장음표시 사용
101쪽
cto quod per mentem concipitur tanquam quies cens, etiam moveatur, transit ad punctum meridianum quod similiter per imaginationem
Secundo , falsa est si corpus v. g. lignum, quod
secundo flumine devolviis , iisdem aquae pa eibus ambitur , omnis motus dicatur expers ; palus vero in medio flumine defixus dicatur moveri: quia illud non transit a vicinia earum aquae a tium quibus immediate Involvitur in viciniam aliarum ale vero diversis aquae fluentis partibus continuo applicatur, sive a vicinia quarumdam eundo flumine devolvitur , etiamsi iisdem aquarpaltibus ambiatur , reipsa moveri talum vero in medio flumine defixum quiescere.
In motu speetantur quantitas , determinatio '
flexio,in refractio. Quantitas motus est id quod respondetur ad quaestionem factam quantus vel quam magnus sit motus sive id quo motus quilibet cum altero
comparatus , vel major vel minor eo dicitur idque ex duplici capite debet aestimari nempe ex mole aut pondere corporis mobilis in ex motus velocitates adeo ut aequa sit motus quantitas in duobus corporibus , quorum alterum alterius d plum est, sed dimidiata tantum velocitate motum. Determinatio motus est illius directio in unam potius partem quam in aliam. Reflexio motiis est regressus corporis mobilis ex alia corpore , quod penetrare non valet , residientis mecum pila in parietem immissa reflectitur. Res actio est inferi aut curvatio motus, qua corpus mobile ob majorem minoremve liquidi, quod
obliqum subit, resistentiam , a rect quμ insistebas
linea defectis. parcium in viciniam aliarum taenim homines vulgo concipiunt i
102쪽
Moetus localis , seu transitus a loco in locum, per interjectum spatium , succesvus est , tempore indiget ut fiat. Tempus autem duratio quaedam est seu premam si rei in suo esse : cujus triplex vulgo species --
gnatur a Theologis, nimirum are tau avum, 3 mpus. Aternitas definitur a Boetio lib. s. de consola tione Philosophiae prosa 6. InterminaliιM vita tota
Dicitur possessio vita quoniam aeternitas soli Deo viventi competit , cujus vita interminabilis est, sive nullum habuit initium nec ullum habitu- ra est finem. Additur tota Dul, non vero successivaci quia in aeternitate nihil est praeteritum , nihil futurum, sed omnia praesentia. Unde quamvis mundus extitisset ab aeterno , non tamen ejus duratio diei pocist aeterna, quia successionem habuiiset. Avum vulgo dicitur a Theologis duratio pia. mei um habet , sed cujus nulti futurus est is qualis est duratio Angelorum aliarumque men
Sed aevi nomen quandoque pro aeternitate, quandoque pro longa aetate aut seculo apud Auctores classicos usurpatur. Tempus definitur ab Aristotele lib. . Physicorum cap.16. numerus seu mensura motus se in dum rius is posterius rid est , mensura motus secundum Partes priores, posteriores , sive qua
103쪽
rum aliae praecedunt , aliae vero subsequunttii. Haec definitio vera non est , cum motus sit potius mensura temporis , quam vicissimci siquidem a hiberi solet motus ad mensuram remporis , motus aut conversio Solis , motus horologi
Quamobrem tempus melius dicitur , duratis fuerassiva , qua Miniatum habuit, ct finem haberinpotest. Cum vero motus fieri non possit sine tempore, certe nec fine loco fieri potest e siquidem est tra situs a lisco in locum. Sed loci nomen ambiguum est , quod proinde prius diυidi dabet quam definiri. Locus enim vel
Locus intemus , qui solus proprie ab Epicureis admittitur , est spatium corpore quolibet oce atum seu in istum v. g. locus internus liquoris an dolio contenti est illud spatium quod liquor occupat , quodque secundum Epic reos remaneret vacuum , si virtute divina lia quo in nihilum redigeretur quodlibee aliud corpus in ejus laeum uecedere prohibe retur. Sed eum hujusmodi spatium nihil sit, ac nihili nulla sit extenso ipsum in sola duntaxat se umorum phantasia extendi con
Locus externus definitur ab Aristotele libro . Physicorum cap . αρα-- -- ct immobiliseorporis aliud erepus ambientis. Sic locus externus ipsius Solis est ea Coeli superficies , quae immediate Solem tangit comprehendit. Dicitur svascias prima ct interio ereporis aliu/empus continentis. Quae superficies interior dicitur
etiam eoncava emerior vero, convexa.
Additur immobilis , ut distinguatur locus a vasem quia vas est Deus mobilis is locus est
104쪽
mas immobiles, inquit ibidem Aristoteles. Sed quomodo ista loci externi immobilitas cum mobilitate corporum stare possit, explicatu dissi 'cile videtur. Itaque quod antea ad motus expositionem ait limus , id ad declarandam loci naturam adhibendum putamus : ac superficiem illam corporis ambientis duplici modo consideramus hse scili-
Physice quidem spectatur , cum consideratur quaterius est in corpore physici, multis qualitatibus sensibilibus , puta uiditate , mobilitate &c.
praeditis. Mathematice vero consideratur , cum spectatur prout est in substantia extensa , sive in extensione linia, a qualitatibus sensibilibus per mentem abstracta.
