장음표시 사용
281쪽
,, tere, scilicet de eo , quod est detestari
M peccatum commissum, vel displicentiamta habere de commisso: Dico quod iste po-- test ene actus virtutis. Probatur ut prilla, si quia potest ecte actus electivus concors rata tioni rectae . Ratio enim recta sicut diri istat complacendum esse in bono honeri sto, ita cictat displicendum esse in malori inhonesto. Et ex hoc patet secUnda Con-,, clusio , scilicet cujus virtutis notest etiam H esse actus 3 quia nullius specialis, ted cu- , , juscunque appetiti vaer quaecumque enim se virtus inclinat ad complacendum in bono se honesto, inclinat etiam ad detestandum,
,, & ad displicendum de malo inhonesto
M opposito: utpote castitas Ee aliquo in is dinato contra castitatem inclinat ad dicta plicentiam, & humilitas de actu inordi., , nato superbiae, & sic de caeteris. Quae-- libet tamen inclinans ad talem displicen-M tiam est virtus appetitiva , quia nihil estri principium odiendi, sicut nec amandi, H nisi virtus appetitiva. Ex hoc patet, quodH male ponitur detestatio peccati actus Poeta nitentiae virtutis, loquendo de Poeniten-M tiae virtute primo modo , ut est species ju-,, stitiae: quia iste actus est multum generas, lior, quam pos t ene ille, qui est proprius
., actus Poenitentiae justitiae elicitus ab ea. ,, De tertio, quod est gratanter acceptam ,, re poenam inflictam pro peccato commis, , so: Dico quod etiam iste actus potest es,, se virtutis , quia concors rectae rationi.H Et secundo, quod potest esse multarumh virtutum , quarum tamen quaelibet sit M appetitiva, quia quidquid Potest esse prin-M Cipium acceptandi aliquod oblectum, po .s, test esse Principium acceptandi aliud in is ordine ad ipsum g per diversas autem vira, tiates potest acceptari aliud, & aliud obje-M ctum in ordine ad quod possit Poena infli-s, cta Pro peccato acceptui . Nam si ex
Q charitate amatur Deus, ex charitate po-
., test acceptari poena, in quantum redu-,, ctiva est ad Dei amicitiam. Si autem ex,, virtute spei desideratur Deus ut bonum H mihi, ex virtute spei acceptatur pinnaM ut ordinans ad istud praemium attingita bile. Si ex victute timoris cavetur amis- , , so vitae aeternae, ex ipsa potest accepta-,, ii scena, ut excludens illam amistio-H nem. Si ex amicitia honesta ad seipsum ., diligit qui sibi munditiam, & innocen-
., tiam, ex illa potest acceptare pinnam , , quae solvit reatum, qui inficit.
De quarto, scilicet patienter ferre poe- ,, nam inflictam , patet quod potest esse ,, actiis virtutis. & specialis virtutis, quia ripatientiae . Ita Doctor . ,sQuibus omnibus aperte fatetur poenitentiam secundum quadruelicem illius acceptionem in secundo notabili superitis expressam, sortiri posse rationem , & appellationem virtutis actualis, vel quatenus a virtute imperatur aut elicitur; vel prout ad eam ordinatur, & dirietitur: verum sola primaria illius acceptio ad virtutem Poenitentiae praecise spectat; nam tres alii actus qui interdum inveniuntur in pertasta ac suis omnibus numeris absoluta Poenitentia, elici pose sunt ab aliis virtutibus , ut apparebit ex dicendis in tertia conclutione. Quod autem Poenitentia generatim acoepta, prout nempe tendit ad detestationem.& destructionem peccati, quatenus est o fensivum Dei, sit virtus, probatur primor
Non datur divinum praeceptum, nisi de acta studioso, & laudabili: sed divinum praeceptum est de Poenitentia agenda . Matib. q. ubi Christus coepit praedicare , & dicere et
Parvitentiam agite, appropinquavit enim regnum caelorum. Et Marci I. Paenitemini, es, credite Evangelio: igitur Pgnitentia est virtus.
Insuper nullus actus est laudabilis, remeritorius, nisi sit actus virtutis: sed pq- nitere est laudabile , & meritorium et igitur , &C. Devioue ex Aristotele I. Ethic. Cap. f. imtus est habitus , qui Deit bonum habentem ,
ba eius opus reddit bonum et sed Penitentia bonum facit habentem; imo saepe illum meliorem, & sanctiorem reddit , quam erat ante elapsum: Nam, inquit S. Paulus ad Rom. i. Ubi abundavit delictum , superabundavit is, gratia MUnde Petrus Damianus serm. sis. Consu
vit Deus honorare paenitentes magis, quam is- nocenter . Nam ut ait S. Gregorius lib. II. Morat. Cap. Iy. Discretus qvitque ex eo quod
mala se egisse intelligit, aa d cretionis regulam reducitur; is inde altius ad linitiam proficit; uno ad tempus ra iusti/ia ereidisse videbatur. Quod utique praeclare confirmat S. Ambrosius in sermone de Catheesa IVtri, ubi inter caetera ait: Fidelior prosect) factus
es Petrus , postquam nem se perantisse deflevit; atque ideo major gratiam reperat, quam
amisit. Cui praeclarc concinit S. Maximus homil. q. Petrus, inquit, tentatio libus suis
proficit. doectibus suis gaudet, periculis suis 5 3 crem
282쪽
erescit 3 tanquam bonus enim Pastor Petrus gregem accepit, ut qui sibi ante in Frmus furarat , feret omnibus Frmamentum . Conllat igitur, Poenitentiam esse summe laudabilem , dc poenitentem reddere bonum habentem , ac proinde virtutis dignitatem,& rationem obtinere. Diees primo: Virtus est dispositio perfecti ad optimum: sed Poenitentiae actus hanc rationem non obtinet i siquidem primarius actus poenitendi est tantum velleitas, seu conditionata voluntas , qua peccator vel- Iet, si fieri posset, se non commisisse peccatum , quoci utique non potest velle absolute, utpote cum sit impossibile: igitur, &c.
