Institutiones philosophiae theoreticae in usum praelectionum, Volume 2

371쪽

ox Melis in ense insiliis sine onslatis mutassono varius concipi aliquatenus potest, et ema quidem. B. Μή quoad 2''memb. Posset res novas velle in tempore, quin mutaretur, praeeis ratione immistabilitaris, C. Maj. Ratione sapiensiae, constantia eici N. N. Inst. 4' Terminatio, quatenus est libera , debet Deo esse interna atqui ex dictis terminatio tantum externe

sumpta esse libera ς προ---- R. B. Maj. Terminatio eo rete sumpta, i. e. actus terminans debet Deo esse internus, C. Maj. Terminatio abstraete sumpta, N. Maj. ei hinc Min. Non enim tantum terminatio abstracte sumpta est libera, sed actus Dei, seu summum esse includit in se ui sine sui,

talione vel nova actuatione possit terminare in hoc vel in illud, adeoque interne velle hoc vel illud. Sed haec dixisse sussiciat Modum unum ostendimus, quo immutabilitas Dei cum eius liberiale concilietire. Quodsi nos imbecilli nostro ingenio aliquem aliquatenus modum perspiciamus duo haec attribula sibi mutuo con ciliandi quidni Deus, cujus insinii est sapientia.

Harari potest. Etenim aetus visionis physi mihi utiqua novae entitatis aequirit, cum ex duobus objectis persecte similibus unum potius , quam alterum oeul oxhibetur, sed mutatio Omnis est in diversitate respectus, quem visio illa v. g. nunc habet in A, loco in A'. Est tamen visio illa, ut eum D. Thom loquar, ad utrumlibet adeoque intrinsem libera, quia dum respici Α, ita illud respieit, ut respectus iste non sit necessario in ci tentus, sed possit sine mutatione nutatis intrinsecae respicere etiam M. Ergo entitas istius visionis phrsicae intrinsece eadem manet, sive respiciat A sive x, quia utrumlibet respiciat, ita respicit, ut alterum respieera valeat, ergo sive respiciat A sive A semper habet entitatem non necem vicina potius, quam in E respicientem, sed ad utrumlibet aequabilem adeoque liberam siue intrinseea potentialitate vel mutabilitatoria suo Malalamo.

372쪽

Mios mo/os mullos nobis quidem ignotos ipso habeat, quibus minus suam divina liboetas cum immutatililale non eoncilietur solum, sed prorsus ita identificetur ut absolui immutabilitae necessario summam liberialem, si absoluta libertas summam immutabilitatem necem ri o involvat Tutque adeo absolui liberias sit ipsa a soluta immutabilitas, et absoluta immutabilitas absoluta libertast mmcmus DB bonitate A.

39 sonum dicimus quod persectum est rasex

vero distinguitur iamstas naturalis, sementitas; moraIA. seu sanctitas et respectiva seu beneficentia. Itaque Deus eri summe bonus, si triplicem hanc bonitatem in summo gradu possidet unde 160. R0P. I. DEm di s u Boms m in Psm HABET

Prob. 0mnis persectio est bonitas in se consensus a tem plurium persectionum in enle est bonitas ensis eiu que niuas l), ergo si omnes persectiones persectissime

consentiani in aliquo enio, erii en illud obsoluto b nim sine ulla malitia metaphrsica, seu determinatione negativa atqui Deus habet omnes persectiones possi Mes vipes infiniis persecius, et hae persectiones itaeonsentiunt videntificentur φὶ ergo est absolutea anus in M. il inlat Pari L cap. 4 Pag. - et seqq. a Theodiem feet. H. cap. 3. De simplicit Dei. Par. 312 et seqq.

