De necessaria secessione ab ecclesia romana, disputationes: disputationum ...

421쪽

Sed quocunque modo exponatur Vox certum est malignos et summe Venenatos notari serpentes, qui morsibus suis multos ex popul enecarunt. V. Non opus est autem anxie quaerere, An serpentes

euiosi terint, an liunde fuerint accersiti Θ licet enim constet ex Scriptura, desertum tales serpentes plures habuisge, unde Deut viii. 15 dicitur locus serpentum et scorpionum dubium tamen non est, qui aliquid miraculosum et extraordinarium agnoscendum sit, in tanta copia, quae tam celeriter Israelitas inissit, quod non obseure innuit scriptor sacer, dum ait misisse Dominum in populum serpentes ignitos, insinuans, hos serpentes vi quadam Θεη τω excitatos suisse, Vel aliunde accersitos, ad poenas de populo comtumaci sumendas Quo modo in AEgypto ranae ex naturali loco suo, ex fluviis, rivis et paludibus excedentes totam terram cooperuerunt, ita ut etiam superiora sedium tabulata conscenderent. Quo pertinet quod Sapi xvi. 5 de serpentibus a Deo immissis dicitur quando illis supervenit,' scilicet Velut ex improviso, saevus bestiarum furor, et morsibus tortuosorum anguium sunt absumpti. Scio Hebraeos censore, naturales suisse istos serpentes, et miraculum in eo tantum positum esse, quod cum serpentibus et scorpionibus desertum illud scateret, illi tamen hactenus eis nocere non potuissent, Deo eos cohibente vel occidente, adeo ut totis 40 annis, quibus Israelitae errarunt in deserto, ne unus quidem ab illis laesus fuerit; t in eam rem reserunt Rabbinorum traditionem, in Bemidhar Rabba feci. 1, septem nubes cinxisse Israelitas in deserto, unam superae, alteram inseme, quatuor ad quatuor plagas undi, unam denique, qui eos praecedebat percutientem ipsis serpente et scorpiones, sequantem montes et Valles, comburentem spinas et sentes, et ascendere facientem fumum, quem cum Videbant reges orientis et Occidentis, dicebant, Quis est iste qui ascendit e deserto 3 Cant iii. hanc nubem peculiariter ad hoc miraculum fuisse destinatam Sed cum protulissent et effutiissent injuriosa verba in rem quae maximo illis erat et omamento et emolumento, Deum emisisse in illos serpentes istos adurentes, qui in deserto erant. Sed ut haec finguntur,me ea s, ea proposuisse est resutasse. Cur his, ,h. VI si 'm quaeritur, cur Deus hanc poenam in ipsos ima plagam immi miserit 3 Respondetur recte suisse hoc aeto castigatam serit in Israeli eorum ingratitudinem, ut sentirent quanto stultitiae suisset contra Deum insurgere, cum impares essent serpentibus. Und ad os humiliandos optima fuit ratio contemtim serpentes opponem ad conflictum, qui eos suae infirmitatis convincerenti Secundo, mirabilis etiam occurrit Dei dispensatio, cenam peccato respondentem inducendo, ut serpentibus punirentur, qui serpentum virulentiam imitati erant. Μurmuratores enim et detractores dicuntur aeuere linguam suam sicut surpentes, et mordere, et Venenum aspidum sub labiis habere, ' sal cxl. 3, et Eccles x. 11 maledicus seu blasphemus a Salomone consertur cum serpente, qui mordet non ineantatus. Unde colligitur morsu serpentum juste punitam suisse in populo Israelitico mordacis linguas procacitatem :Sic sanguinem sanguino punit, Gen. ix. gladium gladio, Vastationem Vastatione, adulterium adulterio, Iam xii. 11 Ιsa. xxxiii. 1; sitim siti, projeetionem insantium in fluvium dejectione in mare, Exod. iv ut per quae qui peccat, per eadem puniatur, ut in poena imago peccati, et justitia supplicii sacilius agnoscatur. Sed quia Deus in poenarum inflictione non quaerit hominum πανολειρών, sed vult ut hisce flagellis domiti et eorroelisapere incipiant, et in gyram Obsequi divini cogantur Ideo statim atque Israelitas aut peceat poenitnit. Deus etiam remedium manandis oriun

422쪽

374 DE AERPENTE AENEO. DISPUT X.

vulneribus dedit, ut se misericordem et clementem erga populum ingratum et σκληρ-ράχηλον exhiberet. Et ut antea in baptismo nubis et maris symbolum viviscationis et cujusdam veluti resurrectionis dederat O manna ero et petra pignus conservationis et nutritionis: Ita in serpente sene signum sanationis dare voluit, quo scilicet testatum saceret, in se reperiri quaecunque necessaria erant ad populieommodum et ευγαν, ad vitam obtinendam, conserVandam, et Sanan

dam.

