Institutiones philosophiae theoreticae in usum praelectionum, Volume 2

381쪽

i Deus est creator hujus mundi ex Cosmes et Arg. pro exist Dei ci atqui ad creationem requiritur potentia

infinita; ergo. . . .

μή Min.αὶ ne ens in statu merae possibilitatis ac phr- sim nihil nullam habet tendentiam, nullam resistentiam ad existendum Cergo unum possibile nec plus nec minus, quam aliud, suae creationi resistit adeoque omnia aeque μcile seu eadem potentia possunt creari, ei qui praest unum, potest omnia distributive sumpta creare vatqui potentia omnia creandi est potentia infinita l); ergo. . . byCreare est essa ratio sussiciens ultima et completa existentiae rerumpos illum atqui eris finitum utpote necessario ens abalis non uest esse rati suffriens ultima propriae eri tentiae, alioquin vi possibilitatis mas existeret, ac proinesse en necessarium ei infimium, ergo neque potest esse viis suffleseres intima moremue adiorum entium; quia nemo dat, quod non habet: sed quod non potest esse ratio sussiciens ultima existentiae alicujus entis non potes creare pergo ens finitum non potest creare, seu ad creandum requiritur ens infinitum adeoque ei potensia infinita. O GL Ecdiciis patet creaturas seu entia finita nequidem posse concurrere tanquam causas instrumenialas ad creandum uti aliqui auctores cum Avicenna arbitrati sunt. Potest quidem Deus uti opera creatum in operibus, quael existentem materiam ex qua supponunt ast in creasione non est nisi inteli retus Dei omnia possibilia

lySi enim esset finita, motari posset ens aliquo possidite Inuus ista Potentii v. g. Angelus maioris potentiae, et in ipsa poterita di inaci ovis eniminito minus anitum cogitari potest.

382쪽

cognoscens et voluntas emcax inter possibilia uniam prae alio eligens, iam vero ad hos actus Dei nullam. creat

Tam concurrere poSSe clarum est.

ScuoL. Deus , utut infinite potens, nequii lamen esse

tum infinitum producere, acta iniecta reddere etc. 1ὶ cum sit quid intrinsece impossibile, ad id autem, quod contradictionem involvit, i. o. ad nihil efficiendum nulla

est potentia. 71. Cum omnipotentia, tanquam attribulum connexa est coNfERVATI rerum creatarum. Intelligitur a tem ex iis, quae hucusque in decursu Philosophiae spa sim tradita sunt, conservasionem concipiendam esse ut acium creationis, formaliter tantam rei durationem intemdentem, qualenus Deus eodem Voluntatis nutu, quo vult rem existero , vult etiam eam tanto tempore exi

tere, ut adeo vi eiusdem acius, quo incipit res existere, etiam existensam continue et tanto tempore continueti'.

1 Plura etiam est hujusmodi asser Plinius mss. natur. Lib. II. Cap. 5. ad labefactandam dem in omnipotentiam Dei. Ast S. Thomas simplici responso Deus De non potest, quia est mntradictio e hujusmodi resutat. Jam autem.Thomam S. Anselmus Proslog. cap. I ad eadem respondii, dicens : Sed et Onmipotens quomodo es, si non omnia potes' aut si non potes corrumpi, nee mentiri, nec facere verum esse fatium irae, quod factum est, non esse metum, et plura similiter suomodo potes Omnia 'Aut hine posse, non est potentia, sed impotentia. Mm qui haec potest. quod sibi non eaepedit et quod non debet, potest, gum quant magis potest, tanto magis adversitas et perversitas possunt in illum, et ipse minus contra illas. Qui ergo sic potest, non potentia potest, sed impotentia Fortius etiam loquitur D. August. Serm. 21 in traditione Symto III dieens. Deum haec et huiusmodi alia non posse, quia non vult et velle non potest. Nam suis non vult, non potest, quia et velle non potest. Non enim potes

