De necessaria secessione ab ecclesia romana, disputationes: disputationum ...

493쪽

DE SATISFACTI 0 IS CHRISTI VERITATE.

I. Cum tria vulgo do satisfaetione Christi in disquisitionem venire soleant, necessum, veritas, perfectio, et de necessitate a nobis non ita pridem instituta fuerit disoeptatio, ordo jam postulat ut de veritate disputemus :Quod non minori cura et studio exequendum nobis est argumentum, imo aliquanto majorem xectia exigore videtur: siquidem in e praeeipuus istius hujus capitalis ot fundamantalia controversiae cardo Vertitum frustra quippe satisfactionis asserta suisset necessitas, si ejusdem Veritas Vol negari posset, vel in dubium saltem revocari. II. Hi autem ros nobis erit cum illis ipsis adversariis cum quibus antea manus conserendae jam fuerunt. Nam qui necessitatem impugnant Sociniani, Veritatem etiam labesaetare modis omnibus onantur: imo non alium in finem de necessitato litem movent, quam ut facilius Veritatem convellem possint Nimirum teterrima haec et Oxitialis haereseorum lues, Christiani nominia ultimum dedecus, Salvatoris nostri summum Naturae 1ειρο ν blaspheme arguere non satis habuit, stomam ejus divinitatem protervo respuendo, nisi sacrosanctum Mediatoris ossicium et summum in nos benefietum, satisfactionem puta et moritum, impio abnegaret; nam cum Milo intelligerent isti hominos tanti osse satisfactionem praestare pro mundi peccatis

ut illud affectum dare nemo possit qui nihil est quam ψιλός ἄν'-ς fieri non potuit quin Christi divinitatam eliminando ipsius satisfactionem eadem

ratione ejicerent.

III. Optandum sano fuisso nefandum hoc et vere Antichristianum dogma quod detestationsm potius quam refutationem meretur vel nunquam ex Oro revocatum uisso, vel inter Christianos statim suppressum et aetemo silentio damnatum, ut inconcussum hoc fidei caput et fundamentum retineretur semper illibatum sed eum ea sit oculi nostri calamitas ut in illud tanquam aeterorum omnium sentinam omnis generis haereses confluxerint, et pestilentissima haec natrix etate grassari coeperit et teterrimum Virus suum per varias Europae partes, quod pii omnes lugent, nimium quantum etiamnum hodie spargat, nomini debet vitio vorti si dum princeps tenebrarum et pater mendacii per insemale hase surias veritatem momentosissimam oppugnare et fidelibus eripere omni ope contendit, sint Vicissim qui pro oritate tuenda ad piorum solatium pro virili laborent, otareendo malo quo non aliud regi dominie inimicum magis et exitiale ex abyssi puto prodit operam suam quantulamcumque impendant.

494쪽

IV. Ut vero facilius et verita confirmari et mendacium revinci queat, dispiciendum ante omnia quid sentiant hie advorsarii, quid Romorthodoxi, unde quaestionis statua accurate teneri et controversa a non

controversis distingui possint; Atque ut illud omne quicquid est claro percipiatur distinctiones quasdam ad controversiae totius elucidationem

necessarias praemittimus. V. Iemm Christum esse Servatorem nostrum eum tam constanter et

claro praedicet Scriptura, at nomen ipsi ab angelo inditum evincat, nemo negare sustinet sed quomodo sit Servator omnes non eadem rations explicant Nimirum servare est operam dare ut aliquis eripiatur periculo quod imminet, o miseria in qua jacet, sed illud fieri potest duobus modis nam illo servat qui ita operatur ut virtute sua proxime et immediat vervet, sive potentiam suam solam exerere necesse sit, ut quum

quia militem in bello captum de manu hostis eripit, vel nauclerus navem huc illuo ventis fluctibusque jactatam, industria sua salvam ad portum doducit sive justitiae satisfieri oporteat, ut quum quis captio de compedibus et Moeria foetor liberat justo numerato pretio sed et illo servare nonnunquam dicitur qui quanquam nihil effet quo proximo et immediate salus obtineatur, rationem tamen ostendit et iam qua servari possit illo qui in perioulo et miseria versatur, ut quum quia militi jamjam in potastato hostium deventum, tutum aliquam locum indieat, quo sese Bespiat, Vel quum quia in littore stans nautas agitatos et naufragio proximiores Voco sevo Masal ot Portum ostendit quo velis remis-

quo contendant.