Nego minorem : Licet enim paenitere sit mera velleitas, quatenus tendit in peccatum praeteritum, & factum; si tamen spectetur peccatum ut actu permanens in conversione ad creaturas, de aversione a Deo, & prout est animae macula ex offensa Dei, sic est absolutus aliquis actus, quo voluntaS avertens se a creatura, quam nimio, & inordinato amore dilexerat, ad Deum sese recipit, ut pro viribus ei ablatum honorem restituat, & quantum se glorificavit in deliciis, tantum subeat tormentum, & Iuctum; qua ratione poenitens non habet simplicem veIIeitatem, sed voIuntatem absolutam.
Urgebis ex Aristotile Ethic. q. Nihil est
stultum aut stolidum eorum quae sunt secundum virtutem: at velle peccatum non fuisse, sive voluntate absoluta , sive conditionata, est aliquid stultum, & stolidum& ineptum; quippe ctim praeteritum non esse praeteritum sit omnino impossibile et igitur, &C.DFinguo minorem: Velle ut id quod praeteritum est non fuerit, est aliquid ineptum,
transeat: velle reprobare malum admissum, di optare ut non fui siet, est ineptum, nego: Poenitentia autem non tendit in praeteritum, quasi poenitens existimet fieri pone, ut actus comminus de facto comminus non fuerit: sed ipsum reprobat ut male factum: nam est dolor Poenitentis, seu displicentia, ac reprobatio iacti praeteriti cum intentione removendi sequelam ipsius, id est os fensam Dei, & reatum poenae . Uuod utique ineptum non ust, sed prudentissimum. Dices secundό: Omnis virtus propter se, seu propter finem sibi proprium est expetenda : atqui Poenitentia non expetitur propter se, sed propter malum culpae eluendum: igitur non est censenda virtus: Nego minorem : Poenitentia enim expetiis
tur propter se, hoc est propter finem sibi proprium , qui est delere malum culpae ,
& Deo ostenso satisfacere: non autem exis
petitur propter aliquem alium finem a fine tibi proprio distinctum. Urgebis: Id quod tendit in malum, quatenus malum est, non potest expeti propter se, seu propter bonitatem, & perfectionem propriam : sed Poenitentia tendit in pecca. tum , quod est per se malum: igitur, &e, Distinguo maiorem: Quod tendit in malum
motu prosecutionis, concedo: motu averissionis, & fugae, nego: & sic distincta minore, neganda est consequentia: Medicina enim tendit in morbum, & tamen est exispetibilis, & quidem ante morbum conditionate: post morbum vero absoluic: quia medicina tendit in morbum , non ut faciat aut conservet, sed ut destru at: ita etiam a simili Poenitentia tendit in peccatum , non ut admittat, sed ut avertat. Unde poenitens vult quidem peccatum, non utique faciendum, sed destruendum. Dices tertio: Omnis virtus debet habere bonum pro objecto : sed Poenitentia non habet bonum pro obiecto 3 quia versatur circa peccatum igitur non est dicenda virtus. Negat maiorem Doctor Servb. dist. Iq. art. I. qu. I. ad 3. contrarium enim , inquit , apparet in temperantia , misericordia , &fortitudine , quae versantur circa id quod malum est. Aliter distinguo maiorem: Virtus debet habere objectum bonum, prosecutiva, concedo; aversativa, nego. Nam prosequi malum, & fugere bonum, equidem malum est: at vero prosequi bonum , &aversari malum, est rectum, & bonum. Hac ratione potestas punitiva bona est licet tendat in malum puniendum; ndn est enim potestas , nisi a Deo, inquit S. Paulus ad Rom. IJ. unde subdit: Si malum feeris, time s non enim sine causa gladium portat 3 Dei enim ministerest, vindex in iram Dei, qui malum agit'. Clim ergo virtus Poenitentiae sit aversiva, ac destructiva mali s hac ratione virtutis dignitatem sortitur. Adde quod Poenitentia duplicem habet actum , inquit Seraphicus Doctor, scilicet refugere, ac detestari malum, & peccatorem emendare, ac in meliorem sortem, ac vitam reformare; quod
per se bonum est: & sic ratione husus actus I Cenitentia tendit in bonum. Dices quarto: Omnis virtutis actus deI ctationem quandam infert: at Penitentia
283쪽
non ingerit delectationem; sed dolorem:
Distinguo maiorem : Virtus delectationem infert ratione sui actus, concedo: ratione sui objecti, nego: fortitudo enim ratione peculiaris objecti l puta periculorum, in bellos ustinendorum, aut aggrediendorum , molestiam infert; siquidem illud objectum tristativum est, ac dolorificum, nihilominus actus illius per se virum fortem delectat 3 enim vero prompta animi alacritate peri- cula aggreditur : ita a simili tametsi poenitere triste ac molestum habeat objectum ratione sui ; tamen delectat ob alacritatem,& promptitudinem, qua voluntaS ex agendi frequentatione suos actus exercet , &voluntarie sese ad peccati detestationem
Quod ut percipiatur evidentius, observandum est cum Doctore loco supra laudato n. . quod ad perfectam Poenitentiam
quinque concurrunt actus per ordinem, . quos sic praeclare expendit noster Pitigianus ad dist. I qu. a. art.2. Primum est velle imperativum, imperan S atque conjungens
causas tristitiae ad invicem 3 Seeundum sunt ipsie causae tristitiam causantes: Tertium est ipsa tristitia et suartum est complacentia', &velle, seu acceptatio illiva tristitiae : esuinium ex illo velle sequitur gaudium de illa tristitia, juxta dictum S. Aug. Pereator deprecato doleat, is de dolore Saudeat , V. gr. Petrus peccavit peccato fornicationis, in Poenitendo hunc ordinem habet, primo habet yelle imperativum , quo imperat causas tristitiae, quae sunt duae, nempe fornicationis apprehensio, & nolle, seu odio habere fornicationem illam. Tum dico quod velle illud imperativum, quo voluntaSimperat intes lectui, ut consideret, & apprehendat il- Iam fornicationem, &sibimetipsi, ut illam detestetur, est primum 3 Secundum est apis prehensio illius fornicationis, Ac nolitio ,scu odium illius: Tertium est tristitia, quae ex apprehensione fornicationis, & ejusdem nolitione causatur. suartum est unum velle, quo voluntas vult tristitiam illam habere. sintum, ad illud velle, quo vult habere tristitiam, sequitur gaudium, &tunc veri sicatur dictum S. Augustini. Pereator de
Porro inter ista quinque Doctor ponit hujusmodi ordinem, seu distinctionem: quia primum se habet ut causa principalis tri-ilitiae, sed remota. Iecundum se habet ut causa proxima, & immediata tristitiae. Temitum se habet ut effectus. Ouartum se habet tanquam effectus sequens ex illo actu . Primum itaque distinguitur a secundo, sicut causa principalis, & remota, a causa secundaria, & propinqua; Secundum distinguitura tertio velut causa ab effectu , seu actio a passione. Tertium a quarto, sicut objectum ab actione, quae transit luper ipsum.& primum a quinto, sicut objectum a passione appetitiva illius objecti.
