장음표시 사용
141쪽
PARSI. R. III VULNERA I 29, 388.
Simili prorsus ratione in vulnere relictae partes
instrumentorum laedentium, vel vestimentorum simul intrusorum, vel cruor OagUlatUS et Ori Uptus, vel acris sanies, Vel puri Copia, quae non educun. tur, nec JUunt porro quoque medicamenta irritantia v. Q unguentum digestiuum pingue rancidum factum vel linamenta rudius apposita, vel ligaturae vasorum, vel fasciae re ius adstridiae dolo iem in vulnere excitant et aligent, et minorum erilorum continua irritatione inflammationem quoque intendunt.
Dolor itaque in parte vulnerata ortus maxima incommoda parit Praeter infJammationem enim nimium auctam, febri simul intenditur, somno placido non veniente, et nutritione laesa vires deiiciuntur et remedio non protinu in Uento, ex nimia inflana tione et humorum stagnatione gangraena, ex dolore acerbissimo conuulsiones partiales, et ne uorum uniuersi corporis disi ensio haud raro sequuntur.
Hinc caussae irritantes remouendae, et peregrina corpora inprimis ex vulnere educenda sunt. Ad hunc finem obtinendum primaria chirurgi cura eo dirigenda esst, ut, si ulla ratione fieri potest, vulnus amplificetur quo facto, non solum nervi. et neruosae partes hactenus tensae simul discinduntur. f. 336. sed peregrinis quoque Corporibus exitus Conceditur. 9. 38 S. Ad hoc auten auxilium veniendum est, antequam inflammatio et febris nimis intendantur, melius enim est, dolorem et alia sym-
142쪽
ptomata coniuncta . 389, praecauere, quam illa, cum iam praesentia sunt, auertere.
Insammationi nimis urgenti venaesectione occurritur, quo nimiam humorum stasin expediendo, dolor leniatur. Applicanda etiam sunt cataplasmata emollientia, quae partes tensas non 'mmode discindendas laxant, et ad suppurationem disponunt, qua ipsa etiam partes irritante e vulnere romouentur. Cataplasmatibus quoque herba hyoscyami, narcotica vi praedita, addatur. f. O .f. 39a, Digerentia pinguia in uniuersum, saepius etiam ob rancidam indolem, neruosis partibus laesis non conueniunt. Optimum medicamentUm est terebinthina cum vitello otiorum trita, et ita non nihil soluta. Si quando medicarnent pinguia et rancida, vulneri addita, irritatione sua dolorem creant, linteis carptis, aqua calida vel spiritu vini imbutis, abstergenda, et alia, quae magis conueniunt, adhibenda stant.
Cum cacochymica corporis dispossitio acres et malignos humores ad vulnus ducit, et loco puris saniem gignit, de correctione quidem humorum n, uersali cogitandum est; sed, cum haec tardius succedat, dolor inde oriundus crebra vulneris depur tione non nihil compescendus, et hoc suppurationem excitantibus digestiuis emolliendum est Emulsiones papauerinae cum nitro exhibitae dolorem et in f ammationem vix compescunt , Optata vero, inprimis largius data, cum caussam non tollant, saepe aliena sunt.
143쪽
Neruorum distensio uniuersalis, a vehementi et ausi dolore tandem munda caussi doloris sublatis, tollitur Si vehementem sanguinis profusionem sequitur, haud raro mortem praecedit . TO. 373. Id quoque respiciendum est, num neruo arum distenso a vulnere capiti illato et ita a caussa uniuersali pendeat tunc enim ea attendenda sunt, quae suo loCo de vulneribus capitis speciatim declaraturi sussius.
UULNERIBUS COLLISIS ET VEXATIs.
Quae ad enus exposita sunt attentionem hi rurgi in sanandis vulneribus collius quoque dirigere
polliunt varia tamen iis addenda sunt monita. Cum enim partes contundendo vexatae, vel cum dila- Ceratione partium coniunitae, humores alias in motu progrem UO Constituto , Un quiescentes Contineant, neque ullam, vel non sussi lentem haemorrhagiam experiantur, mutationes omnino aliae sequuntur, quam quae in vulneribus scistis oecurrunt, et proinde peculiari ratione tracta indae sunt.
Quod si vero in vulnere aperto infernae partes collisae sint, de peregrini corporibus protinus edu Cendi cogitandum erit Copiosa quidem sanguinis profuit et nimius dolor id saepe impediunt, quaeria men symptomata non nisi in instanti mortis periculo a in chi-
144쪽
enchires: differre suadent quoniam futuro tempore ex valida contusione grauior inflammatio, et ita tumor vulneris metuenda sunt. Disscitem autern hanc dominam potissimum in capite de vulneribus scio. petorum pertractabimus, atque nunc quidem vexata tantum praemittimus, quo viam nobis ad eam melius absoluendam pandamuS.