VI. Hino distinctio Servaιoris nata in Servatorem primonis, comi et ememplo, et Servatorem merito, opere tristisiacias Deus enim et homines nos orvam dicuntur, unde in Scriptura verbi praeconea dicuntur so soror quibus evangelium annuntiant, Rom. x. 14, 1 Tim. iv. 16, sed longo avorsa ratione, Deus enim nos servat opem et effcaesa homines autem exemplo et consilio, quatenua Milios o nos hortantur ut ad salutem nervis omnibus eontendamus, Phil. ii 12 et Oxomplo suo nobis in via inluti praelucent, ut eos sequamur.

VII. Quum ergo do modo salutis a Christo partis intor nos et advorsario controvertitur Non id quaeritur an Christus aliqua ratione Servator posai dici et revera dicatur; nam ultro largiuntur illi nobia Christum quadrifariam Servatorem praedicari 1. Annuntiatione o Prineonio, quia universam si voluntatem do ratione salutis nobis inposuit, si quid a nobis fiori oporteat ut salutem consoquamur docuit 2 C- --tione et exempla, quia doctrinam suam Imposuisse non eontentus Φ- primus iam quam sequeremur exemplo suo praemonstravit et absol tissimam justitiae formam in tota ita sum ratione expremit, imo salutia nuncium non ita tantum exemplo, sed miracularum innumerorum ea-

timonio, o mortis dirissimae martyrio obsignavit. 3. Imriacisne et prin-ripio, quia resurrectione iam hane omplanari dum evonin ipso ostendit hanc eas eortissimam obtinendae salutis rationem, ita ut quicunque hanc viam institorint ad aeternam vitam haud dubio in resurrecturi. 4. Communae; ne et in timerio, quia ipso tandem pro potestato sibi a Patre concessa Vitam aetemam piis omnibus Micipatus mandatis obsecuti fideliis fuerint est Oollaturus, ut sua declarat Sooi lib. i. de Serva cap. 4, 6 6. Sod quaeritur An uere et proprie M ator suo it satis e ne et merito. Nam otia neque nos hiso de causis Servatoris appellationem illi quad--

tenus, licet minus proprie tribui posse difflamur, quod talibus mediis

salutem nostram non parum promoverit, iugo in ollis tamen ejus --

495쪽

oium nesaris claudi oriatimamus, cum via imprimi gloriosum hoc nomonsortitus ait, quod obedientiae suae absolutissimae merito nos servarit, quo pacto unicus Vere Servator praedicatur, cum alia a prior sensus obtinoret, prophetae, et Apostoli, iniquo non paues in consortium ejusdem mu- noris venirent qui Dei voluntatem fideliter expliearunt, exemplo ineulpatae vitae caeteris praeluxerunt, et mortis a tormentorum oerbissimorum perpessione Veritatem Maleatem obsignarunt.

VIII. 2. Distinguanta at oui ctio vera a propria quae fit integre ae justitis judicis ot persolutione mi debitas, o liberationsmet vitam onsoquitur moritori satisfactione impropria et metaphoris quae fit per partia laesae aeceptilationem et liberationsm, a Vitam pro-oario impetrat et per misericordiam ac indulgentiam prineipisu de haequinatio non movetur cum eam non illibanter sateantur οι ἐε --- ot postisero dogmati auo uisunque ineruatando saepius obtendant, od do priori quam nos ex verbo Dei constanter anaerimus et illi ocoorebri sui figmonto pervicacissimo respuunt. IX. 3. Aliud sat Christum pro nobis utiliter mortuum esse, i. e. bono et eommodo nosam, aliud Vero pro misia substitutive, i. e. vise et Deo nostro, aliud eundem traditum esse propter peccatu occasionaliter et ut nos ab illis abstrahere aliud ereus est et meritoris ut eorum reatum in seipsum derivando a poenas omnes illis tablina in eo oro avo luendo expiaret, prius est 4- --- et extra controversia aleam positum, de posteriori tantum, quod

