장음표시 사용
121쪽
stinctus quo bellua res ιiqum percipiunt qua sub sensus non eadun keaque discernunt quibuscum sem-
pathiam mel antipatisam haben, aliquam e ut cum ovis dicitur inimicitiam, antipathiam lupi deprehendere, atque ab eo fugere. Memoria sensitiva dicitur sensus in quo rerum sensibilium specias asservantur , ut earum fiat recomiatio. Hic quoque sensus in impressis cerebro vestigiis ac spirituum motu collocatus Videtur. Senses externus est ille cujus organum est ext rius sive qui in exterioribus animalis partibus est constitutus is quintuplex est nempe visus, auditus , olfactus, gustus , tactus. Visus est sensus circa lumen colores occupa-rusci cujus organum est oculus. Auditus circa sonum versatur, illiusque organum est auris. Olfactus circa odores mustus circa sapores occupatur ille in naribus 'la in lingua est con
Tactus denique circa tactiles qualitates vers tu , nimirum circa calorem , frigus , humidit tem siccitatem, c. Quatuor in sensu a vulgo Scholastreorum disti
guuntur scilicet sensatio, senserium seobile, o
Sensio sive sensatio est affectio sensus ab objecto
sensibili excitata. Sensorium est organum seu instrumentum sensus: cujusmodi sunt oculus, auris, c. Sensibile est bientum sensus , quod vel est νε- ρritim , si unico tensi externo percipiatur , ut colores visu , soni auditu , c. vel est commune si pluribus sensibus externis percipi possit, ut m gnitudo , figura, motus, c. Species intentionalis dicitur imago objecti visa
rim, seu qualitas quae objectum potentia sensiuva
122쪽
Yepraesentat, vicemque illius'nodammodo gerie. petit esentiens definitur saevitas anima sem mis, qua repra sentatum a phantasia bonum sensibila persequitur , malum ver refugit. Hic rursus dicitur in Seholis vel eoncupiscens , vel irascens, c. ut videbimus capite sequenti. Vis motrix definitur vulgo potentia qua animal seipsum a Deo in Deum transfert qua potentia comsistit in spiritibus animalibus, quatenus ii per nervos in partes organicas defluunt , easque movent. Jam vero major occurrit difficultas circa naturam animae sentientis , circa quam Paulo hi in tres classes dividuntur.
Prima classis eos continet Philosophos , qui belluis rationem tribuunt iique vel in Pythagorae vel in Epicuri sententiam descendunt. Epicurei rationem belluis non secus ac hominibus inesse volunt , eamque in atomorum motu
collocanes quo nihil absurdius fingi potest. Pythagorari quoque Metem rchosin propugnantes sive transitum animarum ex hominibus in belluas, vicissim belluarum animam compotem esse
rationis contendunt. Hanc autem sententiam tanquam haereticam pestem ejicit sanctus Augustinus lib. de gestis Pelagii num. I 8 alias cap.c. Secunda classis eorum est Philosophorum , qui sensum quidem belluis eum Aristotelei eripateticis concedunt, sed iis rationem denegant. Quae classis in duas adhuc haereses est divisa. Etenim Scholasticorum vulgus docet animam sentientem in belluis esse substantiam materialem,
quae tamen non sit materia et quod certe contradictionem involvit. Gassendus vero, recentiores picurei vim illam sentiendi belluarum , in sanguine,, spiritibus animalibus , hoc est , in purissima sanguinis portione constituunt. Unde belluarum se us
123쪽
a nostro in hoc discrepat , quod noster consistae an motu spirituum animalium conjuncto cum cogitatione , sed sensus belluarum solam spirituum motionem includat. Hic tamen latet ambiguitas apud Ginendum , quam sustulerunt artesiani. Unde Tertia demum classis est Cartesianorum , qui non tantum rationem omnem , sed etiam sensum pro quadam cogitationis specie sumptum a belles removent. Quanquam si sensus nomine impressio quaedam in organis tum exterioribus , tum interioribus facta is spirituum animalium motu contense intelligatur , belluas sentiendi vi pollere
Quemadmodum autem Plantae omnes ex semine , ita belluae ex ovis tacunditas , id est, vel spiritu mastulo impraegnatis , vel animalculo instructis , ducunt originem. Nec alia ratione animalia vipam secernuntur ab ovsaris, quam inrod vivi- para intus ovipara foris ova foveant. Dividuntur animalia in terrestria aquatilia , volatiliaci quorum omnium vita certis temporumi spatiis sive longioribus sive brevioribus definita,v ι iis morborum generibus tentata , morte tandem
De corpore humano. HOMO ex mente mcorpore constans , intellugendi vim habet cum Angelis communem Icorpus vero organicum cum belluis.