Rom.dsum s. VII Remedium Rutem Maeo praescriptum fuit serpen-

pons aeneus ti sene consectio, et in perticam erectio, ut ab omnibus

posset conspici. Nihil minus consentaneum primo intuitu, et a ratione alienius, quam serpentem seneum fabricari, cujus spectus lethale Venenum extingueret. Sed haec quae videtur absurditas, longe ad illustrandam Dei gratiam fuit aptior, quam si quid naturale suisset in ro- medio. Poterat quidem Deus uno verbo serpentes illos fugare et conmcereri sed si protinus sublati suissent, facile putassent sortuitum suisse imcursum, et malum illud naturaliter evanuisse Potnisset alia etiam remedia convenientiora parare huic morbo curando; sed si in pe serenda quicquam fuisset aptis et concinnis remediis amne obtecta suisset hoc modo Dei virtus et bonitas. Ut orgo sentirent se sola Dei Gratia a moris eripi, modus sanationi electus est tam a natura rei et ab humana rations alienus, ut esset prope similis ludibrio Atque ita voluit etiam obedientiam populi probare, modum salutis quaerendae praescribendo, qui captivos teneret omnes sensus quid enim serpentig Apectus potuit conferre ad sanationem morsus Serpentis 3 Sed haec est propria fidei virtus, libenter stultescere, ut ex uno Dei ore sapere discamus. Sic videmus saepius Deum in peribus suis iis usum fuisse mediis, quae Vel infirma vel plano inepta videntur ad opus quod intendit producendum: Sic ubi muros Jericuntinos diruit, sic vasis testacois et lampadibus adianitas sudit, sic luto imposito caecis visum restituit. Nimirum ut uni Deo, non nobis, insolidum gloriam acceptam seramus nee homine sua industria id consecuti videantur, sed sola Dei virtute, quae e major agnoscitur, quo minora sunt et viliora quae adhibentur remedia. VIII. Nec sine ratione Hebraei notant hic miraculum in miraculo, Deumque per contraria curare, quomodo lignum amarum reddit aquam dulcem, Exod. v. 25, a qui sterilitatem inducit, cecundat teream sterilem, 2 Reg. i. 21. AE naturaliter nocet a serpente morsis imo eos enecat, si ses eandens aspiciant, ut asserunt,edici. iraculum ergo erat, quod Venenum idem qui inspiraverat curaret, ut eo clarius constaret, Deum solum esse qui sanaret, quod barbane notat Nullum est dubium, ' inquit, 'uin ad orationem Osis e medio sublati suerint serpentos, remanserunt autem in populo aegri multi qui mors fuerant. Ad hos igitur sanandos dixit Deus Mosis, Fac tibi prosterem, et pone illum in lignum, ut omnis qui morsus est aspiciat et vivat. Constat autem ut Nachmanides scripsit, hoc potius debuisse augere morbos, quia mors RVenenatis bestiis non debent aspicere imaginem ejus, a qua morsi sunt. Hoc vero ideo factum est, ut agnoscerent et scirent, et morbos et medicinam ipsorum fieri miraculose, non naturaliter, hinc per aspectum illius rei, quae nocuit, acceperim medicinam. ' Sic Chaghunt, In specie praecipit sacere Serpentem, non aliam bestiam, ad nota facienda miranda Dei opera, quod scit eadem novacula, qua ubius infligit, illud quoquo

423쪽

secerit, cum materia a Deo non fuerit expressa, ne ei significata 3 Deus dixerat simpliciter ad Mosem o 2 sac tibi serpentem urentem. 'Ver 8. et demose dicitur ver 9 rmina ora vv xv, et fecit Oses Serpentem seneum. ' Respondent Hebraei diversimode. R. Salomo rationem

ducit a notationa ominis Non dictum ipsi fuit,' inquit, it ex arofaeeret, sed ose cogitavit et dixit Deus Vocat eum aera eum ergo sa-ciam' ex is ira ex aere,' ob vocum assinitatem et convenientiam Nachmanides putat osem id ideo secisse, ut iac ratione serpens iste artificialis colorem haberet serpentia naturalis, et tanto melius eum referret, non vidisse qua ratione aditor posset implere praeceptum Dei de ei 'b, quam faciendo serpentem seneum, nam hic reser similitudinem serpentia

