Institutiones philosophiae theoreticae in usum praelectionum, Volume 2

141쪽

R. c. AM. N. Cona et parit. Nam vires quidem, eo porum motrices, ita conspirare possinii quia ad lam, num ipsis externum tendunt atque per hoc solum, quod terminus exiemus ii, fieri potest, ui plures vires ad eundem tendant et per hanc ad eundem terminum te dentiam conspirent Ast vires cogitandi sunt lamianenies, et, uipole vires sibi repraesentativae, tendunt ad te Nnum enti, in quo sunt, intemum quodvis enim ens sibi repraeseniat, sibi cogitat, non alteri. Hine si ut tot sint termini, quot enita viribus cogitandi instructa, ast nullus

omnibus communis Mnde nec communis tendensia, neque adeo virium conspiratio locum habere potest. Itaque plura entia sive complete sive incomplete cogitantia nunquam essicient unum ens cogitans sediantum adigregatum plurium cogitantium. t. 1' Necesse non est, ut partes sint cogitantes:

namque in horologio nulla pars in se continet potentiam indicandi horas, et iamin indicatio ista oritur ex con piratione partium ergo etiam in composito licet nulla pars cogitandi potentiam habeat, ex earum conspiratione cogitatio oriri potest. R. N. Ant. Ad prob. c. Int ei N. -s et pisit. Nam etsi in horologio nulla pars habeat potentiam indis

candi horas; hae tamen potentia exoritur ex potentus secum ejusdem species, i. e. ex motu et configurations

aliqua ergo etiam cogitatio, si coalescere posset ex aliqua combinatione, foret ex combinatione qualitatum eiusdem Becum speciei, i. e. cogitationum. Nam uti impossibilaesi, ut numerus millenarius componatur, non ex nume- Tis, Sed V. g. ex sonis, coloribus, aut alia quavis re lotogenere a se diversis, iis imporribila eri, ut cogitatio exuse

142쪽

gat ex qualitatibus partium loto genere a se di erus e uita motu, figura, vel alia simili qualuato materiae.

Inst. 2 Potest ex non-composuis oriri compositum, ex non-eriensis extensum, ex non olundis rotundum etc.; ergo etiam ex non cogitantibus cogitans. R. c. M. N. Co . Nam licet en simplex neque compositum, neque exiensum sit, est tamen componens

et propterea initium compositi et exiensi cum ideae eompositi et exiens pluralitatem duntaxat involvant; quemadmodum unitas etsi numerus non sit, cum lamen numeri initium ii, potest cum pluribus simul collectis numerum constituere, cujus idea pariter aliud non comunet, quam unitatum pluralitatem. Sunt ergo praedicata extensi ei compositi externa parsibus et relativa ad noli nem aggregali. Contra cogitatio est internus ensis cog laniis modus qui solum a vi ipsi interna effici potest. Unde si quod ens cogitandi incapax sit, haec incapacitas etiam in collectione plurim talium perseverat, uti ens contingens etiam in collectione non fit ens necessarium. Rotunditas item et quaelibet alia sora est etiam qualitas relativa exurgens ex certa positione partium. 0BI. 3 Anima sibi repraesentat exiensa ergo est

n. 1 Retorquendo. Anima concipit res inextensas. Deum, veritatem, unitalem et: ergo inextensa est. n. 2 c. ni. N. Cons. Quia si anima extensa esse debet, ut sibi res extensas repraesentet ianta eius extensio esse debet, quania esi extensio obiecit repraesentati, adeoque eum anima sibi repraesentet coeli hemisphaerium. eius exiensio extensionem hemisphaerii aequare deberet.

quo quid absurdius dici potest

143쪽

But. ' obiectum ingeniis magnitudinis in ex uo

s iis repraesentari potest ergo nec animae extensio lania esse debet quania esi extensio obiecibB. . ni obieetum ingentis extensionis potest in