Datitia velle furere, quod injustum est, aut vieinis velis, quod luctumeat, ara veritas velle, quod falsum est. η si rami Thomas doret Summa Theot P. l. Quaest. 8. art. l. ubi Postquam dirissat, quam is reaturam esse effectum ci qn causae, et

383쪽

Verum Philosophi inter se unanimes quoad desiliitionem

conservationis ex parte Dei, ut sit ratio suffleiens , in ensereatum mistentiam suam eontinuet, amen dissentiunt circa naturam istius rationis sussicientis, et hinc conse vationis et admittunt alii conservationem directam, qua Deus actu positis creationis res etiam conservet, ut ad earum annihilalionem non requiratur nisi mera cessatio seu non ulterior continuasio istius actus positivi ali vero indireetam, qua res semel existentes per se quidem et propria virtute existentiam continuarent, Deus vero ea solum removeret, quae ipsis possent interitum afferre , ut adeo ad earum annitillationem requiratur acius Dei pos tivus. Contra hos sit: 172. PB0P. II. Evs E OMNE CREATAS, ET LlDEM

DIRECTE. CONSERVAT.

Prob. Vel Deus directe conservat res creatas, vel hae propria virtute suam existentiam continuant atqui res creatae nequeunt propria virtute suam existentiam conlinuare. Nam si ens creatum per se et propria virtute suam existentiam continuaret, a primo suo ortu rationem suae existensiae in se solo continerei atqui hoc repugnat. Vel enim ratio illa existentia esset in essentia entis, vel esset tantum aeridens entis: atqui non potes esse in essentiare possibilitate entos secus ens creatum eme en a Se, cum existere vi essentiae seu vi possibilitatis suae : sed

adeo Deum enisis creaturae immediate coniungi; addit mme Mem ei tum ea a Deus in rebus, non solum quando primo esse incipiunt, ea quamdiu in rab eonservantum sicut lumen causatur in ore a mis,s-- diu are illuminatus manet. Quamdiu igitur res habet esse tamdiu oportet, quod Deus adsit ei secundum modum quo esse habes.

384쪽

ocium se prius, ut inhaereat; ergo ens crinium existere vel existentiam eontinuaret vi accidensis ex riptis thesi, et non existere vi accidensis, quia prius debet exi

tere quam ui capax sit accidentis ergo ens creatum rationem continuati suae existentiae non potest in se habere.' adeoque rationem ut existentiae primo momento, ita existentis 2 ' 3', ' etc. momento habet in Deo seu in actu

Dei creanie prout laniam rei durasionem intendit; ergo..... li

73. I. 1 Ens creatum existensiam quam semel

accepit, retinet, donec ea spolietur ergo res semel exis-ienies non indigent conservatione directa. B. D. M. ns creatum existentiam retinet per se ei suapte virtute, M ant. Per actionem, qua a Deo con-

l Directam rerum mundanarm eonservationem admittit et defendit etiam . Augustinus, de Genesi ad luser. Lib. IV. C g. ll, dicens:

Crevioris potentia et omnipotentis virtus ea a subsistendi est ommi ereaturae, quo virtus ab eis, quin creata sint, regendis si aliquam ienasset, simul es illarum reararet pinea Ommaque narum concideret . Negure enim, siem structor oedium , qutum fabricaverit, abscedit, atque illa γε- sante atque abscedente stat opus ejus, ita mundus ne ictu oculi Harep terit, Dei Deus regimen sui subir erit. Idem docet inebranche m. tres. Elaph. dicens : Si se monde subsiste, 'est done parce que Die continue de ouloimque Immon uolt La conservation des ergasturesn 'eri dono, de a pari de seu, que Dur e=Uation contis e. A die dem par de Dieusit agit, car de la pari des en ures, ili parare de ladist remee, piasqu'elles passent si eant uictrepar Hirtation, et par laeonservation elisa continum dYtre Mais en Diem, la conservatio e Mergation ne ore quine meme volante. dem etiam sentit Fenelon reatu reaeiat de Dim pari ΙΙ, cap. 5 art. 3), attamen consorvationem considerat quasi seriem succedentium sibi creationum , quali quo intenti. rerum ren0Ventu per nover eontinuo creeliones.