urentis vel igniti cum serpentes igniti sint rubicundi instar seris vel eupri. Alii non minori ration hoc iactum volunt propter sulgorem seris politi, ut radios hue illuc diffundendo, commodius posset aspici tam a proximis quam a remotis. Utcunque sit, certum esse debet Mosem, qui sui Propheta Dei, et per consequens Θεόπnὐ-κ hie non proprio arbitratu quicquam egisse, sed ex Dei mandato sive explieito et externo, sive implicito et interno. Porro quia quaeri potest, unde tantam seris copiam, quas requirebatur ad serpentis istius onsectionem, qui ingens esse debuit ad faciliorem tot myriadum Israelitarum a- pectum habere potuerit Μoses 3 Responderi potest, non aliunde suisse advehendam, sed ex loco, in quo eastrametati erant tunc temporis, petitam suisse, nimirum ex Hevone seu Phuvone, qui locus erat Idumeae, seris sodinis vald insignis, ut obsorvant veterea loquentes de variis artyribus, ad motalia Pheno caesis, ut Euseb li. viii histor. o. 13, et Athanasius in epist ad Solitarios narrat, Eutychium ad metallum fuisse missum, nec solum ad metallum, sed ad metallum Phevon. Et clarius Hieronymus in Loeis, rivo ' inquit, castra filiorum Israelis in deserto suit autem quondam eivitas Principum Edom, nunc Viculus in deserto, ubi seris metalla damnatorum suppliciis Ddiuntur, '' c. In eo autem loco suis Israelita constat licet enim Moses praecise non dicat, in quo loco erectus fuerit iste serpens, tamen colligitur non obscure ex eo, quod dicit Israelitas inde proseetos castra posuisse in Oboth, Num xxi. 10, jam ex Num. xxxiii. 43, constat quod ex illuvone profecti castra posuerunt in Oboth. Ssrpaniis Ee6euo. - οε serpentis consectionem sequitur ejus Meetio, quam Deus praecipit Osi, ut ad ejus aspectum sanarentur morsi a serpentibus: Fac tibi serpentem urentem, oris micula, Et pone eum super lignum,' Vel in lignum, Et erit quicunque morsus suerit, et adspexerit illum, tune vivet.' Vox a diversimodo redditur ab Interpretibus. Quidam volunt signium hic designari, et reddi in signum, ut sit vico signi, ut x ponatur pro ου, sic Syrus, Aben ara, ieronymus, qui exponunt rubri signum: Sed minus commode, quia non tam designatur finis erectionis, quam modus vel subjectum, in quo elevari debuit, ut praepositio dis clare evincit. Quamvis enim illa serpentis aenei essigios revorasuerit signum ac typus,essis erucifigendi, ut ex vangelio colligitur; id tamen non tam ex istis verbis, quam ex tota rei narratione eonigitur. Nec verba aliud docent, quam quod effigies illa amose in sublimi poni debuerit, ut toti populo conspicua esset, super excelsa aliqua trabe collocata Unde Caietanus recte Versionem illam Hieronymi pro signo, reprehendit, duxta Hebraeum, pons eum super perticam, nihil dieitur dosigno, sed locandus super stipitem ligneum decernitur, non ergo serpens et lignum idem, sed super lignum serpens. ' longe commodius alii or

424쪽

exponunt vel de Vecte, seu stipite eaeceiso, periis oblonga, ut Lyranus, Pagninus, Crietanus Tremellius Drusius, Piscator ad mentem R. Salomonis, qui odi interpretatur Gallica voce marx Percia, quae a Latina voce pertica deducitur, Vel pro palo seu malo navis et amasennia Hae enim lieotaliquantum diversa, ad idem tamen reseruntur, ut innuatur lignum aliquod praealtum et ingens, oui assigeretur serpens aeneus, ut ab omnibus undequaque conspici posset Tum ut erecto hoc serpente de Mecato suo admoniti, in posterum a simili lapsu sibi cinerent, ut R. Levi e Gerson notat, Existimo Deum voluisse, ut extet hujus rei signum et monumentum, quod memorialis loco ipsis esset, quo in posterum sibi a calumnia et

obtrectatione caverent;' Tum ut per aspectum ejus sanarentur a morsibus serpentum Abarbane censet Vocabulum aequisocum esso hic adhibitum, quod non tantum signum seu Vexillum significat, sed et miraculum et prodigium, quod miraculosum esset eadem re, qua Percussit, etiam sanare. XI. Sed ut incassum remedium pararetur, nisi ejusdem fieret applicatio, frustra erectus suisset serpens aeneus, nisi ad eum oculo conVertissent Israelitae, qui erat finia istius erectionis, ut expresso notatur a Domino, aterit quicunque morsus fuerit, et eum aspexerit, tunc Vivet,'' id est sanitatem

recipiet et liberabitur a morte, quae illi alias impendebat. Voluit sollicet Is-r litas intueri hune Serpentem, tum respectu ipsorum Israelitarum, ut a morsibus Venenatis serpentum sanarentur, tum sui respectu, ut miraculum esset tanto majus, si serpens Visus momorderit, et serpens mortuus sanaverit, et quidem solo aspectu Intuitus autem iste non intelligendus est tantum corporeus et extemus, sed etiam spiritualis et intemus de aspectu fidei, et cordis ad Deum elevatione, quod Hebraei notant, unde Jonathan Ρaraphrastes Chaldaeus ita transfert sa tibi serpentem seneum et pone eum in locum elevatum, et fiet ut si quem momorderit serpens, et intuitus fuerit eum, ut convalescat, siquidem direxerit cor suum ad Verbum Domini.'' argum Hieros. Et fiet ut si quis morsus suerit a serpente, et iaciem suam eleVmerit ad patrem inum in coelis in oratione atque serpentem aeneum aspexerit, sanetur.' R. Salomo observat Verbum:'diri adhibitum, Ver. 9, significare, aspicere cum intentione cordia sollicet ad Deum. inc Arabs, Qui convertetur ad eum poenitens superstes erit. ' Liber Sapientiae, eap. xvi ver 5.6 7 de hoc ita loquitur Cum eos saeva bestiarum ira invasisset, ac morsibus noxiorum serpentum interirent, ad extremum non permansit ira tua, sed admonitionis gratia paulisper suerunt perturbati, signum salutis habentis quod memore mandati Legis tuae eos redderet neque enim qui respexerat propter rem Visam, sed propter te omnium Sematorem servabatur.''XΙΙ. x quibus colligitur, nec serpentem ipsum quicquam Virtutis habuisse ad istam sanationem procurandam, nec aspectum ejus ad eam perso aliquid contulisse quid enim vel serpens aeneus vel ejus intuitus ad venoni lethiseri curationem juvare potuit 2 Procul enim hic esse volumus figmentum eorum, qui commenti sunt, eas aliquam imaginem Astrologicam factam juxta certas constellationes et sideram aspectus seu posituras, quae virtutem habuerit abigendi serpentes, et eomm morsus curandi, quales sunt figurae, quas Arabes alisma vocant, ut alii impio finxerunt, non attendentes Vanitatem istarem observationum, et interdictum