impie contra Seripturam negam sustinent, disputatur. 4. Aliud est loquido satisfactione qua cunque, qua Christus omnibus iis atisfecerit quae illi a Dei voluntate ad salutem nostram proe andam imposita erant, aliud de satisfactione pomadi et proprie aio dicta, qua non tantum voluntati, sed et divinae justim assumptis in se nostris pomis satiasseerit quaeatio non est

de prima quam adversarii non nogant, id Cressi coni. Groti. e. 6, Smalgi. contra S gloesum de inti acti in map. ad praesiit. sed tantum de Meunda

quam proterVe respuunt.

X. Ita controvoratae alatus redigitur ad hoseo terminos An Christus λα,-'-- Servator mater μελι non praeconio et exemplo tantum sed satisfactione e merito, An morism non bono duntaxat sed Deo nostro oppet erit Amaatis eιionem non impropriam si metaphoricam qua voluntatitantum divinae satias erit ocimplondo quas illi a Patre ad salutam nostram imposita erant, et quas gratia timeario eonaequoratur Veniam et salutam, sod veram et proprie dierum qua justitiae clivinae per suffeiens ἀντι- Miner satissaeerit, et quae reipsa meritori et integre ramisaionem Meoatorum et vitam acquisiveri V oo enim magno molimine si toto impetu oppugnant haeretici, id Soci. de Serva. passim Crini eontra Oroti Smaloi. oontra Smigloeium Volhes do vera Res . li. v. c. 22. Nos vero cum tota Eeoleata Orthodoxa innote erodimua, Misonatantor ex Seriptura protiemur

et propugnamus.

XI. Argumonis oritati stabiliandae non auo suppeditat nobis Seriptura et meta ratio Noa 'eipua his et potiora delibabimus et ab argutiis advereariorum vindicabimus. Primum petitur ab inei Christi Mediaιο- νω; Eo ipso ossim quo Modiator inter Deum otios stam perhibetur quidissidium et bellum ex peceat ortum omposuit et diremit, partesque dissidonis intoriae eonciliavit, satias intionis Veritas Iuculenta jam eonfirmatura equo anim eum Soriptura indiatorem nobis proponit qui fusin tantum voluntatia divinas interpres et inremuneius qualia fuisse osos intermum et populum dioitur, mut. v. 5 Stabam tuo rempora inter Jo- hovam et vos ad roserendum vobis sorinonem Johomea' dixerant enim

