Institutiones philosophiae theoreticae in usum praelectionum, Volume 2

191쪽

si. His expositis nostrum jam est, ut I Resui et unditus eversa prima senientia, lnvivi

probemus, ideas non omnes a sensibus provenire; dein

II. In diversos modos inquirentes, quibus nos ad n lionem idearum pervenire docent secundae sententiae samiores exponamus, unicam tantum ideam, nempe ideammis esse simpliciter 1 inu diate aratrino percipi, et quidem saltem reflexe, occasione sensationis qua idea rationi praelucente intellectus deinceps ouines reliquo con

evius sibi ipse efformet. Unde sit:

M. Iam vero inprimis non hena intelligitur, quid hi significet vox haeeismata vel ingenita an mens sit formata ita , ut necessario bas cogitare debeat, an Vero τοιου objectum huius ideae, quasi menti inhaereat. In utroque casu difficulter rius ideae realitas obiectiva et a realitato imius mentis distincta ostendi poterit, et systema hoc erit systema vel cartesii vel antii ad simpliciorem, ut ita loquar, expressionem rodactum, adeoque easdem etiam sere dissievitates vincendas habebit. Dein idea, iuus objectum est et os in genere seu possibile, necessario supponitideam τι esse simplieiter. Idea enim entis possibilis est idea eniis, quod eristem potest; ergo praerequirit ideam existentiae tu si seu τού esse simpliciter prius est enim nosse quid sit esse aut existere, quam nosse en em eristeri aut esse videam convenire posse, uti prius est nosse torminos, quam nosse convenientiam vel disconvenientiam terminorum. Insuper probandum restaret, quale sit esse istius entis possibilis, an esse distin tum a mente, an vero idem. Uno verbo, Cl. Auctor egregie resutat sonsistas, egregie etiam antianum systema , sed passus ulterior faciendus erat, ut hujus ideae, quam ingenitam assumit, obiectivam realitatem pro-

haret.

1 Ut hie praevi notio aecurata habeatur, quid per ideam τε esse simplieiter intelligam, animadverto, ideam σου esse simpliciter nuII tenus esse Meam σου esse generis aut generis supremi, sed esse ideamentis aissociat, cui esse simplieiter, sine ulla modi Militate adeoque sina via restrictione actu eompetat. Qua rationa ergo hum esse generim con-landi potest, cum hoc et modisseabile seu per suas disserentias specilleabitain, et non aesti existat seu non actuale aliquod esse proprium habeat, sed, an se, seu prout formaliter coneipitur, nihil solum per modum ess logiei existat in individvis eiusque notio ad formationem couceptuum adeo non merequiratur, ut contra ideae sensuales raeregustastur, ex quibus ipsiua

notio per abstraeuonem aequiratur

192쪽

82. I. R0P. I. Noa -- LMAE PER Mus Moul Prob. Illae ideae per Mnsus non arim untur, em nee proxime nec remote seu nec immediate nec mediate sensibus derivantur vel omnino derivari possunt atqui ideae plures et pridem 1 idea οὐ erasimplietur: 2 idea veri, vitari et honesu, sim etiam idea bonitatis, justitiae, sapientiae, omniumque earum persectanum, quas inoniologia i diximus simpliere, nec proximo ne remota a sensibus derivari possunt ergo. . . . Prob. Min. Praedictae ideas non possunt a sensibus d Marig. Prorima seu immediate. Quidquid enim proxime seu immediai a sensibus derivatur, debet sensus assicero et colare vel figura vel alia Flidam sensibili rasione: atqui ideae illae sive eoo eras simpliciter, sive veri ves' nessi et reliquae nullo modo sensus sic assiciunt ergo nec a sensibus immediate derivari possunt. Sed nequo possunt a sensibus derivari B. -ote seu mediate. Quidquid enim remoto seu mediate a sensibus derivatur debet ex sensasionibus educi posse ope sive abstractionis sive reflexionis sive composilionis et atqui tali modo ex se asionibus educi

1 Idea οὐ esse simplieiter. Nam quidquid per sensus percipitur, non est simpliciter esse, sed esse tale se e

Part. I. eap. 4 Pag. 211, hi persectio simplex ea esse dean tur, quae in suo conceptu merum esse vi nullum Maatae involvit, Ma Milo ullo desuetu coasis μιαι.

