Institutiones philosophiae theoreticae in usum praelectionum, Volume 2

391쪽

osarei et Iimen ad omnes actiones creaturae alio natis immediai concurrit, concurrit cliam ad actionem peccaminosam atqui hoc est absurdum, ergo. R. D. U. Concurrit ad actionem peccaminosam, qua actionem physicam, quae in se bona ei reale quid esto C. Muj. ua actionem peccaminosam , quatenus deficii a

regula moralitatis , N. Q. Nam inprimis conservando vim inter duo alterutrum eligendi Deus relinquit peccatum possibile, quod non repugnat ast ad peccatum ipsum non magis concurrit, quam pater ad peccatum filii, quem genuit et nutrit. Deinde etiam, qua principium obiecti um cognitionis ei volnionis oncurrens immedias adactionem ipsam quas sicam, non magis concurrit adactum qua peccaminosum , quam Iumen, qu principium obiectivum visionis phrsicae concurrit ad aspectum turpem , praecise qua turpem quia scilicet, sicut visioph7sica, ut actio pi sica in se bona, pro iermino haberapoles obiectum aliquod pium aeque ac turpe pro libera electione videntis, ita cognitio aliqua vel volitio, ut aclio Drsica in se eliam ipsa bona, pro termino habere potest iecium aliquod ad legem moralitatis coordinatum vel

non o dinatum pro libera electione cognoscensis vel volentis. - Demum auctor peccati ille est, cujus volun-kglo, omnia reliqua moventia moveat, adeoque omnes motus eorum etiam ipsum cum intermediis moventibus causet ita Deus et res et vires rerum seu res secundum proprias cujusque formas creans easdemque conser ans, omnia, quae ab ipsis causantur, etiam ipse qua prima causa seu primum

agens cum ipsis causis intermediis causat. Unde dein, ut idem D. Thoma advertit Coni gent. Lib. III. Cap. 70 in fine e Palat, quod non sic idem eo mis causae naturali et divisse virtuti astribuitur, quasi partim a Deo et partim a naturali agente flat, sed totus ab utroque secundum alium modum: seu idem eletus totus attribuitur instrumento et priseipali ageiai etiam totuδ.

392쪽

iale peccatum existim qui nempe vel peccatum Iare ad- miilii vel moraliter ad illud concurrit: si Deus non moraliter, sedi sic tantum ad peccatum concurrit, neq'e concursui sic peccatum libere admittit, cum concumsus hic non sit necessario connexu cum peccato. ARTICULUS V. se providentia Dei. 77. novis Tic a praesidere desinui potest lantas sapienter disponens a dirigens ordinem mediorum ad finem. Usu nonnihil disseri a Dubematione providentia enim proprie est uti divina, quae ameta disponit: gubematis vero ea eraeutis isse dispositionis; sed amo bis providentia hic usurpatur, prout simul exprimit rationem disponentem ac dispositionis executionemri usi eandem etiam explicat S. homas 1ὶ Contra providentiam sic sumptam insurrexerunt olim

Epicurae N et Stoici 3 , insurgunt hodiedum deisiae

plurimi, qui supremum judicem reformidanies negant Deo curae esse res humanas. Contra quos sit: 178. R3. Eus Es wMMA PROVIDUs Prob. 1 'Eniis intelligentis est non agere nisi propter 'rim aliquem: sed quivere vuli finem, necessario vult etiam

media ad sinem ergo ensis intelligentis est elis medias1ὶ Part. I. Quaest M. Art. Ladasa Quorum unum ita inducit loquentem Cleoro, De nat.Deor. Iab. I. . M. Imposuistis ervicibus nostris emptismum domorun, quem die. re noctea timeremus; quis erum non timecit omnia providensem e mota tem et animadvertentem et omnia ad oe pertinere putantem, curiorim αμ-- negotii Deum a Vide ciceron. De nat. Deor. Lib. 3

393쪽

ua finem. Atqui media non sunt media ad sinem gen medii rationem pon habent, nisi disposita ac directa sint ad

sinis consecutionem ero entis intelligeniis est disponere ac dirigere media ad finis eo eciuionem. Atqui nullumens creatum in mundo est aut esse potest, quantuinis minimum, quod a Deo non sit creatum adinem es quem, eo ipso, quod creatum sit a Deo enie intelligentissimo, quod non potest non intelligenter creare de que ad finem aliquem creare ergo nullum est ens

quod a Deo disponi ac dirigi ad finem non debeat, ade que non reipsa ad finem disponatur ac dirigatur atqui providentia est dispositio et directio mediorum ad finem;

ergo Deus est summe providus. 2 Si Deus omnibus rebus creatis non providet, Vel est, quia rarit, Vel quia non potest, vel quia non ultraiqui, non, quia nescit est enim omniscius ei sapientissimus non, quia non potest et est enim omnipotens non, quia non It nam si qua de causa id nollet, maxime ut aiunt, quia eum dedeceret atqui Deum non magis dedecet operibus ms providere, quam ea creare, imo contra dedeceret Deum rebus a se creatis non providere.

