Institutiones philosophiae ad faciliorem veterum ac recentiorum ..., Volume 5

301쪽

NON male numerantur quinque universalia cum Porphylio , scilicet genus, species , differentia, proprium, & accidens. Probatur vulgari ratione Tot sunt universalia quo sunt modi quibus attributum universale multis convenire intelligitur iuve attributum illud spectetur quatenus multa repraesentat, sive quatenus multa significari, sive denique quatenus muli is mst is de iis praeὸicatur: nam diversie illae universalitatis rationes minime thesim im

mutant.

Atqui quinque sunt modi, quibus attributum universale concipitur convenire multis. Nam quicquid concipitur convenire multis, vel in iis convenit essentialiter, vel accidentario. Si essentialiter , vel tanquam pars essentiae cCmmunior, est genus 3 vel tanquam tota essentia, est oecies vel tanquam pars essentiae specialior: iterumque , aut tanquam attributum essentiale primarium, est disserentia aut tanquam attrib tum essentiale secundarium, est proprium. Si accidentario conveniat, est accidens, Ergo non male numerantur quinque univers lia, genus, species, &c. Observa secundum vulgarem Scho rum doctrinam proprium non pertinere ad essentiam rei, sed esse accidentarium Lunde paulo aliter probationem instituunt hoc modo. Quicquid multis convenit, vel essentialiter convenit, vel accidenturior si essentialiter , vel ut genus , vel ut species , vel ut . disserentia convenit,ut diximus si accidentario , et necessario, reciproce, est proprium vel conti genter nec reciproce Mest accidens atque ita sunt quinque universalia. Verum

302쪽

D T. LII. sues T. VI 2ςs Verum existimam attributum essentiale primarium, qualis est rationalitas in homine comparate ad belluam , appc lari debere disserentiam ve-eificam attributum vero euentiale tecundarium qualis est in homine sermocinandi potestas , proprii nomine esse donandum.

Restatistiones ad objecta.

Oa II cI E primo. Duplex est tantiimunitas universalis , scilicet generica specifica. Ergo sunt duo tantum universalia , scilicet ge- sin species. Respondeo negando consequentiam. Nam unia versalium numerus non ex unitate sola desumi turri sed ex diversis modis , quibus aliquod attributum universale potest multis convenire. Potest autem quinque modisci scilicet , vel ut genus , velut species, &c. Ergo quinque sunt universalia.

Sed inquies. Si es ita se habeat , differentia eneris & specifica sunt duo universalia r quia isterentia generica de multis speeiebus , specifica

vero de multis individuis praedicatur. Idem ducendum de proprio in accidente generiso, sp

Ergo plura sunt quam quinque universalia.

Respondeo negando antecedens. Nam disserenistia tam genetica quam specifica eodem modo convenire intelliguntur , nempe in quale quid , ut cum

Porphyrio loquuntur scholae, sive in quale post qui. Nam postquam quaesitum est quiaesit homo , responsum est esse animat citerum quaeri potest

quia animal, respondetur ratisnis particeps quae est differentia specifica. Simili modo si quaeratur quid sit animalis respondeatur esse corpus vens tursus quaeri potest , quale ovus vivens , respondetur progrediendi vim habens, quae estram. H M

303쪽

differentia generica hominis, bruti. Atque ita disterentia generica specifica eodem modo i ribus conveniunt. Ergo idem universale constituunt. Idem de proprio QMcidente generico ac specifico sentiendum.

Instabis. Ideo genus' species sunt duo universalia , quia illud de multis speciebus , haec de

multis praedicatur individuis. Ergo ob eamdem rationem differentia generica , specifica duo erunt ..dniversalia. Respondeo negando antecedens. Nam non

ideo senusin species duo sunt universalia , juod illud de multis speciebus , haec vero de multis dicatur individuis sed quod genus tanquam pars essentiae communior, species vero tanquam tota ensentia multis convenire intelligatur.

Objicies secundo. xia nosteriora universalia sunt genera vel species Nili color , v. g. qui est accidens est genus respectu albedinis nigredinis.

Idem dicendum de differentia, proprio. Ergo duo sunt tantum universalic genus, species. Respondeo distinguendo antecedens. Tria posteriora universalia sunt genera vel species , si comparentur cum suis inferioribus in abstracto ac substantivo nomine esserantur , concedes si comparentur cum suis subjectis is concreto atque adjectivo nomine exprimantur , nego. Quare nego consequentiam Color igitur qui substantivo nomine exprimitur , dic potest senus , si comparetur cum suis inferioribus , puta cum albedine dc nigredine, quarum ipsus species. Sed si con paretur cum lacte, marmore Waliis subjectis coloratis , erit eorum accidens , ac de iis praedicabitur concreto nomine, puta hoc modo La est color tum vel album Idem sentiendum de diffe-

304쪽

DispuTAT III mi AE a. VII. ς' etentiai proprio. Nam duo priora universalia, minibus substantivisci tria posteriora nominibus adjectivis exprimuntur. Objicies tertio Individuum vagum , id est quod aliquid singulare , sed indeterminatum Ἀμgnificat, ut aliquis, quidam , c. dici etiam debet universales cum de multis praedicetur hoc modo. Petrus est aliquis homo , Paulus est aliquis homo. Ergo plura sunt quam quinque universalia.

