Caroli ScribanI e Societate Iesu Antuerpia

71쪽

18 CAROLI SCRIBANI propria laus sis vestra, tantam huius passim hic

esse frequentiam, ut raras urbe tota reperias do mos, quae non diuite illiuS gaudeant ubere, e quo inlatentem aquam terrae,iamquam matriCi, prona facilique quisquis volet, etiam puer, hauriat

manu; cum reliquorum UrbeS Regnorum,Vnam aliquam alteram ve, tamquam Vnum alterumVe enumeret miraculum.

Mae bino FrequenS exhinc machina Ctesibica Anthleae iuncta; ut quam haec e terrarum intimo CXsuXit aquam, illa in eminentiora felici protrudat robore; unde naturali suo delapsa pondere, per inuersum silphonem in subiectum deducitur labrum, e cuius medio transmeatoria fistula in fontem salit: ita naturam ars imitata fortunata aemulatione quid non audet Z quidque adeo non assequitur dum imitatur λ ut nescias cui in hac aemulatoria pugna palmam largiaris: ita quos negauit illa fontes,ars dedit,iam varie ludenteS, fallenteS, ut Sc hic natos arbitreris: & mireris ingenio na- ruram stuperatam ; cum haec, uno fere fluxu, hic diuite, alibi paupere vena, aquea largiatur dona: aIK vero innumeris prope modis aqua Nymphariivm Vbera aqua pro lacte fluunt;& Bacchus aqua pro vino fundit ; sed & capite Satyri, aquam sudant tamquam a fatigato cerebro: iam & pedes aquam spargunt, quasi reliquo indignentur corpore ἰ DCC raro tamquam de Vitia rupta videas s

72쪽

ANT VER PIA. 39liente'; aut tamquam e Iunonia lauatoria specu. dc excipit omnem hanc aquam marmor Uarium, hic candicans, ibi undatim Crispum alibi versicoloribus maculis viridique passim intercursu; quin& vermiculata ad emgies rerum & animalium crusta λns totus integitur. quem si quado natura ornatum negauit, pingi patrios videmus lapides, maculasque his inseri, aut purpura distingui; talesque plane ostentari,quales deliciae & admiratio optarent. Haec Vestra, non quod laudem ex his speretiS,m ne admittatis quidem : sed neque ego hic luxuriae interpres : verum ut stiant omneS,& habere vos haec, in quibus vetereS, Mamurra Romanus Eques, qui primus Romae marmora secare,luxui iamque diuidere docuit;M. Lepidus, qui primus e Numidico marmore limina posuit; L. LuculluS,qui ante omnes e Nilo atrum inuexit marmor,cui & de suo nomen de impluresique alij

varia luserunt ostentatione; & Contemnere tamen, nec laudem ab his Velle . quo maior gloria est ha bu iss e, nec in magno posuisse pretio,iaCC aliter Vsos quam patrio lapide. Est aliud in hoc genere quod merito Uetoribus componamus. magnis illi ingeniorum contentionibus, tamquam taculorum stlorum miraCulum , celebrarunt hortos pensiles; magis etiam oppidum; exercitus armatos selitis regibus subter educere, maximeque flumine medium

73쪽

6o CAROLI SCRIBANI

oppidum interfluente. Quae de Aegyptiis Thebis fabulatos veteres credit Plinius,miraculo rem superante, hoc prope in urbe vestra videmus. quantae subterlabuntur aquae, cluae quam ut Sonerarias nullo sentiente deuehant Θ vi& infra naui gent, & si pra perpetuo ponte inambulent homi num millia; quae nec subterlabentia flumina, nec

sentiant naueS.

Ingenium, Ludicium. I gonio plerique bono; iudicio firmo, solidoque , re quod moderatione quadam & innata

temperie iudices ad Rempublicam natum. Nam illa calentia,& tamquam de cacabo bullientia, Numidicae, aut Poticae potius pharetrae & iaculis deuoueris. quod si nimium etiam erigantur, surgantque in immensum, praecipitio proXima sint. Et ut segetem nimia sternit ubertas ue & arbores prole sua ruunt; aC perraro maturitatem attingit nimia fecunditas: ita ingenia immoderata felicitas sita destituit,& trahit in perniciem, in temerarioS ausUS, in extrema conamina: e quibus plurimum infortunatissimi euentuS, dominumque, familiamque , nec raro RempubliCam Vniuersam,vno impulsit in eXitium daturi. Fere namque magnis ingeniis, magna damnumque datura innasci videmus vitia: ac ViX magnOS CX non magnis ingeniis errores prodire. Quid, quod N a ta-