385쪽

hie, C. Axit et M cons. Nam cessante hoc actu an- nihilaluriens, quin acina quadam vel positiva spoliatione

opus sit.

I. M infinitam Dei polentiam perlinei, res producere, quae suapte virtute in statu semel accepio perse-Verare possint ergo. . . . t ero animae humanae sunt natura sua immoriales ergo ex natura habent, ui coni liuent existere. R. D. M. Quae perseverare possint Deo conservanto seu rationem existensia non retrahente, C. M. Secus,

N. Ini et Cons. Ad potentiam enim Dei non pertinet. posse res producere, quae intrinsece impossibiles sunt: atqui intrinseco impossibile est ens creatum, quod mavirtute existentiam continuet Esset enim simul ens abalis, et simul ens a se, vel certe ante quam rationem susmcientem suae existentiae existeret, si haec ratio sufficiens supponatur essρ accidensentis ergo. . . . 0 ad Rut add. D. Int. Animae humanae sunt natura sua immoriales e sensu, quod in natura contineant rati nem suae existeuitae N ant. Eo vi, quod, quamdiu

servantur a Deo, nullis naturalibus causis destrui vel vita privari possint, C. Ani et . Cons. Inst. Etsi machina cliqua, V. g. horologium, opera artificis indigeat, ut existere incipiat, deinceps tamen absque ista existere potest ergo alari. R. . Int. N. Cons. et par. Nam substantiae alicujus horologii ab opifice non existentiam, sed cerium modum coexistendi recipiunt, quem deinceps suismet viribus co servant, quamdiu una cum his viribus a Deo conserva

386쪽

tur, neque a musa aliqua extranea ad alium modum coexistendi determinantur. ns autem creatum nihil in se habet vel habere potest, quo existentiam ipsam, adeo que quidquid habet, eontinuei ergo si nisi directe co servatum a Deo, existentiam continuat, eam reipsa absquo omni ratione sufficiente continuat l).174. x quaestione de conservatione resolvenda est

quaestio altera de eoneum Dei ad actiones creaviurarum. Dicitur vero ens aliquod coneurrere ad alterius actionem, si agendo contineat aliquam rationem, in alterum e agat. Sic concurrit et quidem physice, qui alteri ad agendum necessaria suppeditat, moraliter, qui consilio, acto talione, imperio etc. ad agendum inducit. Vocatur aulem concursus Dei immediatus, si Deus non minus ad existe tiam essecius quam ad existensam causae concurrat; m diutus vero, si concursus duntaxa in eo consistat, ut Deus creaturis suis vim agendi conservet; hysicus, si Dei influxus sit phrsicusu moralis, si sit influxus moralis, .g. illustrando intellectum, movendo voluntatem etc. His praenotatis sit: 175. PR0Ρ. m. Eus AENE AGIONE CREATUR

Quaest. 104. Art. l. dicens , Edimator est causa domus, quantum G ejus fleri nori autem directe, quantum ad ejus esse Sicut enim coquus coquucibum adhibendo aliquam virtutem naturalem activam, scilicet ignis iis aedimator facit domum adhibendo Gementum, lapides et ligna, quin me susceptiva et conservativa tulis compositionis et ordinis. Unde Essi mi is dependet eae naturis harum rerum, sicut FIEni domus dependet eae actione redimatoris Sicut igitur init m non potest remanere cessante actione agentis, quod est causa et clus secundum FIERI, ita nec Ess rei potest remanere cessante aetiorie agentis, quod est eausa et eius non solum e eundum FIERI, ed etiam S undum P L.

