Caroli ScribanI e Societate Iesu Antuerpia

51쪽

38 CAROLI SCRIBANI Laudatus etiam , & inter primos numeratus Protogenes,qui anhelantiS Canis spumam, melius irata spongia quam penicillo expressis: cuius etiam est Satyrus tibias tenens & inflans, & varia Conoentus eXpectatione auditorem fallens . de quo illud veteres, omn1a illi cum Apelle fuisse communia, nisi quod ille manum de tabula nesc1- iret tollere, memorabili praecepto, nocere saepe nimiam d ligentiam . Neque Protogene minor Martinus de Vos; cuius est, auersantis psaltriae

vultu na,magni Baptistae caput, trUncumque compuS, tamquam a receti vulnere dc lapsu supinum. Huius etiam est AntoniuS in aera raptUS , tanta stipatus monstrorum Leua varietate, ut nihil necessum sit ad terrorem inferos adire. Vna te tabum

la docebit quid timere debeaS. Fuerunt &alij singuli in arte, quam profite-

P irin lebantur, magni . Hic Callimachi exemplo non φ saltantes Lacamas sed rusticum agmen recoctum C reuisia, tam Certa CX pressit agraria lege, Ut nec π..ci. Bacchum desideres , nec illicem tibiam. alij,ne- ρ'ς-- rnora arbores,frondes,lu Xuriantesque comaS, aC qmςr, quasi a vento motas dederunt , ut sibilum ex--m Bobe spectes, & aues fallant infida sede. pluresque hic iam , quos graue foret recensere, de curioso VO lumine percens ut Carolus van Mander. Vt si

suos iactet Italia Vrbinos, Angelos,Titianos; suos Germania Dureos,Holbenios. Aldegrauios: sitos

52쪽

ANT VER PIA. 39 Antuerpia possit Quin tinos,Florios, Bruegellos:

Vt unam iam Vrbem cu tot laxissimis regnis inge- morum magnitudine audeam componere.Quid

sit ciuitatis huius reliquosZ quid si uniuersi Belgij nobiles pictores adduxero, & e singulis oppidis

lo traffixus: in quo videas sentire animam, sinistripedis femorisque retractu, cum intima, sagitta depascitur: quin dc spectatores vulneris dolorem sentiunt: & Georgius ab eadem manu trunmastixuS - rotaque crudeli circumactu Martyris membra perpetuis nouaculis dilaniatura, in ipso volutionis suae initio caeso tacta, & in crudelitatis

ministros eo 'nentius Leuiens, quo in unu Martyrem multorum Carnificum ingenia sudauerant. equos hic habes cum sessoribus turbatos; unum etiam excussum pronum in terra, in cuius nudo dotib omnis ars certare videatur: neque

minor hic naturq expressio quam in ApeIlis equo, ad quem adhinniuerunt equi vivi. Nullus sit finis si pergo. ergo abrumpo, & in medio cursu gradum sisto. totamque hanc artem, humanae semum iam naturae,cogitationi potius cuiusque quam ca' lamo committo. Scu

53쪽

erubesco fateri, Vincimur numero. agnosco enim statuas, variis in regnis, ad inuidiam prope Omnis naturae fabricatas. Memini Apollinis civibitorum XXX. ex Ponto a Lucullo delati: memini lauis cubitorum XL. a Sysippo hac, Demim Solis Colossi cubitorum LXX. trecentis a Charete talentis fabricati: & super haec Mercurii, in quo Tenodorus annos selidos decem sudauit H . CCCC.Iam

Phidiae Olympium Iouem quis ignoratὶ quis Polycleti pueros talis ludentes; Lysippi tibicinam

temulentam; Praxitelis Proserpinae raptum; Calamidis equos; Cresilae vulneratum; ceruum Cana

chi; Demetrij Mineruam musicam; Euphranoris Paridem Z quis Lycij pueros sumantes languidos ignesnuis aquila Leocrae sentientem quid rapiatῖ

quis Nauceri anhelantem luctatorem; AmaZones Strongy lionisi quis Theodori muscam, Currudi aurigam ala integentem 'quis Epigoni infantem matri intersectae misere blandientem Z quis denique Callimachi nesciat saltantes LacaenasΘHaec marmore, haec aere, haec vario lapide tot navnus luserunt,ut numero vincamur. Neque tamen adeo egeni etiam in hac parte vestri: nam si non erubescit veritas, pauci e Vestris omnem explent numerum . quis enim Antonium van Breda ,

54쪽

ANΤvERPIA. 4s Cornelium Floris, Ioannem de Haseaonglielingum, Paludanum nouit; quiS horum Opera , qui non inclamet, Non impari felicitate fluxerunt

hic arra, steterunt marmora.

