장음표시 사용
71쪽
cap. 26. Ostium iu latere areae Noe est otilavi lateris Chrasi ex quo sacramenta manarunt: sed ab eo vulnere non potuerunt habere effcaciam, quia vulnus illud inflictum fuit Ia teri Christi iam mortui, ac proinde incapacis meriti: igitur, &c. Respondeo sacramenta non habere e caciam a vulnere: sed ab operibus , & pacsonibu Christi meritorii, dum viveret. Vels a vulner c , non prout illatum est; sed prout illud praevidens Christus dum viveret, voluntarie acceptavit. Unde S. Aug. mystice loquitur , & per quandam simili- audinem eorum, quae a Christi latere fiu
dierunt cum sacramentis. Sanguis enim assimilatur speciei vini in Eucharistia, &aqua quae fluxit , assimilatur aquae bapti mali; unde dicit S. Augustinus haec duo sacramenta ex Christi latere fluxiste.
OMvia ratae legis saeramenta sunt immediate instituta a Christo D. Haec vide-etur esse de fide determinata in Concilio Trid. Can. I. his verbis: Si quia aen erit sacramenta novae legis nora fuisse omnia a Christo inclituta anath. sit. Ubi quamvis Particula immediate expresse non habeatur: Ramen Canonem de immediata instituti ne intelligendum e sic , aperte colligitur :Primo quia alias Concilium hunc Canonem Non edidisset, si ageretur soliim de insti. Tutione mediata: eam enim ultro fatentur Umnes 3 quippe cum certum sit Ecclesiam mihil praescribere, maxime in ii , quae spe- Uant ad sacramentorum consectionem , &administrationem, nisi per auctoritatem subi a Christo D. deIegatam. Secundo, quia hic Canon additus cst praesertim contra Autheranos, qui contendebant sacramenta baptismi , & Eucharistiae tantrim esse a Christo D. instituta , ac subinde affrmabant, caetera esse quidem sacros ritus ab Ecclesia ordinatos, sed negati a tesse proprie die a sacramenta. Tertio, quia sesILEI. c. a. declarat S. Synod. hanc potestatem perpetuo in Ecclesia fui ne, sit in sacramentorum dispensatione, salva ilIorum substantia, statueret vel mutaret ea , quae suscipientium Utilitati, seu ipsorum sacramentorum venegationi, pro rerum, temporum, & locorum varietate magis ex rum dire judicaret: at frustra adderetur haec exceptio, salaa illarum
Distantia, si illa non a Christo, sed ab Ec-Art. II. Quaest. I.
clesia fuissent instituta; enim ver s ins in stituisset Ecclesia , illorum quoque stibstai tiam mutare posset ejusdem enim est potestas, & leges ferre, & approbare. Puetrio denique, si dissicultas foret de immediata institutione alicuius secramenti a Christo
D. maxime de Extrema Unctione, quam a S.Iacobo institutam esse nonnulli contendunt, ex C. . eius epistolae Canonicae et sed Con: Irid. sem Id. Can. I. de sacramento Extremae-Unctionis, decernit et si quis aenorit Extremam- Unctionem non esse vere , proprie sacramevtum a Christo D. N. inclit tum, is a B. Iarabo promulgatum , sed ritum tantum ara tum a Patribus, aut figme tam humanum , anathema sit. Colligitur pariter haec veritas e Scriptura secra nam S. Paulus I. ad Cor. d. ait et
ne nos existimet homo , ut Ministros Christi , dispensatores maesteriorum Dei , id est s cramentorum : sed si sacramenta quaedam. instituissent Apostoli, non essent tantiim 'dispensatores: sed etiam auctores, & institutores mysteriorum Der: igitur, St. Dei de Actor. I. Christus D. dicitur post Resu rectionem, Ac per dies quadraginta apparuisse Discipulis, cum eis eonversatum, S O-cutum este de regno Dei , id est de Ecclesidi aedificanda, & administranda: sacramentis autem pertinent imprimis ad aedificationem,& administrationem Ecclesiae. Unde praeclare S. Leo ser. I. de Ascens. Domini, scribit: re dies qui fluxerunt inter Domini Resurrectioxem, is ascensionem, non otioso transiere decursu, sed magna in eis eouis firmata sacramenta , magna sunt revelatet masteria. Hoc ipsum lucuIenter confrmat sub- ntilis Doctor in q. d.2. q. I. n d. ubi Rit: si Omnia sacramenta instituta sunt a Chri- ,.sto, vel a Deo pro tempore istius Ie- siis. Quod breviter ostendo hic et quia He singuis in locis eorum propriis ple- rinios apparebit. De Baptismo patet quod si fuit institutus a Christo vivente et quia , , Discipuli baptigabant, ut patet D. 3. & ri
praeceptum fuit ut publice praedicaretur. ,, Matth.ult. Ite, docete omnes Gentes bapti-etantes eos Oe. De Euebaristis patet ejus is praedicatio distula, P. . sed institutioin HCoena. Matth. 6. De Confirmatione pa- , , tet institutio. Ioa. ao. Accipite Spiritum , ,
sanctum , bo. Vel in die Pentecostes , M
De Parahentia dicitur quoe est institu-
72쪽
De Sacramentorum institutione.