exiguo spati repraesentari, uti V. g. magnum aediscium in parva charta, qu-d proportionem et dispositionem pamtium, C. Int Eliam qu-d magnitudinem reatim, N. Ant. Ast anima, dum exiensum aliquod. v. g. ingens edi tam eontemplatur, non solum proportionem ac dispositionem partium, sed iolam aedificii magnitudinem sibi clare ac distincte repraesentat ergo sicut imago aliqua picia, ut totam objecti sui magnitudinem et exlensionem exhibeat, tantae prorsus extensionis sit oportei, quantae est objectum, ita ei anima, si extensa essa debeat ut sitia primente extensa tantae si oportet extensimus quantae objecia suae repraesentationis. Inst. 2 ' peculum etiam minimum repraesentat res ingenies etiamsinis magnitudinem reatim ergo in subjecto non requiritur extensio aequalis extension obiecit. R. V. Ant. Speculum objecta nullatenus repraesentat, sod reflectendo radios luminis es solum occasio, curiniam objecti ad oculos perveniat unde etiam sit, ut pro varia concavitate speculi, et hinc soci distantia et anguli magnitudine varietur magnitudo objecti. Verum etiamsi speculum obiecta repraesentaret, ea tamen non repra se laret, nisi per varias sui paries, ita ut singulae speculi Paries singulas paries obiecti, nulla autem totum obiectum exhiberet Ast anima unico iniuilia lotum obiectum Sibi repraesental, adeoque ex probationibus supra allatis necessario simplex est.

144쪽

Inai. 3 Saltem anima in diverili pisibus eo sporis db

versa operatur ergo extensa es ei partes habes. R. c. ni. N. cons. Ex antecedenti enim plane o positum sequitur. Eadem nempe indivisibilis anima est, quae periculas videt, per aures audit ela. et si alia animae pars colores videret, alia sonos audiret eici, iam ex prob. allata impossibilo esse colorem et sonum inter se comparare et per judicium latum ab invicem discernere. 0BI. 4 Quidquid augetur vel minuitur, est compositum atqui variae assectiones animae, uti dolor, an dium etc. augentur et minuuntur ergo sunt compositae ipsae adeoque et earum principium. R. D. M Quidquid augetur vel minuitur quoad e tensionem, est composion, C. V. Quidquid augetur

vel minuitur quoad intensionem seu vim intrinsecum, N. Maj et B. Min Assectiones animae augentur quoad emensi--, N. Min. Quoad intensionem seu vim tiarisseeum, C. Min ei N. Gna in enim compositionem assectionum animae probent, non sufficit probare, alias aliis esse viridiores, sed probare necesse esset, eas in paries dividi posse. Porro si varii gradus, v. g. doloris, a quam partialas dolores compositi materiales considere ivr iam exiguus esset dolor in singulis partibus malariae, ut levissimum ac pene nulliun sui sensum saceret,

adeoque nihil esset in nobis, quod intensilaiem doloris

sentiret. Inst. Anima affectiones etiam quoad emensionem a

gentur ei minuuntur. Nam certe homines alii aliis plus cogitanici atqui ubi datur pius, dantur partes ergo

B. N. Aρρ. Ad proh D. M. Homines alii aliis plus,

145쪽

seos evitatione. N. κέ et B. min. Ubi dantur plura ibi dantur paries in obiret evitatumis c. Nisi. In ipsam laus . N. Min. Itaque potes quidem in una eademque re unus plura v. g. plures persectiones relationes etc. quam alter cogitare, ut adeo eius molatio Objectius plura comprehendat, si propterea ipse actus intrinseco percipiens non minus est simplexu atqui iste acius plura obiecta vel plures obieci paries in unum colligens est proprio et emitatis sumpta cogitatis ergo cogitatis et hinc eius principium necessario timplex est coare. Ex essentiali tamaterialitato animae sic stabilita sequitur

di surdam esse opinionem a Stoicorum 1 cum aliis volaribus η, quos deinceps secuti sunt Maniciunt 3 et nostris sere temporibus Spinosa 4 et pantheisias aliqui

re hilares, docentium, animam humanam esse qua Maporsiunculam vel animae cujusdam mundanae vel divinae naturae. Etenim anima tuo mundana universum mundum vi vicans est ves materialis vel immaterialis. Si materialis pergo nec ipsa potest cogitare, nec consequenter cog-

1 Stoicorum nonnullos errori huic turpissimo adhaesisse ex Seneca et Epicteto discimus Stoicis, quorum ille Osre Tom. II. Epist. 66 ita habet: reo autem nihil est aliud, quam in eorpus humanum pars divini apiritus mersa. Hic vero animi, ait, ita sunt devineti Deo, ut paruouis in ejus et ab eo quasi avulsi. 2 De quibus cieero, Somn. Sesp. et Demas. Mor. lib. I. c. is, seribit: Animum priae Deaeri esse diserum et eae timores meiae divina a Messe delibutos; et quos graviter armi quod non viderint distractione vi-manorum animorum discerpi et lacerari Deum, et cum miser amm e sent, quod pleris meontingeret, tum Deipariem esse miseram.

