Institutiones philosophiae ad faciliorem veterum ac recentiorum ..., Volume 5

381쪽

Probatur prima pars Virtus seeundum praecipuam partem spectata nihil aliud est quam recta ratio , prout honestam mediocritatem praescribit sive est eonstans ordinis amor in quavis materia. Atqui haec recta ratio, seu amo ordims, in parte hominis rationali residet cum sit ipsamet anima Tationalis , quatenus ordinem aut honestam meis diocritatem ubique sectatur. Ergo virtus , quantum ad praecipuam iuimperiorem partem spectata , est in parte hominis

rationali.

Probatur secunda pars Virtus seeundis partem inferiorem sumpta, est agendi facilitas repetiaris aestibus comparata. Atqui haee facilitas residet in corpore Deum mea in impressis cerebro vestigiis , liberiore pii euum animalium motu , impedimentorumque re motione posita sit , ob legem quae inter corpus a mentem intercedit , ut diximus in Compendio

Ethleae parr. 3. cap. I.

Ergo virtus moralis , seeundum inferiorem par-llem considerata, in parte hominiis animali, co Porea sita est. Quaere an prudentia tecte dieatur ad solum imaellectum pertinere. Respondeo prudentiam secundum superiorem partem ad intellectum simul, ad voluntatem esse referendam Prudentia enim definiente Aristotele libro, Ethieorum cap. s. est habitus --

cum ratione activus.

Sed hujusmodi habitus ad intellestum simul eud voluntatem pertinet ad intellectum ciuidem. ut cognoscatur id, quod agendum est ad volu tatem ero , ut ex multis , quae possunt in actum deduci, unum potius, quam aliua eligatur. Ergo prudentia ad intellectum simul, ae ad voluntatem secundem superiorem partem persinet.

382쪽

D T.V. EeT.I. QuaEsτ.VI. 3 suem statuimus de justitia , quae est constant perpetua voluntur ius suum ut ιν tribuendi qua que cognitionem intellectus impensionem v luntatis includit. Idem de fortitudine, te rantia seeundum partem superiorem spectatis ducendum videtur nam eae in recta ratione, quae honestam mediocritatem praescribi , quaeque ab intellectuin voluntate minime distinguitur, sine

collocandae.

Os Iicias primo Ibi est virtus , ubi illius actio sese ostendit. Atqui actus temperantiaris fortitudinis sese ostendunt in appetitu sentiente , ubi affectus qui ab iis regi debent, excitantur. Ergo temperantiat sertitudo sunt in appetitu sentiente.

Respondeo distinguendo majorem. Ibi est virtus secundum partem superiorem , vel inferiorem spectata , ubi illius actio sese ostendit, eone o tibi est virtus secundum utramque partem , nego. Quare concedo minorem, nego consequentiam. Equidem si fortitudo & temperantia secundum inseriorem partem considerentur, hoe est,quantum ad facilitatem, quae in determinata spirituum, tione consistit, earum actus in appetit sentiente sese ostendunt,ubi varios animi aflictus seu motus moderantur. Atque ita eae virtutes,quantum ad inferiotem partem , quae famulans dicitur, in appetitu sentientes, Ubi affectus animi excitantur , resident. Sed si secundum partem superiorem specte tu , hoc est , secundum ordinem seu honestam meis dioeritatem a recta ratione definitam , quae in sortitudine, aemperantia , ut in caeteris virtutibus,

383쪽

Prima tenet utraque haec virtus ad partema tionalem , non ad sentientem pertinet. Objicies secundo. Habitus intellectuales consistunt in ini essis cerebro vestigiis spirituurn

motu.

Ergo a pari habitus seu virtutes morales in iis

conustunt.

