장음표시 사용
111쪽
ehologiam rationalem seu transcendenialem resesvenda proponitur, sici ouid est βο- Haec autem quaesiis quatenus ad eam omnes ab ipsa natura impelli se se sunt, respicit tum iniimiorem naturam et essentiam animae, tum ejus cum rebus extra se connexionem, seu homo relate ad animam suam necessario vi naturae suae impellitur ad cognoscendum, si fide ipsi datum non sit, via scientiae, quid sit principium in homine cogitans et appetens in se , et quamnam cum rebus extra se habeat relationem. Unde suapte natura in duas Scellanes lata Psrchologia rationalis dividitur, quarum 1 de anima in se et absolute spectata ,2 ' de anima reisuiu speetata aget. Asi cum omnia, quae hic tractanda occurrunt experientiam offugiant atque sola ratione seu ratiocini reso venda sini: ratiocinium aulam quodvis postulet vel principium aliquod rationis per se notum, vel factum aliquod. in quo landetur palat, Puchologiam rationalem ab experimentali seu a facto aliquo empirico, per aliquod ex praestabilis in Logica Hieriis certo inchoandam Me.
Id autem factum in libertate reponimus 1 .
t Non hoe sensu, quasi libertas sit primum, quod in homine perel-pitur, vel quasi iundamentum et radix aeterarum hominis accitatum. Libertas enim potius omplementum earum est, easque praesupponit et quasi ex iis componitur, et hine uti ultimo Ioeo, ita etiam primo poni potest pro ordine, quem quisque elegerit. Nos itaque analrtica mollio usi liberiatem tanquam factum primo stabilimus, et dein doeomponendo ad singula quasi eius onstitutiva progredimur
112쪽
M ANIMA IN B ET AMOLuTA SPE Aria M. Animadversimus per experientiam, nos ii se rinuque agere, ut possimus etiam non agere vel agere spontrarium, atque per hanc agendi libariatem nos maxima a Musis distinguimus. Ex hac porro experientia ratioci nando laciis dediuitur, principium in homine liborum suu animam esse substantiam essenitaliter non solum immaterialem seu omnis compositionis phrsicae experiem, sed etiam spiritualem, atque adeo de se immorialema unda dein aequo facile concluditur ad eius essentiam mel Drsicam. Quatuor itaque capitibus tota haec sectio absolvi potest, in quorum 1 libertas, in P immaterialitas , iura' spiritualitas, in 4 essentia metaphysica animae expendenda erit
Da libertate animae humanae. 50. Voluntas est mi animos, qua se ipsa sponte sua ad bonum appetendum , aut ad malam aversandum cum adue tentia rationis determinare potest 13. Itaque ad omnem actum inmialis necessario requis ritur ut anima cum moti , cum Metrientia mumis,
113쪽
st auos nisas delaminet. Κοιω- alliclem, non ite , terminans hic dicitur bonum pro Milione, malum pro aestitona, quatenus experiensia testo bonum in generoneoessario appetimus, malum in genere moessaris avemamur, adeoque nitu velle possumus, quod non sub aliquo respectu sonsilivo vel rationali bonum; nihil nolle, quod non sub aliquo respectu malum sit. Idve lentia rationis vero in eo consistit, ut bonum, qua bonum, vel malum, qua malum cognoscat, ut adeo omisacius voluntatis non omnis appetitio praesuppouat actum iniellectus, una illud Philosophorum Ignoti nulla eupido et vel Nihil volitum, nisi praecognitum Spontanestas autem exesudit omnem concursum principii ollicientis extrinsectia determinationem volitionis vel nolitionis Unde:
η' olantas non potest etai, i. e. contra inclinationem propriam a vi erisma determinari, neque ahq ad are elicuos, i. e. eos, qui immediate a voluntate procedunt; ut volitiones vel nolitiones. Nam eatenus cogeretur in his actibus, quatenus eos eliceret contra suam propensionem adeoque nolens, sed volens ei nolens sunt contraria ergo. .... Neque byquoad actus imperatos; i. e. eos. qui mediante voluntasis imperio ab aliis animae faculi sibus . . a memoria, a vi motrice ponuntur. Nam acius imperatas poni nequit sine actu eliciton ergo cum
in hoc cogi voluntas non possit, nec potest in illo. Potest tamen vis inferri alicui organo ordidario voluntati subjecto sic cogi quis potest ad sedendum, cum vellet alibhulare ast hic voluntas non cogitur. 2' Voluntas potest tamen Merasitari, i. e. invincibiliter a propria inclinatione ad unum determinari Sic necem,
114쪽
iamur ad amandum bonum in genere et ad malum in genere odio habendum. 51. His praemissis intelligitur ad libertatem animae
non sufficere, ut voluntas immunis sit ab omni maesione. cum secus liberi essemus etiam in amando bonum in genere sed necessario requiri ut sit immunis ab omni etiam necessitates atque haec immunitas dicitur libertas indisserenιiae, quae proin definiri potest : Potentia animae activa, qua habitis omnibus ad agendum requisuis potest agere via non agere es agere eontrarium. Haec autem libertas pro diversitate terminorum, quosnnima libere potest eligere distinguitur. 1 In libertatem Ontradietionis. i. e. ligendi Hier trum ex terminis contradictoriis V. g. amorem Velio amorem emtrarietatis, i. e. eligendi alterutrum ex te minis contrariis V. g. amorem vel odium. specimationis i. e. eligendi unum ex terminis diversis V g. studium