373쪽

Prob. Bonitas moralis seu sanctitas est consensus actionum liberarum eniis cum ejusdem ensis bonitatem turali ergo sumne sanctum illud ens erit, cujus omnes actiones liberae cum naturali bonitate persectissime consentiunt atqui actiones Dei liberae omnes persectissime consensiunt cum smma eius bonitate naturali ergo Prob. Min. Si vel minima actio Dei libera non consantiret cum summa ejus bonitate naturali adeoque cum omnibus auribulis intellectu, sapientia etc. Deus esset eapax desocius saltem accidentalis r atqui hujusmodi de secti, Deus capax non est ergo omnes actiones Dei liberae persectissime consentiunt cum ejus bonitate naturali atqui ita consensunt per ipsam Dei essentiam ergo Deus per essentiam suam es Summe sancius. COROL. Ergo i sanctitatis suae Deus, etsi liber sit ad creandum Vel non creandum, tamen posito decreto cre sonis , suam voluntatem sive antecedentem sive consequentem , sive positivam sim negativam conformared et regulis sapientiae suae, adeoque in benefaciendo creaturis suis in individuo non potest solam Onitatem suam respectivam respicere, sed necesse est, ut actiones eius liberae cum caeleris om us Miributis con sentiant.162. Bonitas respectiva rei propensis quaedam adiri movendam veram aliorum elicitatem, seu uii alii v iunt , est pro titudo οἰ-tatis ad promovendum verum

aliorum bonum. Itaque bonitas respectiva erit absolute

374쪽

summa, si quae voluntas ad bona pro capacitate unius- .eriusque conserendacii prompta est, ut promptior esse non possit. Quare considerari debet tum in se se prouies in subiecto illam habente , tum relate ad terminum, seu prout esse potest in subiecio recipiente ; unde sit r163. R . III. DEvs Es s in BENEFIoes , EG Allo

Prob. 1 Ille est summe et essentialiter beneficus in se, qui habet voluntatem ita necessario constitutam ad Mendum bonum aliorum, ut agere in aliquid a se ει- flinctum absolute non Ohsit, quin illi bonum conserat: atqui Deus ita intrinseca et essentiali voluntate est co stitutus, ui agere ad extra non possit, quin hoc ipso rei creandae existentiam et omnia bona. quae existentiam consequuntur, tribuat ergo Deus est essentialiter ben seus in se 14.2 ' Behescentia seu bonitas respectiva non cheneticis, aed priueipue a conditione benefacientis respectu illius, eui benefacit, repetenda et dijudicanda est ut scilicete major sit beneficentia quo minus est debitum bene-saciendi 2 . Unde ita. Beneficentio seu bonitas res

l Blmili retione argumentaturi Thouia contismi. Lib. U. cap. lR ' 4 dieo et Deus non si agit, quota sua actione aliquid acquiras, sud actione aliquid largiatur . quia non est in potensio, ui aliquid aequirere possit, ea mium in actu perseeto, eae quo potest aliquid eilargiri. la Si sana homo quidam nullo eognationis, grati animi es alio quo em que ineuis tibi eomunetus, plus bonitatis erga te ostendit, si tertiam bonorum suorum partem tibi deleget, quam si debitor tuus totam suam fortunam, quam tibi debet, tibi reapso transeribat tanto maos, si homo ille primideret ingratum tuum erga se animum et ahmum sui 'ni erga

se ipsum diraetum. Applicatio ad Dei erga nos homines henelloentiam valet.

375쪽

1' in se spectata es in ratione inversa debili benefaciendi atqui Deus, utpote ens a se et absolute independens 1l, ex essentia sua necessario infinite et iis dista ab omni debito erga quidcunque, ut ne concipi quidem possit alicui antecedenter aliquid deberes ergo

agere ad extra et creare vel minimum non potest, quin infinitam, non quidem in essectu, sed in se specialam, beneficentiam exhibeat, adeoque ex essentia sua est necessario insinite beneficus in se.