Respondeo distinguendo consequens. In iis

consistunt quantum ad partem inferiorem , E mulantem , concedo quantum ad superiorem, Lego. Cum enim habituum intellectualium naturam in impressis cerebro vestigiis, liberiori spirituum motu collocant Philosophi , partem eorum inferiorem , in qua praecipue ratio habitus consistit, spectant , non vero partem sta-Periorem , quae caemens ipsa , aut ratio per eum apirituum motum excitata. Ita igitur virtutis moralis partem inferiorem in eodem spirituum motu impressis vestigiis sitam esse fatemur dea partem illius superiorem , quae veluti virtutis anima dici potest , a recta ratione distinguendam nota

QUAESTI VILvirum irim fit Mitus essenta

liter bcinus.

U ut Aristoteles libro . Ethieorum cam, virtutem definierit habitum bonum , qui tum reddit habentem, O opus ejus bonis , hujus definitionis occasione magna homistas incerideoli discipulos oritur Quaestio, utrum Quis viri

384쪽

.lialiter bonus.

τιomistae nixi auctoritate sancti Τhomae . . quaest ys articulis 3 aliis , contendunt virtutem esse habitum essentialiter bonum, seu qui ex bono fieri malus nunquam possit adeo ut divisio habituum moralium in bonosi malos sit generis in sua speetes , qualis est divisio numeri, in parem Wimparem inui animalis in rationales irrationale. Ut igitur numerus par non eotest impar fieri, ita nec virtus in vitium mutari potest , si Thomistis credamus. Scotistae e contrario existimant hane divisi nem esse stibiecti in arridentia , ut eorporis in aubumis nigrum atque adeo contendunt posse eumdem habitum ex bono in malum degenerare. NOS distinctionem adhibendam arbitramur, juxta quam

CONCLUSIO. VI et is est habitus essentiali tex bonus, quo

nemo per se abuti potest , si secundum supe-xiorem partem spectetur sed ratione partis inse-xistis non est habitus essentialiter bonus. Probatur ptima pars Virtus spectata secundiim superiorem sui partem , est amor ordinis sive ανδε amoris, aut recta ratio , quae ordinem seu honestam mediocritatem in rerum amore sectatur , ut jam definitum est. Atqui virtus hoc modo spectata est essentialitethonaci cum nemo abuti possit amore ordinis , sive Ordine amoris . aut recta ratione quae honestam mediocritatem semper sectatur. Ergo virtus secundum superiorem partem confiderata est habitus essentialiter bonus. Probatur secunda pars Virtus secundis ins

385쪽

riorem partem spectara est agendi facilitas in im pressis erebro vestigiis , ac liberiore spirituum animalium fluxu constituta. Atqui virtus ea ratione speetata non est habitu essentialiter bonus; cum ad pravos actus detorqueri possit, ut ex eo liauet, quod Christianus bene agendi facilitatem adeptus , si fiat apostata , hune habitum ante laudabilem in vanam superstitionem

commutare possit.

Ergo virtus , secundum inferiorem sui partem spectata, non est habitus essentialiter bonus , sed ea quis abuti potest

on Ileras primo Possumus hiale uti iis .mnibus , quae voluntatis imperio rubrecta sunt Sed virtus est habitus voluntatis imperio furi

Emo possumus male uti virtute; nec proinde est habitus essentialiter bonus. Respondeo distinguendo minorem Virtus es habitus voluntatis imperio subjectus , quantum Meam agendi facilitatem quae repetitis actibus conseparao coneedo: quantum ad ardi se hone, mediocritatam , quam prolequi debet virtus Rego a quare nego eonsequentiam Virtus igitvi: duplici modo potest spectari, vel quantum ad B eilitatem amadi . quae repetitis actibus comparatatur, quaeque a nonnullis hin somαlans appeti surri vel quantum ad Minam te Aonsam inedi sinatem , quam sectatur virtus Eoae tem male ut possumus virtute , priori modo sumpta , nempe quantum ad habitumfamulantem qui voliuntatis

imperio subjicitur essed male uti no possumus vim ne spina , quaaea est amor adliis , - -

386쪽

Drspire. V. ter. I. sasT. VII. Mnestae mediocritarisci qui amor . tus imperans

nuncupatur.