In corpore organico spectantur partes similares S i similares. Similares vocant quarum substantia
124쪽
PARM ERTIA CAP. III. ubique apparet homogenea , seu ejusdem rationis,
sintque decem Nempe os,eartilago, membranaque bra, tisque, Atque ligamantum, earo, nervi, arteria, vena. Dissimilares sunt quae ex variis partibus similaribus sunt contextae, ut sunt praesertim caput, truncus,& artus. In capite continentur emebrumat cereis bellum. In trunco pectus 3 venter inferior, seu aumus includuntur Artuum nomine brachia, crura intelliguntur.
In cerebro expurgatur anguis, In spiritus ania
Spiritus animales in nervos influunt, tum uoculos subeunt is corpori morum ac sensum largiuntur. Motus autem vel voluntarius est,seu spontaneus, qui in corpore humano excitatur ad imperium, luntatis , qualis est motus brachii, capitis, M. xe est naturalis, necessarius . qualis est motus cordis, arteriarum, C. Cum autem ad easdem corporis partes saepius determinatus fuit spirituum motus Acii sibi vias liberiores aperuerunt, nascitur habitus corporeus, seu operana facilitas , ut patet in iis qui organa musica saepius pulsarunt, c. Quod li motus ille spirituum sit insolitus , cquamdam in corpore mutationem inducat, oritur
Uectus animi, seu passio. Passio quippe seu affectus animi definitur in Scholis motus appetitus sentientis ortus ex magis mine boni vel mali sensibilis eum aliqua insolita eo pins mutatione. Quae definitio ut intelligatur m minisse oportet duas esse hominis partes alteram Pars superio spiritalis est , nempe mensa a , cujus vi sunt facultates ab ea Lxum distinctaeci stilieet Dresectus, moluntas,
125쪽
quae voluntas appetitus rationalis nominatur.
Pars inferior est corporea, sive est ipsum corpus: organicum , in quo duae pariter statui solent facultates , scilicet phantasia, quae in imaginibus aut vestigiis cerebro imprenis is appetitus sentiens, qui in spirituum motibus consistit. At phantasia, appetitus sentiens dici etiam possunt spiritales , si fumantur pro mente seu anima rationali, quatenus occasione motuum corporeorum cognoscit is objectis corporeis afficitur, in eaque prorumpit. Appetitus sentiens definiri solet facultas animae quae sertur in bonum sensibile is malum refugita phantasia perceptum is duplex adhuc distingui solet a Scholasticis ex doctrina Platonicorum, scilicet, concupiscens Dirascens sive, ut ipsi loquuntur, concupiscibilis irascibilis. Appetitus concupiscens bonum sensibile prosequi malum refugere dicitur quatenus neu rum exhibetur ut arduum seu difficile. Appetitus irascens prosequi dicitur bonum ac refugere malum sub ratione ardui seu dissiiuilis spe
Motus igitur appetitiis sentientis tam concupiscentis quam irascentis vocantur passiones seu assiactus animi , indecim post sanctum Thomam recensentur in aholis, nempe sex in appetitu concupiscente, 'uinque in irascente. Affectus appe*itiis sentientis sunt amorin odium,
desiderium c fuga gaudium tristitia. Affectus appetitus irascentis sunt spes desperaritis, audaci in timor, ac demum ira Cum autem affectuum numerus non magis y
undus sit ex eo quod mens , seu appetitusti ei μγim habeat concupiscendi arescendi, qu mea e quod habeat vim admirandi amanὸi, sperandi,&c. ideo alia ratione potest affectuum numerus inuria
126쪽
Cartesius Tractatu de passionibus, I .parte, art. 27.
lesinit affectus animi motus anima qui ad ipsam referuntur , quique a Frituum commotione procream tu. . foventur, ct roborantur. Inter aeteros autem hujusmodi affectus , se ab eo vocantur primarii is simplicas i nimirum iam ratio, amor, μ=n cupiditas , gaudium is tria stitia.