Vexata vulnera dicuntur, quae corpore laedente applicato, non euidenti et plenaria continui laesi ne in integumentis corporis constant f. 339. 3 O. sed tantum partium quarundam sub his occultarum separatione inducuntur, qua et humorum motus per vasa cohibetur, ut propterea extra vasa saepius rupta vel conquassuta propulsi, in contextu celluloso et Fundantur, et ibidern stagnent in his itaque instrumentum laedens, non figura acuta, sed impetu potius et mole, effectum producit.
Sunt ergo validiores compreris Onescatissae vexatorum vulnerum ad quae referuntur suctiones validae pressiones a planis corporibus v. fasciis inductae, liberum humorum motum impedientes, stas e corrupti humoris non apte circulantis, sed tensione vasa quaedam laedentis, si si acris est, arrodentis. Estectus est distensio et ruptura vasorum, indeque orta effusio humorum.
Hae caussae in habitum culaneum vel subcufa neum agentes sugillationem siue ecchymosin ess-ciunt, i. m. g. 979hquae errorem loci humoris sanguinei ostendunt, et proxime ad inflammationern
145쪽
accedunt. Vbi itaque nonnulla de effectibus contu- sonum in partibus internis praemiserimus, methodum vexatis medendi breuiter ostensuri sumus. g. OO. Contundendo factae laesiones, quibus et fensiones partium annumerari possunt, in arteriis et venis saepe an eurysma et varicem I Hol. seqq. 9 3 3 3 seqq. inducunt, in neruis vero tensiones validas . 387 et inde oriundos dolores et spasmos efficiunt. Contusi nerui, si nimia fuerit sensus et motus priuationem et atrophiam partium adfert. g. O I. Contusiones glandularum et glandulosarum partium circulum humorum quoque impediunt, ideoque non raro in peripheria Coam humores inflammatione mota in pus mutantur. 9 84 seqq. Quod si grauior laesio minimos glandularum glomerulos simul assiciat, et neruorum validae tensione accedant, cirrhus saepe et inde carcinoma oritur.
g. Oz. Ossibus applicata grauior confuso humores saepe sub periostio effundit, et abscessus latentes sormat ex quibus stagnaritis humoris corruptio, erosio ossis et caries sequuntur. Similiter distorsiones interdum et frafharae ossium partes vicinas tendunt et comprimunt. Praecipue autem articulorum comtusiones grauissima incommoda adiuncta habent, quae suo loco in morbis ostium et articulorum sigillatim examinabimUS. f. AO3. Haec ideo breuiter indicauimus , ut pateret, quam caute chirurgus in examine laesonum contundendo illatarum versari debeat, ne in solis fugit Ira latio-
146쪽
lationibus culaneis subsistat, sed accuratius et locum contusionis, et partes Vicinas, disquirat et symptomata, quae in corpore laeso vel ex instanti, vel successive oriuntur, saepe diligenter attendat, quod esse ilibus ex laesone oriundis certio reddatur.
Haec vero attentio et ad partes internas in corpori cauitatibus abscondita pertinet. Saepius enim vulnere externo haυd Conspicuo internae partes vehementius assiciuntur, v. c. arteria cerebri ruriapitur et sanguinem effundit, in vomitu vehementi esse ph gu dilaceratur, accedit ex aliis caus is ruptura lienis , cet. Sed has laesiones aternas nunc accuratius tractare haud possurnus, in capitis potius. Oculorum, colli, pectoris et abdominis
vulneribus aliisque laesionibus speciatim examinandis, c0mmodior de his dicendi erit occasio. 9. AOS. Sugillatio leuior stasin sanguinis in vasis compressis inducit, quae, quam diu adest, humores in
cellulas vrcinas exsudant, et colorem cuti mutant.
Si grauior fuerit, veram sisti ecchymosin, hoc est, effusionem sanguinis in contextum cellulosum ex vas ruptis Achic quidem, si praesertim nacti simu corpus vel iuuenili aetate, vel libero humo Tum ii Culo vegetum interdum discuti possunt stagnautes humores roburque vasorum restitui. OCEt in laesioribus et strictioribus corporibus naturae motus variis auxiliis adiuuantur. In uniuersum quidem si sugillationes magnae et copios e sint, venaesectio intermittenda non est. Sed eum praeteri ea ut in inflammatis sic in grauius vexatis partibus,
febris accedat, et in medicamentis exhibendis, et in
147쪽
in diaeta ordinanda eius ratio habeatur, 3 SI quem ad modum, si sugillatio integumenta communia asticiat, scarifatione opus est. g. 4O7. In laxioribus corporibus medicamentis roborantibus expedita humoris resorptio adiuuanda est. Applicentur ideo statim ab initio reprimentia et Digida epithemata, ex aqua et aceto cum sale ammoniaco et album in ovorum parata,vel acetum litha
gyrisatum, vel puluere ex herbis adstringentibus. alchimilla, anicula floribus balaustiorum, rosarum
rubrarum,radicibus tormentillae,bistortae, cedi Quae Omnia, ne potius noceant, quam Prosint, non nimis
borantia et reprimentia auxilia non semper conu niunt, epithemata aut emolliendo discutientia, ex decocto aquoso chamomillae et sambuci florum, aut potius vinosa ex herbis discutientibus, scordio, hyssopo, saluta et maiorana, eaque moderate caIida, apponantur. Haec vero non nisi in principio applicata iuuant si enim humores Prorsus stagnant, tutius est, eosdem emollientibus mouere, et ita vel
discutere, vel, si discussio locum non habet in pus
f. o Si copiosus sanguis profundum et si membrana quadam neruos haeret, incisione facta educatur. Nec tunc hoc auxilii genus intermittendum est, cum In contextu celluloso sub cute sanguis copiose diit sus deprehenditur: quod enim eiusmodi discussio fieri nequit, destructae partes et humores stagna
148쪽
tes in verum abscessum non abeunt, nisi per incisio nem culaneam sanguinis stagnantis pars educatur. 9 IO. Contra copiosas et lata sugillationes, et savalidis tensionibus leuiores quasdam effusiones et stasse humorum in loci absconditis suspicamur, infusum rubiae tinctorum ut potentissimum resoluens commendatur; verum et puluere nitro si cum fuligine splendente et castore parati maximi sus sunt. Sanguinem hirci exsiccatum et pulveribus admixtum nonnulli praeferunt. Forte his, ut attenuantibus et antispasmodicis medicamentis, resorptio humorum adiuuatur.