Instabis. Habitus electivus subest voluntatis in perio , est indifferens. Sed virtus est habitus electivus. Ergo subest voluntatis imperio, estque indisi

Respondeo distinguendo majorem. Est indifferens quantum ad exerritium actus , sive , ad age dum , vel non agendum, concedo sest indisserens, quantum ad speciem actia , nego. Equidem virtus est indifferens quantis ad exercitium actus, quia non determina necessario voluntatem ad age dum , vel non agendum , sed non est indifferens quantum ad speciem actus , saltem si secundum partem superiorem, seu honestam mediocritatem consideretur cum amor honestae mediocritalix non possi ad malum inflecti. Obiicies secundo. Si Christianus , dum in vera religione remansit , quosdam habitus bonos con traxerit, ita ut fuerit justus , sobrius in tempstans propter Christumis deinde Hurata Christi stigione idolis, Falsis numinibus serviat tum eo dem habitus etinebit propter falsorum numianum gloriam sobrietatis Iustitiae actus exercebit Ergo virtutibus abutetur. Respondeo distinguendo antecedens. Qui Chriastianam religionem eiuraverit, habitus bonos rerutinebit quantum ad agendi facilitatem, quae pars est inferior virtutis in Misitus famulans , conc fles quantum ad partem superiorem , seu amoream ordinis, aut honestae medioeritatis , nego. Quare nego consequentiam. mor enim orianis in bonum finem semper dirigitur

Instabis mi illa bonus , est 'vid extrinierum

387쪽

. Ergo virtua ratione finis non potest diei in se essentialiter Ona. Respondeo distinguendo ant. Finis bonus est ex trinsecus virtuti& tamen ordo ad finem bonum ipsi intrinsecus est, concedo secus, nego quare nes consequentiam. Nam virtus secundimessentiam suam in bonum finem semper oti,neare debet.

QUAESTIO VIII.

Utrum virtutes moriarisint omnes iste se connexa.

AP hujus quaestionis solutionem duo nec in

rib sunt praemittenda. Primum , triplicem esse virtutis flatum secvo dum Aristotelem lib. 7 Eth. cap. r. nempe continentia, qui imperfectus est satum tempera qui est robustior, veluti medius e ac denique parum heroicum , qui perfectus, consummatus dicitur. Secundum, quasdam esse virtutes certo homunum generi proprias,curusmodi est paupertas evam gelica , aut virginitas in iis, qui monasticam vitam professi sunt vel magni otia in Regibus Principibus : circa quas virtutes non versatur quaestiori cum virginitas V. g. non stet cum castitate conjugali. Sed tantum quaestio est de inui, bus , mae cuilibet vitae geneti conveniunt . cujusmodi lunt prudentia, iustitia fortitudo , temper Qia , quae non certis tantum personis, sed omnibus singulis sunt commune Illud inter omnes pene constat , virtut in

388쪽

flatu continentia, cinfirmitatis non esse omnino devinctas. Sed quaestio in hoc vertitur utrum vi tutes auem commenes in statu heroico , imo, inmadi temperantia flatu cita sint inter se connexae ut una sine inera esse non possit. Ita sentit sanctus

Thomas I. a. quaest. s. articulo I. ubi suam se tentiam rum Ciceronis sustragio , tum sanctorum Ambrosii, Augustini, & Gregorii auctoritate con-nrmat. Contrariam opinionem defendit Scotus contra quem situ rantiae heroico sunt inter se connexae. Probatur. Quaecumque conjuncta sunt cum alia

quo tertio , ea sunt inter se connexa , ut communi fertur axiomate. Sed virtutes omnes saltem commune comjunctae sunt eum prudentia in vicissim prudentia constans, firma cum reliquis virtutibus est con-Primo quidem virtutes omnes conjuncta sunt cum prudentia nam virtus est habitus eleetimus in ea consistens mediocritate , qua st a nos , prous vir pruuens definierit cita enim virtutem definis Aristoteles libro L. Exhicotum cap. 6. id est,. haburus juvans facultatem electivam, seu libertatem ad id agendum , quod conveniens est comparate ad