387쪽

Prob. ui agondomitionem continet, cur alter Mai.

ad illius actionem concurrit atqui, de quacunque,e iura actione sermo si , Deus agendo rationem aliquam continet, cur ens creatum agai. Nam Deus agendo seu actu positivo conservat singulas creaturas , earumque omnem agendi vim , et quidem eo ipso momento, quo illas vim suam exerunt seu quo agunt. Ergo ad omnes actiones concurri per conservationem : sed conservatio est actio Drsica ; ergo ad omnes actiones concurrit

puresce. 176. Scam. Quaestio iam est, an physicus Dei eoneum

sus, qui, eo quod ad omnes omnino creaturarum actionesse exporrigii, recie etiani generalis dicitur, sit immediatus vel mediatus. Suni , qui ipsam hanc conservationem immediatum concarsum olunt esse, quatenus actio Dd , virium creatarum conservatrix, si ratio quaedam proaeima et immediata quorumvis effectuum alii autem volunt hunc concursum non esse nisi mediatum effectuum qu

tenus Deus subjecium ceu principium , quod agit, et vim ceu medium, quo Principium agit, conservat. Verum inier hos cum utrique Deum sola conservatione du)ectu et positiva ad actiones creaturarum concurrere doceant, si magis de verbo , quam de ipsa re est:

an nempe hae conseruatis concuram inediatus, an immediat isti appellandus. Ast quaestio ulterior est, an non Deus pi'aeter conse vasionem rerum directam et positivam ratione quadam peculiari et ii concurrat ad actiones creaturae seu musae secundae, ut non modo sit ratio sussiciens immediata ei

388쪽

Meunda etiam rati susciens proaeima et immediais i Sorum epetuum causae secundae, quos consequenter inulcum creatura operante etiam Deus immediais operetur; uti V. g. essectum visionis p sicae seu actualem aliquam visionem p sicam simul cum anima operante . L . ,

visum intendente, qua principio visionis subjectim op ratur lumen Drsicum qua principium visionis ob e

livum. Qua in re praenotandum est: Mino hic de concursu Dei, non morali, ne supe-aturali, sed physio tantum et naturali ad aeriones merephysios, seu quatenus vi physica ponuntur, spretat . Ad actiones enim creatum qua naturaliter honestas, murulaque magis ad actiones ejus supernaturales Deus non solum phrsice, sed etiam moraliter concurrit, imo supernaturales creaturae actus insuper speciali quadam et supernaturali gratia promoveat necesse est.' Creaturas alias necessari agere ui astra et gen ratim res omnes materiales alias liberea uti creaturae rationale unde ei concursus Dei immediatus ad uias d versae naturae actiones diversus sit oportet.

Atque his praenotatis jam, quid circa hanc quaestionem

sentiamus, breviter exponemus: a Concursus Dei ad aetiones causae necessario ab ipsiusmnservatione directa et positiva non est distinetus. Etenim Deus actu voluntatis eodem, quo causas necessarias vult existere, vult eas, omni vi sua instructas, etiam tanto tempore seu cum tot sibi intrinsecis successionibus et si

gulas in ali cum aliis combinalionum et relationum serie

389쪽

existero Dergo eas omnes, uti ad existentiam iantam ae Diem, ita ad singulos earum effectus et actus determinat actu voluntatis eodem atqui acius Dei, quo creaturas seu causas necessarias ad laniam ac talem existensam determinat. Esi ipse actus conservationis directae et positivae 1 in ergo etiam acius quo Deus concurrit ad actiones causarum necessariarum, a conservatione directa et posiliva non est distinctus.

