장음표시 사용
141쪽
Libertas veris a necessitate intrinseca est ea, quae non tantum coactionem , sed etiam necessitatem
Necessitas autem ilIa , quae necessitas naturae ea necessitas naturalis inclinationis dicitur , est nemminatio quadam seu propensi voluntatis ad aliquid necessarib prosequendum vel fugiendum V. g. ad bonum necetario amandum, malum odio habe,
Libertas a necessitate intrinseca dicitur etiam liberum arbitrium M definitur a sancto Thoma, parte quaest. 83 art. vis electima , seu facultas eligendi unum prae alio. Electio autem alia est ad agendum vel non agem dum , v. g. ad loquendum vel non loquendum alia est ad agendum ho mel illud , hoe me illo modo puta ad loquendum vel scribendum , sive lentius sive promptius , c. Unde duplex adhuc distinguitur arbitrii libertas, nimirum contrarieratis stadiversitatis in contradictionis. Libertas contrarietatis sive diversitatis est ea qua quidpiam possiimus sere vel ipsius contrarium, aut aliquid ab eo d1versum ut amare vesodisse , scribere vel ambulare. Libertas contradictionis est ea , qua possiimus
agere vel no agere. Nam agere mon agere suo contradictoria. Liberum igitur stricte acceptum in eo discre pat a voluntario quod omne liberum fit volunt rium non vicissim. Nam liberum removet omnem necessitatem tum exteriorem , tum interiorem seri naturalis propensionis : voluntarium vero cxci di tantum necessitatem exteriorem , seu coacti nem. Hinc est Quod amor boni generatim , vesamor, quo beati Deum amant, voluntarius dicitur , quia non est coactus monetamen dicitur Hera necessitate intrinseca , quia necessuius cst; non
142쪽
enim possumus ab amore boni generatim nee beati possunt ab amore Dei abstinere. Itaque omnes actus humani qui a voluntate proficiscuntur cum cognitione objecti, finis in circumstantiarum ciunt voluntarii seu liberi a coactione , sed ii duntaxat liberi sunt a necessitate intrinseca, qui ita fiunt ut possint omitti.
Qua sim regula bonitatis a malitia actuum
humanorum. BO, vel malitia actus humani voe tur ipsius moralitas , quae consistit in relatione quadam ac is humani ad suam regulam. Regulae autem actus humani sunt ex terna, fixe ordo aeternus in recta ratio, quae etiam lex natu iis dicitur in qua descendunt leges positivae. Lex igitur generatim est regula actuum hum norum obligans ait quod rectum est , eaque vel est naturalis vel positiva. Lex naturalis est ea , qua nobis naturaliter im tescit, ac in Deo lex aterna , sive ordo aeternus Mimmutabilis dicitur , in nobis vero recta ratio. Lex positiva dicitur qua hominibus libere stas, quaque mutari potest eaque rursus vel est divina vel humana. Lex divina a Deo lata ex eaque vel est vetus sive Mosaisa, continetur Veteri Testamento vel est nova seu ex gratia quam Christus tulit
Lex humana dicitur quae ab hominibus lata est; eaque vel est Ecclesiastica , vel civiliis illa sacris Ecclesiae Canonibus4 haec Principum dictis seu
143쪽
e.nstitutionibus comprehenditur. Scientia quae de his legibus agit, vocatur'-ri prudentia sive Jutis scientia, quae est veram proprie dicta Moralis.
Jus autem est id quod iustum est , in lege prae-itipitur. Eodem modo dividitur ac lex Nam aliud est ius naturale, aliud positivum inuo vel dii num est , vel humanum , c. Itaque si actus humani cum legibus omnibus
quae sunt eorum regulae, omni ex parre consentiant, nimirum ratione objecti, ratione finis, eircumstantiarum, boni sint, secus sunt mali.Nam
ut aetiis dici possit bonus , nihil ipsi deesse debet; qnia vel minimus defectus eum reddit vitiosum. Hinc illud Axioma Bonum est ex integra causa malum ver ex quocumque defectu. jectum autem actionis est id ire quod me satur actio , ut objectum actionis eleemosynae est pauper sublevandus. Nam ista actio circa pauperem versatur. Hoc autem objectum spectari debet non hisceis secundum rem quo sensi semper bonum est , aut certe indisserens sed spectandum est moraliter comparate ad morum regulas ea leges quibus cosruere debet. Finis actionis est id uis gratias actiose ut finis actionis eleemosyna est vel honor divinus,
vel vana gloria, c. Bonitas autem actionis moralis ex finis intemtione potissimum repetitur, unde illud tritum 'micquid agant homines intentio iudicat omnes. Circumstantiae actionis sunt ea omnia in actionem comitantur, & hoc versiculo omnibus noto exprimuntur.