Poenitentia est virtus spe talis non autem
generalis : Haec est Doctoris loco supra laudato n. q. ubi ait: Paenitere et actus specialis virtutis . Probatur , quia ille actus
natus est habere speriale obiectum Oeriales circumstantias ordinatas '. obiectum quidem, nempe peccatum vindicabile: cireumstantias vero, quae conveniunt actui, ut recte tendemti in tale Milectum . Quas diceret et Virtus illa specialis est , cujus objectum formale non est commune aliis virtutibus; sed objectum Poenitentiae, nempe peccatum vium dicabile , non convenit aliis virtutibus , nulla siquidem alia virtus tendit in peccatum , ut vindicabile, & expiabile per debitam satisfactionem; igitur Poenitentia est virtus specialis . Confirmatur. Ubi specialis est difficultas tendendi in objectum, quae non reperitur in aliis virtutibus , ibi debet esse virtus specialis; at in offensa Dei ut vindicabili,& expiabili per satisfactionem, & injuriarum compensationem , specialis est dissicultas, quae non reperitur in objectis aliarum virtutum, in eo scilicet quod qui peccavit , doleat de offensa , & qui peccati
voluntatem expertus est , pro eo velit satisfacere , ac poenam subire et igitur Poenitentia est virtus specialis . Confirmat iterum Doctor ex circumstanistiis; virtus enim illa specialis est, quae aliis ter tendit in suum oblectum, quam quaecumque alia virtus; sed Poenitentia aliter tendit circa peccatum , quam caeterae virtutes; siquidem nulla alia virtus praeter Poenitentiam versatur circa peccatum Ut
vindicabile, & expiabile per debitam satisfactionem: igitur , &C. Dices primo. Illa virtus non est specialis , quae se extendit ad objecta omnium aliarum virtutum 3 sed Poenitentia vertatur
284쪽
Virca objecta aliarum virtutum : igitur non st virtus specialis, sed generalis . Major constat. Minor vero probatur 3 Penitentia respicit omne peccatum ; siquidem illius vindictam, & destritistionem auspicatur 3 sed peccatum secundtim totam suam latitudinem involvitur in objectis aliarum virtutum et siquid cm virtus omnis media stat inter duo extrema vitiose , quorum fugam , Ac destructionem intendit: ergo Pinitentia non est specialis virtus, Distinguo majorem: Si se extendat ad objecta aliarum virtuti m , .sub eodem motivo, uo ab aliis virtutibus respicitur, concedo :ib motivo distincto , sub quo a nulla alia virtute attingitur, nego, & similiter distincta minore, nego consiquentiam: Nam, inquit Seraphicus Doctor F. I a. art. I. qu. 2. M in corpore: Etsi Penitentia respiciat ma-- lum in communi, tamen respicit sub pro-M pria ratione, & habet specialem actum, ,, qui indiget virtute, non tant rim Pisieci-M piente , sed elici cnte; it aut sicut ira per M Zelum , quae detestatur omne peccatum M in proximo, est specialis virtus, quia re-- spicit illud sub ratione digni pqna , de
obediemia est specialis virtus, quia respi-M Cit exequendum sub ratione mandati s sicis etiam Pgnitentia specialis est virtus, quia M respicit peccatum sub ratione mali propriiri a se contra Deum perpetrati, prout hin mia ex hoc dignus est puniri. Unde responis dens ad tertitim, dicit: Ad illud, quod is objicitur de objecto , dicendum, quod is etsi non contrahatur ad speciale Peccari tum , tamen illud considerat sub spe-- ciali, de propria ratione, hoc est in quan-M tum in se perpetratum , de Dei ostensi-,, vum, cui vult reconciliari , Ac emen- dam facere, de ideo est virtus specialis, is quia virtus ponitur specialis, vel geneis ratis, non ratione objecti, quod elima- teriale , sed secundum quod habet rationem motivi.
Dices secundo : c uod contrariatur omnibus peccatis non est virtus specialis: sicut enim virtus habet determinatum bonum, a quo specificatur 3 ita etiam habet determinatum malum, cui opponitur 3 at I pn, lentia contrariatur omnibuS peccati,, quod enim aliquid expellit a subiecto. nec est cum illo compatibile , ei contrarium est; Pqnia gentia autem omnia peccata expellere nititur ab anima ; igitur non est virtus specialis .