Ut enim ait S. Ambrosius 1 Ouis operator negligat

operis sui euram 8 Quis deserat aut destit-t, quod ipsam endum putavit 7 Si injuria est non regere, nonne ---io est injuria fecisse et non curare 'Ergo cum Deus res quaslibet creavit, et quidem , prout eas habere voluit. eremit, necesse est, ut illis etiam provideat. Argumenta alia desumi possunt ex ordine mundi tum physico tum morali, ex consensu popuIOmim ete. η.

394쪽

79. M. t si Deus dirigit omnia ad sinem ergo ei

peccatum et hominem peccantem dirigit ad manifesta dam suam iustitiam Datqui si Deus peccatum ei hominem peccantem dirigit ad finem' vult peccatum et hominem

precantemui medium ad finem, quod repugnat ergo. . . . R. r. m . . Mis. Deus est peccatum et peccatorem ut medium voluntate consequente liberam hominis determinationem ad peccatum, C. Min. Voluntate ante-eedente N. Min. Utique etiam peccatum dirigit Deus ad finem generalem, postio quod existat. Anicecatum non est necessarium medium ad manifestationem tu uitae Iiaque Deus nec peccatum, nec manifestationem justitiae suae per peccatum, nec peccatoris damnationem vult uoluntate anteeedenti, sed solum voluntate consequenti, posito nimirum peccato ei peccatoris morie in peccato.

Id vero non repugnat nam iussilia manifestatio per rigorem poenae a libera hominis voluntate determinatur, quatenus recusando Deum libere glorificare iuxta finem hominis, Deus, qui fine suo frustrari nequii, ex malo, quod non vult, scii eruere bonum manifestando jusi ilam suam per poenam peccatoris, ita ui homo negando gloriam, quam Deo debet, quando se ut ema tionale non ostendit, satiem aliis manifestare debeat Dei altributa, et cum noluerit libere, jam cogatur gloriam Deo reddere ei sic ad finem mundi generalem concur

rere.

I. 2 Saltem providentia lini libertatem hominum.

395쪽

0uod enim Deus vult, hoe insallibiliter laturum retiatqui Deus vult, ut omnia juxta suam dispositionem

fiant; er ....

R. N. Int. Ad prob. B. Maj. Quod Deus vult, i lassibiliter futurum est se necessario e libere, C. MasSemper necessario, N. Maj. et par. D. Min. N. Cons. Deus enim vult, ut alia libere, alia necessario eveniant in mundo. Nempe per providentiam generalem vult, ut omnia ad gloriam suam endant ast in dirigendis ent hus ad hunc finem generalem sequitur naturam dirige dorum, adeoque per providentiam specialem vult, ut enita irrationalia ad finem tendant necessario cum vero entibus rationalibus liberialem concesserit adeoque velit, ut finem alligant libere, secundum eorum naturam disponit ea ita, ut qualiscunque sit usus libcrialis, ultimum erealionis finem, i. e. gloriam suam extrinsecam obtineat. Verbo : Deus enita libera voluntate conditionala disponit ea ratione, ut per ipsa semper finem creationis assequatur, V. g. Titius me gloriscabit per suam beatitudinem, si bene utatur liberiale et id est, quod vult Deus ei ad quod impellit motivis propositis voluntate antecedentea late ad omnes homines Titius me glorificabit per aeter nam suam infelicitatem, si male utatur sua liberiale ei hunc modum glorificationis non vult Deus nisi voluntataeonsequente. '

OBI. 3 Plura fortuito veniunt in mundo. Aliunde

ridiculum es Deum sollicitum esse de minimis, sicut ridiculii esset, si rex minima per seipsum curaret;

ergo. . o.

396쪽

iione nimiinti, adeoque nihil sotin . nisi apparentes,

quatenus ratio sussciens ali jus evenisu nos latet. Id 1' memb. N. Supp. Non enim Deus sollicitus est, uti

homo, nec millia cura exatur sed sicut unico voluntas actu cuncta creavit, sic eodem acta cuncta disponit ac dirigit. Neque dedecet Deum minima curare magnae enim et parvae nobis quidem res sunt, non ero Deo; coram Deo enim nihil quod sinitum est, magis vel minus aestimabile est, sed relate ad se considerata omnia nihil sunt, etsi ui opera manuum Suarum non possit nouea aestimare. Itaque nulla est partias Dei cum rege huic enim alia majora, alia minora sunt unde, cum, utpote finitus omnia per se curare non possit, minima perperam curaret Deus vero vel nihil curaro debet vel omnia: inprimis rasione aestimabilirilis relate ad ipsum, cum omnia iant eius opera, et dein, quia maiora curam ei diage onequit, quin curet ei dirigat minima, ex quibus majoia alescunt. Inde patet etiam responsum ad illud, quod Fridericus M. rex Borussiae 1 obiicit Deum solummodo rerum Species curare , non vero quodvis individuunt. Species enim nihil aliud est, quam ollecti indivia duorum ergo, si Deus speciem curat, curat etiam in dividua. I. 4 videmus constanti expedientia summique nΘgotia pro ratione industriae succedere Mercator impius, sed solers ditescit bonus, sed incurius, in imis haei et. idem dic de integris nationibus, quae, quo magis in dustriae fuerint, periliores belli duces etc. habuerint, magna undique incrementa capiunt, et conira ergo