Ex motu quoque spirituum animalium pendent sensus videlicet visio , auditus, olfactus , -- de quibus cap. superiori diximus. Haec
Jam vero in pectore continentur oris ulm
- , quibus ressiratio & ipsi adjunctus sanguinis
circuitus perficiuntur. Respirationem vocamus alternam thoracis expansionem, contractionem , qua aer per tracheam seu asperam arteriam in pulmones inducitur , ab iisqne egeritur. Respirationis organa iunt musculi thoraeis, tores , diaphragma , pulmones is trachea seu
Circulatio sanguinis est sanguinis motus a corde per arterias ad extremas corporis partes ejus M a partibus extremis per venas ad cor reditus Ciuulationis sanguinis causae sunt respiratio, de qua modo diximus is morus distotes ac dia- 'les , sive contractionis, dilatationis cordis. Haec de pectore. Tandem in ventre inserior oecurrunt venis cuias ieeur , lien, intestina , c. In ventriculo coquuntur ac digerantur cibi pomquam ore excepti, dentibus contriti, saliva consepersi se in stomachum seu ventriculum per c nalem oblongum , qui oesophagus vocatur , sunt immissi. Digestionem praesertim promovent succidi olventes in ventriculo sive stomacho residui
127쪽
Cum ii suee stomachum vellicant , excitatur fames Quod si ventriculi tunica aut resonagus sit aridior , nascitur=tis. Id altem magis arridet quam quod ait Aristoteles lib. a. de anima cap. 3. famem esse amismatiam Missi flori , sitim vero petentiam frigidi istimidi. Postquam autem digesta sunt alimenta, muta tur in rhyiam , hoc est , in suceum lacteum , qui per visum abigitur in intestina, in quibus p
rior illius pars a crassiore secreta per venas lacteas& canalem thoracleum in venam subclaviam Mnistram fertur , tum in venam cavam , ac tandem in cor tu omes, ubi eum sanguine mistus, multiplicique circiutu istactus , sanguinis naturam induit. Reliqua pars AHi erassior per intestina delabitur, aes a tantam emittisur. Unde illud apud Medicos vulgatissimum, emael ad tuendam sanitatem maxime requisita , stilicet, bene ingerere, bene diserare, iam πη λ
ET HAE sive Moralis disciplina a moribus quos dirigit, appellationem sumpsit.
Mores autem sunt propensiones quaedam aut in bonum aut in malum morale , quae vel nobiscum sunt natae, vel usu ac repetitis actibus sunt comparatae quaeque proinde actibus humanis sive bonis sive malis praebent originem.
Actus humanus est ille quis ab homine humano
128쪽
modo agente, id est , agente ex consilio AE delibe
Actus hominis est ille qui fit sin ransiui ct a
rantione sive qui fit ab homine non tamen humano modo agente. Circa actiones humanas tantum versatur Ethica, sive aetica eas actiones quae fiunt in homine quatenus homo est, sive quatenus agit ex consiliorudeliberatione. Moralis igitur definiri potest seientia practis aut prurinti qua versatur circa actus humanos,quat nus ad honestatis reguιas a terna felicitatis inruitu
Dicitur seientia practis , quia non onquiescit in sola cognitione, sed ad taxim te sit. Veiotu autem circa amoreas manas tanquam circa objectum suum masteriali sed eire eas versa tur qu-- - νερο, με is conforman/a sunt quibus verbis ob ctum formati Ethicae declaratur. Ut autem finem suum assequatur Ethica, inquatuor parres commode dividi potest. Prima est de summo hominis bono , sive de actuum humanorum fine. seeunda est de atabus humanis eorumque regulis. Tertia , de virtutibus ae vitiis. Quarta denique, de variis vitae officiis comparate ad finem ultimum.
129쪽
humanorum me. FINis in Ethici primum tenet locum. Unde
dicitur esse quid primum in intentione σαμ mum in exemtisne , seu in assecutiona. Quamobrem de ultimo actuum humanorum fine, sive summo bono statim agimus sed prius explicandum quid sit bonum , quid sinis generatim ut intelligamus quid sit summum hominis bonum seu beatitudo. Quocirca tribus capitibus dice
Primo ciuidem de bono generatim. Secundo , de fine. Terrio, de beatitudine.
De bono generatim. BONu, hie spectamus Physicum sive et physicum , nempe quod in se suo modo perfe