes non sunt membra civitatis nisi mediante familia, cuius iura auctoritas Civilis tueri debet. Neque auctoritati

ius competit directe omnia negotia membrorum Suorum

curandi, licet ita se immiscendo plurimum bonum ipsi

soCietati procuret. Maxima enim ex tali modo agendi ipsis societati membris nascerentur incommoda. ΟCietas Vero non pro Se ipsa XSistit, sed a natura ad priva torum bonum fovendum et augendum instituta est. Et re quidem Vera, Si Societas posset directe omnia ordinare, a quibu eius bonum plurimum dependet, OSSet omnia subditorum iura sibi arrogare, V. g. PraeSCribere, quinam inter se matrimonio iungi, quomodo singuli Vesci, vestiri, habitare debeant, ut milites robustiores habeantur eicis Assertio L. - Cermn videtur in caSu, in quo neque

simulae familiae neque a i scholas erigore valen aut id

facere raviter nexierunt, auctoritatis soliticae suprevia esse iis succurrere et ex communibu mediis Schola erimere, quan tum publici proventus pervii sun et ad bonum coulvmne neceSSarium est. 9 Sequitur e ipsa natura Civilis auctoritatis, quae ad hoc instituta est, ut privatorum activitatem adiuVet. Unde sequitur ut hae ab auctoritate Suprema politicae reCtae Cholae, Saltem primariae, neque atheae esse ΟS- Sint neque inruitaneae neque sine rellione ulla eriguntur

enim novitne anuliae, neque famili: ipsa his scholis offficio suo erga filios satisfacere poteSth

Hae scholae ab auctoritate publica institutae, saltem Primariae, debent esse confessionales i. e. neque atheae neque Simultaneae neque sine illa ueligionis institutione: Non ilheae. quia meque

504쪽

Assertio I . - Monopolini quod vocant MolaramI, et i cuius auctoritas publica ciet ilis sibi u=tice ius reserpat scriolas aperiendi, iuri Iamrati res nas. Tali enim monopolio violatur ius a natura parentibus datum in liberos educandos, Cum instructio vel institutio puerilis et ingenii cultus cum educatione essentialiter One Ciantur. Item violatur ius, quod in ordine naturali unusquisque

civitas it Sa potest esse thea et abstrahere ab omni religione; neque liberi solum instruendi, sed educandi sunt, quia quivis homo debet Deum colere hocque ab infantia sua. - Non simu Ianeae, quia si liberi diversae confessionis simul instruuntur, etiam Si doctrina christiana iis separatim traditur, tamen teste experientia Pax inter confessiones facile turbatur, quia neque magistri neque liberi sidem Suam Prorsus simulare vel seponere possunt, praesertim in rebus historicis et scientiis naturalibus; et si fidem suam Seponunt, siles iam non est viva et mox perit vel indifferenti sinus inde Se quitur. - Non sim religione IIa, quia fere idem est atque Scholanthea, cum religio et moralitas aliqua communis, quae neque catholica neque Protestantica sit, potius nulla est ac prorsus inefficax, ut numerus continuo crescens delictorum aetate minorum Praesertina in Gallia docet, si comparatur cum numero delictorum discipulorum Scholarum vere christianarum. - Non igitur mirum, luod litterales et religionis christianae inimici scholam non consessionalem Postulant, omnes autem viri vere christiani tum catholici tum Protestantes Schola confessionales, quippe cum ex doctrina Scholarum primiti. Varum Plerumque mores animi lue generationis suturae dependeant

ems, Philos mor. 489). Ihrein Philos hor. 7 4ψ5. Dicimus in ordine narurali, quia in ordine supernaturali, in quo de facto sumus constituti sola Ecclesia ius habet doctrinam christianam docendi, immo ius habet Ecclesia ius illud naturale restringendi. Sed de his sermo erit in disciplinis theologicis vel

institutionibus iuris canonici. Interim, supposita illa iuris et D ficii relatione Secundum liam ex voluntate divina Ecclesia in educandos uero influxum suum exercere debet, haec memorare iuvat a Cathrein t 'hilos mor. 7 452 qil statuta principia: I. Cum educatio religiosa sit nobilior ducalione profana, haec triori ita

505쪽

habet, Cium alii Cogitationes silas communicandi vel ab aliis disCendi, prout vult, servatis iustitiae legibus et caritatis