146쪽

iandi facultatem ammae humanae impertiri erit nec haeo erit pars animae istius mundanae. Si immMerialis ergo est simplex ergo nec animas humanas tanquam paries habere potest. Eodem modo evincitur animas humanas neque ex natura divina emanare. Nam divina natura certe simplex est; et dein si anima humana est emanatio quaedam divinae naturae, omnia vilia et desecius animae humanae tribui deberent naturis divinae uti iam S. Augustinus lycontra Manichaeos arguit, dicens : Si animasiastantia Dei est, subvantia Dei errat, substantia Bes vi latur, substantia Dei decipitur, quod nefas est disere. Et rursus : Non est parsim anima quod si esset, nee desereret in deterius, nee promeret in melius 2) b Eorum qui docuere, animas humanas alias ab aliis traduci pro iereaarataeiani dicii seu velut flammam a flamma propagari 3J. Nam ad omnem phrsicam propagationem requiruntur paries, quarum aliquae communicentur rem nentibus aliis r anima autem partes non habet. Unde sequitur II 'animam humanam necossis creari seu a Deo actuari ex nihilo sui ei subjecit. Est enim anima ens simplexe ab alio sed ens simplex oriri nequii nisi per creationem 4ὶς ergo Quando autem anima humana creatura Chaldaei ei

l contra Fortunatum Manich. Disp. n. ll. 2 Epistola 166, no 3. 3 Huius sententiae fuerunt Tertullianus et Apollinaristae haeretieti Propterea maxime, quod per eam lacilius putabant explicari posse propagationem peccati originalis Ast non adverterunt, si haec sententia era e set lilios parentum fidelium, utpoto qui per baptismum a pereato Orig. nati jam mundati essent, non debere nascitula peceat obnoxios, eontra ae fides domu Vide λωι Part. . Mel. 3. cap. s. Art. s. Pas asa et sequis

147쪽

excepta tamen melampuchosi etiam rigenes 3 asia,

sit, docuere, animas humanas longe ante mundum conditum creatas, postmodum propter prioris viis scelera in corpora tanquam in carceres detrusas fuisse easque. quae etiam in hoc statu a scelere non abstinent, in alia coni nuo deterioris conditionis corpora statim a morte immitii ad ulteriorem poenam luendam. Atque hoc si somnium multiplicis transmigrationis animarum sim metempsy-e sis, adeo apud veteres celebratae. Inter recentiores

reiecta metempsychosi animas ab origine primi hominis omnes a Deo creatas fuisse docuit Leibniigius, atque exinde ustema harmoniae praestabilita esstnxit φ . Verum haec animarum ab antiquo creatio inprimis

nullo tundamento nititur Rationes certe quas asserunt. nullius momenti sunt. Nam et aerumnae, quibus animae

Corporibus sociatae subiiciuntur, non praesupponunt per se culpam in priori aliqua vita commissam, ita est secus eum bonitate et sapientia divina componi non possent;

et Deus, etsi novas continuo animas creet propterea non quasi nunquam quietem habens concipi debet, cum nutu unico et aeterno voluntatis suae creet omnia suo ordine meculura, quaecunque creat. Dein metempsychosis in super etiam absurda est. Nam a poena criminum qu rum nulla prorsus memoria habetur non habet rationem poenae, praesertim praeservativae, ex cujus intuitu

meiempsychosis lamen statuitur; b animae, in qu M-

148쪽

latius cimus migrare coactae stierint, o maiorem a candi occasionem ei sotalem nanciscentur ergo ei pena haec iniusti foret, ei transmigrationis in deleriora coni nu corpora nullus finis esset Demum e stabilia me- te frinosi perit essentiale discrimo inter homines et bruta, neque haec dominio nostro subjici aut illaesti