Respondeo negando antecedens. Nam individuum vagum revocari debet ad speciem, cum multis conveniat tanquam tota essentia, ut per se clarum est. Objicies quarto Tot sunt universalia, quot sunt praedicamenta , seu categoriae. Respondeo negando propositionem. Praedia camenta enim sunt suprema genera, quae suis inferioribus conveniunt , tanquam pars essentiae communior ad quaestionem factam , quid res est. Ergo omnia praedicamenta ad unum tantum in versales, nempe genus, reseruntur. Nune sit

QUAESTI VII.

rum hoc nomen , universale , sit opina respectu quinque universetium , nempegeueris speciei, ς.HAN quoque quaestionem , tametsi uti

omnino videatur , praetermissam nolumus De ea igitur sit

305쪽

quinque universalium , scilicet generis

Probatur. Quia hoc nomen , universale, sin- ulis universalibus , sive, ut Vulgo Vocant, prae-icabilibus, convenit, tanquam pars essentia communior Nam dicitur, V. g. genus est universale species & disterentia sunt universalia, licet non eodem modo. Ergo c.

Oari et E primo Genus, speetes omparantur cum suis inferioribus , proprium vero de accidens , cum subjectis , quibus insunt. Ergo non participant eamdem rationem universalis. Respondeo negando consequentiam. Nam licet genusin species comparentur cum suis inferioribus ; proprium vero occidens cum subjectis quibus insunt id tamen habent commune , quod multa respiciant in multis conveniant : in quo ratio ipsius universalis consistit. Objicies secundo. Si universale generatim se genus respectu qui noue universalium , dabitur Gnus generisci quod absurdum est. Respondeo non Hasis absurdum esse dari mnus generis , quam definitionem definitionis. jicies tertio. Si res ita se habeat, nivem

sal ipsum erit species generis i tamen genus est species ipsius universalis. Respondeo nihil in hoe esse absurdi. Nam n versale est aliouod genus determinatum,quod quinque Universuibus, sive, ut vocant, praedicabilibM

306쪽

D T. III. Quis sis.VIII. 16sconvenit in hoc respectu est genus comparate adiata quinque universalia. Alio vero reisectu est species, scilicet comparatὸ ad genus , seu ad rationem generalem ipsius generis , quae non minus universali generatim spectato , quam euilibet alii

generi convenit.

Utrum Gipersati in actuali pradicatisne excidat sua Universalis ratione.

JAM videndum utrum attributum propositionis affirmantis amittat suam universalitatem , cumactu praedicatur de subjecto minus universalici an vero illam conservet. Qua de re sit CONCLUSIO. CUM terminus universalis actu praedieatur de singulari, suam amittit universalitatem. Probatur. Quod determinatur ac restringitur ad significandum aliquod singulare , illud excidie sua universalitate: nam singulare, universale

opponuntur.

Atqui terminus universalis , cum actu praedicatur de singulari, determinatur ac restringitur ad singulare v. g. cum dicitur, Petrus est homo , sensus non est Petrum esse omnem hominem , sed hunc ominem. Ergo universale in adhinali praedicatione de singulari suam amittit universalitatem. Idem dicendum est , ubi terminus magis universalis de minus universali praedicatur , ut g nus de specie: tunc enim ejus univcrsalitas eoiab

M iij

307쪽

tur: nam cum dicitur V. g. omnis homo est animal, sensus non est omnem hominem esse omne animal, sed aliquod animal. Imo cum subjectum attributum aequalis sunt extensionis , V. g. cum

definitio de re definita praedicatur , attributum nihilominus restringitur. Nam cum dicitur, omnis homo est animal ratione raditum , vel , omne Hangulum est figura tribus lineis contenta utriusque propositionis subjectum , quod universale est , sumitur distributiυ adeo ut sensus sit , quemlibet hominem esse quoddam animal rationis particeps , c-odlibet triangulum esse quamdam figuram tribus lineis contentam. Ubi patet attributum particulariter sum , licet ratione sui tam late pateat quam subrectum. Corollarium.

