장음표시 사용
291쪽
per simplicem displicentiam peccati , vel
quatenus cst dolor de peccato cum intentione illud vindicandi , de satisfaciendi Deo offenso: Priori modo spectat ad charitatem, non vero posteriori.
Instabis: Ejusdem est virtutis odisse , ac intendere destructionem illius quod opponitur objecto, cujus est objectum illud sectari: sed charitas intendit Deum ut summum bonum, cui peccatum opponitur: igitur dolere de peccato cum intentione illud destruendj spectat ad charitatem. Di inguo maiorem: Sub ea ratione, sub qua malum illud opponitur bono ab ipsa virtute intento, concedo : sub alia, nego. ad minorem dico charitatem dolere de peccato cum intentione illud destruendi sub ea ratione, sub qua opponitur 'bono divino , quod charitas intcndit: dolere autem de peccato cum intentione illud vindicandi , ac puniendi, non est actus charitatis, sed Poenitentiae , ut jam demonstratum est. Dices secundo : Iustitia consistit in meis dio, cum iit virtus moralis; sed Poenitentia non consistit in medio; siquidem inexcessum tendit, juxta illud Hieremiae s. Luctum unigeniti fac tibi , planctum am arum :igitur non revocatur ad Justitiam. Respondeo primo ad maiorem , non idcirco virtutem dici consistere in medio, quasi necessario media ita re dcbeat inter duo vitia, quorum unum exorbitet a recto di-etamine per excessum , aliud vero per desectum : nam virginitas, quae est nobilissima virtus, non solum temperat , sed omnem prorsus excludit veneream delectatio. Dem, atque adeo non versatur circa palliones delectabiles reserando excessum , vel defectum ; scd omnino delectationem excludendo: igitur virtus generatim dicitur conlisterc in medio , quatenus commensurum ratur recto rationis dictamini. Respondeo a. explicando minorem: Medium enim Justitiae est aequalitas , quae intercedit inter illos, inter quos reperitur Justitia, ut ait Aristoteles i. Moral. At in quibusdam aequalitas perfecta constitui non potest, ob alterius excellentiam 3 puta inter patrem, dc filium, inter Deum, de hominem, quare qui deficiens est in talibus, debet facere quidquid potest, ut id pro viribus
cxequatur, quod ad aequalitatem conducit,
di lic Poenitentia debet intendi quantum fieri potest, ut nempe poenitens pro viribus sus divinum relarciat. Ideo quantummcumque aliquem poeniteat, talis Poeniten tia ex parte justitiae non erit vitiosa. Un de quantumvis quis detestetur peccata sua propter Deum, non peccat, Imo quanto erit major detestatio, de peccati vindicta, tanto perfectior erit Poenitentia. Respondeo tertio cum Pitigianis, quod virtus generatim possit consistere in medio alterutro ex his quatuor modis: Primo quidem tam ex parte objecti, quam ex parte ,, circumstantiarum, ut temperantia, contra Douam peccari potest per excessum, allide- Lectum; sicut de contra quasdam circum- stantias, videlicet nimis vel minus Come- ridendo idc quando, & ubi non oportet. Seeundo quaedam sunt quae ex parte obje- tacti habent superabundantiam, sed ex par- te circumstantiae sunt in medio. Dicit e- ,,nim Philosophus d. Ethic. cap. q. quod ,
magnanimus quidem magnitudine ex- tremus est , eo tamen quod ut oportet is medius , ut magnanimitas, dc fortitu- ,,
do: Tum , quia magnanimitas est cir- isca maxima, & fortitudo respicit ultimum ,, terribilium pro objecto: Tum, quia limam Ggnanimus dignificaret se plusquam opor- ,htet, esset Uanus; sin autem minus, esset ,, pusillanimis: &fortis si exponeret se mor-t i pro inani gloria, esset audax, dcc.Dr- is, quaedam sunt virtutes, quae sunt in de- ,, sectu ex parte circumstantiae , ut virgini- ,
tu, quae negat omnem veneream delecta- tionem; atque adeo tenet extremum quoad ismateriam: sed tenet medium quoad cir- , , cumstantias : quia hoc observat pro tem- ,, pore, quo hoc expedit observare , hoc taest, pro tempore, quo non praecipitur , , , nec a Deo consulitur vacare carnali copu- Hlae, de etiam observat hoc propter quod ,,
oportet, scilicet ut mens liberius vacet ,, spiritualibus. sivarta, quaedam sunt virtu- ,, tes, quae habent superabundantiam , dc Mnon defectum, ut magnanimitaS, Actior- ,, titudo; quaedam e converso , quae plus is habent de superabuntia, ut latria, quae- radam, quae plus habent de defectu , ut si
iauibus ita praemissis dici potest, quod
Poenitentia consistat in medio , per desectum, Ac executum, V. g. si quis magis d
testetur parvum peccatum, quam magnum
vel si magis trilletur de peccato Propter amissionem alicujus boni temporalis, quam
292쪽
Poenitentia non est Iustitia eammutatrea proprie dicta, neque distributiva, sed vindieativa. Haec est Doctoris dist. I s. q.2. n.8. ubi Ioquens de actu Poenitentiae ait et Uergo iste actus Iustitiae punitruae , quae distinguitur contra Iustitiam commutatrvam ,-N- iam eontra amieitiam. Probantur simul duaeliriores conclusionis partes, nempe quod cenitentia non sit Justitia commutativa .& distributiva; enim vero virtuteS , quae
habent diversa objecta formalia , sunt invicem distinctae: sed Poenitentia , & Justitia tam commutativa, quam distributiva respiciunt diversa objecta formalia; Iustitia
enim commutativa respicit aequalitatem rei