Ite amico primo , negari. posse majorem
universaliter acceptam et squidem charitas contrariatur cuilibet peccato mortali , nec minus propterea cst virtus specialis. Respondeo seeundo distinguendo majorem 3 quod contrariatur, de aliud expellit formaliter, concedo; affecti vc. nego. Ad minorem dico, omnem quidem virtutem expellere vitium sibi oppositum sormaliter, sicut frigus calorem , de albedo nigredinem , c uia habitus vitiosus , dc studiosus circa idem ob-jeetiim formaliter opponuntur; Pgnitentia vero expellit omnia peccata sol tim eflecti vc , quatenus videlicet operatur ad destructionem peccati, prout remitti potest ex div na gratia sibi suffragante . Unde non sequitur, eam non esse specialem virtutem. Urgebis. Omnis virtus non solum formaliter, sed etiam effectivo tendit in desti ctionem vitii , de peccati sibi oppositi igitur ad id non est necetiaria specialis
Distingvo antecedent . Tendit in destri ictionem vitii sibi oppositi secundiim rati nem , sub qua specialiter ei opponitur, msides v. g. tendit in destructionem infidelia talis 3 quatanus infidelitas est concedo se tendit in illius destructionem, quatenus non habet specialem virtutem oppositam cum ipsa viriti te , videlicet quatenus cst offensa Dei vindicanda, de resarcienda per debitam satisfactionem , nego . Igitur ut peccatum destruatur fecundum rationem offensae Dei , necessaria est aliqua speci lis virtus, nempe Poenitentia. Instabis: Potiori jure non desideratur specialis virtus, quae tendat in destructionem mali, quatenus est ostensivum Dei, quam ut tendat in prosecutionem boni, quatenus est honorificum Deo: sed ad hoc non est necessaria specialis virtus ; siquidem omnis virtus refertur ad Dei honorem, &gloriam, alioquin irrita esset , Ac vana , igitur, d C. Nego minorem: Siquidem virtus Religi nis ad id specialiter ordinatur, ut tendat m bonum, quatenus est honorificum Deo, idque habet pro objecto peculiari, ac fine speciali: etsi enim caeterae virtutes ail eum referri debeant, ut verae sint, non tamen referuntur ad ipsum , tanquam ad finem proximum, de objectum immediatum: igitur a simili necenaria est aliqua specialis virtus, quae tendat in peccatum vindicari dum, quatenus est offinis Dei ..
285쪽
Poenitentia es tantum sperialis' virtus secundum primariam sui acceptionem, non vero secundum tres ahas. Haec est pariter Doetoris ibid. n. I. ubi concedit quidem,
quod detestatio peccati possit esse actus virtutis. siuia, inquit, potest esse actus electivus
concors rationi rectae: ratio enim recta sicut dictat complaeensim esse in baxo honesto; ita dictat displicendum esse in malo inbonesto. Negat tamen ibid. quod illa detestatio sit aetus specialis virtutis ab aliis distinere r. quia
potest dine actus cujuscumque virtutis appeis titivae: Quaecumque enim virtus, inquit, si inclinat ad complacendum in bono ho- nesto, inclinat etiam ad detestandum ,
,, & ad displicendum de malo inhonesto
M opposito 3 utpote castitas de aliquo in- si ordinato contra castitatem inclinat ad
se displicentiam , & humilitas de actu inor-- dinato superbiae, & sic de caeteris. Quae-,, libet tamen inclinans ad talem displicen-M tiam est virtus operativa: quia nihil est M principium odiendi, sicut nec amandi , se nisi virtus appetitur. Ex hoc patet,quod ,, male ponitur detestatio peccati actus Poe-M nitentiae virtutis , Ioquendo de Poeni-M tentia virtute primo modo, ut est spe- cies justitiae, quia iste actus est multum M generalior , quam possit esse ille , qui , , est proprius actus Poenitentiae justitiae e- , , licitus ab ea. Quibus Doctor, non negat equidem detestationem cujuscumque peccati posse esse adium imperatum a virtute Poenitentiae, sed tantiim vult quod non sit actus ab ea elicitus. Idem n. II. docet de tertia acceptione Pinnitentiae, nempe quatentis est voluntaria acceptatio poenae inflictae pro peccato,, commisio : Dico, inquit, quod etiam isteri actus potest esse virtutis, quia Concorsis rectae rationi. Et secundo, quod potest eo
M se multarum virtutum , quarum tamen
M quaelibet siti appetitiva ; quia quidquid po- test esse pi incipium acceptandi aliquodH Obicctum, potust esse principium acce- , , ptandi aliud in ordine ad ipsum et per di-
. . versa, aule virtutes potest acceptari aliud,
& aliud obsectum, in ordine ad quod possiti, pcena infiteta pro peccato acceptari. diam,, si ex charitate amatur Dcus, cx cha Ita-,, te pol ii acceptari poena, in quantum remo ductiva cii ad D amicitiam. Si autem
ex virtute spei desideratur Deus ut bonum mihi, ex virtute spei acceptatur Pqna, ut hordinans ad istud proemium attingibile. HSi ex virtute timoris cavetur amissio vi- tae aeterriae, ex ipsa potest acceptari p*- tana, ut excludens illam amissionem. Si is
ex amicitia honesta ad seipsum , diligit se
quis libi munditiam , & innocentiam , si ex illa potest acceptare poenam , quae issolvit reatum, qui in fuit. Quantum autem ad quartum actum ibidem docet Doctor, illum non esse specialem actum Poenitentiae virtutis, sed patientiae: siquidem patientia est constanter ferre
poenam inflictum , & adversa quaeque patienter togerare.
Ex iis itaque sequitur Poenitentiam habere
rationem specialis virtutis, quatenus inclinat ad vindicandum peccatum, non autem
prout est peccati detestatio, seu nolle peccasse, ut volunt Thomistq; quippe illa peccati detestatio elici potest a quacumque virtute, cui peccatum in genere, aut specie repugnat, ejusdem enim virtutis est prosequi bonum , & fugere a malo, seu illud detestari, & in eo displicere: sed cujus est displicere de aliquo, ejusdem est de eodem
dolere, quatenus praesens est, & applicatur, ac proinde cujuscumque virtutis est d testari peccatum, & vitium sibi oppositum. Reponunt Tomistae, id equidem esse verum si illa detestatio fiat quatenus peccatum opponitur rectae rationis dictamini, & honeilati speciali, quae per quamlibet virtutem intenditur: secus vero ii peccatum de
tendum , ac detestandum consideraretur
quatenus est ostensa Dei, ut sic enim, inquiunt, est specialis actus virtutis penitentiae, qui alteri virtuti non convenit. Contra. Non solius elis pnitentiae dolere de peccato, quatenus est offensa Deb, & illud exectari, sed etiam charitatis: quia ejusdem est virtutis prosequi bonum, & illud aversari, & execrat i quod ei opponituri atomne peccatum sub ratione offensae opponitur Deo, qui est objectum charitatis: igitur sub hac ratione illud execrat i debet charitas. Probatur minor. Eatenus dolet charitas de peccato, quatenus est contrarium
suo oblecto, seu ultimo fini , de Deo in
quem tendit: led peccatum est praeci Se contrarium Deo in ratione Oaensae : eatenus enim est ostensa, quatenus tollit amicitiam Dui cum homine,& a vei tit ab ultimo fine, reconvertit ad creaturam : sed haec duo maxin.c
286쪽
xime opponuntur charitati, quae tendit in Deum sub motivo amicitiae, & conversionis; igitur charitas non aliter execratur Peccatum, quam quia est offensa Dei, ac subinde haec detestatio dumtaxat eatenus spectat ad virtutem poenitentiae, quatenus ab ipsa saltem remote imperatur, ac proinde ad eum actum praesupponi debet actus imperans, qui sit proprius poenitentiae. Dices: bS. Patres, & Concilia plerumque non aliter pinnitentiam exprimunt, quam per dolorem, & detestationem de peccatis, asseruntque hanc detestationem esse ultimam, & persectam dispositionem ad justificationem tam in Sacramento, quam extrabacramentum et Sic enim Concilium Trid. sic sis. Id. c. q. Contritionem definit per dolorem, ac detestationem; Contritio, inquit, dolor animi, ac detestatio de peccato commissso: Unde seu fi c. f. assignans modum praeparationis ad justificationcm, non meminit
vindictae peccati, sed solius detestationis ;M ventur, inquit, is ersus peccataper odium
aliquod, detestationem, Me est, per parnirentiam, quam ante Baptismum agi oportet .