Lui , quic, ubi, quom auxiliis , cur, quomodo,
144쪽
Utram effictus animi legibus Ethica sabjicitur, O quis eorum si usu
OUio sit animi affectus seu passio declaratum est in Compendio Physico. Nam Physica est
assectuum naturam, originem, numerum , c. imquirere. Sed doce Ethie uuomodo sit iis utendum comparate ad honestatem moralem, ultimum hominis finem.
Nequo enim assectus animi sunt omnes natura sua mali, a Stoici contendebant sed si eos temperet ratio, sdisciplina moralis regat , non sunt ab homine proasius extirpandi imo multis esse possent maximo ad bene agendum adjumento. Rectus autem aliaestuum usus in eo praesertimeonsisti , ut ad justam mediocritatem fecundum
praescriptum rectae rationis ac morum regulas imtuitu finis ultimi redigantur. Nam V. g. irascendum uuando oportet in ipse Christus contra 'endentes mementes in emplo iratus est. Sed non est irascendum contra rationem : sive irascendum est, non peccandum Eadem est caeter rum fere affectuum rati Nam ii omnes ini num finem sunt ordinandi. Sicut enim rem ambulare bonum est Pereare autem malum se moveri affectibus in rectum , bonum est in pravum , malum: inquit Lactantius libro 6 divinarum instituti
145쪽
DUr uis generis principia actuum timmanorum distingui solent in Scholis , mirum memeavi ac φ . Congenita sunt ea quae nobiseum nata sunt: stilicet intellectus, voluntas , seu libertas , de quibus antea dictum est. Acquisita sunt ea, quae repetitis actibus omparantur , nimirum virtutes in vitia, de quibus nunc agendum est duplici capite. Pristium quaeret quid si virtus, quid vitium
Secundum erit de virtutibus, vitiis sigillatim. x corpus humanum est constituta, ut occasio quarumdam mentis cogitationum quidam in eorpora subsequantur motus , ct viris occasione quorumdam corporis motuum , quaiam in mente emtationes excitentur. Hinc naturalium mentis habituum g est petenda.
146쪽
PARI TERTIA CAP. I. III Habitus enim spiritalis , sive mentis , est facilitas de rebus ante perceptis cogitandi , aut ea faciendi qua plussunt facta. Facilitas autem illa ex impressis
cerebro vestigiis is liberiori spirituum animalium motu proficiscitur : quatenus nempe hujusmodi vestigiorumi motuum occasione mens ad easdam cogitationes lactiones determinatur. Ex habitibus autem alii sunt boni dicuntur minutes alii sunt mali, vitia nominantur. Virtutes vel sunt supernaturales, infusa quas nempe Deus infundit nobis sine nobis quales sunt Haes, Spes, es Charitas r vel sunt naturales incquisitae, hoc est , repetitis actibus comparatae rursusque aut intellectuales dicuntur aur morales. Virtutes intellectuales appellantur , quae mentis gnitionem praesertim adjuvant suntque intellirentia , sapientia , scientia , prudentia Wars , quae
fuerunt antea explicati Virtutes morales dicuntur, quae voluntatem ad
bonum moria impeliunt. Unde virtus moralis definitur , habitus bonus
ad bonos actus inclinans. In virtute duae spectandae sunt partes altera superior atrer interior.
Pars superior virtutis est onstans, firmus ama ordinis , quo voluntas id quod bonum est schonestum constanter prosequitur. Pars inferioris taurulans virtutis est operanἀὶ facilitas, quae tota in corporeis affectionibus puta in impressis Grebro vestigiis, in spirituum animalium determinatione, ac teliquis dispositionibus corporeis ob legem modo allatam est costituta. Id autem quod est honestum , inter extrema duo vitiosa positum est. Undo ri tus medium semper seinitur , non quidem-odium rei, sed medium
Medium rei dieitur quod immutabile est .ab
147쪽
extremis aqualiter distat: ut numerus senarius stat aequaliter a binarioin denario. ratione , inspectis omnibus circumstantiis. Non enim eadem omnes decent. Nam Atticus eximie si coenat, autus habetur; si Rutilus , demens, c. Vitium morale est habitus malus inelinatus adactus malos , hoc est , ad actus a recta ratione seu ordines, vel per excessum , vel per defectum aberrantes qui amis vocantur peccata Virium quirpe est habitus malus:peccatum vero est actus malus.