193쪽

ωe, i. e. ens talis Moria exiensionis, figurae, saporis vel odoris, alium demum p irietatum paucis, ena -- a duo, semens per ios limites ei notas varias cum aliis

Badipe incompatibiles ad determinatam individualitatem restrictum. Unde ita iuuis a per sensus percipimr est ena tale atqui prius

est percipi ens seu esse simpliciter, quam ens seu esse tale.

Nam omne nauale est tale perditatem aliquem et hinc Per negationem, quatenus excludit aliquod esse seu qua tenus cum esse simul involvit --sse atqui idea positiva praecedit ideam sui negativam, nec quidquam negativum concipi potest non praeconcepto positivo, cuius est negativum ergo idea οὐ esse vel enmis simpliciter praecedit ideam eo esse vel ensis rudis atqui idea, quae praecedit et praerequiritur ad ideam eoo esse vel eviis talis, ex hac nullo modo educi potest ergo idea οὐ esse simpliciter nec remote a sensibus derivari potest. Sed neque a sensibus. ne remoto quidem derivari uossunt 2 Idea veri vel pulchri et honesti omniumque e sectiomun simplicium. Nam H Quidquid per sensus veri e pulchri sapIens aut justam percipitur, percipitur qua Verum, pulchrum, Sapiens et iusium tale ergo praesupponit ideam vernatis, Pulchritudinis, sapientiae, vel justitiae simpliciter sumptae. Ei vero sicut de eo esse talis est negativa, quia non continet omne esse; sic idea veri vel pulchri talis est negativa, quia non continet omne verum vel pulchruma ergo nec eoncipi potest non praeconcepta idea veri vel pulchri

simplicuer ergo nec hor ab illa ullo modo derivari

194쪽

hytaienus solum aliquid verum aut pulchrum . sapiens aut justum dicere possumus, quatenus cognoscimus, illud cum idea veritatis aut pulchritudinis, sapientiae aut justitiae esse conforme. Nam cum aliquid dico verum aut pulchrum, judico Datqui ad omne judicium requiruntur saruiem duae ideae, de quarum inter se conformitate vel di formitate pronuntietur ergo in casu posti requiritur idea veri vel pulchri normalis, quacum comparem et juxta quam dijudicem omne verum vel pulchrum. Porro haec idea normalis veri vel pulchri non potest derivari ex vero Vel pulchro per sensus percepi ; quia inprimis , ut dixi, omne Verum vel pulchrum per sensus perceptui ijuxta illam ideam dijudicamus dein quia omne enim Vel pulchrum per sensus perceptum est verum vel pulchrum sale, juxta quod consequenter alia vera vel pulchra etiam talia dijudicari non possunt; et demum quia experientia teste ipsa exemplaria veri vel pulchri talis nobis proposita iuxta originariam aliquam ideam dijudicamus. Quam in rem jam nlius animadvertit .quemvis in se experiri, se. tametsilaliquis ut exemplar virtutis sibi proponatuis, veram virtutis et originariam ideam nihilominus in se habere, et juxta hanc etiam datum exemplar comparare et judicare. Ergo idea veri vel pulchri simpliciter a sensibus non de vatur. Eodem modo ratiocinari licei de idea honesialis et virtutis, bonitalis et sapientiae omniumque persectionum simplicium. H Si idea ista a sensibus provenirent, non haheretur persecta consormitas et identilas earum apud Omnes h mines. Nam non omnes homines easdem perceptiones sensuales habent atqui circa verum vel peschrum etc. simpliciter omnes conveniunt, est in iudiciis de vero vel

195쪽

pulchro eic per sensus percepi saepe quam maxime di cordent : ergo ideae uiae a sensibus nullo modo derivari Possunt. 83. x hac proposition sic si ista sumienter iam elucet, ideam . esse simplieuer omiumque persecti num simplicium per sensus non acquiri adeoque axiumst illud inin est in Mellectu, quod prius non fuerit iu--ου, prout Verba sonant, omnino salsum, et hoc tantum Sensu verum esse , nihil esse in intellectu, quod, uti mum essem percipiatur, non indigeat sensatione aliqua tanquam occasione , sed non tanquam causa percepilanis aut etiam reflexae. Ergo admittenda erit sententia 84. II. Eorum, qui ideas intellectivas seu rerum latet Iobilium docent immediaiae in raιione fundari. Seu amente sine medi sensuum percipi Αst hic nova quaesiis eSi nempe quomodo ei quasnam ideas mens sic immediato percipiat. Quatuor autem principue circa hoc sunt opiniones, quarum 1 Contendit, mentem ipsam habere vim et activitatem