igitur, &c. Respondeo Patres, & Concilia sic Ioqui, quod dolor, & detestatio de peccato in-
eludatur tanquam effectus primarius in vo-Iuntate vindicandi, quae si sit edicax ad re-Wissionem peccatorum, debet infligere p*nam, ac iubinde imperare dolorem: cum enim poenitere secundum nominis Ethym logiam, idem sit ac poenam tenere, climque teneatur poena dum elicitur dolor, &formatur detestatio: idcirco tunc poenitentia censetur dumtaxat completa , cum habet suum terminum, seu effectum, & obtinet rationem justitiae , quae per vindica- itionem restituit jus suum Deo; sub qua ut ibque ratione SS. Patres , & Concilia conliderant poenitentiam, dum illam dolorem animi, a et detestationem de peccato commus isto appellant.
Ad posteriorem auctoritatem Concilii Tridia dico ipsum agere de peccati detestatione, quae oriatur non ex motivo p nitentiae, sed charitatis, ut Patet ex verbiSantecedentibus; ait enim; illumque sid est, Deum) tanquam omnis iustitiae finiem diligere
incipiunt, ac propterea movenIur addertus
peccata per odium aliquod , detestat/onem.
Quibus verbis significat , moti fum , &causam illitas odii , ac detestationi, este dilectionem Dei , ac subinde non esse actum elicitum a virtute Poenitentiae, sed
Dues seeundor, Velle vindicare peccatum,& illud detestari , est unus, Ac idem actus, qui enim detestatur peccatum, quantum in se est, vult illud abesse , ac se inde vult vindicare t igitur si actus vindictae sit actus virtutis poenitentiae, itidem erit actus detestationis. Nego antecedens; Nam actus vindictae est actus prosecutionis , quia est volitio poenae infligendae in ultionem peccati: actus vero detestationis est actus fugae, quia est nolitio peccati; igitur sicut amor alicujus honestatis, & odium turpitudinis oppositae, non sunt a parte rei unus, & idem actus, sed plures saltem formaliter distincti; quamvis
sorte ab eadem virtute eliciantur; pari ratione velle vindicare, & detestari peccatum non sunt unus , & idem actus , maxime quando procedere possunt a diversia virtute, quemadmodum contingit in praesentis detestatio enim peccati provenire potest ex motiv' tantum charitatis, spei , vel alterius virtutis ipsi peccato oppositae, qua ratione non potest esse actus vindictae, quia hic postulat motivum iustitiae. Urgebis s Saltem detestatio peccati virtualiter continet voluntatem vindicationis peccati, ac proinde saltem virtualiter sunt unus, & idem actus
Respondeo, hic sermonem esse de actu foris maliter spectato , prout a speciali virtute procedit , ac subinde instantiam non esse ad propositum. Deinde , si detestatio peccati solum friualiter includat voluntatem vindicationis, consequens est, quod illi duc, actus sint set maliter distincti: quemadmodum omnis actus formaliter distinguitur a
causa, in qua virtualiter continetur. Ex his igitur sequitur Poenitentiam nota esse virtutem generalem , neque per modum praedicationis, quasi esset quaedam conditio generalis, ac prinicatum transcendens ad omnes virtutes , ut volunt Altisiodorensis, Major, & quidam alii TheoIogi
neque per aggregationem omnium virtutum, ut innuere videtur Alensis noster , qui fatetur quidem poenitentiam, esse virtutem
specialem, quatenus est actus punitionis ipsius poenitentis, in compensationem delicti. Existimat autem eam esse generalem irroidine ad actum odii , & detestationis
peccatorum omnium, cum enim ad actum
odii omnium peccatorum singulae concur-
287쪽
i De Poenitentia Virtute . a s
tant, saltem it Iud imperando, ex amore enim objecti alicujus virtutis nascitur odium objecti ipsi contrarii, quod est peccatum. Unde existimat Alensis poenitentiam dici posse
virtutem generalem per concomitantiam , Ac aggregationem omnium virtutum. Uerum contrarium apparet non solum ex his,
quae diximus, sed etiam ex hac ratione ; uia si virtus poenitentiae esset generalis ex
concomitantia , dc aggregatione aliarum virtutum, sequeretur poenitentem non posse unico actu elicito a virtute poenitentiae detestari omnia peccata: comenim unaquaeque
virtus habeat objectum suum limitatum , de distinctum, nec possit in objectum alterius virtutis tendere , consequen, esset , quod ad detestanda peccata contra omneS virtutes requireretur actus omnium virtutu,
atque ita peccator non postet justificari per poenitentiam unico instanti, qui non posset justificari, nisi detestetur omnia peccata; non posset autem omnia peccata detestari nisi exercendo actus omnium virtutum , quos in instanti exercere nequit Ihoc autem absurdum est et igitur de illud
sualis sit paenitentia , , ad quam ex virtutibus reducatur.