De Caelatoribus vero quid dicaῖnobiles in arte, Ariston, Lesbocles, Prodorus, Pithodicus, Poly

caelare soliti. quibus neficio an quidquam ColaCedant vestri, Matthaeus Ualch, Udatricus Spirincx;& ante omnes V Vols anguS Van Breda, qui primus malico stiloque substrata pice caelare docuit, cum ante fusili omnes ductu laminas in formas cogerent. ergo vincitis , habet hic enim omniS retro antiquitas quod disicat, quod

imitetur. Iam aeris argentique ScalptoreS quo statuam lo- si nostiis.co Z Cedit omnis vetustas. Saeculi haec beatitudo nostri est; tantaque naturae imitationc, Vt nec piacturae, nec caelatum, nec statuariae quidquam arti debeat. Scio varias ProuinciaS magnos in hac arte dedisse, noui Dureos, Aldegrauios, LeidioS.nemo tamen cum Vestris, tenuioris incisionis elegantia, nemo oriS Vultusque Venustate, nemo blanda genarum adlubentia, nemo Oculorum amoena suauitate certauerit. vincitiS. ipsaque adeo natura aemula iam arti, lineamentorum melleo quodam

ductu vinci se miratur, & dolet. Ac nescio an non magis, cum etiam calamo F aequar

55쪽

2 CAROLI SCRIBANI aequari,prope audeo,superari se videt.Nemo mihi hic veteres; nulli sunt.nemo ab alio olbe Chinenses aut Iapones; frustra euocabit. nemo a vicinis Regnis;nihil reperiet, quod vestris componi pos sit: ita mortui,Vnius calamo, vita quadam donantur, Vt Viuere arbitreris; nihilque iam extra vocem desideres. qui si ea felicitate animam expresserit qua Corpus, quid de vita dubitemusΘErgo calamo vincitis, quidquid Vsquam antique, quidquid noue fuit.& hqc gloria Vestra est. Fuerutqui imitarentur, nec ineleganti sequela. Verum umbras ibi videmus corporis vestri; &quasi repercussorias quasdam voces ad humanaS VeraS. Efferat nunc hic sua antiquitas, Apollodori Aiacem fulminatum ; Xeuxis Alcmenam , Pana,

Penelopen; T iberii Archigallum; Pamphili Vlys

sem in rate; Aristidis aegrum ι Pausiae boum

immolationem; Euphranoris equestre proelium; Niceae canes; Athenionis agasbnem;Cydiae Argonautas: Timox achi Medeam: arteque sua claros reliquos : Vnus Vester, calamo, nulli veterum cedit. Sint Attali, Demetrij,Hortensii; non deerunt, qui aut Octoginta, aut talentis centum,qui

Η-S. LX. aut C X LIIII. mercari velint unius opus

Calami. quo etiam tamquam Apelleo penicillo, purpureum addit genis decus, labraque tingit; ut nihil intersit,si qua fides oculis,inter liqc emortua,& tota plena anima. Hinc nihil dubitem asse

rere,

56쪽

ANT VER PIA. 43rere, si exurgant Critias, Nestocles, Hegias, Scopas, Lysistratus, Stenius , omneque Varia semper olympiade artificum genus , sore, Ut cum Xeuxe, Uni palmam calamo, tamquam Parrhas

concedant linteo.

d Ranseo ad Typographicam, orbiS portantum, ingensi miraculum . in qua quis referat singula Z quis chalybem tamquam patrem; quis

aera tamquam matrem Θ quis plumbum statamnum ve tamquam fecundum semen, fertili immissum utero Patque hinc proles quibus aeternum Vivitur. in quibus tam varie ars ludit,ut erubescat natura se ab humano vinci ingenio. Iam si in singulis characteribus numerum cogites ; si in te currentia spatia; si accentuum , si distinctionum sensum discriminantium varietatem, sine qua ille tamquam sine vita iaceat;si nexuum dehinc,tamquam vinculationis indicia; si quibus plus intuli

gitur quam exprimitur signa, quae ingeniosa defrustatione & demembrant verba, dc largiuntur integra: si maiores dein characteres, tamqua agminis ductores, & capita supra reliquam turbam efferentes consideres, quis non tot in Una re pomtenta quot res arbitrabitur Θ Quod si ad praelum oculos circumferas, plena miraculo sunt omnia. nam quae infra marmora, quae supra aereae laminae F a tam

57쪽

CARO LI sCRIBANI tamquam cylindri, quae latera ligna claudunt, quaeque hic gemunt, sudant, luduntΘIam versatilis inter chelonia stipes adc infera succula, quanta basim premit libella,qu ata exsoluitὸ Quid vectes referam,ilochleas, dum rios funes, quid ansas, fibulas, tympanaiquid pilas tomentis fartaS, miro in orbem fieXu tamquam torno ductas; Colore deinde tamquam pingui ac ad irato quodam rore tinctas,quo characteres fecundantur Θ qui deinde

e statione sua , in chartam tamquam alienum agrum, exituri, nouo dominum beant fructu , a quo Vita etiam post funera redit. Vivit enim qui non moritur . non moritur qui in cuiusque noui lectoris oculis N pectore Vita Vivit noua. Hanc vitam a Plantiniano praelo quati ac CeperuntΘperierat aeternae insepulti obliuioni; aut tamquam anima numquam conlata, aut tamquam