juribus naturae, in usum nostrum converti ulla rauone possentis

liaque . et naturali rationis lumino stridie se M

nihi possit de tempore reationis animae humanae est tamen non solum revelationi consonum , sed ei rationi congruum, animas humanas tum creari cum corpus adactiones villatis sufficienter mantiatum est, cum finis Drsicus animae si animare corpus, ante unionem eum eorpore autem finis nullus cognoscatur, ob quem eri

dicit Animae non sint remiae civi mrpora, ea rimur creantur, eum eorporibus infrenduntur. Atque id deducit ex exratione, quod animae vel naturale est uniri corpori vel non. Si primum ergo si in principio temporum ereatae sint animae ante unionem Deus eam in statu innaturali, i. e. cum tendenti ad istam unionem sine actuali unione, resimaisset, quod esset insipiens ex parto Dei, eum tendentia ista nullum haberet finem ante actualem unionem si secundum, i. e. si animae uni cum corpore non est naturalis, ratio istius unionis erit ergo ponenda es in uoltanta uanimae volentis uniri corpori; quod esse nequit, cum nulla ratio sit, cur aliquando velit, quod prius noluit: ne contra voluntatem, et tum unio ista esset poena, id quod rursum absurdum esse patet ex iis, quae do metem PsSchos dicta sunt. Ergo unionis istius ratio in sola voluntate Dei animam ad eam unionem ordinaniis consistet ad ML ad 0quo anima tumereatur, quando corpori infundituri c

149쪽

B viris Iaais ammos humanae. 62. Ex eapii praecedenti patet animam taminam . utpote omnis compositionis phrsicae experiem adeoque simplicem, neque materiam proprie diciam esse, neque consequenter dissolvi vel interire posse id quod contra materialisias stricte sumptos abunde sumeta et eum hi propterea tantum omnia in hoc mundo materiam dicant esse, ut exinde omnium rerum atque adeo ipsius animae humanae dissolubilitatem ei naturalem 'um corpore inieritum eruant.

Asi anima humana non solum simplex est: simplicia enim sunt etiam clementa materiae, sed est insuper sub Manda spiritualis seu spiritus, i. e. mbata Mia ab intris semietina inteIlimnia a solendi in praedita cujus proin operationes nemae element materiae simplici attribui neque per aliquem motum elementis inis extrinsecum es per quandam ut vult docia Metiri et M est . Inutuam eorum actionem et reactionem explicari, neque adeo animae bellianae ullatenus convenire possunt. Ita que hoc Capite, ut maiorialistae penitus resulantur. d monstrandum superest, animam humanam 1 substantiam non solum simplicem, sed etiam spiriirudem esse rundo dein facito Iuli 2ysam natura sua seu de se esse immorialem. Quare sit M. PROP. I. Asina mausula an s-ram mmmI-

Prob. Anima humana utpote libera Memicinium

150쪽

rantiae ex Capite primo limus Sectionis, es principium essenitaliter praediium interna activitate, ita ut ei propria et absque --su pris pii solentis emisissee ad hoc vel ad illud et quidem eum a retentia rationis se deierminare seu operari possit atqui hujusmodi principium tum 1 in se essentialiter est distinctum ab omni elemento materiae tum 2 per operationes suas essentialiter di tinctas ab omni actione et reactione elementorum materiae tum demum 3 per intellectum et voluntatem etiam ab iosa anima bellaina ergo est principium spirituale.

Prob. minor. per partes. Huiusmodi orincipium est semisister distinctum P In se ab Omni elamento materis. Elementa enim materias ex communi omnium definitione et conceptu sunt essentialiter inersia seu intrinseca aclivitate destituta, ita ut ex propria ab intrinseco determinasione clatum suum mutare nequeant, sed ad hoc indigeant principis es ciente exirinseco ergo elemensis materiae et animae humana insunt auribula essentialiter contradictoria, de que ei ipsa essentialiter distincta sunt. Auribula enim fluunt ex essensia, ex eadem autem essensia contradio toria fluere non possunt ergo anima est essentialiter distincta ab omni etiam elemenio materiae, adeoque est

viritualis. rur2 Periperationes suas essentialiter distinctas ab M.ta actione et reactione elementorum materiae. Nam lH raru Si ominime animae humanae dependent ab aci-Bet reactione materiali elementorum, deberent qua effectus exacte esse proportionatae suis causis et atqui nullatenus