toties a Deo datum de iis aciendis. Ita nihil aliud esse potuit, quam

mora causa moralis, ad cujus praesentiam Deus operabatur, seu Signum ex-

temum et sensibile gratiae, quam Deus exerere volebat ad istud opus, quomodo in miraculis homines, vel media quibus uti volebat, nihil quoad se conserebant ad opus extraordinarium quod producebatur Sed Dei a

425쪽

talia instrumenta adhibebat in signum gratiae et Virtutis suae, quas ad eorum praesentiam operabatur. Neoessarius erat ergo intuitus serpentia mora necessitate praecepti, quia Deus hanc conditionem ab iis exigebat qui sanari volebant, qua sublata nulla morata spe eas poterat salutis. Caeterum si quaeratur: Quomodo serpens late saneus potuerit conspici a tanto populo, qui ob sui multitudinem maximum spatium occupare debuit γResponderi potest, ita in altum elevatum suisse serpentem in medio ina-trorum, ut a populo non aegre conspici posset Et si qui non posson illum intuor propter nimiam distantiam, poterant proprius accedere, Vel ab

aliis deserri, ut eum intuerentur. XIII. Hinc vero non obscure evincitur, sino ratione Pontificios ex isto serpente argumentum petere pro cultu imaginum. Nam certum est, non eonflatum sisse ut adoraretur, sed tantum ut conspiceretur; non in ob-Joetum cultus, sed tantum contemplationis, nam progressu temporis, cum Israglitas suffim illi adolerent, Egechias jugait eum omminui, ut habetur 2 Reg. xviii. 4, ne inloaterum eo ad idololatriam abuterentur Israelitae, Ipso removit excelsa, et confregit statuas, et excidit lueos, et contrivit serpentem seneum quem secerat Μοaes, quia ad illos usque dies Israelitae sinebant ei, et vocavit eum Nech tan' per eontemtum, ut notaretur

nihil ossa nisi aes, quod nihil virium, nihil opis, et nihil divinitatis haberet,

a proindo neque divinis honoribus esset inciendum. Ne hoe dissimulare potuerunt Lorinus et Vasques, qui latentur, serpentem istum non fuisse propositum ad adorationem, sed tantii ad contemplationem, nec unquam tempore osis uias adoratum. XIV. Atque haec de Typo dicta sunto. Nunc ad το--

Mysterium sedi, seu mysterium sub hac figura contentum veniendum

m. ' P est. Licet enim Milo oonestamus, miraculum hoc Israelitas rospexisse Deumque in eo varia documenta dedisse, quae vel ad peccati rinitatem ostendendam, vel ad justitis divinae severitatem agnoscendam, vel ad misericordiae et gratiae magnitudinem celebrandam faciunt dubium tamen non est, quin peculiaram habuerit σπεσιν ad mysterium aliquod Evangelicum, quod nos in hae figura docere voluit. Et si Christus ipso hoc nobis non revelaret, ut iacit clarissime, Joh. iii 14, 15 Sicut oses,' inquit, elevavit aerpentem in deserto, Ita oportet Filium hominis elevari, ut quisquis credit in eum, non pereat, sod habeat vitam aeternam; ' Satis tamen rei ipsius natura hoc evinceret. Cur enim Deus mirum hoc et extraordinarium remedii genus adhibero voluissat, si nullum alium finem sibi proposuisset, quam sanationem Vulneratorum 8 An Verisimile, sapientiam ejus incomprehensibilem rem adeo absurdam et a ratione alienam adhiber voluisse, si nihil aliud intendit, quam prospicere medelae Israelitarum, nec ulterius aliquid sublimius s-spexisset Idem ergo hic observare licet, quod in alii caeremoniis legalibus non paucis occurrit, ut earum rationem vix reddere possimus, si in historia ipsa et typo manemus, nec ad Veritatem et antitypum ascendimus V. g. cur Deus Voluit postes Israelitarum aspergi sanguine, ut ab angelo intemoscerentur ab gyptiis, quasi angelus in hoc signo non potuisso satis discemere domos utroramque. Sed ita magnum Redemptionis mysterium retegitur clarissime, ut constet sanguine Agni Dei eorda nostra esse aspergenda, ut a poena .λMeaso et justitia divinae manu liberari possimus. Ita eur serpens erigitur ad remedin plagae Isinglitarem pCur ejus intuitus sanat 3 o non sine ratione mirabili factum procul

dubio a Domino, sed quaenam illa sit, quicquid Iudaei adserant, nunquam assequentur, nisi Christum intueamur, qui ut consilii divini et . . In-