ad rem I id est, debitum strictum ad aequalitatem reddendum 3 Justitia vero distributiva respicit aequalitatem proemiorum, vel suppliciorum cum proportione ad actus laudabiles, & culpas: sed Poenitentia non potest reparare jus divinum laesum per peccatum ad aequalitatem , quia ostensa contra Deum commissa per quamlibet hominis satisfactionem non potest sufficienter expiari, nisi interveniat Dei clementia gratuito, ac ex misericordia ostensam condo. nantis: igitur Poenitentia ad neutram illius Iustitiae speciem reducitur, confirmatur, maxime quantum ad Iustitiam distributimam, quia naec est superioris ad inferiorem ; siquidem ad superiorem pertinet distribuere inferioribus de communibus bonis, de poenis unicuique proportionaliter ad suum meritum , vel demeritum: Poenitentia autem est potius inferioris, scilicet creaturae in ordine ad Deum. Deinde Justitia distributiva poenas, vel bona taxat uni per respectum ad alterum; quem etiam punit, vel proemiaturi Poenitentia vcro non punit unum poenitentem per respectum ad alium; sed per respectum ad culpam in Deum commisiam : igitur, dic. Probatur denique tertia pari, nempe quod Poenitentia sit sustitia vindicativa ; Primo quidem auctoritate pctita ex libro de vera, & falsa Poenitentia supra a nobis lauis
dato, qua sic definit Poenitentiam: U Glentis vindicta semper puniens in se, quod dolet commisisse , si est vindicta , ergo est vindicativa
InsuFr Sacramentum Poenitentiae est Tri bunal Iustitiae: sed non alterius, quam vindicativae: igitur, &c. Majorem. 8c minorem limul approbat Concilium Trid fess. Iq. e. a. ubi sermonem faciens de bapti Eatis , ait: Nam bos, fi se postea crimine aliquo eonistaminaverint . non iam repetito Baptismo ablui, eum id in mel a Catholica nulla ratione li-eeat et sed ante hoe tribunal ( Poenitentiae Itanquam reos flecti voluit Plenam, is
integram p:ccatorum remissionem consequentes ad quam per Sacramentum Paenitentiae fine
magnis nostris fletibus, is laboribus divina id exigente Iustitia ( vindicativa pervenire neo
quaquam possumus. Et C. i. insimat peccatorem publicc posse confiteri sua peccata in eorum vindiciam : Caeterum , inquit , eis Christut non vetuerit , quin aliquis ivvindictam suorum scelerum , is, sui humiliationem , tum ob aliorum exemplum , tum ob
Helesiae offensae aedifieationem delicta sua poblice confiteri possit , bc. Et c.8. de operibus satisfactoriis ita statuit et Habeant f Sacerdotes prae oeulis , ut satisfactio, quam
imponunt, non fit tantum ad novae vitae emfodiam, , insemitatis medicamentum , sed etiam ad prateritorum peccatorum vindictam, is, e stationem, Confirmatur: Deus ex Justitia vindicativa ordinat, ut peccatum per pinnam, &actus Poenitentiales in Sacramento Poenitentiae remittatur: igitur peccator actu, Poenitentiales exercendo, eumdem fincm, idemque
motivum habere debet. Consequentia patet: quia Minister ut ordinate procedat infligenis do poenam, debet agere ex fine legis, & Legislatoris; cum is sit finis potestatis ministerialis, qui intenditur a principali causa delegante: sed peccator exequendo poenam in se mediante virtute Poenitentiae, agit ut Minister Dei Judicis: nam , inquit, Tertuli.tib.de Poenitentia; haec virtus in peccatorem pronuntiani, pro Dei indignatione fungitur; igitur sicut Deus praescribit poenam ex motivo Justitiae vindicativae; ita poenitens ex eo dem motivo debet poenam sibi praescribere. Haec praeclare docet S. Augustinus, cum monci lib. o. Homiliarum homilia so. Ascendat homo adversus se Tribunal mentis suae, si timet illud , quod oportet non exhiberi ante Tribunal Christi , ut ulla reeipiat unusquisque, quae corpus gest , sive bonum , fis malum : consituatbe ante faciem suam, atque ita constituto in corde iudieio, adsit accusatrix cogitatio, testis conscientia , earnifex timor. Inae quidem sanguis animae confitentirper lacramai profluat. Postremo ab ipsa men
293쪽
ta talis seviratia proferatur, ut se indignum I peccator puniens seipsum per Penitentiam.
homo iudicet participarione corporis, , san- id non praestat ex Justitia punitiva ruinis Domini. Ut qui separari ra regno Gelo- Distinguo antecedens: Est in superiore martim per ultimam sententiam summi Iudieis illis principaliter, & auetoritative, conce- metuat, pep inele meam distiplinam a Fa- ldo: ministerialiter , dc executive , nego: eramento eae siti patriae interim separetur . t hoc enim posteriori modo est in subdito.Versetur ante oculos imago futuri iudieii, ut i & inferiori. eum alii aeradunt ad altare Dei, quo ipse Urgebis: Exequi, & infligere penam non non aeredit, cogitet quam Ibi contremiscen- l est pqnitere proprie loquendor igitur neque da fiet poena illa, qua percipientibus aliis vi-ietiam executive Pqnitentia est Iustitia vi iv
tam aeternam, ipse cum aliis in mortem prae-adicativa. Probatur antecedens: Posset aliquiscipitetur aeternam . . . velle assumere pgnam pro peccatis, nec ta- Diras primo; Pgnitentia non reduciturimen habere propositum iterum non pec- ad Justitiam commutativam : sed ex Do- lcandi, nec dolorem de praeteritis: quae uti-ctore aes. Io. quaest. I. num. 26. Justitia pu-sque Penitentia necessario exigit. nitiva eadem est cum commutativa, ait Nego antecedens, & ad illius probationem enim. Duo ergo, quod sicut in aliis comm Idaeo, talem assumptionem pgnae non foretationibus Iustitia commutativa habet aliquamiveram vindictam pro peccatis praeteritis, latitudinem: ita quδd non respuit in eo u-lsaltem in hac vita, quoniam non fieret set attonibur invisibilar sed medium rectae ratio- l cundit m lages Iustitiae vindicativae, & punis i ita Iustitia punitiva, quae est commuta-initivae a Deo praescriptas, quae primo om- ima Menae pro culpa, non respicit necessario l nium postulant dolorem, & propositum tradum indivisibilem pamae correspondentem l emendationis, unde sicut non colit