TRIA maxime hac in quaestione occurrunt determinanda; Primum , utri impce nitentia sit virtus acquisita, vel infusa , Theologica, aut Moralis a Secundum , ex hypothesi quod sit moralis, ad quam ex quatuor capitalibus reducatur; Tertium, dato quod reducenda st ad aliquam ex speciebus justitiae, utrom eomprehendatur sub justitia commutativa, vel distributiva; quae ut facilius, dc evidentius innotescant, Notandum primo , virtutes generatim per ordinem ad Deum, esse in triplici disserentia: Ahae enim habent Deum pro objecto, disinc proximo; ita quod de ratione earum virtutum sit referre actus suos in Deum l cujusmodi sunt virtutes Theologicae, quarum obsectum est ipsemet Deus vel credenduS, vel sperandus, vel diligendus: aliae nec pro objecto, nec pro fine proximo Deum habent, ut fortitudo, cujus objectum est mors
aut quid simile , finis vero proximus saltem intrinsecus non est Deus, sed aliquid aliud puta cum quis sese morti oblicit pro Patria, ut hoste depulso pacifice vivatur shujus enim actus fortitudinis oblectum m teriale est mors; formale vero, aut finis intrinsecus, est pax, seu vita pacata, Ac quieta; unde si talis actus refertur in Deum, haec relatio erit dumtaxat ad finem extrinsecum, fietque per virtutem non fortitudiis nis, sed charitatis, aut Religionis. Aliae denique sunt, Quae etsi non habeant Deum pro objecto, habent tamen ipsum pro fine cui, seu proximum, ad quem videlicet omnes earum actus diriguntur , quales sunt Religio, de Poenitentia, quarum actus proxime ordinantur ad Deum , quae propterea virtutibus Iheologicis proximae sunt, de ab eis plerumque imperantur. Notandum secundo, ex Doctore , dist. I
q. 3. na. virtutem non idcirco censeri moralem , ex eo quod sit nota, dc eliciatur ex praevia cognitione dumtaxat naturali , non vero ex revelatione, vel fide, quia ,
iuvit, secundum Philosophum virtus Mo- ,, talis dicitur ex hoc quod est more, vel ex riconsuetudine generabilis : quacumque is autem notitia sive ex lumine naturali habi- , , ta, sive ex fide , potest secundum illam is appetitus inclinari, de ex frequenti actio- ,, ne generare in se habitum sic inclinan- istem, qui erit habitus electivus; quia ap- is
petitivus, Ac secundum rectam rationem, is licet non naturalem, sed aliam rationem; ,, de hoc modo paupertas, humilitaS, Ca- ,, stitas, de hujusmodi sunt virtutes mora- Dies: quia secundum perfectam, Ac rectam tarationcm, licet non pure naturalem ex is more, id est, frequenter sic eligere, ge- ,,nerantur. Unde concludit: Supposita igi- tur ista regula nota ex Evangelio, Poeni- silentiam agite, Matth. g. potest voluntas is
ex frequenti elicitione actus conformis illi is regulae generare in se habitum inclinan- istem ad consimiles actus & ille vere erit ,, virtus; quia rectae rationi, imo rectissimae si
consonus dc tamen morali S, quia ex mo- re, de consuetudine generatUS. HHaec Doctor, quibus significat, quod elli
Poenitentia, ut sit Christiana virtus , debeat clici propter Deum offensum ex praesu Pposito divino praecepto per revelationem C
gnito, non minus propterea erit virtus moralis ex frequentatis actibus genita, & comparata: unde ad virtutem infusam, Ac supernaturalem non sufficit, quod praesupponat cognitionem mutuatam ex revelatione, sed ultro requiritur, ut ejus acquisitio humanas
288쪽
omnino vires excedat, nec niti Deo donane ac infundente possit obtineri. Notandum tertio, omnes virtuteS morales revocari ad quatuor ex capitalibus, quae idcirco vocantur Cardina Ies, quia caeterae in cis, sicut janua in cardinibus volvuntur, suntque Justitia, Fortitudo, Temperantia, & Prudentia. Constat autem Poenitentiam non reduci ad Prudentiam, Fortitudinem , aut Temperantiam : quia illae dumtaxat occupantur circa moderandas , ac regulandas Passiones appetitus sensitivi. Poenitentia vero versatur circa omnia peccata, tum spiritualia, cum corporalia. Unde sola superest libranda dissicultas de reductione ipsius Poenitentiae ad justitiam , cujus clim ratio formalis consistat in oblitatione, & munere debiti reddendi secun-tim reliam rationem, ad varias virtutum species sese extendit: numerantur enim 22. virtute tam immediatae, quam mediatae ,
de quibus justitia tanquam de suis speciebus praedicatur 3 quae sunt Latria , Pietas ,
Dulia, Hyperdulia , Legalis Justitia Epi
chcia, Benevolentia , Affabilitas , Beneficentia , Veritas , Amicitia . I iberalitas , Fcenitentia, Reverentia, observantia, Misericordia . Vindicatio, Gratitudo, acJu- sitia punitiva, restitutiva, distributiva, &commutativa. Quarum omnium lassicientia,& justa enumeratio colligitur ex quadruplici
caritali debito, quod habere potest homo ,
vel per ordinem ad causam, a qua pendet tanquam cffectus; vel per ordinem ad propriam conditionem, & naturam , Delquantum ad perfectionem secundam, & superadditam, vel quantum ad actionem voluntariam. Quoniam autem hic potissimum sermo est de ordinatione hominis quoad obligationem, quae consurgit per actionem voluntariam 3 idcirco hciendum est quod actio illa voluntaria praesupponit factum , aut non is factum praesupponit, vel illud est sibi bonum, vel malum: si tibi bonum, obligatur ad recompensandum secundum possibilitatem, quod reddit per virtutem gratitudinis lii autem est malum, obligatur quis ex om-cio ad corrigendum, ad quod inclinat Justitia punitiva, & specialiter obligatur, qui malum gessit, si sit laesivum proximi ad satis faciendum, ad quod inclinat Iustitia restitu-DDa. Si veto actio voluntaria non praesupponit factum, sed sit de pari; tunc potest oriri duplex obligatio, scilicet vel ad aequalitatem secundum proportionem Geometricam, &hanc exercet Iustitia dipyibutisa : vel ad