nos fecundum definitionem viri prudentis. Secundo , prudentia cum reliquis virtutibus est conjunctari nam , ut docet Aristotele libro . Exhicorum cap. ultimo , nemo prudens est circa xes agendas, nisi circa res omnes bene sit affectus: quod citra virtutum omnium concursum fieri non

potest.

Ergo virtutes omnes, si firmae sint .eonta, CONCLUSIO.

communes in statu temp.

389쪽

tes , sive si sint in statu temperantiae,in hereseo. sunt inter se connexae. Confirmatur ratione qua vetustissimus Arist telis interpres Aphrodisaeus utitur. Eodem modo de reliquis virtutibus judicandum est, atque de iustitia. terarum virtutum comitatu Nam uJudex inten perans fuerit , voluptatibus tentari si avarus, pecunia corrumpici si timidus , periculis terreri

poterat.

Ergo virtutes communes in statu temperantiae ad heroico sunt inter se connexae. OB Ire IE primo Virtutes mentis , putastientiae Wartes non ita sunt inter se connexae quin una obtineri possit sine altera, Ergo nec virtutes morales sunt inter se com

Respondeo negando consequentiam. Dispar enim est ratio , quod omnes virtutes morales cor veniant in amore ordinis, seu in iusta medioeritate per prudentiam definita. Unde defectus unius vir tutis moralis persaepe in causa est , cur alterius virtutis actkmes exerceri non possint. Non ita seres habet in iis virtutibus , quae intellectualesta,euntur. Nam plerumque una nihil ommune hambet eum alia Sie Arishmetica, Geometria nihillere habent cum Ethica aut Iurii prudentia eonM

Obiicies secumbo. Unica virtus etiam sine ea aerarum consortio remouerepotest omnes omnino obiectrae dist ultates , quae occurrere poterunta

timeri persecta sine vi M.

Responsiones ad objecta.

390쪽

Drs uT. V. tex. I. QuuEsT.VIN. 3s 3 Respondeo distinguendo antecedens. Remo vere potest omnes difficultates in propria materia occurrentes , transeat : ex aliarum viri

tum Bbjectis exortas, nego quare nego consequentiam Nisi enim judex, v. Rrtis fuerit minis forsan terrebitur nisi sita 1beralis , muneribus corrumpetur, c. Sed inquies. Iudex ille vineere poterit obstantes difficultates olo amore justitiae. Respondeo distinguendo propositionem solo justitiae amore conctanti irmo , qui caeterarum virtutum consortium requirit , concedo solo justitiae amore , debili, infirmo , qui aliarum Virtutum auxilio carebit, nego. Si enim desint caeterae virtutes , amor ille justitiae, firmus, stabilis esse nequit: quia semper oppositis affectibus

dominantibus vinci potest, nempe avaritia a

Instabis. Poterit judex iste minas omnes temeritate aliqua seu praeeipiti audacia contem

nere.

Respondeo distinguendo ropositionem. Poterit aliquando, aliquo casu, concedo poterit

constanter, semper , nego. Ut autem virtus sit perfecta , non debet eas tantum agere , se conctanter, Qquemadmodum recta ratio postulat. Qui vero ex temeritate minas contemnit, ut justi-itiae actum exerceat, poterit eadem temeritate

vel alia quavis animi perturbatione a justitia alio tempore Waliis circumstantiis interdum recedere. Unde justitia non erit in eo perfecta de qua tamen sola hic sermo est. objicies tertio. Virtutes omnes sunt iantem sessistinctae. Ergo nihil vetat quominus una sine aliarum comitatu sit perfecta. Respondeo distinguendo antecedens Virtutes