vel ambulationem 2 In libertatem prorimam se remotum immediatam vel mediatam in prout expedita est immediate vel tantum mediate ad aliquid agendum. Sic flumen trajecturus habet libertatem proaeimam trajiciendi, si navis iam parata ad manum sit; remotam vero, ia navis non adsit, sed possit haberi. 52. Huiusmodi libortalem indifferentiae animae humanae inesse negaruni 1' antiqui fatalistioris , qui omnia lego
linil iam supra CosmoL Seet. I., directe refutati sunt, et per propositionem hie positam indirecto, ast non minus valido urgentur otiolatum autem satum atrologicum, quod post Assyriorum et Chalaamrum somnia iuniores Platoniel et Origenistae eommenti sunt, quasi nempe ex in
115쪽
Becessitatis regi docuere; ei a quibus inter recentiores non absonat Spinora 1 et Hobiasius 2ὶ 2 plures recensi res maxime ex Protestantibus, si Clariaus 3ὶ Lo uius 4ὶ Collinus 5 etc. qui, prout libertatem animae definiunt, vix aliam, quam libertatem a coactione admittunt demum 3' Lethnicitus eiusque assectae passim d
centes rationem sussicientem volitionum aut nolitionum repetendam esse amolivo extrinseco, i. e. repramni sone maioris vel minoris boni, ac proinde nos ligera semper id, quod est optimum unde deducunt inter duo bona aequalia neutrum a nobis eligi posse, inter duo autem hona inaequalia necessario melius a nobis eligi cum hac autem necessitate existere liberialem posse, eo quod huiusmodi necessitas sit tantum moralis. Contra Pios Omnes sit sequens
GAUDET VERA LIBERTATE INDIFFERENTIAE.
Prob. 'AEx insura Tino. Ea libertas in homino est agnoscenda, quam testatur sensus intimus nobis inesse atqui sensus inlimus testatur nobis inesse libertatem
quidam Meessarias adesset inter eventus terrestres humanasque actiones et di ersum situm motumque astrorum, speciatim et directe relatara OPerae pretium non est, eo magis, quod mutanentum hoc stabilita libertate humana per se corruat. 1 Ethie P. I. Prop. 48. η L. de lib. e neeera. nimis la es riseram 2 lestre dis amam de Ca ri e in quo responso aperte edicit, libertatem aliud non esse, quam spontaneitatem, quae omnibus viventibus insit, et quae in entibus rationalibus libertas oleatur. εὶ Maris philori in Pendend. humai . Tom a chap. 21.4 22 et seqq. η Recteret e philosoplaque sui' liliis te de l*omme.
116쪽
agendi vel non agondi, seu liberialem indigueviis i
Prob. Juin. axior sensum insimum miti eonscius sum, iis me.
v. g. brachium movere, ut possim sistere, ii ambulare. ui possim non ambulare sis quidem ut a priori di-nere ac praedicere valeam actus meos liberos ergo per sensum intimum cognosco me esse liberum. δ Nemo ectio est, Ni perpetrato scelere stimulos conscientiae non sentia ac se ipse non accuset a uihi stimuli aliundo oriri nequeunt, quam ex intimo lis hertatis sensu ei persuasione certa, consultius se agere potuisse. Quis enim se condemnat in iis, pia vitam non potuit ' Quis de rebus per somnum lactis aut damotibus rationem praevenientibus se reum latetur
e Enii revera libera non possint viridiorem experiri sensum libertatis, quam nos experimur 1ὶ Nam ens aliquod de liberiato sua inditarentia seu de polentia agundive non agendi vel agendi contrarium certius fieri non posset, quam si l clarissime distingueret ea, quae in se necessario, ab iis, quas a se libere fiunt; id data occasione volendi vel nolendi experiretur in se, quod non obstantibus quibuscunque motivis extrinsecis, pro libitu suo ad Hierutrum deierminare se possit ei demum 3ὶ
117쪽
elaesione sua filii gratularetur ea pio approbans iamillior in posterum se acturum proponeret in adversis contras accusaret electionemquo sticiam reprobare si in posterum uaro statueret. Atqui nos claritatas distinguimus ea, quae in potestat nostra non sunt, uti torqueri sui vestime, ab iis, quae ab arbitrio nostro pendent, uti v. g. eliam in siti, bibere vel non bibere sentimus, etiam maximis moliris prep iis, ii agimus, ii nos
agere , ut possimus etiam non agere Gratulamur nobis Saepe, saepe fortassis etiam accusamus nos de electione lacia, ei iuxta hujus succusaum pro suturo proponimus. Ergo per sensum in timuin certi reddimur, nos esse liberos
et quidem libertate indifferensiae. HI Iibertatem mentis nostra per sensum inlisum non cognosceremus, ne ideam quidem liberinil indifferentiae habere possemus omnes enim cognitiones acquirimus vel immediate per rationem vel mediato per sensus: atqui ratio solam ideam ad esse simplieiter immediate percipit, uti infra videbimus 1 in per sensus vero externos ideam Iibertatis acquirere est impossibile hi enim non
reserunt nisi actum phrsicum externum, non ero nai Tam hujus acliis ergo. . . .
