Institutiones philosophiae ad faciliorem veterum ac recentiorum ..., Volume 5

81쪽

ue COMPENDIUM METAPI ICAE.

De mente hamana. MEN humana definitur a sancto Augustino

libro de quantitate animae num. . alias cap. 33 substantia quadam rationis porticeps veniacovorsaeeommoda . id est , substantia cogitans, quae cum eorpore humano conjuncta homulem

tanquam pars illius praecipua constituit. Cogitare autem est intelligere O messi. Unde duae sunt humanae mentis facultates , scilicet intellectus ac voluntas ab ea non reipsa distinctae. Intellectus definiri solet famisas aurina rationatis an amna ct modum meis preeipiens. Voluntas dicitur saeuisas amma rationalis Ma Mnum generatim ab inusiactu obirisum prasequituro malum aversatur. Cum autem humana mens fit substantia diversi plane ordinis a corpore , minime pendet a corpore ut existat , proinde soluto corpore superstes manet. Cumque simplex sit , non constans ex

partibus , ut corpus non corrumpitur ne varias ubi mutationes instar eorporisci sed stat incorrupta semperque est substantia cogitans,& com sequenter substantia vivens : nam vita spirituum in cogitatione consistit. Ergo semper vivir , numquam moritur: sive est immortalis.

82쪽

PHYSICAE.

PHYsica. secundem vim nominis est scientiamtura seu corporum naturalium. Unde etanitur scientia speculativo qua versatur circa corpus naturale quatenus naturale est. Dicitur scientia speculatim , seu contemplatrix quia finis ejus est speculatio seu contemplatior conquiescit enim in objecti sui contemplatione, nec quidquam circa illud molitur. Cum autem corpora omnia naturalia consideret , quae nempe in hoc aspectabili undo sunt positari tam late patet quam universa haec Natura, seu Mundi aspectabilis compages. Natura quippe pius sumitur pro corporum omnium naturalium coagmento ut clim dicitur Deus esse Natura Auctor , intelligitur hujus erui univcrsitatis conditor. Natura etiam pro causis naturalibus a Deo motis ordinatis accipitur ut cum dicitur , euine Natura nihil moliusntur stu idem est aetassicatur , Deus & causae secundae a Deo motae 3 directae nihil perperam efficiunt. Aliduando materia forma dicuntur naturae apud Aristotelem sed forma praecipue ita nominatur . nam forma est id per quod res est id quod est sive est principium omnium proprietatum ac proinde merito dici potest te natura. Natura autem sic sumpta definitur ab Artitotele,

casecundo Physicorum ei, ni ripium oriatis

83쪽

3D COMPENDIUM PHYSICAE. motus is quietis ejus in quo est , primis per sed no

per accidens.

Dieitur primo principium: hoc est , id unde est, vel fit motus Per motum autem intelliFitur hoc loco mutatio naturalis per quietem vero permansio rei in suo statui loco. Secundo , dicitur causa quoniam natura non est quodlibet prineipium motus sed est principium influens esse in motum. Sicque natura dis tingustu a termino a quo fit motus quia te aninus a quo fit motus non es causa motus , seu non est principium influens esse in motum. Tertio , dicitur eius in quo est sive ejus rei in qua est natura. Qua ratione distin8uitur ama si efficiente , quae est principium motus ejus rei in qua non est. Quarto , adjicitur hoc vocabulum pristi quia Natura est primum principium motus 'uietis. Denique additur per se non per accidens Ἀδest, necessario non contingenter quia naturata het necessario & ratione sui , non vero continge te movere subjectum in quo est. Sicque Naturaiudissera ab Arte , quae ars non est natura sua primcipium motils ejus in quo est , sed tantum per accidens. Nam etiamsi Ars medica in homine Medico seipsum curante si causa sanationis , quis natio juxta peripateticas ideas est motus ab aegri rudine ad sanitatem, non tamen est illius causa per seri quia non debet natura sua movere seu mutare

Medicum in quo est, ab aegritu4ine ad sanitatem cum perinde possit Medicus iste ab alio Medico. imo quandoque melius quam a seipsi curari. It que si seipsum curat, hoc tantum fit per ascidens. Haec definitio Nanitie ab Aristotele tradira vvu: usurpatur in Scholis di tametsi in multis de

uiat sed in eo praestatim ς Au Mistotcla

84쪽

quod corpora naturalia in hoc ab artefactis differ te statuit , quod naturalia in se habeant principium actsvum sui motus , non item artefacta. Certum quippe est per ideam naturalem claram distinctam corpus omne esse ad motum 'uietae prorsus indifferens nec posse ad alterutrum nisi ab aliqua causa externa determinari adeoque natura dici non potest principium activum motu,& quietis ejus in quo est. Quamobrem Natura brevius, claritis dicitur, ιδ od res est iuves, id quo res est , id auo est. Utcumque illudi , de Natura , te corpore naturali agit Physica tribus partibus. Prima est de corpore naturali generatim. Secunda, de corporibus vitae expertibus. Tertia , e corporibus viventibus.