vereuie eulpae, sta es ibi aliqua latitudo, infra i Deum, tametsi habeat voluntatem colen- quam pirna minor non sufficit, is ultra par-ldi, qui cum externo cultu actum interisaea mavr non est imponenda . bimilia habetinum Religionis non adhibet 3 sic nec ve-in q. dist. m. quaest. I. num. q. ad propossire pynitet, neque vindicat peccatum, quitum, inquit, commutati Iustitia proprie re-inon adhibet media ad id ordinata. spieit punitionem, praemiationem, ut scili- Dura tertio 3 Pgna, quam penitens infli-rat pro meritis, quasi commutando reddamurigit, debet esse voluntaria in ipso suscipien- praemia,=pro peccatis supplicia. te, utpote cum sit actus virtutis in ejus vota Respondeo, Doctorem eis in locis non ac-lluntate existentis 3 sed Mna. quam infligit cipere Iustitiam commutativam stricte, &ljustitia vindicativa est involuntaria respe- quatenus respicit medium servandum inictu patientis: igitur Penitentia non est I rebus, & mercimoniis proprie dictis 3 utlstitia vindicativa. sic enim a punitiva distinguitur 3 quia haec Respondet Doctor dist. Iq. qu. I. num. II. aequalitatem quamdam servat in p*nis aditanam quidem esse in voluntariam compa- debitum culparum 3 illa vero in commu-irative ad voluntatem sequentem affectioistationibus rerum . Unde etiam signanterinem commodi: Tamen, inquit, potest esse addit, quasi eorumutando , quibus signifi-l m maria voluntate antee enae, sellicet omcat punitionem non esse actum Iustitiae liunturia applieatione causarum, ad quas se- commutativae stricte sumptae 3 sed in Ia-iquitur. Potes etiam esse voluntaria voluntatiori quadam significatione, quatenus vi- tu iusta acceptanti, ab hoc voluntate sequen- delicet servat aequalitatem quantitatis, & ite afictionem Iustitiae, quias aereptat quis respicit Arithmeticam proportionem in-iquid habet ordinem ad per se volentam lu-
stat Iustitiae commutativae stricte dictae; iste: im autem tristitia potest esse ad aliquiae
non autem servat proportionem Geome- per se iusti nolendum. Praemiserat autem tricam , sicut d astributiva 3 unde potiusinum. H. quod involuntarium simpliciter ad commutativam, quam ad distributivam est iliud , contra quod voluntas simpliareducitur; quamvis proprie neutra sit: sed citer remurmurat, & por consequens per tantum quadam proportione, di simili-ioppiatum . Voluntarium potest intelligi tri. tudine. I pliciter . Uno modo eontra quod non omni-Dices perando: Iustitia vindicrativa solumino voluntas remurmurat, sed patienter susti- est m Judice, vel superiori infligente ph l nur Secundo modo, quod voluntario are Dami non autem in subdito, de reo: igitur l ptat: Tertio modo, quod voluntarie causat.
294쪽
Tract. I. Disp. II. Art. I. Sect. I. Quaest. III.
Me duplieiter, se rei vel ut eausa proxima partialis, is non intendens iunctum essectum: vel tit eausa remota principalis, O, intendens essectum, es sic haheatur ovatuor membra . Subiicit rationem hujus distinctionis: suta, inquit, in primis aeuilus modis tricli. ita est obiectum tantummodo volitionis; in temtio est ejectus tantum , O, non obiectum et in quarto vero obiectum est ,-ram n effectus,
suodnam sit ob tectum Paenitentiae. Notandum primo, quod chim virtus hah- bitualis dumtaxat innotescat per a-cius, actus vero per objecta, non potest melius declarati, nec apparere poenitentiae virtutis entita S, & natura, quam per notitiam illius objecti. Est autem duplex obj
ctum, unum quidem materiale, alterum ommale; sic appellatum per analogiam cum materia, & torma physice constitutiva alicujus totius. Quemadmodum enim materia est de se indifferens ad varias formas, &subinde ad vatia composita constituendas
per formam autem ad certum compositum determinatus: ita res, circa quam virtutes
occupantur, cum ex se sit indifferens ad varias rationes amoris aut odii, &consequenter ad varias virtutes constituendas, dicitur objectLm materiale, ipsa vero ratio motiva amoris, vel odii, per quam illa res determinatur ad certam virtutem constituendam, dicitur objectum formater sic pecunia v.g.
danda homini indigenti dici potest objectum
materiale; quia est indifferens ad virtutem cleemosynae, liberalitatis, aut justitiae restitutivae: at datio istius pecuniae propter sublevandam illius indigentis miseriam ex compastione, determinat ipsam pecuniae largitionem ad virtutem eleemosynae, sicut elucdem largitio, ut restituatur ablatum, ipsam pecuniam determinat ad virtutem Justitiae restitutivae. Notandum secundo, oblectum materiale virtutis rursus este duplex, nempe remotum, di proximum. Obleetum proximum appullo circa quod primo virtus occupatur: sic actus internus vel externus cultus divini, qui a flumitur in signum summae Dei excellcntiae, nostrae in eum oblervantiae, dc
subicctionis , dici potest objectum proximum virtutis Religionis; smiliter obsectum
materiale proximum Poenitentiae, ut est justitia vindicativa, dici potest id omne quod
assumitur ad constituendam aequalitatem inter culpam, & poenam, nempe ipsa poena culpae correspondens. Quae utique nihil aliud est, quam actus internus, vel exte nus assumptus ad vindicandum: Pgna enim est id , circa quod primarius effectus me nitentiae versatur, hoc est, quod immedia.te poenitentia intendit : siquidem intendit poenam infligere pro peccato commisso; objectum autem remotum illud voco, inter quod & internum actum a virtute p*nitentiae elicitum aliquid mediat: sic inter peccatum, seu malum, ut vindicabile, &actum internum poenitentiae, nempe voluntatem vindicandi, intercedit vindicta; unde sequitur malum ut vindicabile, esse