i ta Iaesi s. confitemini alterutrum , OQ.,, Sed hoc non videtur probabile ex pro-,, cessu litterae, quia statim sequitur: Oratari te pro i vicem, bet Manifestum est enim quod per illud sequens non intendebat
aliquod sacramentum instituere, nec pro-M mulgare: nec etiam erat apud Iacobum is auctoritas instituendi aliquod sacramen-M tum, sicut post tangetur in ratione po- , , nenda ad istam conclutionem. Melius is ergo est ut dicatur institutam fuisse. - Io.aa. Accipite Spiritum S. quorum remis is ritis peccata, bc. Et promissam Mat. id. Tibi dabo elavis regni caelorum, quodcumri que ligaveris, bc. Ista enim potestas non erat principaliter dimittendi peccata , M ouod est Dei proprium : sed arbitrandi de dimissione peccati , arbitrio a Dco,, approbato , sic autem arbitrari, est in foro poenitentiae, solvere vel ligare. in Extrema-Unctione dicitur quod Ia-- cob. . Infirmatur quis in vobis p me. Sed licci ibi promulgaverit sacramentum , , est melius dicere, quod fuerit institutum H a Christo. Legimus enim Marci es. quodH Apostoli ungebant oleo mu Itos infir-,, mos, & sanabantur: Constat autem quod is hoc non fecerunt, nisi in virtute Chriata sti, qui instituerat illam unctionem viris tuosam. - De Matrimonio apparet Matth. Iy. Non,, legistis (ait Christus quia masculum, bri feminam fecit eos p supple Deus, & di-M xit, supple os Adae. siuamobrem relinquet 3, homo; be. ubi Christus approbat , &- ratificat id. quod Deus in statu innocen-M tiae, per os Adami publicavit. M in Ordine , Matth. 26. me Deite in
, , meam commemorationem. Et soan. ao. Suo-
,, rum remiseritis peccata, is . Haec enim ,, duo pertinent ad Urdinem Sacerdota-- Iem, scilicet potestas, respectu corporisis Christi veri, &potestas remeetu corpo- si ris Christi mystici, ut dicetur in mate-- ria de ordine. M Quod autem haec omnia a soIo Deota fuerint instituta, patet per illud, quod tactum est in generali de institutione M sacramenti. Nulli enim competit signum ,, instituere practicum , nisi vel reipectuM alicujus actus sui proprii , vel respectu alicujus, qui iubest tibi, quantum ad il-M lum actum, sacramentum autem est si- ., gnum practicum respectu efleetus Dein proprie, de Deus non potest in adiu si-Frassen Deo . Tom. A. bi proprio alicui alii subesse : Ergo, A
Eamdem veritatem docent SS. Patres , maxime S. Dionysius , qui in Ecclesiast. Hierarchia cap. I. ait: apostoli saeramentorum firmas accepere , non coefinxere : Scilaliunde non potuerunt accipere, quam a Chi isto; igitur, &c. Similitet S. Ambrosius lib. q. de sacramentis c. q. ait: auctor Acramen oram quires, nisi Dominus Jesua Z Et S. Aug. lib. de
vera Religione c. II. Ubi , inquit , venit tempus gratiae , ab ipsa Dei sapientia homine assumpto , a quo in libertatem vorati su- mus , taura sacramenta saluberrima eonstituta
Suadetur etiam triplici ratione, seu conis gruentia; decens enim erat, ut omnia sacramenta, quae sunt emcacia media ad salutem consequendam, ab eo ortum duc
rent, qui est revera Mediator Dei, & hominum, ne videlicet in alio, quam in ipso Mediatore homines suam spem constituerent. Ferandi ne divisio, & schisma in Eo.elesia fieret, propter diversa sacramenta a diversis instituta; si enim facta fuerit inter fiadeles contentio, ex eo quod qui baptiEati fuerant ab Apostolis, se praeferendos esse existimarent iis, qui dumtaxat a Discipulis baptismum susceperant, ut observat Apostolus
I. ad Cor. I. Objurgans eos, quod dicerent,
Ego quidem sum Pauli : vo autem aposio, ego is Dero Cephae , licet omnes in Christi baptissemate fuissent bapitiatis at quanto magis fuissent invicem divisi, si a diversis diversa suscepissent baptismata Denique, cum ad
caput Reipub. pcrtineat condere seges fundamentales , & quae vim habeant in tota Repub. cujusmodi sunt leges sacramentales, eo ipso quod essem plures sacramentorum institutores, euent etiam plura Capita in Ecclesia , quod utique absurdum,& periculosum enet. Dices primo: Christus D. Joan.ro. Disci-bulos alloquenvait: Sicut misit me Divingater, ce ego mitto vos: atqui ille ita misesus est a Patre, ut habuerit potestatem instituendi sacramenta: ergo eamdem Ap stolis deIegavit. Distinguo maiorem: Quantum ad aliquid , nempe quoad munus reconciliationis hominum, Ac extensionem remissionis peccatorum, concedo: quia ut dicebat S. Paulus, Pro Christo legatione fungimur et quantum ad omnimodam auctoritatis plenitudinem ,
73쪽
Disp. Proaemialis Art. II. Qua re I.
nego: Ali uin sequeretur, quod quemadmodum Christus D. potuit remittere peccata absque ulla sacramentorum interventione, ita etiam peccata sic remittere Potuerint Apostoli . . mees seeundo: Auctor quisquis est sermonis in Coena apud S.Cyprianum, agens de ablutione pedum, ait: Use summus Sa- eerdos sui est j aeramenti insitutor, is auctor, in eoeteris homines Spiritum sanctum habuere Doctorem, is, ut par es hieitui S. Christo divititas, ita suis in institutis par est auctoritas, is, potesas , nec mitos ratum est , quod dictante Spiritu S. Apostoli tradidere , quam quod ipse Dominus tradidit, is, in fui commemorationem fieri praecepit: Ergo censet Christum D. solam Eucharistiam immediate insiluisse, Respondeo primo negando consequentiam: Christus enim ideo dicitur institutor , Nauctor Eucharistiae prae caeteris sacrante mi S, gula prius eam celebravit; nectant timin-ituit , sed etiam exhibuit, & accepit :
ia sacramenta non ita. Haec enim Apostoli jam a Christo instituta contulcI unt , in acceperunc,
Respondeo secundo , Auctorem illum per
aeramentum Christi intelligere non solam Eucharistiam, sed etiam alia sacramenta 3 per lue vero in caeteris, intelligere Caeremori talia, quae non a Christo immediate, sed ab Ecclesia fuere instituta, ut explicant Bellarminus, .Gravina , & alii. Addo , Praefatam auctoritatem non favere haeretiiscis, cum illi . doceant, non soliim Eucha- . ristiam , sed etiam baptismum a Christo immediate Diue institutum. Dices tertio: Ex S. Augustino epist. IIS.Christus levi suo iugo nos subdidit, is sareunae levis unde sacramentis numero paucismis, observatione Deillimis , signinatione praestantissmis, societatem novi populi colligatat , ut es baptismus, communicat.o corporis, sin famguinis ipsius , si quia in Seripturis Caunonicis commendatur : illa autem , quae non