426쪽

exponunt vel de Vecte, seu stipite aereiso, pertim oblonga, ut ora anus, Pagninus, C etanus Tremellius Drusius, Piscator ad mentem R. Salomonis, qui odi interpretatur Gallica Voce Qp' x Pertae, quae a Latina voco pertica deducitur, Vel pro palo seu talo navis et amerina. Haec enim, licet aliquantum diversa, ad idem tamen reseruntur, ut innuatur lignum aliquod praealtum et ingens, cui assigeretur serpens aeneus, ut ab omnibus undequaque conspici posset Tum ut emoto hoc serpente de peccato suo admoniti, in posterum a simili lapsu sibi caverent, ut R. Levi en Gerson notat, Existimo Deum Voluisse, ut extet hujus rei gignum et monumentum, quod memorialis loco ipsis esset, quo in posterum sibi a calumnia et

obtrectatione caverent;' Tum ut per aspectum riu sanarentur a morsibus serpentum Abarbane censet Vocabulum sequivocum ago lito adhibitum, quod non tantum signum seu vexillum significat, sed et miraculum et prodigium, quod miraculosum esset eadem re, qua Percussit, etiam sanare. XI. Sed ut incassum remedium pararetur, nisi ejusdem fieret applicatio, frustra erectus suisset serpens aeneus, nisi ad eum oculos convertissent Israelitae, qui erat finis istius erectionis, ut expresso notatur a Domino, Et erit quicunque morsus fuerit, et eum aspexerit, tunc vivet, 'id est sanitatem

recipiet et liberabitur a morte, quae illi alias impendebat. Voluit scilicet Is-

in litas intueri hunc Serpentem, tum respectu ipsorum Israelitarum, ut a morsibus Venenatis gerpentum sanarentur, tum sui respectu, ut miraculum esset tanto majus, si serpens rivus momorderit, et serpens mortuus anmerit, et quidem solo aspectu Intuitus autem iste non intelligendus est tantum corporeus et extemus, sed etiam spiritualis et internus de aspectu fidei, et cordis ad Deum elevatione, quod Hebraei notant, unde Ionathan Ρaraphrastes Chaldaeus ita transfert ac tibi serpentem seneum et pone eum in locum elevatum, et fiet ut si quem momorderit serpens, et intuitus fuerit eum, ut convalescat, siquidem direxerit cor suum ad Verbum Domini. ' argum Hieros. Et fiet ut si quis morsus fuerit a serpente, et faciem suam elevaverit ad patrem suum in coelis in oratione, atque serpentem seneum aspeXerit, sanetur.' R. Salomo observat verbum:'ari adhibitum Ver. 9, significare aspicere cum intentione cordia scilicet ad Deum.'' in Arabs, Qui convertetur ad eum poenitens superstes erit. ' Liber Sapientias, cap. xvi ver 5.6 7 de hoc ita loquitur Cum eos saeva bestiarum ira invasisset, ac morsibus noxiorum serpentum interirent, ad extremum non permanat ira tua, sed admonitionis gratia paulisper fuerunt perturbati, signum salutis habentis quod memores mandati Legis tuae eos redderet neque enim qui respexerat propter rem Visam, sed propter te omnium Sematorem servabatur.''

XII. Ex quibus colligitur, nec serpentem ipsum quicquam virtutas habuisse ad istam sanationem procurandam, nec aspectum ejus ad eam perso aliquid contulisse quid enim Vel serpens aeneus vel ejus intuitus ad veneni lethisori curationem juvare potuit 3 rocul enim hic esse Volumus figmentum eorum, qui commenti sunt, esse aliquam imaginem Astrologicam iactam juxta certa constellationes et siderum aspectus seu posituras, quae Virtutem habuerit abigendi serpentes, et eorum morsus eurandi, quales sunt figurae, quas Arabes alisma vocant, ut alii impio finxerunt, non attendentes Vanitatem istarum observationum, et interdictum

toties a Deo datum de iis faciendis. Ita nihil aliud esse potuit, quam

mora causa moralis, ad cujus praesentiam Deus operabatur, seu signum ex-

temum et sensibile gratiae, quam Deus exerere volebat ad istud opus, quomodo in miraculis homines, vel media quibus uti volebat, nihil quoad se conserebant ad opu extraordinarium quod producebatiir Sed Deus

427쪽

Hia Minimenta adhibebat in signum gratiae et Virtutis suae, quae ad --αznum morabatur. N essarius erat ergo intuitus serpentia

is Th. Izein hii quis Dins hane conditionem ab iis exigebat MI

'razi auὐκ Lis nulla morsis spes esso poterat salutis Cine mi dum Quomodo sorpens iste aeneus potuerit conspic tanto 6 4u vi inultitudium maximum spatium occupare de Ity