Notandum tertio, malum vindicabile, nihil aliud esse, quam id quod meretur sqnam in vindictam, quodque Deus vult puniri, quo
fit ut omne peccatum non solum mortale,
sed etiam veniale sub ratione mali vindicabilis comprehendatur; licci enim peccam tum veniale non offendat Deum graviter, nec ideo mereatur gravem poenam, seu pum nitionem , nihilominus certum est ipsum poenam aliquam mereri: siquidem poena correlativa est culpael ergo ubi culpa levis, saltem levis debet esse poena, levisque pMnitio. Haec autem poena tamdiu debetur peccato, quamdiu remanet sub ratione peccati, Nomensae Dei, & consequenter donec per poenitentiam cluatur; Nam , inquit, Doctor as. Id. qu. I. n.Z. Nihil aliud est si post actum peccati ccuante offensa, ma- ,,cula, & reatus, nisi ista relatio rationis, Hscilicet ordinatio ad pqnam, ut est di- Msconveniens ipsi animae, dicitur ejus ma- ,,cula, sicut per oppositum pulchritudo; ut autem est obligatio formaliter ad illam ,, qnam, dicitur reatus, di ut est actuS vo- ,,untati, divinae, in qua est tota ista rea-
itas, per quem actum ordinatur ad ta- ,,
lem sqnam, dicitur offensa. Nihil enim is aliud est ostendi, vel irasci in Deo, quam ,, velle vindicare ista p*na, & licet Deus ,,
dicatur figurative ilatus, vel offensus, Miamen accipiendo istam rationem irasci ,, pro velle vindicare, exclusa passione con- ,, comitante istius velle, Deus formaliter , , est iratus, vel offensus; quia formaliter ,, est volens vindicare peccatum commis risum contra legem suam. Unm
295쪽
is Unde subdit num. 8. illud quod dictum
H est remanere post actum in peccatore, , , potest deleri, & quandoque deletur , H juxta illud symboli ; Remissionem pere
,, torum. Et num. o. Dico quod non remit-- titur sine p*na , vel aequivalente in acri ceptatione divina, quia per quodcumque , , peccatum offenditur Deus, sicut Scriptu-,, ra satis clamat: Offensa autem ejus vel
H ira, ut dictum est, est ejus velle vindi-,, care, vel aliquid suffciens ad placandum M exigere: ergo posito quocumque peccato G Deus vult vindicare de peccante 3 sedis velle vindicare est velle punire: ergo postri peccatum commissum ad ejus deletionemri requiritur aliqua punitio , vel aequivata lens in acceptatione divina . Ita Doctor, quibus verbis significat etiam Peccatum habituale comprehendi sub objecto virtutis Poenitentiae. His praemissis, tria
supersunt determinanda . Primum , quodnam sit objectum proximum, in quod tendit Poenitentia: Secundum, quodnam sit ejuSobjectum materiale remotum: Tertium quodnam sit ejus objectum formale.
OBlectum proximum Paenitentiae virtutis , es quilibet actus pinitentis, fide internus , sue externus, qui elieitur, assumitur ad vindicandum pereatum . Patet nujus
affertionis veritas ex secundo notabili squemadmodum enim objectum proximum materiale Justitiae commutativae , est illud omne, quod a Sumitur ad constituendammualitatem inter datum , Ac acceptum
Justitiae vero distributivae , sunt praemia,
seu bona communia, quae juxta uniuscujuseque meritum distribuantur: pari ratione objectum materiale proximum Poenitentiae
ut est Iustitia vindicativa, erit id quod assumitur in ultionem admissae offensae: hoc autem nihil aliud est, quam actus internus, vel externus PCenalis, qui assumitur ad vindicandum: igitur hic uterque actus censeri potest obsectum primarium Poenitentiae. Deinde. Illud est od stum primarium materiale virtutis Poenitentiae, quod primum Per eam intenditur 3 sed illa primario intendit poenam infligendam in ultionem criminis; illud enim primario Poenitentia intendit, a quo ipsa suam rationem formalem, ac denominationem obtinet: sed utrumque Laoci asyna in ultionem assumpta: siquidem Poenitentia dicitur a p*nae tenentia, de ejus ratio formalis, quatenus est specialis vi tus, maxime consistit in ratione vindictae risitur ab ea pqna in ultionem assumpta
suam mutuatur rationem formalem.
Dices: Poena est effectus poenitentiae et
igitur non potest censeri illius objectum
Nego consequentiam: siquidem in virtutibus moralibus i idem actus externi, qui a
virtute fiunt, & sunt effectus internorum actuum voluntatis elicitorum a virtute ei idem , inquam , actus , quatenus priores
in ordine intentionis, sunt objectum, seu
materia aliarum virtutum, ut patet exemplo
Justitiae distributivae, & commutativae: quidni igitur p*na in ultionem assumpta, quae est quali effectus ipsius Poenitentiae, censeri poterit ejusdem primarium objectum p Instabis: Obiectum primarium habet rationem finis saltem immediati: sed finis .
de effectus non possunt esse unum , de idem, igitur cum actus , quibus assumitur pqna in ultionem peccati , habeant rati nem effectus pqnitentiae, non possunt censeri illius objectum primarium. Nego miorem. Tritum est enim apud Philosophos, finem, & effectum nosse in idem coincidere sub diversis respectibus I sanitas enim potest esse simul enectus , & finis
ambulationis, & cultus divinus, seu actus internus, vel externus , qui assumitur in signum summae Dei excellentiae, de nostrae
subjectionis est effectus virtutis Religionis, de simul finis proximus, qui ab ea intenditur, seu objectum, quod ipsa proxime intendit: Quidni igitur eadem poena, quam Poenitens sibi innigit , poterit esse simul effectus, & finis proximus, seu objectum, quod p timescenitentia intendat p
Offectum materiale remotum virtutis pacis nitentiae est omne peccatum, tam actua te, quam habituale a paenitente commissum.