'tendi ideas, et quidem rerum tantum intelligibilium juxta Arnaldum Doctorem Sorbonicum 1ὶ omnium omnino rerum juxta ichte η. Prior contra ali

branche acriter defendita perceptiones ex natura sua esse objeciorum repraesentatrices et quamvis simplicissimas in se . posse tamen easdem per abstractionem considerari Bise ui perceptiones quatenus percipiunt, sive ut obiecta Perceptionum quatenus percipiuntur. Posterior ero

196쪽

docet,et ego absoluaretivitate ponere primo seipsum, estiis natura necessitante etiam no ego, in quod quis impi gens habeat conscientiam sui sibi essentialem. Per non-υο intelli Liuium universum praeter suum es o ij. 2 mest, animam humanam essentialiter ac proin perpetuo cogitare. Unde dicunt, eam statim ab tartu suo quibusdam ideis informari, seu habere, uti loquuntur, semisi invias vel ingenuas. Hujus sententia est Desea εα η Bosmet Feneson et omnes carissimi. Ideae viso istas innata juxta ipsos non sunt reflexae, sed directas ei moro habituum consopitae delitescunt in mente, donee

n ouales ideas cariesius tanquam innatas assumat, et generatim totam idearum divisonem ipso Mevissimo rapiat pari. H. E M. LIV Me modo

resumit me respondere poteris, me per vocem DEAE intelligere. γιι quid in cogitatione nostra versari potest, triavis illius genera distinaciae: nempe quaedam uia Mummisa, qualis est idea, quam de sole viam habemus; alia FAMAE MFAoma, in quarum numerum referri potere idea, quam de asia astronomi ratioianatione sua vulpo formant alia dem quent Tah ut idea Dei mentis, Orporis, tria uti, et generaliter Omnes, quae aliquias essentia veras, immutabiles et Oetemus repraesentant. Nomenisaque idearum innatarum a Cartesio quidem venit systema tamen ut rum idearum, sicut a multis eius Nectatoribus exponitur, non videtur sensu Gartesii respondere, uti mox videbimus.

197쪽

Meederite alien ue mellata sive inteme per oratiouem ela. sive externe per impressiones corporum, sermonem -- minum etc., evolvantur ac menti praesentes fiant.

3 Esi Eansii 1ὶ qui ex lactione Humi animadve

tens, ex empirismo seu ex ea doctrina, quae omnes cognitiones nostras a sensibus derivat, scepticismum legitime deduci, ui hunc subterfugeret, ita ratiocinatus est cognitiones nostrae non veniunt omnimode ab hecto ergvsallam partim veniunt a minecto Atque hinc docuit ideas nostras constare duobus quasi elementis quorum alterum ou sensum pertineat, et id materiam, alterum ad inultis sum, ei id formam cognitionum nostrarum vocabat. Formae itaque sunt id in mente per quod materiam per sensus datam determinato quodam modo concipere debet. Utaniem delegerei, quaenam sint isti 'rmo mentis, ipsam facultatem cognoscitivam mensis humanae, quae juxta ipsumco lati sem uitate, inmellectu ei σιω- anal si Bubjecit, et sequentes sere conclusiones deduxit: Hi ad sensualitatem sensus externum ei iniemum 1Bnimadvertit, sensationes nostras referri a nobis vel in πα-m aliquod vel in tempus, vel in utrumque sim Unde deduxit, insitas nobis a priori esse formas pruri et is oris, easque formas aenaualitiai vocabat, eo quod sint leges neeessariae juxta quas mens res sensibila n eessario percipit ut extra se ipsam ei extra se mutuo Mabias ei sibi succemi M.

blae ad intellectum animadvertit, per sensationes solas nondum conceptum pomis dictum haberi ad concep-

198쪽

tum enim requiri audicium, saltem implicitum. Quaenam aulam sini formae meniis ad iudicium formandum nece Sarim, ex analysi judiciorum nostrorum ita sere deduxit ri Quidquid concipimus, concipimus sub ratione unius

aui muliorum aut totius, ut adeo omne nostrum judicium si singulare mi particulare aut uniuersales unde formausANTITATIs, sub qua conlinentur unitas, pluralitas , Dialitas.