R- Ie vi, si iis in altum elevatum fuisse serpentem in medio e -

π z. o non ino donvio posset Et si qui non Posson - se nimiam istantiam, poterant proprius accedere, Vel ab

aliis serri, ut eum iniust hin' i: -- Pontifieis ex isto AIII. iri vero'non obscure heincilli ratili mi η - - , Vi est, non serpente argumentum petere pro cultu imaginum. Nam cem , in ob-

conflatum fuisse ut adoraretur, sed tantum ut conspioeretur non' vjoetum cultus, sed tantum contemplationis, nam progressu temporis Isin litae sussitum illi adolerent, Egeohias jussit eum comminui, ut htur 2 Reg. Viii 4, ne in posterum eo ad idololatriam abuterentur Israelitae, Ipso remoVit excelsa, et confregit statuas, et excidit lucos, et contrivit serpentem seneum quem seoerat oses, quia ad illos usque dies Israelitae sumebant ei, et voeavit eum Nechustan' per contemtum, ut notaretur

nihil esse nisi ses, quod nihil virium, nihil opis, et nihil divinitatis haberet,

ac proinde neque divinis honoribus esset assiciendum. Nec hoc dissimulare potuerunt Lorinus et Vasques, qui satentur, serpentem istum non suisse propositum ad adorationem, sed tantiim ad contemplationem, nec unquam tempore osis suisse adoratum. XIV. Atque hae de 'po dicta sunto. Nunc ad --- Mysterium sedi, seu mysterium sub hac figura contentum Veniendum,u.. vh.'' ' est Lacet enim Mile concedamus, miraculum hoc Israelitas rospexisse, eumque in eo Varia doeumenta dedisse, quae vel ad peccati gravitatem ostendendam, vel ad justitis divinae severitatem agnoscendam, Vel ad misericordis et gratiae magnitudinem celebrandam faciunt dubium tamen non est, quin peculiarem habuerit σμιν ad mysterium aliquod Evangelicum, quod nos in hac figura docere voluit. Et si Christus ipse hoc nobis non revolaret, ut iacit clarissime, Joh. iii 14, 15 Sicut Μoses,' inquit, elevavit serpentem in deserto, Ita oportet Filium hominis elevari, ut quisquis credit in eum, non pereat, sod habeat vitam sedimam; ' Satis tamen rei ipsius natura hoc evinceret. Cur enim Deus mirum hoc et extraordinarium remedii genus adhibere voluisset, si nullum alium finem sibi proposuisset, quam sanationem Vulneratorum 8 An Verisimile, sapientiam ejus incomprehensibilem rem adeo absurdam et a ratione alienam adhibere voluisse, si nihil aliud intendit, quam prospicere medelae Israelitarum, nec ulterius aliquid sublimius respexisse, Idem ergo hi obserarare lieot, quod in aliis caeremoniis legalibus non paucis occurrit, ut earum rationem Vix reddere possimus, si in historia ipsa et typo manemus, ne ad Veritatem et antitypum ascondimus V. g. cur Deus Voluit postes Israelitarum aspergi sanguine, ut ab angelo intemOseerentur ab gyptiis, quasi angelus sine hoc signo non potuisset satis diacemere domos utroramque. Sed ita magnum Redemptionis mysterium retegitur elarissime, ut constet sanguino Agni Dei eorda nostra esse aspergenda, ut a poena .λοιουτου et justitiae divinae manu liberari possimus. Ita cur serpens erigitur ad remedin plagae Iara litarem pCur rius intuitus sanat 3 o non sino ratione mirabili saetum procul

dubio a Domino, sed quaenam illa sit, quicquid Iudaei adserant, nunquam assequentur, nisi Christum intueamur, qni ut eonsilii divini et . . In-

428쪽

DE SERPENTE AENEO. DIAPUT X.

dumbrationsimbra ignificanda. a. Ad

Xv. i- ω aer et situs plaga siYE ad primum, Quis non videt hic in murmure Israelitarum et Prob grpentum statum hominum in peccatum, et per peccatum in mortem et .sorum, graphico depictum p Quis nescit Diabolum serpentem esse Giquum, qui morsu suo lethisero primos parentes ita vulneravit, ut in totum genus humanum mortem accersiverit, et Virus suum exitiale in totum hominem, et in cor praecipue ut vitae arcem et fontem effuderit 3 ut hic habeamus simul et peceat et poenae imaginem : peccati quidem, quia ut serpentis tenuissimus eat morsus, sed praesentissimum Venenum, quod eo ipsum meta petit, quod urit et inflammat animos igne exitiali cupiditatum carnalium, quae sunt totidem ignis Satam tela, Eph. i. 16, quod ardentissimam et inexplebilem morsu suo excitat sitim, et innumera cau- Eatur mala : poenas Vero, quia peccati Venenum tam est dirum et Iethiserum, ut certissimam homini mortem adserat, nisi aliundo illi remedium adveniat. Uno verbo, non alia imVo aptior serpente, ad describendas raudes, sallaesas et artes vaferrimas, quibus ad modum serpentis repentis et tortuosi, obliquis ambagibus et anfractibus sinuosi sibilo suo pestifer sese immitte itis grassatur rinceps tenebrarum Diabolus, qui habet imperiiunmortis, ad tyrannidem suam in cordibus hominum stabiliendam ut instar leonis rugientis aliunde saevit et surit immani crudelitate advorsus semen mulieris. XVI. . Remessium a Deo nobis paratum et propositum R'modium est ad salutem nostram hic aptissime notatur Ut nemo potuit