74쪽

tem rarius ferant Θ disces ab igne, qui quo fulsit

Clari Or,eo extinguitur citius Vivacior est qui cum lenta difficilique materia commissus, fumoque demersus ex Qrdido lucet: eadem enim detinet Caussa quae maligne alit. Sic ingenia,quae illustri ra, breviora sunt: nam Vbi incremento locus non est, vicinUS OccasiUS est. &non aCUmina, qUO M-nuiore cuspide, citatius franguntur Θ nam validissima si ad ultimum tenuantur,infirma stant: ita robur omne tenuitaS atterit. Idem in ingeniis reperieS, in quibuS non tantum aCiem qua penintrent, sed & robur exoptamus quo persi stant. quod in sum ma acie,aut numquam,aur perquam

Hanc temperatam aciem,& robore subnixam siuo, hic inuenies. potestque hoc de uniuersis garum ingeniis affirmari, ad omneS nimirum artes scientiasque a natura facta: Vt neC ad pene trandum dissicilia acies viresque desint. Cum Belgica constitutio fere sanguinea sit, omnium tem peramentorum nobilissima. Cui cum accedat aliquid melacholiaequasi terreum, quo quae impresseris tenacius adhaerean cholerae etiam quantum satis est ad res magnas aut audedas, aut finiendas: fit ut Belgica Constitutio non facile cuiuis Cedat. Neque enim opprimitur phlegmate,Vt quorum' dam nationum aliarum, ac mulierum Ut plurimum , quo minus capessendis scientiis idonea.

75쪽

62 CARO LI sc RIBANI quid enim aqua inpresseris, quod non elabatur, aut quod aetatem ferat Θ Neque melancholia fiat,gaturiquod ubi fit,quid sperari generosium potestΘNam quis nesciat inter elementa ignobilistimam

es te terram , quae melancholici humoris viva quaedam expressio est 3 Sed neque tenuioris ac volatici cuiusdam sanguinis copia redundat: quod cum accidit, in nusquam satis firma aut perennatura consilia mens agitur: ita VidemuS aerem sanguini quodam modo collactaneum, leui vento momentoque in Omnem rapi partem, nulloque satis stabili firmoque loco consistere. ac licet magno, non raro, in obuersantia ruat impetu, pari prope quo ruit,frangitur, nisi solidioris elementi mixtura aerea haec leuitas teperetur. BelgaS proinde cum nobilissimae temperaturae Videam US,inqua, & probatissimus sanguis vitae principium ac quasi vehiculum dominetur, & melancholia fluxum illius, innata sibi siccitate sistat reprimatque, & cholera animos addat, & permistum phlegma, tamquam suffuso frigore calorem temperet, quis de ingenio dubitabitZ Non diffiteor interim cholericum conteXtUm, calidum & siccum , scientiis accommodatissimum, Ut in quo,& tenuior materia, & potentior calor, nobiliores potentior que spiritus generat; ac non nisi secundum in scientiis locum sanguineo itibui, calido nimirum lc humido; tertium

76쪽

ANT VER PIA. 63 melancholico,frigido &sicco;quartum phlegmatico,cui hebetatior, minorque quam in melacholico calor est omnium tamen ad quas voleS scientiaSconteXtuS ac temperies optima est, si cholera melancholiam habeat sociam, & sanguinis plurimum , N phlegmatis modicum; Vt & aestus tamquam infusa retundatur frigida ,& magnam optimorum spirituum materiam optimuS pluri' musque sanguis suppetat: & si quid in hoc fluoris nimium , adnata sibi melancholia ariditate

exsuccidet.

Neque ignoro melancholicos & phlegmaticos reperiri, raro diuinoque quodam ingenio, & qui

cum reliquis de principatu Certent: at hoc euenire necessum est, e capitiS alia diuersaque, a Corporis reliquo, temperie, Clim cerebrum, Vniuemfaque capitis Organa, a cholerico aut sanguineo obsidentur humore: Cui permista melancholia, quae cogitabundae ac sbllicitae mentis parens est, magna solet ingenia promittere. Idem videmus

in dissimili eventu; cum enim cholerici gracili plurimum & proceriore sint corpore, mediocri sanguinei,exili melancholici,pr grandi phlegma tici: reperies hos eXiles, melancholicos ingentes, prout quisque copioso diuiteque, aut paupere prognatus semine est. Quod si exemplis res firmanda; euocari in t stationem omnis retro potest memoria ue illa nos

77쪽

64 CARO LI sCRIBAN Idocebit, ut non dubitem nostros cum primis Orbe toto ingeniis componere. Nam ut a Poetica exordiar, quis post Horatium, Lyrico clarior VC su Torrentio; aut dignior monitiari digito praetereuntium, tamquam alter iam

Romana fidum Lyra'

Ille mearum aliquando Grande decus columeni rerum. ille dum fata sinerent, animae dimidium mea. Osequar limo Cur non unus dies utramq; duXit ruinam nam quae haec vita, cum partem huius animae & meliorem Parca rapuerit, anima dimidians unam uamquam quid queror raptum,qui Iam Daedaleo ocior Icaro

Visit gementis littora Bo ori, Syrteisis Getulas canorus A les, Hyperbore L campos

Uuem Colchus, S qui dissimulat motum Marsa cohortis, Dacus, Ultimi Norunt Geloni: quem peritus

Distit Iber, Rhodani, potor.