aequalitatem secundum proportionem Ariathmeticam , & hanc exercet Iustitia com
Poenitentia est virtus moralis, non TheologIca: acquisita, non infusa. Haec est Doctoris quoad utramque partem, quarum priamam declarat dist. Iq. q.2. n.y. ubi ait: Ex
hoc ponet esse dubium de habitudine is
istius virtutis ad charitatem, ex quo enim GPoenitentia per actum suum imperat a- tactum charitatis , videtur esse superior ,, charitate: Sed oppositum est manifestum; si quia objectum per se charitatis est Deus is sub ratione objectiva nobilissima i pro- ,, priuin autem objectum istius est malum ,, vindicabile, seu reus, in quem est vin- dicandum. Unde concludit, quod Poenitentia non tantum non est virtus Theo- logica, sed nec virtus simpliciter nobi- ,, lissima inter illas, quae sunt circa obje- , , ctum creatum; Hinc n. m. ait: Ad ulti- ,, mum dico, quod non est virtus Theo- talogicas imo circa objectum creatum . ,s Probatur itaque haec veritas ratione Docto ris petita ex dist.26. lib. 3. q. I. n. I S. ubi ait rTres randitiones pocuntur pertinere ad virtvitem Tbeologicam : Prima est respicere Deum pro obiecto 3 Seeunda , bab re pro regula primam
regulam humatiorum actuum 3 non autem regintam acquisitam et Tertia , immediate infundi a Deo, sicut a causa eslatente : Sed nulla ex his regulis competit Poenitentiae : non quidem prima ; siquidem Poenitentia non tendit immediate circa Deum , sed in peccatum vindicandum, & puniendum 3 est enim , uestatim dicemus, justitia punitiva, seu vindi cativa , quae pro objecto formali habet cororespondentiam poenae ad culpam 3 pro materiali vero ipsam poenam, , culpam . Dices, Poenitens in vindicando peccato intendit satisfacere Deo pro injuria illatarigitur poenitentia tendit in Deum tanquam in objectum. Nego conseque tiam , non enim intendit
satisfaccre Deo, quas ipsa satisfactio , veIpunitio sit finis proximus, & motivum ultimum , quod sibi proponat s sed tantum quia satisfacere Deo, & punire peccatum,bonum est, & ipsi satisfacienti, ac proinde satisfaciens, & puniens seipsum , habet pro objecto formali cui, non quidem Deum,quem
289쪽
illo actu non amat, sest voluntatem, qua desiderat satisfacere Deo, quae utique est aliquid creatum. Unde sicut obedientia licet velit obedire Deo, & Religio Deum colere,
non sunt tamen propterea virtutes Theologicae, eo quod proxime non versentur circa Deum, sed obedientia circa rem praeceptam: Religio vero circa cultum divinum, quae sunt entia creata: ita Poenitentia licet intendat satisfacere Deo, tamen hac ratione censeri non debet virtus Theologica 3 quia non immediate versatur circa Deum: sed circa peccatum vindicandum.
Urgebis: Pqnitentia intendit placare Deum: sed illa placatio est quid increatum , est
enim actus divinae voluntatis acceptantis obsequia nostra, & condonantis ostensas r
Distinguo minorem . Illa placatio est quid
increatum ex parte Dei, de in facto esse, concedo : quia solius Dei est condonare Peccata: ex parte poenitentis, & in fieri,
nego: Poenitens enim non immediate versatur circa illam placationem, & remissionem, sed tantum circa opera apta ad placandum Deum, quae vult exhibere ad O tinendam illam peccatorum remissionem 3 quae utique exhibitio operum in se est bona, & nonesta, etiamsi inde nulla sequeretur Peccatorum condonatio 3 unde actus Primarius Poenitentiae est velle punire pec- Catiam , ac exhibere opera satisfactoria ,
secunda etiam conditio ad virtutem Theologicam non reperitur in Pqnitentia rum siquidem non regulatur per primam regulam actuum humanorum, nempc vel Deum sub aliqua ratione essentiali, aut attributali , vel divinam voluntatem per revelationem cognitam, sed per dictamen rationis insinuantis penam esse proportionandam peccato , & satisfactionem offensionis gravitati. Multo miniis habet tertiam conditionem, nempe quod infundatur a Deo tanquam a causa efficiente; nam, ut ait D ctor praefata dist. Ig. q. a. n. 2C. Ex multu
actibus vindieandi in se iuste reum, potest acquiri habitus , qui maneat eum peccato mo
poli , O, posset acquiri ante delationem peccati mortuus, nisi forte quia Deus sustificat, antequam possint haberi actus sufficien os ad generationem Paenitentiae.
Quae utique sententia sic probatur: Virtutes infusae solum admittuntur, ut inclinent suscipientem ad actus necessarios ad salutem: sic habitus fidei ad credendum, spei ad sperandum, & charitatis ad diligendum Deum, sicut oportet: sed habitus Pgnitentiae si in se
consideretur , non posset inclinare suscipientem ad actum p*nitendi necessarium ad salutem et igitur esset frustraneus. Major constat. Minor probatur : Eatenus Pqnitentiae actus dicitur necessarius ad salutem, quatenus disponit animam ad infusionem
virtutum in instanti justificationis: sed actus ille qui est causa dispositiva subjecti adsusceptionem habitus infusi, produci non potest ab ipso habitu infuso : igitur, &c. Majorem tradit Concilium Trid. sessi ci. c. v.& I. ubi Pqnitentia recensetur inter diaspositiones praerequisitas in adulto ad susciapiendam jussificationem. Et se T. Id. cap.q.
de attritione, quae ex gehennae, & Nn tum metu concipitur, ii voluntatem pe
candi excludat cum spe veniae , dicitur quod non faciat hominem hypocritam, & magis peccatorem , sed verum este Dei d num, & Spiritus S. impulsum , non adsuequidem inhabitantis , seae tantum moventis ,
quo P nitens adiutus viam sibi parat ad temtiam. Minor vero probatur: Omnis forma
introducenda est posterior dispositione ad ipsam: igitur actus Pqnitentis necessarius ad salutem non potest elici ab habitu Pqnitentiae infusae, ad quam est dispositio, maxime iri
sententia Thomistarum, qui admittunt virtutes morales per se infusas, quas asserunt
non insundii nisi in justificatione.