Sin igitur loeus extemus hine consideretur revera mobilis est rat continuo movetur , ut patet in aere nobis cireumfusb in in aqua profluente quae ponere pilas allirendo involvit. Sed si idem locus spectetur matismatice in neglectis oremibus qualitatibus physicis , puta fluiditate , mobilitate , c. dici potest immobilis , quatenus per imaginationem xus redditur non secus ac puncta orientis , occidentis , c. ab Astr nomis tanquam immobilia concipiuntur. Ut ergo immobilitas loci stabiliatur , Meesse non est ad spatiium vacuum cum Epicureis confugere siquidem spatium illud, ut jam diximus
nihil est,is consequenter extensionis particeps esse non potest, nec ad rerum naturalium explicationem adhiberi Hocque loco acquiescimus Cartesio, qui secunda parte Principiorum articulis 17. M 8 vacuum omnino impossibile esse decernit; cum assendus & Epicurei illud non tantum exis- aere , sed etiam necessarium esse contendant.
105쪽
Aristoteles quidem libro . hysicorum eam 8 non statuit vacuum esse omnino impossibile: sed illud tanquam inutile rejicit, quia nec ad morus localis , nec ad rarefactionis, condensationis explicationem ullatenus requiritur, secus ac sentiunt Epicurei. Vulgares Scholarum Philosophi vacuum omne tam intra corporum particulas disseminatum quam intra majora corpora expansum omnino respuunt, quod ab eo Natura abhorrere videatur, graviaque corpora sursum, levia deorsum vacui metu serantur. Sed ii ad suas categorias non attendunt, eum rei spiritalis affectum , scilicet ore
rem inversionem , substantiae corporeae tribuunt. Neque enim Natura magis a vacuo quam a tenebris abhorret quicumque effectus in ridiculum illum vacui horrorem in Scholis refundi solent ii ab aeris pondere, vi elastica profluunt ut hydrargyrum in tubo vitreo suspensum ad altitudinem viginti septem aut viginti octo unciarum sive pollicum in experimento Torricelli in aqua ad triginta duos pedes aut citeiter in Antilis aspirantibus evecta demonstrant. Nam viginti octo veI ci
citer hydramyri pollices triginta duos pedes aquae
in tubo paris voluminis contenta sustinere obser- antur. Ex quo colligitur effectum utrobique ex eadem causa nempe ex liquidorum corporum, scilicet aeris, aquae, hydrargyri aequulario duci
106쪽
Deflcundariis, O compotis corporum assecti nibus seu qualitati M.
' xprimariis corporis affectionibus magnitud in scilicet, Agur motu , quiete , acsitu , aliae ducuntur ac veluti componuntur eorpori secti ms quibus praesertim qualitatum nomen attribui solet cujusmodi lant lumen , colores, soni , odorta, opo- qualitates tactiles , puta , calor . ratio, --- , bircin , quae tactum assiciunt, uealias omittam innumeras quae oecultiores nominantur , quales sunt vis electrica , vires medicament
Qualitas generatim definitur ab Aristotele , bro Categoriarum, capite de qualitate , id quo do nominamur quales. sancto homa prima secundae quaest. s. axt.a dicitur modus ac deteramnario substant . Ex qualitatibus aliae dicuntur actuosa, quae ne r in obvia corpora agere intelliguntur , ut lux', odor, &e. Aliae dicuntur modales , quae nempe inertes sunt , nihilque extra suum subjectum op
santur , ut durities, asperitas, c.
His omnibus convenit intensio, remissio. intensio qualitatum , est fortior es elue ρκψ- dior earum impressi in subjecto ut cum ferrum aucto vehementius igne magis magisque incalescis. Unde intensio qualitatis , quae valentiorem reddit qualitatem in eodem subjecto dissere ab ejus εχ- sensione . per quam magis dilatatu , ac in plures. partes dispergitur. Stamisit qualitatum es earum veluti obuiis
107쪽
s COMPENDIUM PHYsICAE.tio seu relaxatio in eodem subiecto , ut est ferrum sandytis paulatim refrigestit. Ititer qualitates occurrit primo loco luminuquod definitur ab Aristotele lib.a de anima cap. tus pellucidi , quatenus pellucidum est. Actus iste nihil aliud esse videtur quam impulsio aethereae substantiae, ut explicat artesius tertia parte Principiorum , num. ss In lumine observantur σμxiο- refractio , de quibus jam dictum est. Color dici potest quasit. misum assciens in m μν vel minore iamdius ad euios vibrati ομά --sens. Nam color albus , V. g. in serti luminis vibrationes, niger vero in nussa aut exigua radioruim repercussione positus videtur. Sonus est qualita sensibilis auditum movens intremulo O reciproco aeris motu constituta. In quac adyexter icet repercussionem , quae dicitur Echo ; incrementum , quod exhibetur in tuba vocali Mnsnantiam, quae in concentibus perci tur
Odor est qualitas sensibilis in pr fluvio substanti ii consistens , qua odo tum vel stat vel ingra σε asscit. Sapor item est qualita sensibilis in figura O mortis particularum corporis sapidi gustatui uanum se Anguam dimors modo asscientis constituta
Qualitates tactiles dicuntur eae quae tactum m 'vens, ut sunt ealονεc frigus; humiditas disiccitas
gravitas Muti is durities, mossities , visi tanae ariditas , asperitas rimitas hera stu is te iam , raritas 3 densitis et, Amitas 3 Iiqui.itas, δια Calor est qualita sen=bilis , qua in Heri ac per--ἀato panin insan viniam motu consistit. Voca motum perturbatum eum qui quoquoversum stinia omnem loci partem dirigitur.