3 Beneficentia est persectio in homine iniqui Deo in gradu infinito iribuendum est, quidquid persectionis

est in creaturisu ergo es infinite beneficus in se. Sc L. Beneficentiam relate ad terminum non posse esse infinitam patet ex eo, quod nulla creatura possit habere infinitam recipiendi capacitatem. Imo potest Deus. in possiesi, quod vini creaturas beatitudinem proprio etiam conatu ei libere acquirere, iis, qui libere eam non acquirunt, salva sua beneficensi nullam vel minorem quam cujus p sice capaces esseni, beatitudinem con--re, non quidem voluntate antecedenti, sed cons quenti, exigente id iustitia, sapientia et sanctitate divina. ARTICULUS m. De iustitia et miserisordia Dei. 164. IusTITIA generatim sumpta communiter definitur : Volumitas tribuendi unicuique suum M. Mi haredesinitio justitiae proprio sensu Deo non conVenit, cum nemo ius ulliam proprio dictum in Deum habeat Ii

it Theodioed seel. II. eap. l. De indepentientia Dei Pag. 310 et seqq.

376쪽

pientia sanete astemperata quatenus nimirum dum bonus est erga aliquos, bonus esse non cesse erga alios; ric princeps eae bonita te vult ex una parte tranquillitatem subditorum, ex altera neminem puniri sapientia vero ipsi ostendit, non punire maleficum esse aperire viam omnibus sceleribus atque adeo tranquillitatem comm nem subvertere: unde bonitas exigii, ut puniat malefico ne bonus esse esset erga bonos ast ita tamen ut ex dictamine sanctitatis ita bonus sit erga bonos, ut non fiat malus erga maleficos, adeoque ne ila puniat errantes ad reliquos terrendos, ut poena excedat crimen delinguentis. Itaque erit summa et absoluta justitia, si bonitas cum sapientia et sanctitale sit persecte attemperata, quibus pos lis sit: 165 PR0P. I. DEM EM INFINIT IUSTss.

Prob. Ille est iusnile justus, qui habet infinitam h

nitatem respectivam, infinitam sapientiam et sanctitatem: atqui Deus per essentiam suam est infinite bonus, Sapiens et Sanctus, ut supra demonstratum est ergo est etiam infinite iustus per essentiam suam. 166. MisEniconDi est prompta coluntas amovenda et impediendi vera aliorum mala. Unde 167. R0Ρ. II. DEds Es sUMME MISERIcons. Prob. ' Qui veram aliorum elicitatem promo erestudet, quod bonitalis respectivae est, is sane etiam vera aliorum mala, utpote verae elicitatis subversiva, impedire vel amovere vult, quod est misericordiae; erg0 miseric0rdia est pars bonitalis respectivae : atqui

377쪽

Deus habe bonitatem respectivam infinitan et quidem

per essentiam ergo per essentiani est etiam infimio missericors l). Ei vero

st in variae diminuatas ire bonitalem et mis eordiam mel, quae

maxime ex malo poenae aeternae ortum ducant, hic breviter attingantur, int eam ob octionem et ad unteum responsum eontrahimus ea, quae supra See II cap. 1 de ima Dei Pag. 296 et seqq. luso tracta imus Scilicet Deus ala bisaiae tali vel non Druit emeedere Meriouem, e comoessa δειώ e debuit mredere gratias eramees, ut nemo damnaretur. Ad quod ita respondemus: Deus salv1 bonitate non solum potuit creare, sed ereatione etiam maximam honitatem mani lavit. Vide eap. praeced. De bonitate Dei respe vult prohationes duas priores. Ast Deus si creat, necessario debet operi