f. I i. Cum ea, quae hactenus proposuimus, doctrinam
de vulneribus collisis non satis exhauriant, eam nunc vlterius declarabimus et vulsi Erum eorum Onsideratione, quae per glandes plumbeas aliaque Orpora, ex bombardis et tormentis bellicis mediante puluere pyrio proiecta, essiciuntur. Qua in re in genere monemus, nos in his non ad caloris et adussionis periculum . I seqq. sed magis ad corporis laedentis impetum respicere. g I 2. Obseruatione constat, globum maiorem extorimento bellico proieό una, si a latere capitis propius magno cum impetu progrediatur, tantam cerebri et neruorum inde pendentium concussionem essiceres
149쪽
cere, quae subitaneam mortem inducat. Sin a latere partis minu nobilis V. C. humeri vel femoris, simili vehementia mouetur, stricturas fibrarum et
stasin humorum dissicile discutiendum, cum dolore, stupore et immobilitate partis relinquit. - 3. Haec quidem parti uim debilitatio et irritatio magis a neruis male arrectis, quam a circulo sanguinis impedito pendet licet et hic ob illam caussam turbetur; ecchym Oses enim nonnunquam superuenientes hoc testantur et ab aeris valde compressi summaque vi appulsa vehementia, parte solidas nimium conquassari docent. Cum itaque symptomata praecipue a praeternaturali neruorum tensione et strictura oriantur, nec emollientis nimis, nec calida neruina medicam eata curationi adhibenda sunt illis enim elasticitas nimis infringitur, his neruorum oscillatione nimi incitantur. Exhibenda itaque sunt, prae milias, si opus est, venaesectione et alui lotionibus.
blanda discutientia interna IO et fotus externi ex decoctis aquosis vel semiuinosis fiorum chamo-millae sambuci, herbarum hyssopi, scordii et similium, applicanda sunt; quod si enim discutienti
haec et nonnihil emollientia medicamenta adhibeantur, et tempti expectetur, fibra semam paulatimque ad naturalem tonum reducUntur, et obortast humorum stases lente discutiuntur.3 l Si corpus laedens vehementius irruit, et tantavi praeditum es , ut musculi et parte vicinae prorsu conquassentur et destruantur, atque ipsa adeo ossa frangantur, partem incidere conuenit. Etsi enim integumenta non vulnerata inueniuntur, pro
fundae tamen stases obstructarum partium discuti
150쪽
nequeunt, nisi destructae partes et humores stagnantes partim educantur, partim suppuratione soluantur. 9- . I s.
Quod alitem globuli plumbei oriseio quidem
angusto penetrant, fundum tamen vulneris ampliatum essiciunt, utplurimum ad educendum globulum incisione opus est, ac eo magis quidem, si eo pus laedens irregulare intra parte molles penetrat, earumque laceratione non tantum vicinas fibras
stringit, sed etiam peregrina corpora simul introducendo sensiles bras premit, tendit et irritat, ideoque stasibus inflariamatoriis in profundo loco ortis occasionen praebet. g. I 6. Et ideo vulnera clopeiorum grauiora sunt, quoniam iis instillis ecqualis vis et actio neruorum, excitato tremore et vehementi Concussione, multunninfringitur, et insignis saepe animi perturbatio a eedit iisdem porro sanguinis effusio, quae in aliis casibus salutaris es e solet, 3. 36o. maxime cohibetur, ex qua re stas es vehementes oriuntur. Hino, si grauioribus his vulneribus laesi insignem dolorem sentiunt, melius cum iis agitur, quam si obtuso tantum dolore assiciantur, quem saepius gangraena praeceps sequitur. g. 4 7. Nec in principio semper grauitas horum vulne-irum cognoscitur, sed tertio quartoque demum die symptomata susterueniunt, quae non tantum validam inr ammationem cum strittiira partium, pulsu duro augmento febris insolito, et non raro imminentem iam gangraenam indicant, sed etiam, per