PARS PRIMA

nobis inquirunda sunt. Primo , ani quid sit e pus physicum. Secundo, dicemus de primariis, inue bilibus euryotum naturabum principiis c

Tertio de eorum pii iiiis a libra, seri

Quarto , de primatus ipsorum asse tubus Quinto , de loco & tempore. sexto denique de secundariis ae compositis torum affectionibu , seu qualitatu v,

85쪽

COR νο physici nomine omnes natu araliter intelligunt substantiam in longum in ratum M profundum extensam Detractis quippe omnibus, quae corpori inesse advertuntur , ut motu , situ colores, durities, ac Meteris qualita tibus; dummodis substantia extensa remaneat corpus remanere naturaliter ab omnibus homianibu&concipitur.

Haecque est mens sancti Augustini ac veterum. Philosophorum. Sed Philosoph i Scholastici cum fanisvo Thoma extensionem actrualem a corpore physicosparari posse aiunt . idque ad explicationem tum variorum Christi mi aculorum tum p ciatim Mysterii ucharistia necessarium contendunt ' de corpu hysicum juxta posteriorem hanc sententiam, definiri non potest substantia ex rensis, eo sensu quod actualis extensio adistentianv eorporis physici pertiueat , sed tantum eo sensu, . Quod exigat essentialiter eatensionem sive quodint substantia radiei us 3 quoad exigentiam. T-tem , Multi s hujusihodi substantiam existere certissis mum est Cum enim illas sensit vivido constantI. Perpetuo uniformi percipiamus ac. pluribus. modas ab iis, etiam nonnunquam inviti , validissime afficiamur , ut doloris punctionis aut ustio nos sum vel eas existere necesse est vel Deum perpetuo sic nobis illudere, ut ab errove nos libera

Ie non valeamus. Deus autem, utpote fiamme bonus iumme perfectus; Ieceptor esse non potest :- eonsequenter corpora physica in rerum Naxuma

86쪽

primmis se insensibivibus corporis

naturalis principiis. PR crytuu generatim definitur , id umis res aliqua me est vel t, e cognoscitur. Per quam definitionem triplicis generis principia se antur scilicet principi compositionis ex quibus nempe et vel componitu aliquid: Principia Ie rutionis , ex quibus fit ac demum principia corni senis ex quibus cognoscitur. Principia cognitionis fiant vel signa , quibus rei cognitionem ducimur, sive sua prater speciem sui qm fingerunt sensibus aliud aliqui faciunt

in mentem venire vel si in Axiomati, id est , sen-reutiae communes omnibus notae et cujusmodi it

nae propositici impossibile est ut idem simul si is

non sit.

Principia generationis sunt en se quibus nequa 10 .neque concipi potest generatio corpori naturalis insensibilis iuntque materia, forma in privatio se fundum Aristotelem Principia compositionis sunt ea a quibus Restvus naturale , scilicet materia dc forma secun iam eumdem Aristotelemptincipi cognitionis muntur metaph sica principia laurem generationis, compositionis' sic nominantur. Nonnulla tamen eorum dici pinsunt metaphvea , cilicet ea quae a Pythago taeis , Platonicvrae peripateticis sunt adhibita Sed ea quae proposuerunt olim Democritus in Epicurus , ac nostris temporibus Gassendus 'artesius,m hantea potius sunt appellanda. Hotum Philosephorum risiadnes fg llaim; hi sis rex iunt exponendas..

87쪽

PYTH AGORAE et res omnes naturales ex

materia seu subjecto knumeris constare docebant, ni resert Aristoteles lib. I. Metaphys cap. 6. hoc est , ex materia quadam certo ordine, mensura, ratione conformata ac divisa, certoque modo MMtata. Nihil enim aliud numerorum nomine potest

hoc loco intelligi. Neque ab hac sententia sexediscrepant Plato, ipsius sectatores. Platomon LATONI e quippe omnia ex se eois

Midea constare asserebant. Quae sententia duplici sensu a Philosophis fui explicata. Alii nimirum perhibere solent eam Platonis fuisse mentem , ut omnia ex materia rides existernis , t extra Deum aes ipsas positis , tam tuam aeterns quibusdam exemplaribus fieri de-Dnderer Hane id opinionem tribuit Aristoteles, libro T. Metaphylicorum cap. 6. alibi. Alitia contrario sentiunt Platonem istas idea

externas , ve aeterna rerum exemtari , turn extra Deum, tum mera res ipsa potira , ac per se

subsistentia , non fuisse commentum sed credidiust tantum Mundum hunc, singuli ejus partes

a Deo fuisse procreatas secundum ideas quas mente habet non secus ae res arrefacta ab artifice secundiim ideam quam mente gerit , efficitur. Haec posterior sententia Platone dignior est , Peripaselisorum doctrina magis consentanea-UE et I post Aristotelem ollior admittere solent corporis naturalis princima , --