praestituero tanquam finem gloriam suam extrinseram seu manilanationem divinarum suarum persectionum , adeoque creare ens rationale seuens intelligens, ut istae perlactiones manifestentur. Cosmol Pag. 89 et pag. sa.)ans vero intelligens est necessario liberum, Paves Rat Pag. 1 notam ora Thom et in nostri synopsi et quidem, utpote creatume oonsequenter finitum, ii rem Mertate finia adeoque cum possibilitata in iis comuncia. Ergo H Deus salva sua bonitate potin eo edere MereMenh, et quidem eum possibilitato ab iis comunctam cum secus a creare quidem adeoquo nullam bonitatem respectivam exhibere posset. Imo libertas humana ea est, quae sola compleat hominis beatitudinem AstH Deus eo eua liberinis non debes aeti non ιμα- impedire eisma ammiratiis em citas, et quidema με- eae parie ereat aera m quarum natura, utpote finita, potius abusum possibilem domo exigit meque eae natura boni est divisae, lire QSolutae, utpote quae includit necessario Iibertatem in omnibus operibus ad extra et sive respectivin. utpote quae non potest ad extra et in e et infinita esse. Quemadmodum enim potentia Dei, utut infinita in se, non potest tmen infinitum opus producere, ut adeo ipsi non restet, nisi vel nihil vel aliquid finitum creare: ita etiam bonitas Dei respectiva, utut influita in se, non potest tamen hominem ad summum possibilem gradum persectionis et beatititudinis evehere, ut adeo et bonitati divinae non restet, nisi veI hominem omnino non creare, vel eum destinare ad gradum aliquem persectionis finitum. Ergo sicuti omnipotentiae divinae nemo vitio vertit, si mundum inhoe potius, quam alio gradu nitudinis ereet, adeoque hoc potius quam alio modo velit eum ad sinem ultimum creationis l. e. ad manilastalionem divinarum persectionum tondere, ita a pari non est desectus animi, in ho-nitate divini, si hominem tu hoc potius, quam alio gradu persectionis

378쪽

2 D- novit omnia mala et potest illa amovere vel impedire; ergo nisi reipsa amoveat, inme bonus dici nequit, nisi tamen, ne aliis noceat si , necessario debeat ea non impedire. 68. COROL. Ergo ' Deus nec ad manifestandam suam justitiam, nec ulla alia de causa potest velle peccatum aut voluntate antecedenti peccatoris mortem ait

men misericordiae non opponitur, ut peccatum negativa

eonstituat, adeoque et ipsum hoc potius, quam alio modo ad finem uuiis mum totius creationis velit concurrere. Sicut enim, me potentia divina mundum in hoc potius gradu finitudinis, quam in alio creet, ratio vita nulla concipi potest, quam liberrima Dei voluntas it a pari, cur bonitas divina inter finitos gradus persectionis et beatitudinis, qui soli sunt illi possibiles, pro homine hunc potius, quam illum eligat, ratio nulla datur, quam liberrima Dei voluntas Id adeo elucet ex ipsi intrinseta n tur beneficentiae, quae, ut beneficentia sit, Iibera sit oportet. Bene elum enim est id, quod quis ita dat, ut ei etiam liceat non dare ut recte adnotat Seneca Lib. I. cap. 19. De beneflciis. Hinc fit, ut ei solum

benefico, qui libere possit beneficium negare, uos etiam sentiamus obligatos ad gratum animum exhibendum; et vero, quod necessario agit, uti'. g. curru atmodynamico, qui nos euissima ab uno laco in alterum transfert, repugnat gratias referre. Pari ratione argumentari liret de misericordia mei, quae ad eius bonit tem respectivam pertinet. Namque etiam misericordia Dei, utut infinita In se, non potest tamen ad extra omne malum a creatura tollere; siquiadem omnis desecius ulterioris gradus persectionis et beatitudinis sit m Ium, omnem autem desectum persectionis et Matitudinis Deus Me ipso tollere nequeat, quod non possit creaturam unam produeero instesiam. Ergo non restat misericordii divinae, quam inter varios gradus malarum. quibus creaturas assici necessarium est, seu, quod in idem recidit, inter varios possibila grastus persectionis et beatitudiuis eum , quem libere voluerit, eligere et ut adeo etiam misericordia sit necessario libera ad extra, ita tamen, ut in exercitio actuali dirigatur sanctitate ex un1 et sapientii ex altera paria ad omnia coordinanda ad finem huic mundo prie reliquis mundis possibilihus electo libere praefixum. Undo jam sive coronarium subnexum, sive responsa ad objectiones sequentes facile intelligentur.