sanaro plagam IsraelItarum nisi solus Deus: Ita nemo plagam exitialem peccati et mortis curare potuit, iat misericors Dei gratia, qui in thesauro Sapientiae suae πολυποικίλου de medio salutari nobis prospexit, Filium suum inmundum mittendo, qui pro nobis in cruce ego offerret Deo, quem per serpentem aeneum in Variis graphice adumbrare Voluit, quia ut venenum a serpente insusum est, et remedium a serpente Hlatum, serpens serpenti opponitur, salutaris noxio medicinalis lethisero: Ita homo est qui nos perdidit, homo est qui nos salvat, per unum hominem mors, per unum hominem resurrectio 1 Cor. v. et ut per unius hominis inobedientiam multi constituti sunt peccatores, sic per unius obedientiam multi constituuntur justi, Rom. V. Is per id Voluit hominem servari, per quod perierat, mors quae omnibus erat exitialis jam fit salvifica et redemptionis instrumentum per mortem desti aitur ille qui habebat imperium mortis, ut liberaret eos, qui per totam vitam addicti erant servituti propter metum mortis Η . it. 15 Atque ita impletur Samsonis aenigma, eae forti dulcedo, eae devorante cibus, a morte ipsa remedium mortis petitur, scorpius alliditur vulneri quod ipse fecit, et sanat, et ex Vipera saluberrima fit theriaca, qua morsus ejus sanatur. 2. Serpens figuram quidem habuit serpentis igniti, ideo Oeatur et O sed non naturam nec venenum Ita Christus actus quidem est in similitudine carnis ecenti, sod carnem tamen peccati nouDj0jij odi. OOQ e

429쪽

habuit, Rom viii. 3, quia similis nobis iactus est in omnibus, sed excepto peccato, Heb. iv. 15, hoc tamen cum discrimine, quod serpens extemam tantum formam habuit, At Christus inteream, quia vera sui homo non

ascus Rc nos. 3. Serpens non e auro et argento consectus est, sed ex

aere viliori metallo, verum solido et perenni Ita Christus suit sino decors et sine forma, Isa liii. 2, sed firmus tamen est et inconcussus, pes et petra immota salutis. 4. Inter omnia metalla se os maxime sonorum, unde Paulus, 1 Cor. xiii. , γεγονα χαλκος κων sum os tinniens pesta perae recta notatur Christus crucifixus, et praedicatio crucis per quam sonus Christi pereussi sui per totam terram Rom. X. l8. 5. Serpens non humano opere formatus suit, sed igne conflatus sic Christus non opera viri genitus, sed virtute Spiritus conceptus est, et in igne charitati veluti excoctus in Crace, ut fieret remedium nobis salutare. 6. Ut unus serpens datus erat Israelitis, ut ad eum omnes respicerent: in unus Christus datur omnibus, in eo uno et non in alio quoquam salus. Christi oYLitatio. XVII 2 Ut Me extulit serpentem in deserto, Ita oportuit Filium hominiis exestiari. Frustra Moses serpentem istum parasset, nisi in palum Vel perticam poste erexisset, ut posset ab omnibus conspici. Si non suffciebat Filium hominis natum fuisse, et formam servi accepisse, nisi de infami ligno crucis suspenderetur, et κα-τasia seu maledictio fieret, hac tantum ratione salutaris et viviscus nobis sactus est. Oportuit ergo Filium hominis extolli, non modo ad impletionem figurarum et oraculorum Veteram, sed praecipue propter salutis nostrae necessitatem, quia alias remedium peccato nostro non potuit reperiri, ut nulla spes sanationis IsraelitiA, nisi in serpentis aenei erecti aspectu Hanc autem --m seu exaltationem Christi ad crucifixionem et mortem ejus esse reserendam colligitur ex A. xii. 32, ubi Christus ait: Mum exaltatus uero e erra, traham omnes ad me,' significans, ut addit Joannes, quali morte morituras esset,' nim crucis, in quam extolli debuit, e linguae Syrae usu, in qua e bum apy quod proprie est attollere, sumitur saepe in crucifigendi notione, Μatth. xx. 19, Et attollent eum, id crucifigent, ut in Graeco habetur σταυρωσαι Et xxvi 2 Filius hominis traditur ut attollatur id emcifigatur, sis το ταυρωἄναι Chaldaeis familiaria est illa acceptio, sth. vii. 10 Sustulerant amanem super lignum, rid. 'bdim suspenderunt, ut est in Hebraeo Holocausta 'br seu φωσαι dicebantur, quia sursum attollebantur, et significabant soro ut Christus pro peccatis se osserens exaltaretur in emee quae recte perticae, in quam Vectus est, assimilatur,

maxime si in formam crucis est mala fuit, ut fieri debuit si serpentis alati imaginem habuit. XVIII. Licet vero ista melio serpentia mortem Chrigit in cruce adumbrarit, ulterius tamen respexisse dubium esse non potesι, si attendimus, Ideo erectum suisse ut conspiceretur, non otuit autem conspici, nisi praeter erectionem in me alio etiam modo fuisset exaltatus. Tres autem exaltationes Christi possunt distingui, quas hic congerenda censemus: Prima est poenalis in Cruce, secunda triumphalis in Coelo, tertia mystiea in Verbo. e primam erectus est in crucem ad satisfaciendum justitiae Dei, et expiationem peccatorem per meritum sanguinis Per secundam erectus est in coelum, ad conservandam intercessione sua salutem, quam morte sua nobis acquisivit Per tertiam exaltatur in Ecclesia per praedicationem Evangelii, ad applicandam salutem electis, et os ad Cliristum convortendos. De prima loquitur Christus loco citato, oh. xii. 2. Cum sublatus uero e terra, traham omnia ad me, ' nimir a Msacrifiei si moriis suae, et Joh. viii. 28 quando exaltaveritis Filiun,