Vniuersim erepta, iacebant prostrati in perenni quodam ignauescentes sopore; ni ab hoc amatore, noua redanimatione rediissent invitam . Scio in Omni prope gente floruisse in hac arte nobiles; noui e Latio Manutios , e Germania Fro beniOS, e Gallia Stephanos. at vos unius Plantini nomine omnium tenebrastis nomina. Si sidera illi Regnis suis: Sol vester fuit; non Vrbi huic n5 Belgio; sed Orbi, qua patet. Et ut omnia huiuS magna, nihil maius fuit Bibliis Regiis. quae quicumque CLatio,Graecia, Palaestina, Chatria, Syria intuebi

turo

58쪽

AN TvERPIA. 43 tur, non exclamet, Vicisti; octauum orbi mira culum hic est Θ Et non tanti machinatorem operiS, alte sublatum, per quidquid est orbis sicco deuehant pede, viridique

- advelent mulauia tempora lauro, quotquot nobilissimae huius & aeternaturae artiSCui reS,Regna & Imperia fouentῖAn Architeritonis. SEquitur Architectonica, ars nobiliS. qualES

vero quantique in ea, cum urbs loquatur Vniuersa, quae stupra reliquas orbe toto caput exerit, tum unum D I v AE MATRI sacratum templum locuples mihi testis; cuius si surgentes parieteS,NConatum ostentanteS intuearis, miraberis animOS

ingentesque ausius, prodigiosi, quouis per tacula opere maioreS. Vt iam si pyram ilics Regum , qua orbem fama impleuere, cogites, humiles arbitreris Cases prae hoc molimine. Cogita quaS Vbique Voles, & ab Vtroque orbe accerse in unum, siue quas in Arsinoe, siue quas in Memphi, siue quas sex & sexaginta hominum millia annis V ginti, siue quas octo & septuaginta annis construxisse produntur;in quibus in raphanos &caepas, mille& octingenta talenta narrantur erogata; reperieSaudaci operis vestri conatu, quidquid in illis magnum fuit fuisse minus. Iam turris operi imposi

59쪽

46 CARO LI sCRIBANI rit: etiam in illa, quam insitata ostentat, Pharo,

octingentis a Gnidio talentis aedificata , inueniet quod vincat : maxime cum in ambitu angustissimo,in prodigiosam eXurgat celsitatem; portentosum per omnia humani opus ingenij. Multam, Veteres posteritatis auidi, dum in caemento luxuriantur & lapide,impendio nulli profuturo, gloriam Vesanaquisivere dementia;nusquam fidem repertura alii ab oculatis denuntiarentur auctoribus. Super quae omnia, immania narrat Varro de Porsenae Hetruriae RegiS monumento: Cuius ciam enumerasset pyramideS, Cum aeneum in

summo orbem, cum huic orbi quatuor alias superstantes pyramides, altitudinem erubuit adiicere: merito cum insanae hae moles nihil tegerent praeter cineres. Potuit aliquid vilius, potuit foedius, ac quasi in contumeliam humani generis certius aliquid excogitari pyramide,quam meretric1o quaestu Rhodope Aesepi fabularum com serua posuit fuit tamen haec Vno omnium ore

laudatissima; veterumque adeo iudicio prima. Quae omnia, si vestra spectem, si Deo in Diu AMATRE dicatum templum, si ingentem in hoc conatum,nulla iam sint; & submittant volentes

operi vestro fasces . Adde, quod illa in nudam

Vanamque ostentationem , in fatuae potentiae

propudiosam lastiuiam:at vester omnis labor sidauit Deo. Verum

60쪽

ANT PER PIA. ATVerum dum vetera consero, ne verbis lusisse me nudis quisquam arbitretur, Componam Celebratissimum orbe toto Ephesiς Dianς templum, plurium, Plinio teste, librorum opus, viginti ducentis annis ab uniuersa Asia factum; cum vestro,DIVAE DEI MATRIS magno nomini inscripto. Fuit illius longitudo quadringentorum &viginti quinque pedum , latitudo ducentorum viginti,ac in eo columnae centum viginti septem. Templi vero vestri longitudo minimum pedum quingentorum & decem alitudo plurimum du- Centorum quadraginta, ac non ignobili parte sui, sexaginta & trecentorum pedum . Iam Columnas quis en timeret λ siue quae sub ingenti sotanice tamquam sub chlo Atlantes sudant, siluequae latera claudunt, firmantque uniuersam machinam ingeniosa dorsuationeῖ numero Ephesinas superant. Reliqua aedis Vtriusque, Cogitatio ni cuiusque potius quam calamo Committo. PC

facile enim erit ex hac rudi utriusq; diductione, reliqua templorum assequi. Iam si priuatorii do

mus intueariS,ViX oculis credas, ita in immensium CX urgut: neC raro in pedes octoginta, centu etia

& tamen tam exilibus lateribus, tam tenui vestibulo,Vt plurimum parietes no nisi pedem unum latitudine expleant 3 ac non raro ne pedem qui' dem. Sc perstant aeternum: ut arbitreris nullum sentire senium, nullumque videas reformidare