Abssint ergo inani funere nania, Luctu 1 turpes Em querimoniarcum ereptuS liCet terriS, Concessusque Caelo, monumentum post se reliquerit Belgis Orbique qua patet, omni aere perenniuS,

78쪽

ANT VER PIA. 63 Transeo ad omni scia scientia magnOS;neCin Vno,

sed in omni litterario circo gladiatoreS nobileS. Erasmum, &'Lipsum,& magnum, quem dixi, Torrentium quis ignorat Z audeo: quis, quibus Componat, no in Uno aliquo genere, sed in omniZQuis Gompium Becanum in steri li fecundum materia Z In magnis magna potuisse quis mirabi, tur Θ in pingui fecundum enatum germen solo, quis laudabit Θ at inter tesqua & confragosa, stata

tracto Campo tenuisse Cursum,aut retulisse Vimimtium fructum pratorum, & undique irrigui soli, quantum- se eris Mauria satis est triumpho

Iam quanta in uno homine historiarum, linguarumque, Omniumque quae ubique sunt scientiarum cognitio Θ quanta in re prope nulla varietasZtamquam si quis in musca, serinica, aut ape, in ampulla olearia,in orbiculo aut annuli pala, lo ingentique ludat volumine. Bene TorrentiUS magna Complexus paucis:

Prisim sed artes doctus in ingenIPra mes, alma Palladis in simi utritus, crais Db antris,

Threicio meditata mali,

Et sacra Icosi tradita, dum lius

Semas ab alto tam am Helicen mari, Dasielamentis, scindo Per uolitas madasalsa curse

I Qui

79쪽

66 CARO LI sCRIBANI Qui si materiam delegisset calamo parem, quantuS exurgeret, quantumque dedisset portentum litterarium'quamquam eo admirabilior, quo, Vtidixi,in tam leui area, tam arcta, tam maligna temra, tam infiteta respondere labori, tantam erexerit molem: ut non immerito quotquot amant litteras , obstupeant unum hominem in tam arenti colle, tam exsuccido ac ardoribus emedullato, tanta protrusisse, frondes, flores, germina: mirenturque quotquot legun Vnum tam numerosa arte multiscium, totiugi stientia magnificum, tot Verboru linguarumque ad originem primumque genus ductorum Daedalum. Scio non

defuisse qui e litterario puluere admorderent eminus. at quisquis propius inspexerit,ingentem hic videbit clypeum, Palladia formatu in incude,

tela inuidentium, - si moris orbibus orbes

scientiarum impleXOS. Vt non Vereatur aut Camilli iacula,aut Turni rupem

sed neque aliorum quemquam qui Contra stet rit. Experiatur qui volet, si non in mediis conatibus Uro succidant labentque genua, si non illum lingua, Calamus,notaeque alibi destituant vires, speret se aliquid posse. Fuerit e quacumque specula bellator,

80쪽

ANΤVERPIA. 67tor , emittatque quantivis roboris hastam,

Illa molans, humerisiurgunt qua tegmina μmm sit inciderit,' atque miam clypei molit aper oras fuerit, fors magno stringet de corpore

Goroph nostri: at stringet tantum; ut nihil referat extra Pallantis conatum. Vbi enim omnia speculatus, interminatus fuerit, nihil emittet aliud, quam optare se aliam pugnatori nostro fuisse materiam, tamquam agrum, in quo se Virtus eruditioque tanta ostentaret. Plura si ausus, maioraque nouus Lausus imparibus aggressus fuerit ammis,aliud exsipectet telum penetrabilius sitio; quod quocumque vallatum aggere , quOCumque Clypeo tectitam, perque Omnia serri tergi , per aeris, perque circumducta septemplicis tauri terga, medium transiuerberet ictu, Loricas moras pectus perforet. inde

a eademi mi anguis, an siquantur.

Et terram hostilem morienspetat ore cruento.

Iam Philosophos ac Theologori magna nomina, dignissima ia5 moritura penna, quid reseram ZHemicum a Gandatio, Bassolium, Alliacum, Petrum de Brugellis, Richelium, Briardum,Tap- perum , Driedonem , Adrianum Sextum, Pi-hium, unerum, Rithouiumaansenium, Lindanum, Canisium, aliosque innume S. Scio in varia gente magnoS, Thomam, Bona- uenturam,Ariminensem, Lom bardum , Caieta-