430쪽

380 DE SERPENTE AENEO. DISPUT X.

hominis, tunc cognoscetis quod ego sum. ' id postquam me in crucem egeritis. De altera, per quam Victor peccati, Diaboli et mortis, non modo ex mortui resuri exit, sed et in coelum ascendit, loquitur aut , Phil. i. Quem,' inquit, later i me ωM,' id. summo exaltavit, dando illi nomen super omne nomen,' Ac. Tertia, quae pertinet ad praedicationem evangelii, insinuatur Isa. i. 10 His diebus,' inquit gon te requirent radicem Isai, quae erecta erit in exilium.' Christus enim in evangelio tanquam in vexillo erigitur, ut intuitu fidei ad illum nos convertamus, atque huc facit, quod pertica seu malus, in quam Berpens emotus erat, Vocatur a quod exillum significat. Porro ut serpens non in

angulo aliquo positus fuit, sed in publico et medio populi, ut ab omnibus conspici posset Ita Christus non in uno populo tantum, o ubiquo gentium praedicatus est, et in signum saluti propositus, unde Gai. iii 1, dicitur ipsis proposuius, et quasi depictus inter ipsos crucifixus. Christi Aooetu, XIX Tertio, eontemplati serpentis fuit etiam mystio . simul a parto Mosis serpens debuit origi ita a parte Israelitarum debuit conspici. Sic Christus non juvat nisi cognitus, nec mors nisi applicata fideli, et ab eo apprehensa. Apprehensio ista non aliter fit quam per fidem, quae est oculus animae, quo Christum intuemur: viae est Voluntas patris,' inquit Christus, Joh. vi. 40, est quicunque contemplatur Filium et credit in eum habeat vitam aeternam.' ΕυJoh. iii 14 Oportet Filium exaltari; ut quisquis credit in ipsum, non pereat, sed habeat vitam salamam. Ita fides passim confertur oculo, quia praecipuus ejus actus positus est in cognitione haec est conditio, sub qua Christus offertur in evangelio, qua qui destituuntur, non possunt Christo, nee statuere sibi a Deo destinatum esse Quomodo serpens aeneus illis tantum proderat ex Dei consilio, qui ad eum respiciebant. Si qui ergo in Israel caecutiebant, aut oculos ultro avertebant, illis salutis nulla spes erat, ut nec hodie incredulis et rebellibus adversus Deum Job xxiv. 13, et iis, quibus Deus seculi exeoocavit mentes 2 Cor. iv. 4. 2. Ut Israestiue non ex alieno aspectu, sed tantum ex proprio sanabantur: Ita nos ex fide nostra, non ex aliena Vivimus,m M. ii 4 Rom. i. 17. 3. Ut saluti potuit esse visus etiam imbecillus : Ita ex morte nos eripit fides adhuc infirma, modo ait Vera et sincera. . Ut quisquis aspiciebat, cujuscunque aetatis, sexus et onditionis, anabatur : Ita quisquis credit in Christum, sive mas sive foemina, sive liber sive serVus, sive divos sive pauper, sive doctus sive indoctus, indiscriminatim servatur in Christo, cinis neque mas nec foemina, nec Scytha, nec barbarus, nec Graecus, nec Judaeua,' sed Christus omnia in omnibus, Col. iii. 11. Rursus inaequalitas mali non tollit aequalitatem remedii, sanabantur enim omnes, quomodocunque morsi fuerint: Ita quocunque morbo peccati detinearis, quocunque Vulnere amictus, modo credas, servaberis. 5. Ut semel morsus serpente Vis sanatus, si rursus mordebatur, ad idem remedium

confugiebat Ita si post sanationem spiritualem denuo in peccatum labimur, eadem succurrit fides quae prius, per quam ad Christum respiciendo invenimus salutem. Unde ut Igraelitae tam praesenti auxilio freti anguium morsum et aculeum parum timabant Ita fidelia, qui Christo nititur, Daemonum insultus, et aculeos peccati spemit, cum fiducia inclamans: Gmors, ubi tua victoria insepulcrum, ubi est stimulus tuus γ' 1 Cor. v. 55, nec tamen Israelitae hujus medicinae fiducia tam securi fuerant, ut ses-pentes ad morsum ultro provocarent: Sic cavendum, ne Christi gratia et auxilio freti, carnali praesumptione et confidentia temeraria elati in tentationes sponte incidamus; sed contra sancto timor salutem operando, Diabolo constanter rosistendum est, ut sugiat a nobis, Jae iv. 7.Dj0jtirocli QOO JIC