Probatur ; Illud est objectum materiale
remotum virtutis poenitentiae , quod ipsa intendit aliquo medio: sed poenitentia scr-tur in peccatum mediante poena in vindictam aliumpta; igitur peccatum proprium,
dc a poenitente commissum censetur objectum remotum poenitentiae . Dici tamen ponet objectum proximum, quatenuS attingitur ab actu elicito ipsus poenitentis; nam T a ut
296쪽
88 Tract. I. Disp. II. Art. I. Sect. I. Quaest. III.
ut optime advertit noster Bosco disp. g. sect. . Concl. T. Poenitentia ex vi ejusdem affectus, &effectus, qui proximc ab ipsa emanat, eodem motu, quo versatur circa ali. quam operationem , attingit etiam peccatum non enim p*nitentiae virtus consistiti
in nuda illa operatione, id est, in voluntate vindicandi, quae significatur per hanc. locutionem , volo vinduare: sed per illam transit in ipsum peccatum : ita quod haec vo luntas , volo vindicare Peccatum , applicet de facto poenam debitam peccato. Dixi omne peccatum tam actuale, quam halituale este objectum virtutis poenitentiae: quamquam enim interdum remaneat habutus vitiosus etiam in Justificatis et nihilominus, ut docet Lugo disp. g. vum. I S. hic habitus sic perseverans potest ene materia Foenitentiae, quantum ad actum retracta-hionis, possum enim velle non fuisse illud Peccatum, ne offenderetur Deus; quemadmodum post vulneris, vel morbi curationem dolere poslum de caula , quae mor-hum , aut vulnus intulit. I nsuper velle possum illud peccatum vindicare, ac pro eo satiS-
iacere, si remissio sit dubia , vel sub conditione, ex hypotes quod dimissum non sit.
- Quod utique multo verius est de pec-- cato habituali remisso: nam, ut praecla- re docet Doctor dest. Id qu. I. ilhid quod remanet post actum in peccatore, potest ,, deleri, & quandoque deletur, julita il-- lud Symboli: Credo remissionc In pec-,, catorum .. Deus est remissivus peccato-- rum, & quandoque remittens peccata, &- hoc probatur sic, quia aliquando prae-- destinatus labitur in peccatum mortale.,, Patet de David, Petro, & Paulo , &- quali innumeris; non autem potest bea- tificari, ad quod principaliter ordinatur si per praedestinationem, nisi deleto pecca-M ro,. accipiendo peccatum modo praedi-- ctos quia nullus beatificatur, remanensis obligatuS. ad poenam solvendam , quia is vel simul solvendam cum gloria, quod is est impossibile , quia ad minus secun-- dum dispositionem divinam, gloria illa, - & pinna quaecumque repugnant , velis post glorifcationem solvendam , quod ,, similiter cli impossibile, quiae inus disis ponit illam gloriam in quocumque fi-M Ralim esse, ita quod non sequetur ali.,, qua pinna, Vrgo Oeortet ante gloiis ca-M tionem rc mitti, vel aeteri istam obligation uem ad poenam quandoque sustinendam. Secundo dico , quod non remittitur si- ,, ne poena, vel aequivalenter in accepta- tatione divina, quia per quodcumque pec- catum offenditur Deus, sicut & Scriptu- ra satis clamat; ostense autem ejus, vel is ira, ut dictum est, est ejus velle vindicare ,, vel aliquid suffciens ad placandum exi- gere : ergo posito quocumque Peccato is Deus vult vindicare de peccante; sed tavelle vindicare, est velle punire , ergo is post peccatum commissum ad ejus dele- istionem requiritur aliqua punitio, vel is aequivalens in acceptatione divina Haec Doctor, quibus verbis significat non solum reatum culpae remanentem post actioncm peccaminosam , sed etiam habitum vitiosum esse vindicabi Icmi seu ordinabilem ad poenam; ac subinde esse obiectum
materiale virtutis Poenitentiae.
Dices: Virtus specialis debet habere o jectum speciale Sed poenitentia est virtus specialis 3 igitur debet habere determinatum objectum s at omne peccatum non est determinatum objectum alicujus virtutis, sed omnium et siquidem omnes virtute Igeneratim sumptae militant in omnia peccatR , Uuaelibet enim habet aliquod dete minatum vitium, cui opponatur.
Distinguo consequens : Debet habere obstinctum determinatum formale , concedo et materiale , nego ; licet autem pinitentia tendat in omnia peccata, quae ab aliis virtutibus seoi sim, ac custributive impugnantur, attamen speciali aliqua ratione pqnitentia tendit in peccata , sub qua ab aliis virtutibus non attinguntur, nempe sub ratione vindicabilis, & puni bilis, ut apparebit ex sequenti conclusione .
CONCLUSIO TERTI A. OBJectum formale , ae speeificativum Di
tutis p mientiae, es Reeeatum ut Gnaeiis ea bile. Haec est Doctoris dist. I'.qu.2.num ubi ait: Pqnitere est actus specialis virtu- ,, tis . Probatur, quia ille actus natus est ha- ,.bere specialc objectum, & specialeS cir- ,, cumstantias ordinatas: objectum quidem, in nempe peccatum vindicabile ; circum- stantias vero, quae conveniunt actui, ut is recte tendenti in tale ob cetum, scilicet ,, finem , modum , di ejusmodi . Et infra numer. s. demonstrat poenitentiam este miniis perfectam , quam sit actu, Chari- ,htatis , quia . inquit , per se objcctum
297쪽
charitatis est Deus sub ratione objecti.,, va nobilissima; proprium autem obje-
ctum istius est malum vindicabile, seu D reus, in quem est vindicandum.