88쪽

PARS PRIMA CAP. I Laresam nimirum, formam : quae rina idem quiddam est ac idea divina rebus impressa adeo. ut Peripateticorum cum Platonicis in ea re dissiadium in sola vocabuli ambiguitate positum videatur, c facile componi possit. Si quid igitur Platonicos interis Peripateticos discriminis occurrat id in eo solo positum est quod praeter materiam formam , quae principia compositionis dicuntur, quaeque cum materia, idea laconicorum consentiunt, tertium princiarium addant Peripatetici , nempe privationem quae principium generationis dicitur. Hinc illi modi loquendi in Scholis familiaresci duo esse principia compositionis corporis naturalis , seu in facta esse , nempe materiam formam ex quibus corpus constat :&' tria principia inferi , seu generationis , sine quibus nimirum neque esse , neque concipi potest generatio, nempe materi misso amo pri-tionem. Generatio quippe universe definiri solet, transi-sus a non esse ad esse. In quo transitu tria requi-lluntur secundum Peripateticos di nempe terminvisa quo fit transitus dicitur privatio . terminus ad

sum fit transiaus 3 est forma: ac denique su arctum ipsum quod transit a privatione ad λει Anam est materia. Idque exemplo ignis expi cant. Cum enim fit ignis ex ligno,. transit lignum. a privatione suis ad formam ignis. Privario igitur est terminus a quo fit genera tio:& de tur in Scholis abferula forma insubiecto Atto ad Wam recipiendam rat caecitas dicitur priv si visus in homines, quoniam aptus est homo ad visum cecipiendunt. In eoque dialoguunt privationem a negatione inquidem negario est absentia foro, via in subiecto Enehto a. eam recipiendam , caren tia visus in layide dicitur negatio , quia lapis non, est aetus ad visum rectriendum.

89쪽

Materia tribus potissimum modis sumiturci scilicet materia in qua , quae dicitur subie m in quo ima vel qualitas recipitur , ut diximus antea materia cirra quam quae vocatur objectum , de quo itidem actuna est superitis in materia ex qua, quae est subjectum ex quo fit aliquid. De materia postremo hoc modo sumpta hic agimus, quae duobus modis ab Aristotele definitur togative sciliacetin stiυλNegative quidem libro . Metaphysicorum cap. 3. dicitur id quod eque est quid, neque quam

mm neque quale neque aliquid eorum quibus enideterminatur. Hoc est , ut interprepantur vulgo neque est substantia sensibilis meque determinata quantitas , aut qualitas , neque ullum ex decem praedicamentis Aristotelicis.

Positive vero libro I. Physicorum capite ultimo , definitur materia, primum subjectum uni 'eujusque,ex quo insito is remanentes aliquod totum per eo non per accidens is in quod drimum siquid interit, abit. Dicitur primum subjectum uniuscujusque omloris , quia materia non fit ex alio priore subiecto Additur ex quo insito ct remanente in corporem ruralis aliquoi totum e se di non per accidens .

scilicet fit corpus naturale. tum per se dicitur quod constat ex. partibus naturalem ad se ordinem habentibus , ut homotconstat ex mentein corpore.

Totum in accidens dicitur quod constat exta tibus naturalem ad se ordinem non habentibus. Talis est acervus lapidum. Nam lapides isti adisonstituendum illum acervum a Natura non destia

nantur

Corpus autem naturale est totum perf,8 proim de urius speete , non multiplicis essentiae QS- 'ue constar ex. maregia tanquam ex Erimo si

90쪽

PARS PRIMA CAP. II. s&In eam resolvitur , tanquam in ultimum iu jectum. Formae nomine intelligitur in Scholis quaelibee eorporis perfectio Psive ea fit essentialis velaceis dentalis. De forma essentiali sive substantiali hoc loco agimus. Forma autem substantialis sive essentialis est actus seu perfectio orporis sensibili, hoc est , id per quod corpus sensibile in tali esse constituitu , ab omnibus aliis secernitur: quod quidem in homine est mens ipsa seu anima rationalis es, in brutis vero itantis actuosa quaedam , subtilisque se stantia , ac denique in corporibus vitae expertibus certa quaedam totius corporis singularumque partium dispositio seu accidentium congeries. Careerum Pythagorae , Platonici, seripateti- ei duo saltem admittunt rerum naturalium principia , scilicet materiam, numeros vel materiam Mideam4 vel materiam formam quae principia, quoniam solo intellectu percipiuntur , et phisua solent nominari , tametsi revera non disierepent a principiis mechanieis, scilicet a materia 8 artificiosa materiae dispositione , quae consistit in mentiara extensionis , in figura, sit , motu , Qquiete. Haec enim sunt principia quae vulgo

mechanica nominantur.

Extitere autem alii Philosephi, nempe parm nides, Melissus qui unum tantu in rerum principium snoscebant , nempe ens quod Melissus quisem inpultum Parmenides vero finitum putabat. Sed probabilissium est, utrumque intelligend urnesse aut de causa prima rerum flectrices aut de solo principio materiali , sive de materia quae Omnibus Mundi partibus est communis , quam Me limis uidem infinitam , armenides vero finitam

defendebat.

Quod spectat ad principia mechanis , quae