2 Ex minis minuetis η. Ea uberius agnoscenda est, qua negata tollitur Dei jussilia et bonitas atqui ne
gata in homine liberiale indifferentiae lollitur
1)Seet. . cap. l. t. s. is Argumentum de est maxima eontra Lethalitianos, ut doum qiusque attribuis, ut religio docet, etiam philosophie assumunt.
118쪽
- δ ιuia Dei. Nam iustitia Dei relativa consistit in eo. tit reddat hominibus secundum meritum vel demeritum: atqui sublata libertate indisserenitas non datur locus nec merito nec demeriis. Hac enim libertate sublata ita agerent homines, ut non possent non agere sed qui agit, ut non possit non agere, nec laudis nec vituperii, eo meriti nec demerui dignus aut capax est ergo sublata liberiato indisserentia non est , ubi exerceatur Dei iustitia neque in Praemiis neque in poenis decernendis
' Bonitas Dei. Nam honitas certe exigit, ut nuntii minibus imponat mandata per se impossibilia et nociva: atqui sublata liberiat indisserentiae mandata Dei essent impossibilia et nociva. Ita enim mandata sunt impossibilia ei nociva, quorum iransgressio ponitur, et quaeri me iri violantur, ut omnino non violari non possint vatqui sublata liberiale indisserentiae, quotiescunque mandata Dei transgrederentur homines ii essent assecti, ut non possent ea non iransgredi, et tamen ob iransgre Sionem, poenis subiacerent ergo mandata Dei ossent impossibilia et nociva adeoque tolleretur Dei bonitas,
3' ri vim ingvum ANAR . Nam si in homine nor datur vera a necessitate liberias, leges, praemia ac poena . quibus omnis respublica continetur, sinem adaequa ι- non consequuntur. Finis enim Misequatus, quem Iegium
tores in conssiluendis legibus decemendisque praemiis ac poenis sibi praestituunt, non solum est, ut homines adactus bonos impellantur ei a malis emcacius arceantur. sed etiam, ut propter actiones praeteritas condigno prae
119쪽
iuio aut poena assiciani Q atqui hic sinis siue libaelaia
indifferentiae obtineri nequii, cum illae dolum actiones ex sensu communi sint imputabiles adeoque praemio vel poena dignae quas pro arbitratu agentis poni vel non poni possint, quemadmodum pala ex actione amensis, eui ea non imputatur ergo. ... Wri res Roma couuum Nam omnes populi omni tempore existentes in liberiato et quidem indisserenita agnoscenda unanimiter consenserunt, usi probant simul et consultationes et deliberationes de rebus gerendis institui solitia, et pacta inita, et differentia ab omnibus agnita inter bonas et malas actiones etc. atqui haec un nimis consensio provenire nequit, nisi ex sensu naturae communi ut insallibili verilaiis eriterio ergo. . . . Et ne d cant, hunc sensum ex ignorantia aut ex dolaci aiiensi vis proveniren 2 omnes etiam veteres Philosophi in IN herlate asserenda ita convenerunt, ut ipsi adeo saltastae.
favem plures usi Epicurus 1 et plerique Stolai sylibe
iatem salo eximerent; alii vero uti Cicero 3 , ita eandem defenderent, ut cum modum, praevisionem Dei cum eaeonciliandi non invenirent, illam tollerent, ut hanc stabilirent recensiores vero, qui ore negant, eandem tota fusi agendi ratione stabiliunt. Namque certe hortantur et ipsi suos, uxorem, prolem, domesticos, ut honestatem et fidelitatem colani puniani, si quid deliquerini cavent.
η Qui testea retio, ut hominum libertatem delanderet, ex muIud Atomorum confinxit. Id est, praeter paveos, qui cleanthem Meuti sunt, aeteri voluntatem humanam cito exemerunt, eum Platonicis hae in re, ut refert Plutarinus, Deplaciti phil. L. l. sere unanimes.