Subordinetur oportet, ut eam non Solum non impediat, sed positive iuvet. Sigremum lisse ius inspectionis omnim Sc larum, etiam earum, quae a gubernio erectae Sunt, supposito quod ibi infantes baptigati ducentur, per Se fertisae ad Ecclesiam. - . Vi huius iuris Ecclesia scholas visitare Potest et exigere, ut Pericula insantibus imminentia v. g. e Parte malorum magiStrorum aut ravorum librorum, removeantur. Quod Valet non solum de scholis elementariis, sed de omnibus, univerSitatibus non exceptis. 3. Nemo

potest docere religionem catholicam, nisi qui habeat ab Ecclesia mandatum missionem canonicam); quodsi Ecclesia alicui hoc

mandatum subtrahat, ille non potest absque hiesione iuris ecclesiastici in suo munere permanere aut a gubernio in eodem con- Servari. 4. Cum Ecclesia habeat officium et ius ad religiosam educationem, habet etiam ius ad omnia, quae ad hoc munus rite e Xercendum requiruntur. Potest igitur, si hoc ei alicubi ad religiosam educationem neceSSarium videatur, Parentibus Praecipere, ut infantes ier certum tempus in aliquam scholam Mittant. n5. Auctorita civilis non potest sine iniuria contra Ecclesiam infantes cogere, ut certa et determinatas scholas adeant, si Ecclesia easdem scholas religioni et bonis moribus nociva declarat .s6. Sicut singulae familiae, ita a fortior Ecclesia pro suo arbitrio Scholas etiam profanas erigere, erecta ordinare et regere Potest. Et hoc Valet etiam respectu Scholarum sti Periorum. Immo Ecclesia non solum ius naturale habet ad erectionem et directionem Scholarum, sed etiam ius hisIoricum, Per decursum temporis acqui Situm. IPS enim S mafer scholarum, quae plurima scholas ipsa fundavit et in scholas ab aliis fundatas summum ius inspectionis nemine contradicente per multa Saecula libere exercebat. Et illa quidem de monopolio scholarum elementarium Praesertim sunt dicta monopolium vero circa scholas superiores gymnaSia, univerSitates etc. quod attinet, non minora Sunt incommoda.

Monopolium enim illud, cum scholas illas in indignam a gubernio seu potius ab aliqua factione politica dependentiam redigat, Verum Scientiarum progreSSum impedit. Quae impedimenta explanata invenies apud aurein Moral philosophie II 3 373.

506쪽

Assertio IV. - A fortiore publicum Molarum monopolium lex naturali repugnat, si parentes exibus ads=λ- Guntur, ut liberos per certim tempus in publicam scholammis an .r in Veritas huius assertionis iam patet ex iis, quae proxima assertione declaravimUS. Notandum praeterea, id quod fautores huius monopoli non satis Considerant, illorum syStem a Consequenter ducere ad socialismum. Si enim auctoritas Civili iuste ibi assumere potest educationem liberorum, Cur non l)OteS aequali iure, immo afortiore, sibi directe administrationem bonorum familiae, immo omnia iura parentalia, vindicares Nam liberi sunt l)arentibus bona omnium CariSsima, et eorum educatio mulio essentialius ad officium parentum pertinet quam administratio bonorum. 2 Assertio V. - et Auctori ali civili non competi ius vines parenus lege oblitandi, ut liberos per aliquot annos alicui scholae instituendos tradanis Etenim cum ius directum in educationem puerorum auctoritas Civilis non habeat, tale ius oblligandi ipsi tunc solium competeret, Si neCeS'sarium esset et et ad tuendum ius infantium contra parentum neglegentiam et w ad tuendum tu Societatis, quatenu S, de siciente a coactione, ex desectu religionis vel moralitatis gravia incommoda reipublicae naSCerentur.

Sed neutrum affirmari potest. Non prius, quia liberi

ius frictum ' ad educationem a parentibus CCipiendam non videntur habere, neque, Si tale ius il si competeret, omnibus omnino infantibus institutio scholari neceSSaria OSSCt. Praeterea, Si quoddam ha in re ius liberorum CSSet tuendum, Certo Sufficeret, ut auctoritas Civilis de siniret insimam mensuram instructionis onmibus neCeSSariae quae Certe ultra artem degendi scribendi. Computandi

507쪽

se non extendit et liberos Certa aetate ad subeundum examen publicum ad Stringeret. Hae enim Cognitiones necessariae C quiri posSunt brevi et opportuno parentibus tempore, quin ne CeSSe Sit liberos seX, Septem vel etiam plure annos Continuos Cotidie plures horas in aliquam Scholam mittere, id luod eos non solum impedit in addiscendo mature aliquo honesto opificio, sed etiam in non auCn pericula moralia Conicit praesertim ubi liberi utriuSque se Xus promiSCue eandem Cholam frequentant.