scripta, sed tradita custodimus, quae toso terrarum urbe servantur , intelligi vel ab ipsu solis, Det plenariis Conciliis , quorum et in Eeelesia saluberrima auctoritas, commendara , on saluta retineri: Ergo Christus ea solum inllituit immediate sacramenta , quae commendantur in Sclipturis, alia sunt ab Apostolis instituta. Nego consequentiam: Omnia quippe sacramenta commendantur in bcripturis saltem implicite. Secundo, multa de sacrament rum materia, & forma Christus immedia-ic tradidit Apostolis, & ipsi suisSuccessoribus, quae scribere noluerunt , ne vile-icerent apud imperitos, & profanos. Nam ex S. Augustino ep.s . Nam in quo sacri eis dieatur: Gratias agamus Domino Deo nomstro. Ex 3. Hierarchiae Ecclesiast. Vide ne sancta Sanctorum enunties ; sed venereris pomtius 3 nec ea minus perfecta tradas, sed cum iis solii, qui sacri sunt, communices. Et C.T Consecratorias inτoeationes nefas est seipso interpretari, O, arcanum earum sensum, viri idque, quas in iis Deus operatur secreto, in publicum es erre. Cuare quae dicit S. Aug. Apscus, aut Coneiliis statuta et odit , sunt Ecclesiasticae cceremoniae , puta quod Dommini Passio, Resurrectio, Ascenso in coemium, & adventus de coelo S. Spiritus anmniversaria solemnitate celebrentur, etsi quia aliud universa servat Ecclesia. Grais: Idcm S. Aug. lib. g. de doctrina Chrilliana, c. Io. ait : Postquam resurrem Metione Christi inanifestum nostrae liber- tatis indicium illuxit, ne eorum quidem ,
signorum, quae jam intelligir S opera-
tione gravi sumus onerati , sed paucae ,s pro multis, eademque factu facillima , H& intellectu augustissima , & observa- Milone castissima, ipse Dominus, & A- ,, postolica nobis tradidit disciplina : igi- ntur ex ejus mente non sollim christus, ,, sed & Apostoli laci amenta Eradiderunt, ,s
DFinguo mai remiJpse Dominus , &Apostolica tradidit disciplina, nempc D minus instituendo, Apostolica autem disciplina commendando , & dispensando , quod Christus instituit; concedo et quasi Christus ipse dumtaxat quaedam sacramenta, Apostolica vero disciplina caetera instia tuerit, nego. Et similiter distincta min
Dices quarto: Plurimi sunt Doctores Catholici , qui disertc asserunt aliqua sacramenta vel ab Apostolis, vel in Conciliis esse instituta. Nam Hugo Vietorinus lib. a. de sacramentiS, P. I S. C. E. expressis verbis habet, Sacramentum Extremae-Unctionis infirmorum ab Apostolis institutum legitur: Jac bus enim Apostolus in cpistola sua scribens sic ait: lammatar quis in vobis p Ohe. Idem
de sacramentali Confessione censet S. Bonam ventura in q. dist. II. art. s. q.3. Confestio ,
inquit, fuit a Domino insinuata , & ab
74쪽
De efficacitate Sacramentorum cet
ostolis instituta, ab Episcopo Iero
H. solymitano S. Jacobo promulgata inis epist. sua c. s. ubi ait: Confitemini alterutrum peccata Destra. Quam utique assertionem sic probat .
Quia i Meuit, consessio hominis est opus
M pure humanum V Unde non est data vir-,, tus sacramenti ipse confessioni , sed ab . - solutioni 3 ideo recte hominibus puris in-,, stitutio debuit. reservari. Ex his quae di-- ela sunt quatuo possunt rationes elici, ,, quare Dominus immediate confessionem,&. expresse non instituit. Prima quidem, , , quia non oportuit se Dranda vero , quia H in hoc voluntariam euh debere docuit.,, Tertia, quia test sacramentum recidivantium. ctuaria, quia quantum est de se, ,, est opus humanum. Unde credo, quod , , per se non instituit , etsi dicatur instiis tuisse,. hoc est intelligendum, insinuanta do, & auctoritatem dando .. Drsuper Alensis noster qu. de sacramenis to Confirmationis membr I. ait et Dicunt,, alii hoc sacramentum fuisse institutum aia Domino, & collatum utpote quando is manus super Pucros imposuit. Matth. Is, Aed quia in illa impositione manuum se non expressum est aliquid de forma ver-- borum is vel, de materia qua medianti hoc sacramentum exerceretur, patet quod non fuit a Domino institutum .. Dicunt alii, quod hoc sacramentum fuit institutum ab Asostolis collatum ,& ministratum: quoa non est: verum , ., & hoc pater per hoc quod Apostolii H confirmabant. sola, impositione manuum is sine inunctione , & sine forma. verborum,. qua utitur Ecclesia..,, Propter hoc sine praejudicio dicendum. quod Dominus neque hoc sacramentum, M ut. est sacramentum,. instituit, neque dispensavit, neque Apostoli . . Intelligendum est: igitur, quod post Ascensionem Domini congruebat Apostolos, confir- . mari, &. illis Spiritumi,. dari ad robur; . Unde Spiritus S. nondum erat datus , quia , Iesus, nondum erat glorifieatur .. Non, in- ,.. quam, ini plenitudine, vel ad robur, sed, Hiluit datus die Pentecostes unde Aposto: M.ti confirmati sunt a Spiritu S. immediate. - sne mysterio , . Ac sacramento , . & ipsi deinde confirmabant sine sacramento ,
ta Quare hoc Infra patebit. Sed postquam Apostoli, qui erant bases Ecclesiae, quiis a Dominoierant praelati, & Spiritu S.
confirmati, defecerunt: institutum fuit si hoc sacramentum S. Spiritus instinctu, is in Concilio Meldensi quanrum ad fodi rimam verborum , & materiam elementa- is. rem, cui etiam Spiritus S. contulit vir- ο'tutem sanctificandi. Idem docet S. Bo-
naventura in d. . q. I. . Mi Respondeo primo , nomine institutionis sacramentorum illos auctores eorum promulgationem se & ministrationem, intellexisse iquod autem nonnulli de Confirmatione cum Alensi censent, . illam in Conc. Meldensi celebrato anno S s.fui sic institutam, nul-Ia ratione confirmari potest et cum nequidem ullum. verbum institutionis, vel promulgationis in Canonibus; illius Concilii habeatur. Si enim spectemus Acta Concilii, . rout referuntur tom.3. Conciliorum Galiae, duo tantum Canones habentur de Chrismate,, nempe s.& qe. In primo prohibetur ne quis, propter sacrum chrisma aliquid muneris accipiat: In seeundo', ne quis sacrum chrisma, nisi inferia 3. majoris Septimanae conficere praesumat. Si autem attendamus ad caput ut Episcopi , a Gratiano ex Conc Meldensi citatum de consecratione, dist. . Praecipitur. tantum ut Episco-pi, nonnisi et jeiunii per impositionem manuum Spiritum, S tradant. Nulla autem fit mentio de institutione. .