496쪽

Mosi prae motu, loquor tu nobiscum et audiamus, sed non loquatur nobiscum Deus ut non moriamur, ' Exod. xx. Is Vel qui parte jam unitas in unione et amicitia conservet, quo sensu nonnulli Christum Mediatorenι eonfirmationis et e servationis Angelorum dici posse contendunt, ut extra lapsus poriculum constituti per ejus gratiam penitus Deo adhaereant; sed qui Vere ait γ πω. eisdem Or, qui pacem aetemam inter Deum et homines conciliavit, sublatis utrinquo proprio sanguine odii et belli causim; sic enim libuitiatri ut omnis plenitudo in eo habitaret, et ut pace per sanguinem ejus facta reconciliaret albi,' Col. i. 20, nec poterat nisi per proprium sanguinem vel sacrarium ingredi ad thronum gratiae viam nobis facturus, Vel aetemam redemptionem qui primarius mediationis finis est, consequi Hob. ix. 12. Nimirum cum hinc peccata nostra nos inimicos Dei non active tantum sed et passive redderent, inde oro sanotissima et inviolabilia justitia, quae poceatum nec Videre nec inultum ferro potest, ejus iram atque indignationem advorsus nos propter eadem onestaret Iaa lix. 2 debuit Modiator noster amrιλοτρον aliquod pendere quo et ira Dei placaretur et peccata nostra expiarentur, ne quid Vel ex parte hominum offendentium vel mi offensi obstaret ampIius, ad persectae reconciliationis opus quod moliebatur exequendum. XII. Atque hoc vult Scriptura quae primarium et potissimum istius m o 'o notum in morte et sanguinis flusione collocat, Hob. ix. 5, ob id soli. novi foedoris Mediator 'dieitur Christus ut moris intercedente ad redemptionem transgressionum praecedentium Vocati Vitam aeteream adipiscerentur.' Sio Heb. xii. 24., Mediatoria titulo additur continuo savias amo ρου allusione facta ad sanguinem Victimarum quo conspersus fuit populus, Exod. xxiv. 8, ad mundationem legalem et typicam, ut innuatur sanguino Christi paritor vera fide conspergenda esse conscientias ad purgationem spiritualem et mysticam 1 Joh. i. P sed omnium clarissime Apost. 1 Tim. ii. 6, ubi postquam dixit 'unum esse mediatorem inter Deum et homines,Vstatim addit explicaturus naturam et partes praecipuas latius ossicii, Qui dedit semetipsum in pretium redemptionis pro omnibus.' Ac sane eum triplici nostro malo triplex remedium in hoc munere Christi elementisai. musiator nobis exhibuerit, ut lumen prophetos tenebras mentis fugare, Virtus atque potentia regis peccati maculam ac dominium delere ae domara, ita jussitis saeerdotis ejusdem matum et maledictionem plenissima satisfactione auferre debuit. Rursus cum Mediator utrinque agere debuerit ad partes conciliandas ut apud nos pro Deo agere debuit conditiones foederia docendo et persuadendo tanquam propheta, et ut reae nos in fidem a ceptos regendo, protegendo et liberando, ita apud Deum pro hominibus agore eum qua sacerdotem decuit iram placando, gratiam conciliando, et

dona ab eo impetrando. Nam quod argutatur hic haereticus functionem sacerdotalem tantum fuisse in eo positam ut Christus in coelis interpoliaret pro nobis, sacile revincitur quippe licet non negemus hano sacerdotalia

muneris partem esse quandam, solam tamen fuisse Vel praecipuam pemegamus, cum intercessio in coelis peragenda necessario sati actionem in torris factam supponat, ut sub V. . summus sacerdos non prius aerarium intrabat pro populo deprecaturas, quam victimam in altari propitiationem obtulisset, cujus sanguinem secum deserre debuit, ut fuso docet Apost ad Η . cap. ix. et nos in sequentibus probaturi sumus. Unde firmum jam et solidum pro satisfactionis Christi veritate exurgit argumentum Ia enim qui eviator ideo est constitutus ut pacem per sanguinem saceret, ut seipsum daret in redemptionis pretium, atque adeo ut mortem sustineret ad

497쪽

DISPUT XIII. DE SATISFACTIONIS CHRIAT VERITATE. 443

his partibus defunctus est; At Christus nobis talia describitur,adiator Ε. XIII. Fortius vero adhuc stringet argumentum, si addamus non tantummediatorem vocari, sed et ἔν- vomorem et Vadem, A. Vii. 22. Nam odiator quidem modium se sistit inter partes dissidentes ut eas quacunque tandem ratione reconciliet, sed Sponsor ulterius quid praestat, utrinque de pactionum et foederis observatione spondet et pro altera parto fidejubet ac reipsa satisfacit si non sit solvendo, se in ei aut debitoris locum substituens, vel ut debitum solVat, Prov. xxii. 26, 27, Vel ut poenam luat, ad quam ultro se obstrinxit, Gen. xliv. 32, 33, unde illudethaletis ἐννυα πάν-τι ατη. Cum ergo Christus foederis novi sponsor sit constitutus, utrinque pactum hoc confirmare debuit, et ut pro Deo nobis gratiam et bo- nevolentiam constantem o immutabilem atris, ita pro nobis vicissim satisfactionem Deo peccatis praeteritis debitam et fidem atque obedientiam perpetuam in posterum spondet. Atque hoc Vocabulum eo convenientius