VIατΠτε morales, aequisitae dividuntur iri
principes seu eardinales, Min adiunctas seu a cardinalibus descendentes. Virtutes cardinales stin quatuor , scilicet ρ dentia, iustitia , fortitudoin te amantia. Prudentia hoc loco est virtus ea inalis novimu qui agendum sit, is a quo abstinaniam sancto Augustino idii te libero arbitri num.27. alias cap. 13. dieitur, annendarum o vitanda
Justitia definitur ab Imperatore Iustiniano cinitio Institutionum Iuris civilis , eam aes ct perpetuo voluntas jus sui m ---οκι-- Cum dicit constantam O perpetu m-οιώnme . . intelligit habitum seu virtutem Voluntatis. . Fortitudo est oris seu temeritatis o Damia, in ρerieulis , πειρο- --ων lanariundis
148쪽
Temperantia est virtus moderatrix voluptatum sustui ct tactus. Ab his quatuor virturibus derivantur caeterae, vae adiuncta appellantur. Prudentia opponitur per excetam allidisas seu astutiaci per defectum vero imprudentia Iultitia. Fortitudini repugnat audacia seu temeritas per excessum timor vero aut ignavia per defectum. Justitiae opponitur injustitia , quae vel excessu ,el desectu peccat. Temperantiae denique adversatur per excessum intemperantia, ter δefeetum vis, sive, ut loquuntur, insensibilitas. Hujusmodi vitia repetitis actibus malis generantur is ad actus malos seu peccata impellunt. Peccatum generatim est aves a Deo imordinata converso ad reaturas , aut inhaesio in ereaturis. Id vel est originale, cui nempe nascendo sumus obnoxii vel est actuale , in quod pravo libertatis usu incidimus quodque est dictum smaum, concupitum , vel etiam omisum , contra morum regulas, leges. Unde rursus peccatum vel est rammissionis , vel omisionis. Peceatum commissionis est illud quod praere-. pro neganti opponitur , ut furtum opponitur isti negativo praecept , Non furaberis. Peccatum omissionis est illud. quod opponitur praecepto assirmanti, ut qui Deum non diligunt ad versantur isti praecepto amrmant , Diliges Domi
Utrumque vel est lethale , quod mortem infert: animaeri vel veniale , quod facile es onaturis: quodque in ipso justos cadit. Ex lethalibus septem vulgo dicuntur capitalia scilicet superbia, avaritia , luxuria, invidia gula, ἐ- aeedic, quae per primas litteras continentur Me artificiali vocabulo, Saluia.
149쪽
OFrici hominis vel sunt erga Deum taei sum vel sunt erga familiam vel denidue erga Rempublicam sit igitur
De hominis tum erga Deum, tam erga
CUM homo ad imaginem Dei sit ex nihilo se
marus, totum se Deo consecrare debet , omnesque suos actus, motus ad ipsum referre. Primo igitur in agnoscendus est Deus , totaque mente colendus tanquam rerum omnium Auctor gubernator. Secundo, ut ea , qua par est, ratione colatur, lax ipsius dividia omni studio est adcliscenda, animo imprimenda. Tertio , non tantum internis coli debet , sed etiam exterius in communi Fidelium coetu tis sacrificiis, Morationibus. Quarto , in oratiouibus nihil ab eo petendum
est justitia, sanctitate divina indignum sed id
150쪽
PARS QUARTA C A P. I. I 2I tantum quod ipsi placeat, quodque 3 nobismetipsis, aliis propter vitam aeternam prosit. Quinto , agendae ipsi gratiae pro innumeris quibus nos cumulat , beneficiis. Quod ad nos spectat ita unusquisque nostrum
diligere debet , ut tamen vitam tuam gloriae divinae non praeserat. Deinde, mentemi corpus curare neeesse est Dei ipsius intuitu Corpus quidem neeessariis non superfluis alimentis est pascendum. Nec molliter curandum est , nec otio frangendum , sed labore continuo est exercendum. Praeterea sensibus omnibus quaedam veluti custodia ponenda est , ne per eos irrepant vitia
Non autem satis est vitiis fores occludere, sed mentem etiam virtutibus ac disciplinis ornare oporter , ut quisque in ea , qua positus est , conditioneis sorte cum honore se gerat, munusque suum secundum Deum adimpleat. At illud in primis efficiendum , ut illud vita
genus sibi quisque deligat , quod sibi maxime sic
accommodatum. Qua in re non tandum sapientium consilium quaerendum est sed etiam maxime coeleste auxilium implorandum.
CAPUT II. vi hominis ictis Q. familiam.
TR xv Ex praesertim oecurrit secietas in familiari scilicet viri, uxoris Parentum
Iiberorum dominorum servorum. Viri uxor mutuum non tantum amorem sed etiam honorem, adjumentum sibi debent ita . V. P