397쪽

Deus res humanas 6 curat, sed hominium res; quit. n. c. Int. . cons. Nam id solum o antecedenit

sequitur, postulare Deum ab hominibus non solum pietatem , sed etiam industriam ei prudentiam, quae si ab hominibus non adhibeantur, suum causis naturalibus cursum relinquere in quo sane Deus provide agis, cum secus agendo homines incrarios et renim suarum egi gentes, imo etiam pigros et otiosos efficeret. Inst. Sed si Deus rebus humanis provideret , per miliere non posset, ut, quod passim fieri videmus. scelesti prospera viantur fortuna boni autem mille a Iamitatibus conflictentur ergo Deus rebus humanis non providet. R. N. Ini et hinc Cons. Inprimis enim salsum est id iam passim fieri, ut boni affligantur, mali prosperent. Dein, etsi verum esset, a nemo ita bonus csi, ut non quandoque delinquat nemo ita malus, ut non aliquid interdum boni operetur. Igitur iuste possunt in hac vita boni poenis, mali praemiis affici praesertim cum hi nullam in altera vita mercedem, nisi resipiscant, exspectar po sint bin Providentia etiam ultra hujus vitia terminos protenditur, ut adeo Deus utrisque, sive bonis sive ma dis .in vita altera sua pro meritis et Praemia vel supplicia

impertiri possit 1 .

tDVido de providentia divina etiam Tullium De nature Deor. Lib. l. Tertullian. Contra Marcionem. Cap. 24. - Lactant. De ira Der. cap. 9.--S. August. De vera religione Epist. 20. - Senecam : De hen si-esia. Lib. 4. Ca T. eonar Lessium S.I. De providentia α παπια- litate animoν. - De Maistre : Sarsea de Min Hur ova ν. - Υouus

399쪽

srum instra .

. In scientia quacunque tradenda duplamsi elip p

aest: scilicet e via, quae subjecto eientiae illius seu i genio discensium sensim evolvendo magis accommoda est cum nimirum incipitur a sensibilibus et facile inlauligendis et paulatim ad insensibilia et dissiciliora ransitur: me via, quae objecto scientis seu naturali veritatis connexioni dilucidandae magis apta est cum nimirum ex idea principe per continuas conclusiones totum Hstema deducitur. Priorem viam secuti nos sumus tradendo Π nibus praecepi et notiones philosophiae : operae autem pretium erit, etiam altera via succincte philosophiam enucleare, ut ita totum fruema prout varias ejus partes inierno sibi mutuo cohaerent et ab invicem defluunt breviter quasi sub uno conspectu ob oculos ponatur. 2. erum ante omnia animadvertendum hic est.

Praeterquam enim, quod natium ipsa humana sive psychologice sive moraliter considerata a scepticismo ablio reai, insuper, ut patet, intrinsece repugnat, aliquid scire ei veritatem non cognoseere sinitae veritali cognitae a

400쪽

haerere seu quod idem sonat, evidenter intueri, rem alia quam ii esse et aliter osse non posse, et de eadem redubitare aut adeo eam negares ij.

B. IDEAM ABsoLLTI NECESSARIAM ET OMNI scIENTIAE FUMBAMENTALEM AT E ME IAmcEM rasa η. Id onim et natura tam objecti q- ιιεθα mgnitionis seu natura tam rerum cognoscibilium, quam rationis humano eognoscentis requirit, et idea solentio postulat, et

qui iom. a Natura objecti regnitionis seu rerum evnossibilia . cognoscibilia enim necessari sunt vel absola tim e rein latina, Relativa vero utique in indefinitum sine ullo fine ad alia et alia continuo referri repugnat cum secus ementrelativa, quia reseruntur ad aliud; et non essent resaliva, cum ultimato nihil esset, ad quod referrentur. Sicut enim non mutua dependentia in serie et circulo infinii ab invicem dependore, ita nequo mutua relatione ad inubeem relatis esse possunt, in sit perpetuo relasio sine ullo undamento relationis 3ὶ Undocide relativorui' necessario supponii ideam absoluit.b Notum subjecti eosnitionis seu rationis Ognoscentis. Natura enim rationis est ratiocinari seu a conditionatis