Respouiso strando . quod olim respondebat S. : Augustinus Donatistis objicientibus auctoritatem S. . Cypriani de nullitate Batismi ab haereticis collati , lib. 2. . Contraresconium c. go. Non aecipio, inquit, quod de baptietandis trieret iris, fehismaticis B. Curianus sensit, quia hae Ecclesia non accipit, pro qua B. Curianus, sanguinem sudit.
suaenam sit Suramentorum e recitar ,
Notandiim primo: circa sacramentorum lemcacitatem , ac producendi virtutem varie. erratum este tum a veteribus ,
tum aiRecentioribus haereticis. Referrenim S. Aug: lib. de haeresibus, haeresii f. . Mirn choras negasse sacramentis vim justificandi, Baptismum , inquit , in aqua mou cuis flamperhibent salutis asserre, nec quemquam oram quos decipiunt , haptietatvmputant. Pastutiari. quoque , teste Eutymio lib. 2. Panopitaee, cap. 21.- docuerunt. baptismum nullatenus. E. q. ani
75쪽
animae prodeste 3 quamvis aliquam utilitatem afferret corrori , Liberos, inquit , suos ab Melesiae Praesisteris salutari baptismo v lunt a Mado lustrari existimant enim ermem , is baptismum corpori prodesse I quo
rum tamen vim ad animae purgationem perrum venire non putant 3 nee usiam aliam asserre
activitatem. Similiter Massatani, seu Musis a-
ni, referente S. Damasceno lib. de centum haeresibus circa finem, emendationem animae solis precibus ajebant fieri; nec baptismum hominem perficere , neque divina sacramenta animi sordes expiare, sed ad id conferre solas preces, quae ab homine fundunturi hinc Euchytae , hoc est precatores dicti sunt, quia ex Theodoreto lib. . hqreticarum fabularum cap. n. salutis perfecti nem solis precibus tribuebant, rati baptiomum auferre solum peccata novaculae instar, Non autem peccatorum radices, quas aje-hant, oratione sola, funditus evelli ; malumque daemonem unicuique ab initio assinatum penitus ab animo expelli. Voca-antur etiam Ent astae, quod alicujus dae. monis in se vim admitterent, quam sancti Spiritus praesentiam appellabant. Tandem Armenii distinguentes inter remissionem peccatorum , & gratiam , fatebantur per sacramenta remitti peccata , negabant
Lamen per ea gratiam, sive quodlibet aliud bonum justificans conferri , ut asserit Guido Carmelita libr. de haeresibus caput Io.ctuantum autem ad recentiores haereticos 3 non una , eademque , sed multiplex fuit
eorum circa bacramentorum efficacitatem sententias nam Sacramentarii, , Anabaptistae omnimodam eis gratiae productio nem denegant . Quod autem pertinet ad Lutherum, & Calvinum, si eorum verba
rectes, aliquando nobiscum consentire ,
iquando vero dissentire videntur et revera tamen a nobis penitus discrepant, neque anim aliam causa litatem astruunt in sacramentis , quam vel obsignationis, vel rememorationis, non auicm verae productionis
gratiae; ita quod velint quidem per sacramenta excitari, & nutriri fidem, perquam homo divinas promissiones comprehcndat: cujus apprehensionis beneficio sustificetur pcr fidem . Undo Mesanct hon in apolos. onsessionis Augustanae circa articul. S.IS.. audacter pionuntiat et Damnamus
totum popalam Seho suorum Doctorum, qtii docent quod sacramenvia Am Moc nisi pis-
cem conferunt gratiam ex opere operato sim bono motu utentis . Haec simplieiter Iudaicssest opinio , quod per caeremonias iustideamur
sine bono motu cordis , Me est sine sis , i
tamen hae impia, lyperniciose opinio magna autharitate docetur in toto Regno Pontificio . Qui quidem errores ut confutentur , &Catholica doctrina ab impia hac haeretic rum criminatione , & calumnia vindicetur , tria hic statuenda sunt , Primum
quod sacramenta producant gratiam semctificantem ex opere operato et Secundum , qualiter eam producant , utriim per physicam activitatem 3 an vero dumtaxat per moralem et Tertium , qualem gratiam producant, & conferant, quae ut evidenti ra fiant,
Notandum feeuudo, quod clim dicitur gratiam produci ex opere operato, nihil aliud si gnificatur, quam ipsam produci virtute opem ris externi eliciti s duplex enim humanum opus distingui potest, externum videlicet, Ac
internum: externum autem se habet veIuis
passive, quia ab interno imperatur, & suum
valorem, ac merixum obtinci, unde Theologi sumpserunt arilam distinguendi dupliacem operandi modum , nempe ex operet operantis, di ex opere operato. Tunc dicitur aliquis asere ex op re operantis , quando producit effectum ex vi , di efficacia operis interioris, puta ctim quis gratiam sanctificantem obtinet virtute contritionis, aut alterius dispositionis et dicitur vero ageret ex opere operato, dum scilicet aliquem exercet actum cxteliorem , virtute cujus producatur gratia, etiamsi nulla in suscipiente estet ad gratiae susceptionem efficax disepositio, dummodo ex parte ipsius nullus
adsit obex. Itaque conferre gratiam ex opere operato, eit eam conferre ratione operis ellterio
ris, seu collationis sacramenti, nou autem ratione actus interioris suscipientis, aut ministrantis, vel quod idem est, ipsam conferre non ratione meriti, sed ultra meritum suscipientis, & mltim ratione operis exterioris susceptio Non quod velimus sacramenta conferre gratiam adultis absqbo ulla eorum dispositione ; quemadmodum nombis perperam imponunt Melanei hon, Ac Calvinus It l. Inuit .c-Iq. s. Ubi fingit sensum hujus controversite esse: Numsac memta gratiam conserant sine fide, avi bonam
tra; ium enim apes tu cradit Concilinim. Ita
76쪽
Tridentinum se . s. ubi docet ad gratiam sacramentalem percipiendam in adultis praerequiri fidem, poenitentiam , devoti
Neque est, quod Calvinus ibidem S.Iq.