l Videra. 16 de justiti1 Dei; unda elueescit, ordinem in hoc mundosore nullum, adeoque nec Deum vere bonum erga bonos et optimos quosque, si certum hominibus esset omnibus, quantum is multa et magna seclara et erimina eommisissent, semper a Deo esse Parcendum.

379쪽

permittat aui uiis Elam peccatoris in Iuntate eonsequenti velit, si haec mala non impediendo in particularibus misericordia major ac bonitas universalitati hominum contingat. Unde potuit Deus velle, ut homines per conatus proprios et liberos eatitudinem assequantur, quia sic

majus bonum est, licet praeviderit multos esse perii ros 2 Deris ex se pronus est ad parcendum peccatori etiam maximo, et misericordiae est, aliquibus per media efficacia ad poenitentiam reductis reapse parcere, licet non teneatur haec media dare ulli in particulari imo nisi sanctitas et sapientia vetarent, vi misericordiae solius seorsim specialde omnes inuarentur. Diccsτ 1 Si Deus sit misericors, non intelligitur, cur Deus hunc ordinem elegerit, in quo tot pereunt: ergo non est misericors. R. V. Ant ordo enim iste talis est, ui summa in eo eluceat sapientia, justitia, sanctitas, bonitas ac miser cordia, qua non solum multi peccatores adicentientiam reducuntur, multi justi a peccato praeservantur, sed omnes obtinent gratias vere sufficientes sive ad se praeservando a peccato , Sive ad resipiscendum post peccatum ergo iste ordo est ordo, in quo Deus suam bonit tem et misericordiam exercere potest, etsi modo sinito nullus autem ordo est, in quo infinito modo retalo ad terminum suam bonitatem Deus manifestare potuisset;

ergo cum nonnisi siniti modi possibiles sint, Deus, queminior illos eligat, liber est, adeoque potuit et hunc praesentem ordinem eligere, elegi autem, ut suam exe eeret liberialem. Dicunt: ' Cur ergo inter cadentes Deus aliquos et uialios in peccato relinquit '

380쪽

R. Quia, ibi sanctitas et inplenilcm non opponit,

agit misericordia iam vero bono publico et ordini pra

electo non nocet, adeoque sapientiae et sanctitati non opponitur', ut aliquibus parcat, noceret vero, si pare re omnibus nec propterea illi, quibus non parcii, comqueri possimi, quia omnes digni sunt poena. ARTICULUS IV. De Omnipotentia Dei 169. DuxiPOTENTIA est is reducendi ad aerateginam. quidquid in se nullam in lait repugnantiam, seu vis omnis eae nihilo solaque toluntatis nutu es eiendi Prior definitio e plicite solam vim creandi, posterior vero printerea vim producendi ad extra esseclus quoscunque sive naturales sive supernaturales denotat, adeoque plura divina Omnipotentiae attributa, uti conservationem rerum, Dei ad actiones creatur concursum etc. complectitur. Quo sensu sit 170. PROP. I. DE AEsT OMNIPoram.

Prob. Diotentia seu vis agendi est persectio em et in Deo si oportet: sed quidquid in Deo est, si infinitum ergo ei potentia in Deo est infinita sive emit tine, ut non si potentia determinabilis ad actum, sed totus actus, et potentia Vocetur tantum respectu liber iniis iendendi seu terminandi sive quoad modum vendi, ut opus non habeat materia ulla aut instrumento sim quoad objectim, ut nullo objeciorum vel persectionum preductarum numero insinita divinae esωntiae participabilitas seu viritis inauriatur, adeoque Deus est omninpolens.