a Spiritum usurpatur quod peccata nostra Vulgo debita dicantur in Seriptura, pro quibus scilicet poenae debitores sumus apud justitiam Dei. Itaque ut nemo debitoris sponsor dicitur, nisi qui pro eo fidejubet et reipsas opus sit satisfacit, ita nec Christus sponso jure diceretur, nisi quia ad

satisfactionem pro nobis praestandam seipsum sponte sua obligavit, eamque

reipsa Deo exhibuit. XIV. Ut desinentino telum adversarii varia excipiunt 1. Mediatoris vocem praecise satisfactionem non inferre, quia et oses Mediator dieatur, Gal. iii 19 ubi Lex dicitur data - μι-ου, i. e. opera et ministerio e-diatoris qui alius praeteriose esse non potest ex erit xxvi. 46, et Act. vii 35, qui tamen nihil talo praestitisse legitur. 2. ediatorem in Seriptura nihil aliud significaro quam Dei interpretem quo Deus ad foedera eum hominibus pangenda utatur, et per quem populus renitione Voluntatis divinae instruetus ad Deum accedat, atque istis duabus de causis Mediatorem Christum dici, quod indus novum idque sempitemum nomine Da cum hominibus sanxerit, et omnem Dei Voluntatem per quam aditus nobis ad Deum patefactus est exposuerit. 3. Eo ipso quo foederis novi Μεdiator dieitur quia id ei nomine nobiscum pepigit, satis constare nullam adhibitam fuisse satisfactionem et Deum antequam jussu suo m-diatoris ossicio fungoretur jam placatissimum fuisse non enim mittero principes intemuncios auos ad foedera cum rebellibus pangenda ni prius scanimo illis rebellionem condonaverint et jam illis vero placati sint, neque aliud praeterea ad pacem stabiliendam requiratur, quam ut foederis eonditiones illi velint accipere, quod in hoc indere tanto magis obtineredobet quod ibi Deus clemontiam suam et misericordiam in remissione peccatorum largienda praedicet, nullam autem satisfactionis debitae volpostulatae mentionem faciat, Jer xxxi. 34. 4. Locum Pauli 1 im ii. 6. non concludere, quia postquam dixit Christum datum esse κάλ-eM inrte

atque ita innuere voluisso Mediationem illam in eo tantum positam eam quod Dei de nobis servandis decretum per mortem suam cumulatissime testatum dederit. Si Catech. Movi. c. viii. q. 29, 30 Socin de Servat. l. i. c. 7.

XV. Sed Dustra hi largiversantur. Nam ad primum facilis est responsio 1. Nos non tam ex ipsa Voco argumentum petimus, quae tamen suum etiam hic pondus habere debet, cum apud eraditos saepius pro eo usurpetur qui aliquem placat, unde Suidas κοσμην per γνοποιὲ, interpretatur quam ex natura ossicii, partium dissidentium conditione ist

498쪽

dosoriptione odiationis Christo commissae. Cum enim tale dissidium compositurus Venerit in quo iratum Devin propter peccatum experiebamur, non potora Mediatoris munus obire feliciter nisi pro nobis satisfaciendo iram numini placasset Unde talis Mediator nobis proponitur qui non tantum Dei vico apud homine fungitur, sed vico hominum apud Deum, Heb. V. I, qui pacem per sanguinem iacit, qui seipsum dedit α--λvria Pro multis, M., quae omnia medicusenem non tantum imιerpretativam si ita loqui si at, sed etiam redemptimam et re niniativam important.