irrideat haec vocabula ex opere operato, eaque appellet monstra verborum, & nova commenta : si enim teste Horatio de arte
Multa renastentur, quae iam cecidere, cadentque , siuae nune sunt in honore voeabula, si vo let usus . Et Cicerone scribente in Tusculanis r Usus
multa beabula adinvenit, O, inventa antiquavit. Certe usus plusquam dio. annorum pro hac voce praescripsit: siquidem eam re- Perimus ab Innocentio III. usurpatam lib.3. de mysterio Missae c. s. ubi scribet. Non ergo Sacerdotis iniquitas essectum impedit,cramenti et sicut nee infirmitas mediet virtutem medicinae corrum te quamvis igitur opus operans aliquod sit immundum , pemper tamen spui operatum es mundum . Neque insinuatum est, ac insolitum nova cudere verba,& contra Grammaticae reguIai , vel buin deponens in passivum commutare : hu- Ius enim praxi. fundamentum habemus inc pistola ad Hebraeos cap. p. his verbis :Talibus hostiis promeretur Deus, ubi verbum deponens promeretur passive sumitur . Unde in simili S. Augustinus in Psalm. 138. maluit dicere ossum ossi , quam os ossi , ut nempe facilius intelligeretur a populo. Mehus es enim , inquit , ut nos repreheη-GAt Grammat i , quam non intretiant pom
Notandum tertio, duplicem distingui posse
causam productivam alicujus rei: unam physicam; aliam moralem. Fufica dicitur, quae per actionem realam attiogit ipsius rei cutitatem, & productionem: Moralis vero, quae non attingit eficetum per actionem viam, sed vel applicando act iva passivis, sicut medicus dicitur causa sanitatis: vel inducendo agens ad agendum precibus, conlitus , imperio , prohibitione , proposito praemio, di similibus. Rursus intaque cauld est duplex , nempe principalis, & instrumeniar ia ; Hi cipalis physicaesi, quae p.r seeuccium attingit ,& independenter ab influxu alterius causae, licet aliam effectus producendi consortium admittat: Moralis vero principalis ea dicitur, quae principalius,
vi emcacius movet ad effectus producti
nem : v. g. Princeps, qui praecipit atrat Praefecto, ut centum aureos alicui largiat dicitur causa principalis ejusmodi largitionis Causa P, ea instrumentalis ea est quae non operatur per virtutem formae sibi inexistentis, sed solum per motum, quo movetur a principali agente: Moralis vero instrume talis dicitur organum, quo principalis Causa utitur ad eflectum producendum v. g. epistola regia manu scripta ad aerarii Praefectum , ut largiatur centum aureos , est causa moralis instrumentaria eiusmodi d nationis, quia est instrumentum, quo utitur Princeps ad talem effectum, principalis autem moralis est voluntas Principis . Quaeritur autem qualiter sacramenta producant grae tiam et utrum videlicet per modum causae physicae, aut moralis, principalis, aut instrumentariae; cum autem sacramenta di Sersa sint, & alia aliis praestantiora , etiam statuendum est utrum majorem , aut aequa lem gratiam in subjectis aequaliter dispos iis producant.
CONCLUSIO PUMA.S Acramenta ema letis producunt oratiam
ex opere operato , seu vi sua , ut causin infrumentariae. Haec est de fide determinata in ConciIiis: Primo quidem Nicaeno ab Al-3honso Pisano linguae Latinae reddito , ubi ib. 3. Constitutionis de S. Baptismate sicaabetur , Baptisma nostrum, inquit , non oculis eo oreis considerandum es, sed mentis oculis : aquam vides,eonsidera virtutem Dra in aquis absconditam : defeendit qui hamisatur reus peccatorum, is Urandit liberatus ab hae se vitute: b, pereato factus fidius Dei, ,haerea eius gratiae. Idem expresse tradit Florentianum in decreto Eugenii, tibi decernitur scptem esse novae Iegis sacramenta , qua multum disserunt si saeramentis veteris legis 3 ilia enim non causabant gratiam 3 sed solum per passionem dandam esse signis. abant et hae vero x yra , is, continent gratiam, liba digne suseipientibus conferunt. Sed omnium clarissime Trideminum sess. I.
c.an .f. de baeramentis: Si quis vixerit Sacramenta nova legis non continere gratiam , quam
liguscant , aut gratiam ipsam non ponent mbur obicem non conferre, quasi im signa ia*tum externa sint accepta per sdem gra M hsma , notae quaedam Christio spersectioms , quibut apud homines aescernaE-
iar sileui ab insistbus , anatisma A . Et
77쪽
Et can T. Si quis dixerit per ejus orisaera menta. non dari gratiamsemper. is omnibus, quantum est ex parte Dei . etiamsi ea: rite sustiis planis sedi aliquando , bi aliquιbus , anathema sit. Et Can. S. Si quis dixerit per ipsaxo,
vae legis sacramenta, ex opere operato non comferri gratiam. , sed ipsam fidem. solam divinae
promissonis. adgratiam conferendam sufficere, anathema sit r. Idem colligitur ex . bymbolo Constantinopolitano, &Nycaeno, ubi definitur: . Confiteor. unum. baptisma. miremissos
Probatur primo, haec veritas, ex. iis omnibus Scripturae textibus , quibus gratia per Sacramenta conferenda, aut collata declarasturs Primo. quidem id constat de baptismate, scriptum est enim Joan. 3. Nisi quit, renatus fuerit ex aequas di. Spiritu sancto lam. Uuibus verbis regeneratio, & nativitas spies ritalis tribuuntur Spiritui sancto tanquam
causae principali : aquae. vero tanquam causaei instrumentali: aqua enim, conjungitur. Cum Spiritu. sancto tanquam causa hujus regenerationis quod maxime denota cur. Per particulam eae 3 illa namque causalitatem aliquam indicat ut norunt. Graia dimatici.