Frigus est qualitas sensibilis in partium quiete sis
minori motu respectu nostri etineatastituta. Docet Aristoteles lioeo 1 de seneiationes co
108쪽
I eisne cap. . calorem esse malitatem qua, eon- freta hometaenea, ct segregat eteragena frigus vero est qualitatem qua congregat homogenea p-- ct humogenea. Sed utraque definitio a vero penitus est aliena. am calor non minus congrega heterogenea quam homogenea , frigus vero nec ea congregat nec segregat , sed prout occurrunt constringit. Humiditas ab eodem Aristotele ibidem definitur qualitas quώ corpus proprio teramno arre eoaetinetur,ofariis alieno. Siccitas vero qualitas u corpus proprio termino facile continetur , re alis . Verum hae duae definitiones nihilo accuratiores sunt prioribus. Nam conveniunt siquid alia Aran rati, non vero humiditatiac siceitari.
Liquidum enim seu fluidum corpus dicitur quod sonstae ex partibus exiguis in perpetuo ct peraurbato motu contentis quodque proinde remeabile est seu quod facile dividiis permeari potest cujusmodi sunt aer flamma , quae inter sicca corpora
Ieseruntur aqua, vinum , ouum , α quae in humidorum numero ponuntur.
Igitur omne humidum est liquidum non vicis. sim Nam id tantum dicitur humidum quo corpo-
.ra obvia madefaestiis adhMendo, ut aqua A non vero quod ea exsiccat mi flamma maer.
Firmum seu durum est illud euius paren adia aliis fortius adharescunt, ct ivisioni restandi i eu-jus generis sunt saxa , lignum , c. Haec partium durarum adhaefio a materia subtili exterius comprimente polim num repetitur. Hae quaςuor qualitates scilicet calo , jus iamiditas seeita . a Peripateticis, Galenicis dicuntur prima sed perperam , cum ex aliis prioribus oriantur . nempe ex figura , situ , motu
109쪽
Gravitas est nisu corporisgravis in Terra centrum De nisus a materia subtili deorsum premente pro ciscitur. Levitas dieitur sus corporis in parta superiores
Nullum tamen est corpus leve absolute , sed illud leve dicitur quod comparate ad aliud est minus
Viscolitas est qualitas ransistens in parvibus ramo Fio inter se implexis, ut patet in visca , leo fis omnibus corporibus. Ariditas non differt a siccitate. Aspexitas scabro& interrupto corpori , Laevitas polito convenit. Crassitudo, tenuitas non egem Aefinitioiles, ut intelligantur. Raritas est alitas insistens in partium dilata-aione quas per materiasubtilis ingrestum. Densitas vero consistit in partium compressione , qua materia sustilis abigitur. Praeter eas qualitates, quas vulso mansistas no
minant , quamvis non sint manitestiores caeteri, , mensemur alia quae vulgo reuisa nominantur:
eujusmodi sunt medicamentorum vires bis mamgnetica , vis electrica , e quarum origo tura obscurior esse dicitur. Ea autem ad duo capias solant in Scholis revorari,scilicet ias mathiam, ε antipathiam, unde oririar antiperi sis. Per sympathiam quaedam orpora dicuntur amica ter antipathiam vero inimica quo sensiti dictum putant a virgilio libro I. Geongicorum. -seras,3 issic maeniunt teticius uva
rborei faesus aliis , atque Mussa vi seu
Gramina Antiperistasis idem seret est a sinu obsistentia ia it definiri sole resistentia unius corporis aurici sum Φου---rarium aq- elisummaque obsidetur . -
110쪽
PAR PRIMA AE aere frigido mediae regionis circumlinque obsessas ignem concipere , fulguraque, coruscationes in eo conflictu produceres quod ridie lum est. Sympaehia autem , Antipathia, Antiperistasis per figuram . motum , aliasque assectiones mech nicas hartiumlcorporis sunt explicandala
De covοribis ira expersibus. INτε corpora physica quaedam vivere dicu
tur, alia sunt vitae penitus expertia cilla ad partem tertiam ; haec ad secundam pertinent De ita agitur dicendum tribus capitibus. Primum erit de Coelis. secundum , de Meteoris. Tertium, de senilibus, seu mineralibus
De Caelis. Cae εν principatum tenent inter hujus muniadi aspectabilis partes' ideoque primo loco vomittitur in Mundi desinui me quam Aristot