XVI. Soeundus LoeusMal. iii Is non sinet adversario sivo de Christo eum intelligamus, sive damosori Nam si ad Christum reserimus, quod fecit Calvinua noster post multos ex veteribus, corruit plane ipsius ειστα --, si vero de os interpretamur, quod mavult Beza Epiphanium contra Manish Gnnadium et Theodororum secutus, ne aio quidem Vol sententiae ipsius quicquam accedit vel nostrae decedit, cum constet titulum uno Mosi typice tantum tribui et symbolice, quia in hac functione figuram Christi ossit Angeli foederi per quem ut per Verbum suum semper locutus ostiator. Itaquo odii Mosos in hoc internuncii ossicio satisfecisse non lagatur, male tamen inde colliges neque Christum etiam satisfecisse, notum enim eat a Tam ad Ansit tam non vovere arsumentum nessoti , quia Plua est saepe in Antitypo quam in Typo, maximo cum typus partialis est et in aequatus, qui ita σωσιν aliquam et qualitatem antitypi sui adumbrat, ut alias tamen quae in eo esse possunt non neget vel excludat. Nimirum qui mysterium hoc divinum, ut alia pleraque, uno aliquo simulachro orobus terrenis Maumpto persecto reddi et Oxprimi non potuit, Spiritus S. huic uni depingendo varios tuos adhibuit, ut quod in uno videbaturdosor alter sinceret et suppleret, pictorem imitatus qui quod non potest una, variis tabellis reddit, ut arctotypum suum accurate quantum fieri potest sub variis illis aspectibus repraesentet. Cum orgo nullus occurreret sub V. . qui triplo Christi munus, regium, propheticum et face

dotale simul sustinuerit, nee se fuit illud ipsum quod in antitypo conjunctum fuit in typos varios partiri, ideoque quidam ropheticum ut Moses et prophotae, alii sacerdotale ut Maeon et qui ab ipso fuerunt oriundi, alii denique regium ut David et Salomon exhibuerunt Sodita inguli quod suum orat ad exprimendam Veritatem contulerunt, ut nunquam tamen o Antitypo ex uno seorsim aed ex omnibus Me et simul sumptis judicandum ait Uudo eum Mosea typus mediationis Christi uerit tantum quoad prophetiam vel etiam quoad regnum quR-dantonus saltem in regimino est populi, non potest ex eo argumentum duci ad negationem satisfactionis in Antitypo, quae in alio typo muneris sacerdotalis Aaron puta et sacrificiis legalibus, includebatur. XVII Ad 2. Resp. supponi perperam quod est in quaestione, nimirum Modiatorem, interpretem tantum et Intemuncium significare, quod jamjam revisimus. Unde etiam solvitur quod additur de duabus rationibus propter quas Christus adiator dicatur, et quia foedus novum sancivit et quia voluntatem Dei nobis exposuit Nam cum foedus illud sanciri non potuerit nisi sublata utrinque odii causa necessario satisfactionem praeviam requirebat quae hoc exequeretur, unde dicitur sancitum inmediatoris sanguine Hob. ix. 15, o Luc. xxii. 20. Cum vero praeconium Voluntatis divinae unam tantum ossiet mediatorii partem impleat, non potuit hoc respectu duntaxat odiator diei, sed potissimum ex eo quod pro hominibus apud Deum agere debuit, alias Paulus malo Christum vocaret s- --τus unicum Mediatorem, cum prophetae et apostoli qui omne Dei consilium