Probatur autem Concluso. Peccatum, in
quod tendit Menitentia, speciali ratione d bet attingi, sub qua non attingatur ab aliis virtutibus: sed illa ratio non est alia, quam vindicabilitas, seu obligatio ad puniendum
peccatum: igitur &c. Major constat. Ambatur minor, Si aliqua esset ratio, sub qua poenitentia tenderet in peccatum maxime illius malitia, quatenus detestanda, & execranda: sed haec ratio non est peculiaris enitentiae 3 squidem omnes virtutes, saltem quae tendunt in Deum, etiam tendunt in detestationem peccatis Charitas enim illud execratur, quatenus est malum oppositum infinitae Dei bonitati, quam ipsa consederat: omne namque peccatum est malum
Dei, saltem extrinieces quia displicet Deo, re ipsius gloriae adversatur; clim autem ejusdem virtutis sit detestari malum oppositum
objectum, cujus est obiectum illud prosequi, hac ratione charitas detestatur quodlibet peccatum. Similiter cum omne peccatum nos privet supernaturali beatitudine, & subjiciat poenis aeternis a Deo vindice infligendis, detestatio peccati ex ejusmodi motivo spectabit non ad poenitentiam , sed ad spem . Potest etiam peccatum considerari, quatenus militat in Dei honoram. Observantiam, & cultum, &sic illius detestatio spectat ad virtutem Religionis ,& sic dicendum de caeteris virtutibus, quae tendunt in Deum, ac subinde ratio detestationis non potest esis propria soli virtuti poenitentiae, ac consequenter peccatum, ut detestabile non est formale, dispecificativum ipsius virtutis objectum. Deinde, peccatum ut vindicabile, debet attingi ab aliqua virtute; sed non Potest attingi ab alia, quam a poenitentia; igitur ut sic est illius objectum specificatinum. Maior constat; nam, inquit S. Augustinus
lib. I. Confess. Iussisti Domine, is ita est, ut aena sit sibi quisque pereator. Et merito qui
dem; cum enim, ut supra dicebat Doctor,
Pe uodcumque peccatum offendatur Deus, ac Propterea moveatur in peccatorem aste
tu vindictae: velle autem vindicare idem sit, ac velle punire: inde fit quod homo peccator non possit reconciliari Deo, nec cum placare, quin prius in se peccatum vindicet, & puniat. Minor etiam constat
nulla liquidem virtus tendit in peccatum. luatenus puniendum, ut Deo fiat satis, nil sola Poenitentia; igitur &c. Diras : Ius divinum Iaesum per offen- am, & reseruiendum per satistractionem.& compensetionem quamdam , est obi*ctum formale poenitentiae; igitur illud objectum non est peccatum, ut vindicabile,
Re pondeo, negando antecedens, Ius enim divinum sic spectatum dici ouidem potest finis Poenitentiae , non vero illius objectum; idcirco enim Poenitentia tendit in vindictam peccati, ut quantum in peccatore est cum Dei auxilio faciat latis Deo.& illata ei injuria relarciatur; sicque illa divini juris restitutio, ac reparatio offensae, est finis movens poenitentem ad vindicandum peccatum unde illud jus divinum ut compensandum, potius habet rationem finis, quam objecti respectu virtutis Poenitentiae.
stuosiam sit subsectum tam immediatum, quam
mediatum virtutis Paenitentiae.
Notandum primo, habitus generatim diastlibui in intellectivum, & appetitimum intelleetivus est, qui subiective in intellectu recipitur 3 isque est duplex, alius M quisitus propriis ac geminatis actibus; alius divinitiis inμμι, & ex speciali Dei liberalitate. In us iterum duplex, nempe vel quoad substantiam , qui videlicet nullo trorsus humano studio comparari potest,ed ex sola Dei liberalitate, quales sunt virtutes Theologicae 3 vel quoad modum, Si videlicet proprio labore comparari poseent, & ex repetitis actibus generari; sed
non cum tanta facilitate, nec temporis
brevitate, tales sunt habitus scientiae, aut virtutum mnralium interdum a Deo hominibus concessi. aequisitus smiliter duplex.videlicet speculativus, &practicus 3 spreulationi ille est, qui ad nudam objecti contemplationem inclinat, nec circa illud aliquid molitur, quod ad regulandam voluntatem spectet; isque iterum duplex,nempe re iis, ut Metaphysicus, Mathematicus, & Physicus vel rationalis, ut Grammaticus, Rhetori cus, & Logicus: Priareus est, qui circa agibilia versatur, ut Prudentias vel circa laeti bilia, mane. tam mechanicae, quam liberat .
298쪽
uio Tract. I. Disp. II. Art. I. Sect. I. Quaest. IV.
Habitus appetitivus ille est qui subjective in
appetitiva facultate residet, qui iterum duplex; scilicet acquisitus, & infusus: acquisitus durius duplex , scilicet in ordine ad se, ut fortitudo, Temperantia et vel in ordine ad alterum, ut Justitia: infusus smiliter est duplex, nempe in ordine ad se, ut spes 3 & in ordine ad alterum . ut charitas. Quaeritur autem ad quem nujusmodi habituum ordinem revocanda sit Poenitentia,
Notandum serando, duplex generatim esse cujuslibet habitus virtutis subjectum, Fidelicet immediatum, & mediatum: primum est facultas, in qua habitus ille immediate residet, quamque promptam, & expedita messicit ad eliciendos suos actus; quod utique subjectum triplex ab aliquibus distinguitur, videlicet intellectus, voluntas, &appetitus sensitivus; Prudentia namque sub ctatur in intellectu, Justitia in vohantatev
emperantia vero, & fortitudo secundum S. Thomam in appetitu sensitivo. Verum reclamat subtilis Doctor contendens, eam pariter in voluntate recipi. Secundum, sunt
personae, seu supposita, in quibus virtutes illae resident. Quaeritur ergo quodnam sit subjectum immediatum, & mediatum vita tutis Poenitentiae, seu in qua facultate, &in quibus personis ipsa resideat.
Notandum tertio, virtutem appetitivam ecse habitum, qui voluntatem inclinat ad ali-uid volendum, & fugiendum: qui utiqueuplex generatim assignatur juxta duplicem ordinationem , quam habitus ille intendit: quidam enim ordinat subjectum ad
se, nempe ad recte volendum ea, quae spemctant ad subjectum in quo residet, quales sunt Temperantia, & fortitudo; istae namque virtutes ordinant hominem circa ea, duae ipsi conveniunt: alius vero ordinat adterum, nempe ad praestandum, & tradendum ei quod suum est, qualis est Iustitia,
quae inclinat habentem ad volendum alteri uod suum est. Unde ex virtutibus uuae-am sunt, quae hominem rectum faciunt in seipso absque ulla ordinatione ad alium, ut temperantia , cujus enectus est moderatio Passionum appetitus concupiscibilis in oris dine ad seipsum; quaedam vero faciunt ii minem iectum in ordine ad alterum, ut justitia, cujus munus est hominem regere, ut alteri reddat quod suum est. His ita observatis duo restant determinanda , nempe quodnam sit subjectum tam
immediatum, quam mediatum virtutis Pq-
Vbius Paenitentiae residet Immediate in m.