Hic autem concursus . an sin-diat in mediatus nominandus sit, ex supra diciis lis de cis est.' Gneursus Dei adactiones vitae spirituum, i, e , ad cognitiones et volitiones creaturar- liberarum ea simul tam , immediatus ad ipsos actus ei hinc a m emaιὰ etiam directa et positiva distinet . Eienim ex una paria Deus actiones ipsas creaturae rationalis, utpote ea-eliberae, non aeque ac creaturae irrationalis , utpote aviae Messariae, potest actu voluntatis suae praedeterminare, cum secus perire liberias : ex altera vero parie, ut rearum mei alia aerum rationalem vel liberum ponat, non suffl- est, ut era eam ipsam ipsiusque vim omnem cognoscendi et volandi simpliciter conservet, Sed, ut creatura rationalis, V. g. mens humana actu aliquam cognitionem vel volitionem elicere possit, requiritur necessario , ut Deus aesti simultane et immediat voluntatem humanam

moveat, et qua principium objectivum omnis cognitionis ad singulas cognitiones, et qua principium obiectivum omnis volisionis ad singulas volitiones immediate O

currat. Ergo eo infra Dei ad actiones creatur rati

s Vido supra n. 17 . Pag. 37s.

390쪽

nalis praeter mediaium per conservationem est etiam imminatus ad ipsos aetus ei a conservatione distinctus. Quomodo vero hujusmodi concursus ex parte Dei ad omnes actiones creaturae rationalis aes aeur, et quL-tione cum huiusmodi concursu et integra maneat aes vitas mensis humanas et salva eiusdem libertas, supra in

Puch Rat. lysus explicatum est 2ὶ.

1 Seet. II. Cap. l. Art. sista Pag. 17s et seqq. et cap. s. Art. l. Pag. 22 et seq. 2 operae pretium erit adnotare, quid D. Thomas circa eo ursum Dei

sentiat, quamvis nec de immediato nec de mediato concursu laquatur, nee concursum ad actiones causae necessariae a consursu ad actiones causaea

hora explicite distinguat. Ita autem Summ. Theol. Part. I. Quaes . 10S. Art. 5. habet Deum operari in quolibet operante aliqui si intelleae runt, quod nulla virtus creata aliquid operaretur in rebus, sed solua Deus immediate omnia operaretur e puta, quod ignis non calefaceret, sed Deus in igne et similiter de omnibus aliis. Me autem est impossibile, primo quidem, quia se subtraheretur ordo musae et causati a rebus creatis, quod pertinet ad impotentiam ereantia. Eae uirtus enim agentis est, quod suo emetui de virtutem agendi S et o quia virtutes operarisse, quos in rebus inveniuntur , frustra e merebus attributoe, si per eas nihil operarentur; quin imo Ommes res erectis viderentur quodammodo esse frustra, si propria operatione destituerentur Sic igitur intellissendum est, Deum operari in rebus, quod tamen ipsa res propriam habeare Operationem. Jam explicat, qua ratione Deus ita concurrere ad omnes actiones ere iurarum dici possit. Quatuor enim ait esse species causarum an feriam. quae non tam principium, quam subjectum actionis sit, mem, astens, et formam, quae sint actionis principium, et serandum quae omnia Deus in quolibet operante aliquid operetur. Et quidem inprimis Deus in creaturis agit secundum resionem Dis. Nam eum omnis operatio sit propter at quod bonum verum vel apparens nihil autem est vel apparet bonum, nisi secundum quod participat aliquam similitudinem summi boni, quod erimus sequitur, quod ipse Deus sit cujuslibet operationis ausa ut mis. Dein secundum rationem agentis et formae, quatenus : Si sint multa agentia ordinata, emper secundum agena agit in virtute primi agentia. Nam primum agens movet secundum ad agendum ei secundum Me --nia agunt in virtute ipsius Dei, et ita ipse est ausa omnium actionum ostentium. Nempe sicuti v. g. in horologio motus indicis a motu alicujusmtulae, et motus huius a motu alterius, et ita porro dependet, donec ad elaterium perveniatur, quod, utpote primum movens materiale in horo-