aurern l. c. 45O. Eandem sententiam tibi Moral-

philosophie II 578 sq his verbis dicit: Dieser staalliche Schul-

508쪽

Corollarium. Ex iis, quae CirCa rem S Cholarem declaravimus, apparet Vario esse legali istius Coactionis gradus, ita ut distingui possint quae lingua germanica dicuntures ualliche mangoschule Θ, et huismam', g Lernzma'C'. EX quibus diversis cogendi modis primus numquam legitimus OSSe pote St, Secundus vero et tertius, debiti Servatis Con

dicionibus, admitti vel probari possunt L

Zu ergit lileia tisiten, da gegeia seli mangelii ast lesen, schrei ben undrechnen oranten Aulier leni at dies Uberi litterula gur Folge, da viele inde init en lederi Beriisen, stir vel che si sicli spiiter entschii essen nitissen, ungui ri eden eriten. IS e Zu ver-wunderia, ali inder, die bis ins 4. und 3. Jahr init Natur. goschi clite, Physili uia aliti lichen ingen trahi ieri urden, sicli schlic silichou ornelim dilia ken, una noch gulate lene Fabriliarbe iter, Knoch te nil tigile u erden λη Quibusnam in casibus, servato iure Ecclesiae, eiusmodi coactio probari possit, hic inquirere non possumus, cum in hac disputatione ad ordinem naturalem unice attendentes a iuribus Ecclesiaec On Sulto abstrahamus. Quaenam vero sint Ecclesiae catholicae inscii olas iura et officia, institutionibus iuris canonici compertum habet, is cf. Lar Uliat, Praelectiones iuris canonici n. 5684 l l). Interim haec a P. Theod. Meyer . . exposita l)rincipia memoriae

Commende S

I. Obiective revera exsta aliquod ius et Pacifer illandi et Dic, quantum opus fueris, compeliandi neros christianos ad stibenn famius nutionem inrucis necessariam verum hoc ius primario et Iam quam proprium ad ecclesiasticam, secrandario tantum e subsidii insIar ad civilem aucuritatem pertinet. χλ2. UI de institutio=ie et inferna directione scholarum ci ilis nucIorim cum eccissiastica sincere concordat, moderam siqua Dialis Acir in consensiente Ecclesia snblice sancisa, qua tota fueritas aetas ad sum scholarum g cacifer obfixesur, fractice omnimodae scholari liber ati Dux praeferen a est: ex inverso conrearitim potius di- ceu um, flicumque usum scholare coactiunm umquam institutio exclusis civitas Vis condicionibus omnino careta Inst. iuris nat. II722 et I aq).

509쪽

DU PRAECIPUIS POTESTATIS CIVILIS IURIBUS AET OFFICIIS 485

De iuribus et officiis rauctoritatis civilii in quaestione

sociali Solvenda et Speciatim in re oeconomica .

I Quaestionis Sociali definitio eiu Sque Cau Sae

A. De fio. Quaestio socialis est hiaestio de condicionibus, qliabus variae omisimul classes, divitum praesertim et pauperum, Capitali Starum et operariorum vel proletariorum, in sociem e cisii ordinate, pacara, cuni oeconomicasu ficientia coexsistere et ad commune bonum cooperari Sc-

cure Paleant .

In hac quaestione solvenda optimorum semper et ubique studia verSabantur. hodie Vero, et Si. Propter multi'

510쪽

plices inventiones, homine in rebit oeconomi Cis proseCerunt, plane Vide milS, quod On Sentiunt universi, insaniae sortis hominibus celeriter Sse atque opportune On Sulcndum, Cum par maXima in mi Sera Calamitosaque ortuna indigne versentur B. Causae vero huius mali Communiter numerantur

I. Machinae recentius inventae, quibus industrius labor in immensum multiplicatus mitibus maxime Prosuit, Cum ab ipsis sere solis possideri et adhiberi possint. Unde orta est divitiarum in exiguo numero affluentia, in multitudine inopia. Etenim cum machinis bona in magna quantitate producantur atque multo minore Sumptu inter dominos fabricarum et opifices manu re ConsiCienteS, immo inter dominos fabricarum ipsos, certamen illidortum CSt, quod COnCurrentiam VOCant. Opisi Ce e Con- Currere diu non l)otuerunt, ita ut arte atque vita in

dependenti relictis servi acti sint machinae. Idem di- Cendum de agricolis, quorum phirimi agris relictis, abri

carum dominis adhaeserunt. Unde Classe sociales mediae, luae olim erant numerosissimae, opifiCes et agricolite independenteS, Paulatim minuebantur, operariorum Veromi merus in dies augebatur. Quo faCtum Si perSaepe, Ut nimia oraretur roductio et superproductio J, luoties Cili CetmerCes in tanta luantitate producebantur, ut Vendi omnes non mitterint. Unde Scrises occonomicae r illae ciuibuS salaricae multae perierunt et per Consequen operarii

muli hibore privati ad maiorem in dies inopiam et mi Seriam redaCti sunt. Neque praetermittendum est a tiri Carum dominorum studium deprimendi mercedem Operariorum, protrahendi tem laus laboris vel adhibendi operam seminarum et infantium minore pretio parabilem, neglegendi cautiones ad tuendam vitam et Sanitatem Ope