Iuntate, prout ordinatur ad alterum. Ita Doctor dist. i q. qu. a. n. s. ubi ait: Paenitere non est actus alterius virtutis intellectualis; quia es actus appetieus, ut appetitus, qui imperat intellectui, ut eooderet, em voluntati uidetesetur .... Porro hoc imperare non conde-nit nisi appetitui, vel voluntati ; neque enim aliqua vis senstiva potest imperare intellectui, is voluntati, b eoniungere eos in actibus suis neque intellectus sibi, is voluntati, sed sola Doluntas , sibi, is intellectui imperat: Hoc est,
Poenitentia est velle vindicare peccatum et sed hoc velle soli voluntati convenit, quia imperare intellectui ut consideret, Ac voluntati ut detestetur gravitatem offensae non competit, nisi soli voluntati; non enim Convenit potentiae sensti vael quia nulla facultas sensitiva potest imperare intellectui, vel voluntati; siquidem appetitus sensitivus rationali subjicitur , juxta illud Gencsis:
Sub te erit appetitur tuus, is, tu dominaberis illius et neque etiam convenit intellectui,
quia intellectus non potest imperare sibi ipsi, neque voluntati : igitur illud impe
rium, seu velle vindicare peccatum, spectat dumtaxat ad voluntatem.
Quod utique confirmat Doctor: quia sola voluntas potest imperare sibi ipsi, necnon & intellectui, ut docet S. Augustinus
lib. II. de Trinitate cap.3. ubi scribit, quod noluntas copulat parentem cum prole, idest, conjungit intellectum secundum speciem intelligibilem cum cognitione actuali, quae est ejus proles: unde parens cognitionis est memoria foecunda, nempe intellectus ab
oblecto, seu specie intelligibili foecundatus: proles autem est actus intelligendi, vel ipsa intelligentia; ita quod voluntas copulat rarentem cum prole, dum praecipit intellectui, ut una cum objecto producat actum intelligendi: Similiter voluntas sibi ipsi imperat; siquidem nihil est magis in potestate voluntatis, quam ipsa voluntas, idest, ejus actus: igitur cum ad voluntatem spectet imperare, consequens est, quod velle imperativum, seu voluntas vindicandi peccatum, quae est ipsemet virtutis Poenitentiae actus, ad voluntatem, non
299쪽
Probat seeund3 Doctor ibidem: Virtus intellectiva ordinatur ad cognitionem veri, Ut verum est 3 virtus enim intellectualis judicat verum esse, vel non esse verum , sive inspeculandis, sive in agendis, & dictat hoc esse speculandum, vel non esse speculandumsagendum, vel non agendum: sed Poenitentia, seu velle vindicare peccatum, non est actus, quo sic dictetur aliquid agendum , vel fugiendum, speculandum, vel non speculandum: sed quo imperetur peccatum esse puniendum: igitur velle vindicare non est actus intellectus, neque appetitus sensi-tiyi, sed voluntatis; ac subinde virtus Pin nitentiae in sola voluntate residet. Probat seeundam partem ibidem Doctor inempe quod velle vindicare peccatum a se commictum sit actus virtutis appetitivae ordinantis ad alterum,cujusmodi est iustitia; quia, inquit, actum istum vindicandi, potest ali
is quis eodem modo secundum rectam ratio-,, nem exercere in alterum, sicut in seipsum: ,, si etiam exerceat in seipsum, non exercet,, in se, nisi ut in alterum; quia non exer-
, , cet in se, nisi quantum sibi committitur ,, a Legislatore in istum reum vindicare . si Sed accidit, quod iste, cui committitur si ut ministro judicis sit iste reus, quia eo-,, dem modo exercet secundom rectam ra-,, tionem ministri in reum, si esset omninosi alius in persona: ergo ista virtus , cujus natus est ene iste actus , continetur sub
justitia, prout in generali dicitur justitia
,, omnis virtus ordinativa ad alterum, vel
si quasi ad alterum. Nec obstat, quod ille,, in actu isto ordinatur ad seipsum quia non ad se, nisii ut alterum, ut scilicet miniis ster Judicis in reum contra legem , in quem commissa est sibi auctoritas a Judice. . Ita Doctor, quibus verbis significat, quod quando penitens vindicat peccatum a se commissum, agit erga seipsum tanquam si
esset persona distincta, ut enim sibi penam praescribit, & infligit, refert personam du-
dicis 3 ut vero illam patitur, reum reprq sentat, cui a Judice praesci ibitur pqna luenda . Diras: Poenitentia est judicium, quo intellectus dictat poenam esse pro peccato subeundam, ut quantum peccator se glorificavit in deliciis , tantum subire debeat tormentum, & Iuctum: sed judicium istud est actus intellectus, non vero voluntatis: igitur Poenitentia relidet potius in intellectu, quam in voluntate .
Distinguo majorem: est tale judicium prae-
suppositive, concedo: formaliter, & entitative, nego. Fateor equidem, quod ad veram Pgnitentiam exercendam praerequiratur, ut intellectus cognoscat peccati malitiam, de gravitatem, quatenus poenam luendam pro condignitate dictitet: nam Deuteronomii Es.
Pro mensura Hecati erit is plagarum modus euerum in hoc dictamine non consistit ratio formalis Pgnitentiae, sed ultra requiritur, ut voluntas imperet peccati vindictam per ani-mrdolorem, cordis contritionem, & mortificationem corporis; in quo quidem imperio maxime consistit ratio formalis Penitentiae. Dices seeundo et Pqnitentia ordinatur ad eluendum omne peccatum; sed non potest peccatum eluere, & expellere, nisi sit in eo subjecto, in quo peccatum inest; non enim potest expellere peccatum, nisi quatenus ei
contrariatur; hahitus autem virtutis, & vitii, sicut & alia contraria, non censentur
oppositi , & incompatibiles, nisi respectu eiusdem subjecti, cui possunt inexistere: igitur ut Pqnitentia peccatum expellat, debeteste in eodem subjecto in quo peccatum rem sidet : at peccatum est in qualibet facultate 3 nam per cutuslibet facultatis operationem peccatur et igitur Pqnitentia debet in qualibet facultate residere. Distinguo majorem: Debet eluere , & exellere, formaliter, nego: effective conc or Minorem similiter uistinguo: Non potest eluere peccatum formaliter, nisi sit in eo subjecto, in quo peccatum residet, concedor non potest eluere essective, de imperam
live, negos unde neganda est consequentia
Cilin enim ratio formalis Pinitentiae consistat in velle vindicare peccatum, istudque velleratione dominii voluntatis in alias animi, Accorporis facultates , in eas omnes sese extendat , ac suum imperium dirigat; idcirco non est necesse quod in eis facultatibus formalitct existat, sed susticit, quod relideat in
voluntate, quae est princeps, & moderatrix aliarum facultatum . Adde quod peccatum formaliter non existat in alia facultate, quam voluntate; omne siquidem peccatum eate nus peccatum est , quatenus est liberum .