Respondet Calvinus liba q. Institutionum
C. Io. n. T. per aquam significari. Spiritum sanctum: Aqua ergo , inquit, .dc. Spiritum simpliciter accipio,pro, Spiritu, qui aqua est . . Neque: haec est novae locutio 3 prorsus Q enim cum illa , quae Matth. c. 3. habetur si convenit: Qui sequitur. me, . ille est qui baptirat inSpiritu sancto, &jgne. Quem iri admodum i ergo Spiritu sancto, & igne baptirare, est Spiritum sanctum conberres . qui in regeneratione. ignis ossiciums, . naturamque habet, ita. renasci aqua, &M Spiritu , . nihil aliud est, quam vim illam H Spiritus recipere , quae: in . anima id facit,
Herum, Hunnius Lutheranus lib.de Baptic moi . Io. merito hanc Calvini interpretati Dem vocat profligatam temeritatem , Ommabo, si glossemcontortam: siquidem haec directet mi litat in alios: Scriptur textus, . quibus pecvcatorum remissio, & hominis justificatiomui baptismati, tribuitur. Sic Act.2D. Bapti-ratur, unusquisque instrum in nomine. Christi in remissionem. pereatoriam , ubii Particula
in cum accusativo casu denotat in . quem
finem.& ad. quem effectum, & fructum ejusmodi fiat: ablutio & . Praetereti no tat baptismum antecedens adi justificatio. nem , ac proinde non est illius tantum sitigillum, de signum: connotativum,. ut vult CalvinuS..
8 Hinc Ananias aiebaLPaulo Act.22. Bapti-etare, ab M peccata, tua in nomine eius . Unde ipsemet S. Paulusad Ephes.. S. Baptismi eff-cacitatem instrumentalem explicans , ait:
Christus dilexit me esiam, is tradidit semetipsum pro ea, mundans, eam. lavarao acquae in
verbo vitae. Et ad Titum S. PerlaDacrum regenerationis salios nos Deit. In , quibus locis
mundatio , & salus. assignaturi ut effectus. lavacri: aquae . .
Idem constat de Eucharistia: nam Ioan .cl. scribitur et Nili manduraveritis earnem Filii hominis, biberitis eius. sanguinem , non habebitis vitam in vobis. Si autem Eucharistia so- Iilm esset signum gratiae, non autem illam consurret, non miniis absona , Ac ridicula foret ista locutio,. quam si quis diceret: Ni-- si quis biberit ex hedera vinum venale significante, non, explebit stim . . Similiter i. ait Cor. Io. Apostolus infert, fideles unum esse unitate. charitatis suouiam unus panis , unum corpus multi sumus omnes, qui de uno, pane participamus si autem est. ratio.conis stitutiva unitatis corporis participatio uniussipanis, .manifestum. est, quod haec unitas sit effectus talis participationis proindequeThais ritas, per quam sit illa compago, attribuitur sacramento corporis Christi, tanquam effe-ctus causae suae . Idem constat de caeteris sacramentis: nam de Paenitent a legimus : suorum remiseruirpeccata . remittuntur eis. De Ordine ad Titum Z. .
Ut suscites gratiam . quae in te est peri impot
tionem. manuum mearum De Extrema-
ctione. Jacobi Oratio Dei salvabit infirmum iis, si in peccatis sit, . dimittentur. ei. De Matrimonio . autem, . licet non ita sit evidens, &apertum testimonium , .id tamen colligitur ex cap. ad Ephesi ubi dicitur Magnum.
Sacramentum . ut nempe denotetur eamdem icuae . illius , ac caeterorum sacramentorum iessicaciam sis
Eamdem similiter veritatem i probare licet variis argumentis petendis ex doctrina SS.Pa- . trum Primo quidem ex eo quod asserant , . non nisi side inveniti posse , ac. intelligi
qualis quantaque sit laci amentorum operatio,. quae . infirmioremingenii aciem naturalem superet. Mirandum, innuit Tertuuianus lib. de Baptismo c.a. lavacro dilui mortem , at quin eo,magis credendum. , Squia mira dum est, idcirco non creditur: ala
78쪽
De essicacitate Sacramentorum.
oenim docti esse opera divina, nisi super omem admirationem e mi quoque miramur, sed
quia eredimus. Similiter S. Chrysostomus no- mil. M. in Joan. q. sus quotidie videmus, inquit, ac tangimus , fide indigent, quanto magis arcana illa, b sphritualia 3 Hinc trita illa S. Augustini exclamatio tractat. 88. in
Joan. Unde tanta virtus aquae, ut ramus tam
gat, eor ab luat at nili aqua. baptismalis concurreret ad gratiae productionem , sed ad ejus tantum praesentiam homo de excitanda fide provocaretur, nihil in ea mirum, nihilque exclamatione dignum appareret et
Seeundo idem suadetur ex variis similitudinibus, quibus utuntur M. Patres ad declarandam regenerationem, quae fit per aquam baptismatis, nam sanctus Chrysosto, mus homiI. I . in Ioan .eam assimilat utero materno: suod est, inquit, matris embrioni,
Me es fidei aqua 3 siquidem in aqua gignitur,
firmatur: item ibidem bastismum com- Parat aquis, quibusinitiomundi jussit Deus,
tit reptilia producerent: Primum enim, inquit , dictum est: Producant aqvae repulo animae diventis: at ex quo Christus alveum Iom M. ingressus es, non amplius animarum vi.
Dentium reptilia , sed animas rationales, e spiritales aqua producit. S. autem Leo se . q. de Nativit. Domini, baptismum comparat utero B. virginis: Omni homini renascenti aqua, inquit, baptismatis, instar estiteri virginalii , eodem Spiritu replente Amtem , qui replevit Virgirem, ut peccatum, quoa ibi vacuaverat sacra Cone tis, Me m stiea tollit ablatio. Unde etiam nonnulli e
M. Patribus dicunt, quod quemadmodum Spiritus sanctus supervenit in virginem, ut conciperet Christum Filium Dei, ita mystice supervcnit in aquas baptismatis, ut eis vim conserat producendi filios Dei adoptivos . Supervenit, inquit Tertullianus lib. de Baptismo cap. go. Spiritus ile caelis flarim, is aquis supernatat, sanctificans eas
de semetipse, is ita sanctifraiae vim sanctis.
eandi combibunt. Idem docet S. Hieronymus, Dialog. adversiis Luciferianos, non
longe ab initior Prietis, inquit, ipsa aqua
lavatur eae Spiritu, ut alios lavare spiritu Lur passi. Et S. Cyrillus Alexandrinus , suemadmo m viribus igni intenisus aqua ealefacta , non aliter urii quam ipse ignis, ASpiritus sancti operarione, aqua, qua baptietati eo ut aspergitur, res matur ad divinam in
ratim , iis canam, quae certe omnes, de aliae
similes loquendi formulq irritae forent, aenullae, si Baptismi sacramentum nulla ratione concurreret ad gratiam Producendam. Tertio, eadem veritas aperte constat ex eo quod Baptismus infantibus collatus remittat peccatum originale, eis gratiam sanctificantem conserat, ipsosque si ante ad
pium rationis usum ex hac vita migrave rint, ad regnum chlorum perducat, ut Conistra Pelagianos passim docci S. Augustinus et sed illi mirandi effectus non possunt tribui efficacitati fidei ipsorum infantium, ac subinde duntaxat sacramentorum virtuti.