Diras primo; Ad deletionem culpae non sufficit Pr nitentia naturalis, & acquisitarigitur ad id requiritur Pqnitentia infusa. Probatur antecedens ex Concilio Triden.se 3. can. 3. Si quis dixerit, sine praeveniente Spiritus sancti inspiratione, atque eius agiutorio, hominem credere, siserare , diligere . aut pcrnitere posse , sicut oportet , ut iusti a-tionis gratia conferatur , anathema fit: igitur sicut eredere , sperare , & alligere sunt actus super naturale, in substantia et ita etiam p*nitere , ut , sit legitima dispositio ad remisIionem peccatorum, debet ene supernaturalis.
Distinguo antecedens: Non susscit phaen
tia naturalis tam in substantia, qua D in modo, concedo: naturalis in substantia, Ac supernaturalis in modo, nego. igitur actua
Pqnitentiae, qui est praeparatio ad justificationem, est equidem supernatura is in modo , quia nempe non elicitur, inu beneficio
290쪽
gratiae, & auxilio Spiritus S. qua ratione
actus virtutum moralium, quatenus meritorii sunt , dicuntur supernaturales 3 non quidem in substantia, sed in modo : quia non possunt esse Deo grati, & accepti in ordine ad salutem, sine beneficio gratiae . Nec aliud voluit Conc.ibi enim tantum definit contra Pelagianos,&Semi. Pelagianos hominem non Posse justificari ex solis viribus naturae sine speciali Dei adjutorio; unde non ex eis colligitur Poenitentiae supernaturalitas in substantia , sed tantum in modo lquae utique necessaria est ad Poenitentiam fluctuosam,
Inflabis: Habitus acquisti naturaliter inclinant ad producendo, actus similes illis, a quibus sunt geniti et igitur si ex actibus
Poenitentiae concurrentibus ad salutem gemneretur habitus naturalis, conseqUen Serit,
quod habitus ille inclinabit ad producendos actus susticientes ad salutem a de subinde, quod ex solis naturae viribus poterimus poenitere; quod est Pelagianum. Distinguo antecedens et Inclinant ad producendos actus similes , quantum ad su stantiam, concedo 3 quantum ad modum , nego: Quemadmodum enim servari potest piaeceptum divinum, quantum ad substantiam actus, licet non observetur quantum ad finem Dei praecipientis: V.g. Si quis jejun et tempore Quadragesimae in statu peccati mortalis, implet quidem praeceptum quantum ad substantiam actus, non autem quantum ad finem Dei praecipientis, de intendentis quod ille actus si meritorius; ita habitus Poenitentiae acquisitus poterit equidem inclinare voluntatem ad actum poenitendi,quantum ad entitatem , & substantiam actus , nempe nolle peccasse, non tamen inclinat quantum aE finem pracipientis, nempe Dei
intendentis, quod ille aetus poenitendi sit ultima dispositio ad gratiam.
Venitentia revocatur ad sumetam. Haec est
Doetoris dist. Id. q.2. n. . ubi probat, quod velle panire Feratum non lit actusam ieitiae instaurandae hominis cum Deo , quia non est actus virtutis appetiti vae ordDnantisad seipsum, sed ad alterum. Sequitur,a, inquit, alia conclusio, quod (Poenitere a, non est appetitivae virtutis ordinantis ad G seipsum, cujusmodi sunt temperantia, Naa iustitudo: ergo vii tutis ordinantii ad al-
t crum, cujusmodi est justitia. Hoe argu - .,
mentum tenet, supponendo illam famo- issam virtutum appetitivarum distinctionem, is quod ad duo genera omnino reducan- Htur. antecedens probatur, quia actum Histum vindicandi , potest aIiquis eodem is modo secundum rationem rectam exercere in alterum, scut in seipsum. Si etiam exerceat in seipsum, non exercet in se, nisi ut in alterum 3 quia non exer- cet in se, nisi in quantum sibi committi- tatur a Legislatore in ictum reum vindica- re. Sed accidit quod iste , cui commit- ntitur ut ministro Judicis, sit iste reus, sequia eodem modo exercet secundilria reis clam rationem ministri in reum, si esset homnino alius in persona: ergo ista vir- ,, tus , cujus natura est iste actus , con- istinetur sub Justitia , prout in gene- rali dicitur Justitia omnis virtuS ordina-
ibus verbis Doctor, declarat , quod iste actus, qui est vindieare premium , potest aliquis elicere circa alium , sicut circa se ipsum, de quod dum aliquis vindicat peccatum suum, tunc se habet circa se, ac si ageret circa alterum, ac subinde actus ille non spectat ad .virtutem ordinantem ad se , sed ad alterum. Si autem objicias, quod velle vindicare peccatum non sit actus circa alterum, sed ejusdem hominis erga seipsum 3 respondet ibidem Doctor, non obstare, quod ille in actu suo, inquit, ordinetur ad seipsum quia nan ad se, nisi ut ad alterum ut seiticet minister Iudaeis in reum eontra legem, in quem xommissa est ni auctoritas a Iaaice, hoc est , dum aliquis punit seipsum propter peccam tum, agit ut mmister Deil unde quamvis sit simul reus, & judex , tamen ut casti gat se ipsum, quasi virtuaIiter distinguitura se ut reus est. Dices pruno: Pgnitentia reducitur ad charitatem: igitur non resertur ad justitiam Probatur antecedens: Ad eam virtutem reducitur Poenitentia, aqua clicitur proprius Poenitentiae actus , qui est Contritio : seAhic elicitur a charitate: dolor enim de peccatis propter Deum summe dilectum estaelus Contritionis; nam ejusdem virtutis est gaudere de bonis amici , de de malis illius dolere, de tristari: igitur actus Contritionis a charitate procedit. Nego antecedens: de ad ejus probationem dico, Contritionem spectari posse duplicia ter et nempe quatenus est dolor de peccaeo scr