Poenitentia potuit ese in flatu innuentiae ,
in angelis ae Beatis , saerem fecunaum aliquam sui rationem ; propri e viro ara' aliter est in puratoribus p nitentibus post lapsum . Haec est Doctoris quoad omnes
300쪽
Tract. I. Disp. II. Art. I. Sest l. Qua:st. IV.
partes, quarum primam declarat dist. I qu.2. num. Io. ubi loquendo de Angelis, & primis parentibus in statu innocentiae, postis quam dixit : ad tertium argumentum pota test responderi dupliciter . Uno modo, H ex quo virtus est in nobis supplementum is defectus naturalis c unde non ponuntur ,, virtutes morales a quibusdam in Ange-,, Iis) nec in statu Innocentiae fuissent talesta in natura, quales nunc l nec ergo tunc
A fuisset necessitas habendi omnes virtutes, is quas & nunc; & hoc specialiter de vir- tutibus, quae non habent bonum pro ob-,, jecto, sed malum, ut Poenitentia ; quia in si statu illo non fuisset illud malum sicut for . ,, ic nec tunc fuisset Patientia 3 quia nec mari teria patientiae, subdit aliam sententiam . , , aliter dici poes, quia Paenitentia est habietus inclanans ad se iter vindieandum in se reum, is quod in se, hoe es, materiale, quia formalis ratio distulis esset eadem, F committeretur Fbi vindieare in alium reum: Beatus gutem i , Innocens possunt habere habitum
prompte vindieandi in alium reum t ergo iis,
in se , si tamen reatus inesset , is S potest
concedi, quod inflatu Ianoeentiae, is Matietudine manet sa virtus . Ubi, ut perspicue manifestum est, Doctor utramque sententiam, tanquam probabilem proponit. Similiter S. QF. M. . i. problematice disputat, an in Angelis dentur verae virtutes morales. Ad primum, inquit num. Id.
- concedi potest , quod si Angelus esset
in cleatus in puri naturalibus, non habens,, in voluntate virtutes morales , possent ,, generari in eo ex multis rectis electionibus,M non quidem citra passiones in appetitu , sensitivo sibi in existente, nec etiam quae M infuerunt, vel inerunt, vel possunt in-,, esse s sed soliim circa tales passiones in si universali ostensas per intellectum, quata ostensione posita , & dictato quid essetia eligendum, si possibile esset eas habetiis ab eiS, voluntas ejus consona tali di-,, ctamini ex multis electionibus posset habe. re habitum moralem rectum. . a Doctor , quibus satis aperte significat Poenitentiam , sicut & alias virtutes moralex versati Dosiecit ca objectum, non se ium quod est, vel insuit, vel inerit, aut potest inesse; sed etiam circa objectum ipsis Proprium, & universale. Unde Pqnitencia, quatenus inclinat voluntatem ad vindi. Candum peccatum in universali & abstrahendo ab eo quod sit commissum apiopria, vel aliena persona , nedum in Angelis iled etiam in Adamo me potuit in statu
Addo , Pt nitentiam revera pomiste vere ac proprie reperiri in statu innocentiae i cum enim in eo statu Adamus potuerit pec Care venialiter, ut docet Doctor in a. dist.2I. qu. I. um. 23. planum est Adamum de illo peccato veniali potuisse p*nitere, ac sumere vindictam, ut ibidem satis aperte inisnuit Doctor; Respondens enim ad secundum argumentum in oppositum , quod erat de pqna arcenda ab eo felici statu, & subinde etiam arcendum omne peccatum venia
te, ait: alia pina quam mors potest respondere veniali , puta disrarantia aliqua ore aliquiet
hdu modi: vel potest diei quod pina sibi pro
prii non eorrespondet , sed committenI veniale es debitor fruentioris actus TaluntatiI , quam prius, qui fervor consumeret pereatum venia-2. Nee obfuisset innocentia adae habuisse M nam debitam veniali praeter mo tem. Dees: Scriptura sacra , SS. Patres , MConcilia , quoties sermonem instituunt de Poenitentia, peream semper intelligunt vindictam de proprio peccato, seu detestationem , & dolorem de peccato commissis cum proposito non peccandi de caetero sigitur virtus Poenitentiae non potest esse iatis, in quibus non est peccatum; ac subinde non potuit esse in Angelis nec in Adamo in statu innocentiae. Respoudeo id quidem verum esse, quia via delicet loquuntur de Poenitentia, quatenus de facto est necessaria dispositio ad remi sionem peccatorum, non autem prout est virtus aliqua moralis inclinans voluntatem ad procurandam aequalitatem inter pqnam , & culpam, quatenus illam usurpat Doctor in secunda sua responsione, quo sensu Mnitentia etiam este Potuit in voluntate Bia virginis, imo de Christi D. circa peccatum in universali per inteIlectum ostensum , quae ostensione posita limuI cum dictamine ejusdem intellectus circa id quod esset elige dum in hypotes quod possibile ectet peccatum illud; voluntas etiam Consona tali dictamini, posset pluries habere eIectionem circa vindictam peccati, Ac ex hac multiplicii elcctione sibi comparare posset habitum moralem rectum virtutis Poenitentiae, quo illa voluntas inclinaretur ad procurandam aequalitatem inter poetam di culpam , ex hypothesi quod ipsa culpam admitteret. Umdc quamvis voluntas Christi,. nec- non , de