Reponunt Lutherani, & Calvinista, pro
eo tempore, quo baptigantur parvuli, eis divinitus concedi usum rationis. Rerum, haec responsio potius digna est risu, quam impugnatione et quis enim credat Deum istud miraculum operari, cum illius nec Scripturae nec SS. Patres ullatenus meminerint pinnique , eadem veritas apparet eli pra claris elogiis, quibus Sia Patres Baptismi ecficaciam commendant: Sic S. Ambrosiuslib. de Initiandis cap. . In illo, inquit, mundi
consepultus elemento , peccato mortuus, es ad vitam res euatus aternam. Theodoretus in epitome divinorum decretorum cap. de Baptismo: Donum baptismi non solum remissonem dat vestrorum pereatorum i sed spem eratam ingerit promissorum bonorum, mortisque domini, , , Resurrectionis escit .partirapes, is doni Spiritus sancti partim timem laur tur , O, plios Dei reddit, ac baeredes, bi e
haeredes Chrsi l non enim, ut amenteI Mefisaeliani putant, netvaculam tantum imaeratur a ferens peccata.
Reponunt han etici , SS. Patres Ioqui de
sacramentorum efficientia, per excitatio
nem fidei, Verum contra, primo plerique scribunt Evangelica sacramentae perfosso Christi l tere nuxisse. Christumque baptiEari voluic se, ut mundissimae carnis suae tactu mundandi vim aquis daret, ut Ambrosius lib. a. in Lucam: At si tantilm excitando fidem, de non efficiendo gratiam influeret, ut concio, seu tabella, repraesentando fid i mysteria , non recte dicerentur e Christi latere fluxi set ut nec concio , seu tabella dicitur inde fluxilie; nec ovistus magis dicitur aquae vim ullam dedisse, carnis leu tactu, quam sacris concionibus . Non haberent etiam Evangelica sacramenta quid amplius, quam Mosaica in gratia conferenda: quia Mosaim
fidem etiam excitabant: ut Patres nostra incram
79쪽
cramenta dis inguunt a veteribus, quod nostra producant gratiam, quam antiqua si gnificabant tantiam. Ratio est, quia sides ex haereticis, est ve re causa salutis, & gratiae: sed ex Scriptura - sacramenta novae legis eodem modo causa gratiae dicuntur, ac fides: nam dicitur deride Lucae . Fides tua te salvam fecit. Jo: S. credit et , qui me misit , habet vitam
sternam. Actor. I. Fide purifieans corda eorum . Rom. . Arbitramur hominem justifari
per filem. Rom. p. sust fati ergo ex fide . De sacramentis Baptismi , & huchalistiae dicuntur cadcm iisdem vel bis I. Petri S. Vos salvos facit baptisma. Joan. sui mam
cat meam carnem habet vitam aeternam.
Tit S. Salvos vos facit per laυacrum regenerationis. Joan. 3. Nisi quis renatus fuerit exa va bc. Obyeiunt haeretici varios Scripturae textuS quibus evincere conantur hominem non
justis cari per sacramenta suscepta, sed per fidem, & devotionem suscipientis et Primo
quidem, quia Abacuc 2. Rom. I. & Hebr.3c. Iustus ex ne vivit: non vivit autem ex sacramentis et ergo sacramenta dici non
ronunt justificare. Distinguo majorem Iustus ex fide vivit, idcst, per fidem praestolatur , & expectat
vitam aeternam sibi a Deo promi stam, nec frangitur, aut etsi eam retardari videat, obsidem, quam habet, concedo: hinc Abacuc ait et D moram feceris expecta eum , quia veniens veniet, is ron tardabit . Ecce qui inere lus es , non erit recta anima eius
in semetipso: Iustus autem in fis sua vivet.
Apostolus similitcr ad Hebr. Io. ait: Patiemtia vobis necessaria es, ut voluntatem Dei faeientes reportetis promissionem 3 aahuc enim modicum aliquantulum qui venturus est , veniet; is, non tardabit iustus autem meus ex fis vivit. Id est, sola fide, consert ad iustitiae vitam, nec ad cam per se quidquam conferunt sacramenta, nego: falsum enim est, quod
fides gratiam sanctificantem producat, Nadsultificationcm per se solam conserat, ut diximus disp. de fide. Objiciunt seundo illud ad Ephes. s. ubi Christus dicitui mundasse Ecclesiam lavacro aquae ira verbo vitae: sed per verbum vitae nihil aliud intelligitur, quam verbum, quod fide conceptum vitam producit, dum videlicet homo apprehendit per sidcm divi nas promissiones tibi iactas , easque animo continui expcelat: igitur di c.