499쪽

nobis etiam exposuerunt, Acti xx. 27 et xxvi. 22, imo et pastores ipsi ho ologio insigniri possent non immerito, quod tamen illis constanter denegat Seriptura, noe potest iis non modo sine abusu sed et sino periculo tribui solus quippe cimatus ut quoad personam μν'-- vero μέν shit, utrique Oxtremo Patri quidem deitate, nobis vero humanitate, ρε--- -- haerens, potuit quoad in tum utrumque extremum inter se nexu indissolubili paeo per sanguinem iacta consociare. XVIII. 3. Nequo ullius est ponderis quae tertio lae affertur ratio, nimirum Deum eo ipso quomodiatorem Christum onstituit ad sanciendum nobiscum foedus jam placatissimum fuisse, nihilque propterea sati actione opus habuisse, ut principes intomuneios suos non mittunt ad rebellos nisi prius omnem rebollionem illis condonaverint: am aliud est De- esse misericordem et piseabsiem, aliud Vero propitium jam et reipsa piseatum. potuit quidem Deus Mediatorem ordinando ad foedus sanciendum priorem

- induero, quia hae ipsa odiatoris missio fuit animi benevoli et admigoricordiam proni effectus, sed placatus non potest diei nisi per ipsamaatisfactionem, quando propter hoe ipsum voluit ediatorem intercedere ut justitiae obiee remoto ad misericordiae exorettium viam areret; eo principum exemplum contrarium evincit, nam nihil obstat eosdem non quidem placatos, sed placari tamen cupientes, mittore legatos qui de pacis eonditionibus paciscantur, et si ita lubet pro ipsis rebellibns satisfaciant ut legum authoritas maneat illibata imo cum foederis conditiones illis prae- aeribant eo ipso in nondum placatos alis ostendunt. Nihil porro hic praesidii habo haereticus in cineris . descriptione a Ieremia saeta, nam etsi mentio fiat misericordiae et elementiae summae in remissione peccatorum, eam tamen non exesudere, sed includore nocessario ediatoris ipsius satisfactionem probatum antea dedimus, et ex eo satis patet quod in Iesu Christo promissiones omnes sint Etiam et Amen,' 2 Cor. i. 20, et foedus hoc non nisi morte mediatoris sanciri potuerit,meb. ix. 15 16 Ao. XIX. In ν non plus est roboris Nam ut hi non dicamus quod tamen Boga observat se in uno veteri eodie scriptum deprehendisso non yriis Sed μυ-ρον ex recepta lectione nihil exsculpi poterit quodam- resim juvat; oc onim mors Christi vocatur μισriis quasi ad doctrinae confirmationem domum eam obierit, sed tum quia plenam divinae benevolentiae fidom apud nos iacit, nam qui proprio filio non pepereii quid non largiretur nobis cum illo 3 tum quia est illud ipsum de quo testantur prophetae omnes et apostoli, utrique enim de passionibus et gloria secutura sunt loeuti. Sic testimomum dicetur mors Christi non aetio simpliei. quasi insorviori tantum ad testandam et onfirmandam doetrinam suam, sed praesorum ci is quia de ea omnes viri Dei in Scriptura testantur. 2. Testimonium illud praeciae ad mortem resorri non debet, sed ad ipsum evangelii mysterium in genore de quo locutus suerat in ver praeced. ut signisostisum sapientissime haec omnia ita disposuisse seeundum testimonium temporibus propriis reservatum, doctrinam sellicet evangelii quae saepissime μισriis dicitur, I Cor. LAE, et DCor si 1 quia testatur ibi Deus et de benevolontia sua et de Christi merito haec quippe aliis retro seculis abaeondita, novissimia temporibus revelari debuit, Rom. xvi. 25, Ε . iii 5 et sonsus hic planus est, ex seopo Apostoli, dixerat enim Ver. 4 Deum Velleomnos hominos servari si ad agnitionem veritatis venire,' quorum prius finem posterius modium rospitat ad finem consequendum necessarium Utrumque vero confirmat et prius illud quidem ex eo quod Deus unus sit, et unus Media tor Dei et homi qui se ἀντιλυτρον dederit pro omnῶbus, non omnibus et singulis universaliter quod repugnat consili Dei ex quo Christus venit

500쪽

446 DE ATISFACTIONI CHRISTI VERITATE DISPUT XIII.

tantum ad servandum populum suum, missi. i. 21 et intentioni Christi quiae pro Ecclesia sua dedit et pro datis sibi a Patro, Joh. Vii. 6, 9, Ε . V.