ATTRI Aurun propositionis affirmantis , etiam Universalis, semitur particulariter Verbi gratia cum dicitur omnis eireulus est figura, sensus est omnem circulum esse aliquam figuram mon vero omnem figuram. Item cum dicitur , omnis circuiui est Mina sana ct ναώndi sensus est quemlibet circulum ess quamdam figuram planam ct rotundam licet e converso dici possit, omnis Hur plana

istunda est circulus quoniam attributum , s spec-retur secundum propriam significationem , non ero quatenus attriburum est , ram late pateat

quam subjectum.

Res oristones ad Objecta.

Os Ircet E primo Actus non tollit potentiam. Sed actualis praedicatio termini universalis est actus in ejus universalitas est potentia , per quam praedicabilis est de multis , seu potius multa signis

ficata

308쪽

tatem.

Respondeo distinguendo majorem Actus non

tollit potentiam , quoties eam nec consumit, nec restringit, concedo decus , nego. Quare concessa minores, nego consequentiam. Tunc igitur actus non tollit potentiam, cum eam nec consumit, nec restringit. Sed actus potentiam tollit, cum eamve restringit vel consumit. Verbi gratia actualis

combustio signi tollit ipsius combustibilitatem , sive

potentiam quam habet ut comburatur: quoniam

eam potentiam consumit. Praedicatio autem actualis termini universalis de singulari tollit universalitatem termini universalis in ea propositione, in qua est cum terminum universalem restringat adtignificandum illud singulare de quo praedicatur. Nam cum dicitur Petrus est homo,sensus non est Petrum esse omnem hominem, sed hanc hominem. Instabis. Si homo cum de Petro praedicatur, solum Petrum denotet cum dicitur , Petrus sthomo , idem est , ac si dicatur , Petrus est Petras: quae propositio est identicis, iugatoria. Respondeo negando propositionem. Tunc enim tantum propositio est identica in nugatoria , cum idem de seipso praedicatur eodem nomineci ut cum dicitur, Petrus est Petrus. Sed cum dicitur , Petrus est homo , idem de seipso non praedicatur eodein nomine, sed diverse nomine. Ergo propositio non est identica, nugatoria objicies secundo. Si terminus universalis , cumactu praedicatur de singulari fiat singularis , quatuor erunt termini in sequenti syllogismo : nempe homo universalis in majore propositione , homo singularis in minores, animat,in Petrus. Omnis homo est animal, Petrus est homo, Ergo Petrus est animal.

309쪽

Atqui falsum consequens : nam testitimus est

iste syllogismus

Ergo antecedens.

Respondeo negando majorem. am etiamsi teraminus universalis a singularis , eamdem semper habet significationem , non diversam. Unde syllogisimus allatus legitimus est. Quippe medius terminus scilicet, homo,in majores in minore propositione significat id quod habet humanitatem: quare idem est ac si diceretur, ne habens humanitatem est aliquod animal. Petrus ast aliquod habens humanitatem. Ergo Petrus est aliquod animal. Quod enim ei additur particula , omnis , vel aliquis, id non mutat ejus significationem. Quamobrem idem semve est terminus. objicies tertio. . Praedicatio actualis est judi-eium, iraedicabilitas est perceptio. Atqui judicium non tollit perceptionem. Ergo praedi eatio non tollit praedicabilitatem. Respondeo distinguendo minorem Judicium

non tollit perceptionem, eam tamen aliquando limitat, concedes secus, nego quare nego consequentiam Equidem judicium non tollit perce tionem se eam aliquando limitat. Verbi oratia , si perce' hominem generatim fieri poterit ut ista dea generalis per judicium restringatur ta in si propositione , Petrus est homo iam tune homo non generatim, sed singulariter accipitur.

310쪽

OUARτ principiorum metaphysicorum con jugatio genus 6 di serentiam comprehendit,

quae inter attributa universalia numerantis , de quibus multa quaerere solent , quibus breviter satisfaciemus.

Quaerunt primo , utrum genus in unica specie.& species in unico individuo conservari possit. Respondeo genus in unica specie is speciem in unico individuo caeteris possibilibus conservari. Probatur prima pars , de qumla controversia est. Quod nabet totum suum esse in unica specie, illud conservari potest in unica specie , caeteris possibilibus. Atqui genus habet totum suum esse in uniea species: v. g. animal habc totum suum esse in homine; cum homo sit animal, id est , cum vivat, progrediatur is sentiat. Ergo genus conservari potest in unica specie, modo plures alia sine possibiles. Enimvero , si quid obstet quominus genus conservetur in unica specie , id profecto est , quod iii intelligi nequeat multis speciebus convenire. Atqui licet in unica specie existat , potest tamen per mentem intelligi aptum ut multis conummat V. g. cum solus homo ex omnibus animalibus post resurrectionem supererit , animalitas tamen per mentem abstracta multis animalium ρ

ciebns possibilibus convenire posse intelligetur. Ergo genus conservari potest in unica specie Hobata secunia ars eadem ratione. Nam