2 Praeterea quodvis nostrum iudicium est aut olrmans aui negans, aut insinitum, indesinitum, seu in quo negatio non copulam , sed Vel subjectum vel praedaeium assicii in vinde formaudAMTATis, sub qua continentur asmatis, negatis limitatis. 3 Insuper in quovis nostro iudicio praedicatum subjecto tribuitur vel absolute, vel hypotheside, vel ita ut qualo praedicatum tribuatur . non indicetur, V. g. corpus aut solidum est aut liquidum aut fluidum ergo omne judicium est vel eategorioum vel hypotheticum vel disjunctisum; unde forma

RELATIONI . sub qua continentur substantia , causal tas, simultanestas.

Hiemum omne iudicium est problematteum aut asεσ-torium aut neeessarium. Sic in hoc ratiocinio : si corpus grave est sublato sulcro cadit atqui corpus est grave ergo sublato sulcro cadii: Major est iudicium problema sicum, quia in eo gravitas speciaturiantum ut possibilis Minor assertoriumn Conclusio necessarium ; unde forma NODALITATis, sub qua conlinentur possibilito' πιειm

199쪽

Atque quatuor has formas quodvis iudicium nostrum necessario participat. Ita hoc judicium: Omnia Orpora

sunt gravia, secundum quanιitatem est uniuersiam; secum dum qualitatem QArmans secundum relationem eates ricum, et secundum modalitatem assertorium. Ergo in lallectus, ut judicare adeoque ut concipere possit, nece

sario a priori sibi insitas habere debet illas formas ianquam leges, sine quibus impossibile est judicium. Dico intellectus debet illas formas sibi inditas habere a priori, quia

haes mae, quas vocat eategorias intellaetas , quatenus transcendentales seu applicabiles ad omnis generis objecta. juxta Mntium non sunt in objecto sensibili ero nec experiensia seu per sensus acquiri possunt ergo sunt in subjecto tanquam totidem modi necessarii, sub quibus i tellectus materiam a sensu datam per conceptum quasi formet, superadditis ex se formis. diuoad rationem animadvertit, eam habere ideas entis absoliui ultimi primipii et absolviae totalitatis , quas ipsa, utpote lacultas ratiocinandi, sibi ex conceptibus formasset vi principiorum inhaerentiae, ausalitatis et mmmuniea tionis. Itaque iuxta Mnsum anima ideas nec ipsa emit, nee obieci earum quasi intra mentem obversantia seu ideas objeciive sumpla innatas habet, sed ipsa mens ita ex natura sua necessario constitula est, ut, quemadmo dum anima v. g. per oculum interio morbo assecium necessario omnia flava videret quia res nullas alio medio quam hujusmodi oculo videre posset, ita ipsa res omnes sub praedictis formis necessario concipiat.

Unde etiam juxta Mnlium anima qualitates qua ipsis rastu proprias cognoscit massas, existentim vero ei

200쪽

inreusam reia ι--rum tantum re n. quae per Mn- malitatem dantur atque has ipsas solum ita, ut relata ad cognitionem nostram sint m x, i. s. quantitas in Diuiae quia tota formulis cognitio formatur per supera Mias a mente formas, quatenus mens illud x necessario oncipit ut unum aut multiplex possibile vel necessa

rium eici lymo fruemale quivis lacile videt adeo non 'Miari Mepilaismo, ut illud contra directe ad eum

ducat. 4 Demum sententia est forum, qui dicunt, Meam triam, nempe ideam του esse simplieiter immediais a m νω- μνοψέ, et quidem, sinem restem se Nisa --io s. Hac autem idea praelucente intellecium dein formare eone tua me sensurias eo lectendo sub unam cientia sensationem cum idea οὐ esse, sive atricis dictos per abstractionem ex conceptibus sensualibus. Haec igitur senientia, cui ei nos adhaeremus ideas rerum in lalligibilium nec ab anima essici, nec proprie innatas. nec vero tanquam lamas quasdam animo inhaerentes

lyMerito contratam praeposteram philosophandi methodum inmmum-