25, sed omnibus indiscriminatim cujuscumque generis, conditionis, et sexus fuerint. Alterum vero, cum addit hoc esse juxta testimonium temporibus propriis reservatum cujua constitutus sitime proseo, ut innuat scilicet Deum qui vult omnium salutem et qui propterea voluit Christum pro omnibus tradi, Velle etiam ut per evangelii praeconium istud mysterium omnibus promiscue hominibus testatum fiat, quo sollicet tempor a providentia di-Vina praestituto ad veritatem et per veritatem omnes et singuli electi ad

salutem adducantur. XX. Atque ita vindieatum est et assertum primum nostrum argumentum.

Secundum petitur a primario fine et effectu mediationis Christi redemptione sollies quam ille indoptus est. Nam si Christus pro nobis ab in Dei potestato Diaboli, mundi servitute, eccatorum laqueo et tenebrarum ac mortis caligine liberandis obtulit Deo Patri pretium auro et argento longo

praestantius, animam puta et sanguinem suum, utique non exemplo tantum

sed merito Servator est dicendus, nec improprie et metaphorio sed vero ac plenarie pro nobis sati ocu Christum autem hoc ipsum praestitisse innumera docent Scripturae loca, haec ero imprimis manifestissime evincunt: missi. o. 28 Filius hominis Venit ut daret animam suam λυτρον ἀπολλῶν 1 Cor. i. 20, iratio empti estis V 1 im ii. 6, medit seipsum ἀνταυτρον pro omnibus; 'o et t. 19, s Rudempti estis pretioso sanguine

Christi ut Agni immaculati,' o. Tit ii 14 Christus semet ipsum dedit

pro nobis ut nos redimeret ab omni iniquitate,' cte. Εph. i. 7, In quo habemus redemptionem, in sanguine ejus.' Huc pertinent et alia plura, Rom. iii 24, sita l. iii 13, Moc . . , cto , quae de Redemptione facta per

sanguinem et mortem loquuntur.

XXI. Ut autem hoc argumentum in aperta luce colloeetur observandum est reamendi Vocabulum non uno sensu usurpari in Scriptura aliquando rei alicujus opportunum et commodum usum denotat ut quum Apostolus h. v. 16, et col. iv. 5, hortatur nos ut tempus redimamus, significat scilicet, tum solicite captandam esse benefaciendi occasionem, tum ita compensandum tempus esse quod nobis Vel nihil vel aliud, vel male agentibus egluxit, ut eo serventius incumbamus bonis operibus quo frequentius antea malis operam dedimus, nullasque praetermittamus occasiones quibus possimus etiam cum jactura nostrarum Voluptatum gloriam Dei et nostram proximique salutem promovere. 2. Aliquando laxiori et metaphorico quodam significatu designat liberationem quamcunque etiam nullo pretio interVeniente factam, quo sensu Scriptura frequentissime Israeliticam ab AEgptiaca servitute redemptionem commemorat et osem cujus opera in eam rem usus est Deus λυτρωτὴν siVe redemptorem appellaro non dubitat, Act. Vii. 35, si passim in sal Deus dicitur redimere animam eorum

quos liberat ab aliquo malo et periculo, ab aliqua amictione et angustia sed .maxime proprie accipitur pro ea liberatione qua quis ab aliquo incommodo aut re noxia liberatur intercedente pretio, pretium autem illud Voco quo aliquid compensatur, sive cujus impendio res aut jus aliquod acquiritur, et cujus ea est natura et proprietas ut sui Valore et aestimatione alterum moveat ad liberationem praestandam vel jus concedendum, sic apud erent in Eunueh. quid agas 3 nisi ut redunas te captum quam queas minimo, si neque , paululo ac quanti queas, V et apud Virgilium,