Nego minorem: Nam, ut diximus attic. r. per verbum vitae intelligitur verbum cons i cratorium, nempe invocatio divinae Trinitatis, cujus benedictione, & virtute aqua concipit vim regenerandi: & ita verbum illud dicitur verbum vitae, quandoquidem Spiritu sancto replente sontem, aqua bapti se malis vim recipit sanctificandi hominem, de eum perducendi ad vitam, & salutem. Ob ieiunt tertio, illud I .Petri, ubi dicuntur octo animae lalvae factae per aquam: suod b I , inquit, nunc similii formae salvos faeli baptisma, non carnis depositio sordium, sedeonis serentiae bonae interrogatio in Deum per resurrectio. nem Iesu Christi: hed haec interrogatio conscientiae nihil aliud est, quam exercitatio fidei Resurrectionis Christi, quae habet vim sanetificandi: ergo salus non tribuenda aquae baptismatis, sed bonae conscientiae , ac fidei virtuti. Distinguo maiorem 3 Salvos nos facit conis scientiae bonae interrogatio, quatenus est dis, positio, & praeparatio ad fructum bapti se mi utiliter percipiendum, concedo et tanquam causa sola productiva gratiae , & salutis, negor ad minorem dico ipsam interrogationem conscientiae nihi I aliud csse, quam mentis interiorem emundationem, quae v catur interrogatio conscicntiae bonae inDeum
lier Resurrectionem Jesu Christi ratione vide-icet sui e flectus 3 haec enim interrogatio estes cetus ablutionis animae, nam emundatio sordium animae facit ut conscientia nostra possit a Deo interrogari, & probari, tanquam sincera , & bona , nec- non Deum rogare, eique respondere, propterea quod firmiter credat Resurrectionem Cnristi, ut in novitate vitae ambulemus: nam ut dicit Apostolus Rom. . Chriclus resurrexitpropter a DFrationem nostram . Obitriunt tertio, illud I ucae s. suis potest dimittere precata, nisi solus Deus p Igitur ii mo per sacramenta non potest quidquam conferre ad peccatorum remissionem. Confirmant ex S. Hieronymo in A. cap. Isaiae, ubi ait: Homo praebet aquam, Deus autem. Spiritum sanctum, quo sordes antas abluuntur , peccata purgantur: Ergo homo per sacramentorum ministrationem nullatenus confert ad gratiam largiendam. Dctinguo anteeedens s Solus Deus remittit peccata, ut causa princeps, concedo 3 ait
enim Isaiae S. Ego sumi ple, qui deleo iniquitates, ut cauri ministerialis, , instrumentalis, nego , Sic cnim v. g. Christus D. resti
80쪽
De eis cacitate Sacramentorum a
tuit coeco nato visum ut causa princeps, tamen aqua Siloe, qua ad Christi imperium usus est Coecus , contulit ad ejusmodi visus restitutionem ut causa instrumentalis: Unde S. Aug. lib. 3. quaestionum in Leviti- Cum q.8q. Et Moyses. inquit . sanctificabat, em Dominus : sed Moces victilibur faeramentis per masterium Alim . Dominus invisibili gratia per Spiritum sanctum.
Odiciunt quarto varias S. Aug. auctoritates, quibus significare videtur , non aliter homines conserre ad justificationem per administrationem sacramentorum , quam orando, & deprecando: Sic maximc docet irae .f. in Io. Vidit, inquit, Simon M rus per impositionem manuum dari Spiritum
sanctum , non quia ipsi dabant, sed quia ipsis
orantibus datus est: Idem docet Iib. I . de Trinitate, C. II. suantus, inquit, Deus , is, qui dat Deum ; neque enim aliquis Distipulorum rius dedit Spiritum sanctum l orabam
quippe ut veniret in eos, quibus manur imponebant, non irai eum dabant 3 quem morem in suis praepositis etiam servat metesia :At si Apostoli non conferebant Spiritum
sanctum per manuum impositionem 3 neque etiam gratiam largiebantur: Nam, inquit Apostolus, Charitas Dei diffusa est ineordibus xastris per hiritum sanctum, qui datus est nobis. Respondeo, S. Augustinum nihil aliud veste quam quod Apostoli non dabant Spiritum
sanquin, ut est divina persona; nec etiam largiebantur gratiam per modum causae principalis, concedo: ut est donum Spiritus S. neso: & sc neganda est consequentia i non enim alia est mens S. Augustini , ibi enim Irobat Christum esse Deum, ex eo quod deerit Spiritum sanctum die Pentecostes: ait enim: Quomodo Deus non est, qui dat Sp.sanctum p imo quantus Deus, qui dat Deum nec enim aliquis Discipulorum ejus dedit Suiritum sanctum; quia nempe dari tantum ab eo proprie potest , a quo procedit :non procedit autem a Discipulis, ac subinde ab eis personaliter dari non poterat: Nihilominus ut Ministri Christi dabant ipsius Spiritus sancti donum: Legimus enim A- stor. 8. suis per impositionem manuum daabatur visitus s.nctus. Obiiciunt qaivio alias eiusdem S. Doctoris auctoritates , quibus probare nituntur sacramenta dumtaxat agere secundum fidem , es dispositionem suscipientis. Sic serm. 3.
de verbis Domini: Baptisma qupi semel al
bibetur per fidem mundat. Et lib. quaestion. veteris M. novi Testamenti q. sin sui baptismum putat carnali ratione eonsere, hie non est spiritualis , nee donum eaeleste poteriteonsequi 3 qui petr se aquam , non per fidem immutari credat , aqua enim cernitur , sed qui non videtur viritus, operatur, ut fides in eo fit: Atqui si homo per fidem, non per aquam immutatur , salus est tribuenda fidei, non sacramento.
Respondeo ad primum et Baptisma mundat
per fidem, ut dispositionem praeviam, concedo: ut mundationis causam cssicientem, uam edicitet baptismus , & ex qua mun-andi vim habeat, nego: nam S. August. explicat illud Lucae II. Nunc vos Pharisaei, quod de foris est ealicis, sin eatini , mundatis . suoI autem intus es vestrum , plenum est rapina, iniquitate 3 Unde Christus arguit Phari os, qui quotidie ante prandium se lavabant aqua ac si ea Iotio po set eme cordis mundatio, suosque Discipulos monet, ne Iustitiam esse putent in mundatione corporis: quia baptismus mundat adultos per fidem , ut per dispositionem necenariam et fides autem intus est , non foris; juxta illud Actor. T. Fide mundan reorda eorum: Pharisaei autem, quod erat foris, Iavabant , intus vero plurimis vitiisetant inquinati. Ad seeundum respcndeo primo , hoc opus nullatenus esse S. Aug. sicut pluribus aris uitientis probatur ab Erasmo in censuritujus libri, neque hujusce tractatus fit mentio, sive in libris retractationum S. Aug. siue in indice Possidit: inter caetera hic auis istor cum doctrina S. Augustini pugnat rdocet enim quod per Spiritum Domini , qui ferebatur super aquas in origine mundi, non intelligatur Spiritus sanetus , sed spiritus materialibus substantiis praepositus. Item quod Melchisedech non fuerit homo, sed Spiritus sanctus sit: & in quaest. Sy.quae nobis opponitur; haec verba dominica, Joan. S. Spiritui ubi vult spirat , e e. de vento non de Spiritu sancto exponit. Quae omnia S. Augustino, de veritati prorsus opposta sunt. Respondeoseeundδ, hominem dici posse non per aquam, sed per fidem immutari: Primo quod non immutatur . per aquam nrura
dam , sed per aquam, ad quam accedit invocatio Trinitatis 3 quia Trinitas est Ob- jectum fidei; & ita non per aquam , sed per fidem immutatur, sicut ex alibi diuis vero