장음표시 사용
301쪽
erat apud principem huic laxior domus, illi amoeneso villa: nune princeps in haec eadem dominos quaerit, ipse inducit: ipsos illos magni aliquando imperatoris hortos, illud numquam nisi caesaris suburbanum licemur, emimus, inplemus. Tanta 5 benignitas principis, tanta securitas temporum est ut ille nos principalibus rebus existimet dignos, nos non timeamus, quod
digni esse videmur. Nec vero emendi tantum civibus tuis copiam praebes, sed amoenissima quaeque largiris et donas ista, inquam, donas in quae electus, in quae adoptatus es trans-10ser quod iudicio accepisti, ac nihil magis tuum credis quam quod per amicos habes. Idem tam parcus in aedificando quam diligens in tuendo. 51
Itaque non, ut ante, inmanium transvectione saxorum urbis tecta quatiuntur. Stant securae domus nec iam templa nutantia. 15 Satis est tibi nimiumque, cum successeris frugalissimo principi magnum reicere aliquid et amputare ex iis quae princeps tamquam necessaria reliquit. Praeterea pater tuus usibus suis
detrahebat quae ortuna imperii dederat, tu tuis quae pater. At quam magnificus in publicum es mino porticus, inde de-20lubra occulta celeritate properantur, ut non consummata sed tantum conmutata Videantur. Hinc inmensum latus circi templorum pulchritudinem provocat, digna popul Victore gentium sedes, nec minus ipsa visenda quam quae ex illa spectabuntur visenda autem cum cetera specie, tum quod aequatus
25 plebis ac principis locus; siquidem per omne spatium una sa-cies, ninia continua et paria, nec magis proprius spectandi Caesari suggestus quam propria quae spectet. Licebit ergo civibus tuis te invicem contueri dabitur non ubiculum principis sed ipsum principem emere, in publico, in populo se-3o dentem, populo, cui locorum quinque milia adiecisti Auxeras enim numerum eius congiarii facilitate maioremque in posterum suscipi liberalitatis tuae fide iusseras. Horum unum si praestitisset alius, iam dudum illi radiatum 52 eaput et media inter deos sedes auro staret aut ebore augusti-35 oribusque aris et grandioribus victimis invocaretur. Tu delubra non nisi adoraturus intras, tibi maximus honor excubare pro templis postibusque praetexi. Sic fit ut dii summum inter homines fastigium servent, cum deorum ipse non adoptes. Ita
302쪽
que tuam statuam in vestibulo Iovis Optimi maximi unam alte ramve et hanc aeream cernimus. At paulo ante aditus omnes, Omnes adus totaque area hinc auro hinc argent relucebat seu potius polluebatur, cum incesti principis statuis permixta deorum simulacra sorderent. Ergo istae quidem aereae et pau- 5 me manent, manebuntque quam diu templum ipsum illae autem aureae et innumerabiles strage et ruina publico gaudio litaverunt. uvabat inlidere sol superbissimos vultus, instare ferro, saeVire securibus, ut si singulos ictus sanguis dolorque sequeretur. Nemo tam temperans gaudii seraeque laetitiae quin40 instar ullionis videretur cemere laceros artus, truncata membra, postrem truces horrendasque imagines obiectas excο-ctasque flammis, ut ex illo terrore et minis in usum hominum ac voluptates ignibus mutarentur. Simili reverentia, caesar,
non apud genium tuum bonitati tuae gratias agi, sed apud nu-15men Iovis optimi maximi pateris illi debere nos quidquid tibi debeamus, illius quod bene lacias muneris esse, qui te dedit. Ante quidem ingentes hostiarum greges per Capitolinum iter,
magna sui parte velut intercepti, devertere via cogebantur, cum saevissimi domini atrocissima emigies tanto victimamn 20 cruore coleretur, quantum ipse humani sanguinis prosundebat. 53 0mnia, patres conscripti, quae de aliis principibus a me aut dicuntur aut dicta sunt eo pertinent ut ostendam quam longa consuetudine corruptos depravatosque mores principatus parens noster resormet et corrigat. Alioqui nihil non parum grate 25 sine conparatione laudatur. Praeterea hoc primum erga optimum imperatorem piorum civium officium est, insequi dissimiles. Neque enim satis amari bonos principes qui malos satis non oderit. Adice quod imperatoris nostri non aliud amplius ac diffusius meritum est quam quod insectari malos principes 30 tutum est An excidit dolori nostro modo vindicatus Nero 'Permitteret, credo, famam vitamque eius carpi qui mortem ulciscebatur, nec ut in se dicta interpretaretur quae de simillim dicerentur. Quare ego teJ, caesar, muneribus tuis omnibus conparo, multi antepono, quod licet nobis et in praeteri Mium de malis imperatoribus cotidie vindicati et suturos sub exemplo praemonere nullum locum, nullum esse tempus quo su-nestorum principum manes a posterorum execrationissus con-
303쪽
quiescarit. Quo constantius, patres conscripti, et dolores nostros et gaudia proferamus laetemur his quibus fruimur, ingemiscamus illis quae patiebamur. Simul utrumque faciendum est sub bono principe. Hoc secreta nostra, hoc sermones, hoc ipsae 5 gratiarum actiones agant, meminerintque sic maxime laudari incolumem imperatorem, si priores secus meriti reprehendantur. Nam cum de mal principe posteri tacent, manifestum est ea dem sacere praesentem. Et quis iam locus miserae adulatio 54nis manebat ignarus, cum laudes imperatorum ludis etiam et 10 conmiissionibus celebrarentur, saltarentur, atque in omne ludibrium effeminatis vocibus modis gestibus frangerentur Sed illud indignum quod eodem tempore in senatu et in scaena, ab histrione et a consule laudabantur. Tu procul a tui cultu ludicras artes removisti Seria ergo te carmina honorque aetemus 15 annalium, non haec brevis et pudenda praedicatio colit quia etiam tanto maiore consensu in Venerationem tui theatra ipsa consurgent, quanto magis de te scaenae silebunt. Sed quid ego istud admiror, cum eos quoque honores qui tibi a nobis Offeruntur aut delibare parcissime aut omnino soleas recusare 72o Nihil ante tam vulgare, tam parvum in senatu agebatur ut non laudibus principum inmorarentur quibuscumque censendi necessitas accidisset. De ampliando numero gladiatorum aut de instituendo collegio labrorum consulebamur, et quasi prolatis imperii finibus nunc ingentes arcus excessurosque templorum 25 fastigium titulos, nunc menses etiam nec hos singulos nomini caesarum dicabamus. Patiebantur illi, et quasi meruissent, laetabantur. At nunc quis nostrum, tamquam oblitus eius de quo resertur, censendi officium principis honore consumit 7 Tuae moderationis laus haec constantia nostra tibi obsequimur 30 quod in curiam non ad certamen adulationum sed ad usum m nusque iustitiae convenimus, hanc simplicitati tuae veritatique gratiam relaturi ut te quae vis velle, quae non is nolle credamus. Incipimus inde, desinimus ibi a quo incipi, in quo
desini sub alio principe non posset. Nam plerosque ex decre-35 tis honoribus et alii non receperunt: nemo ante tantus sui ut crederetur noluisse decerni. Quod ego titulis omnibus speciosius reor, quando non trabibus aut saxis nomen tuum sed monumentis aeternae laudis inciditur. Ibit in saecula suisse prin- 55
304쪽
eipem cui florenti et incolumi numquam nisi modici honores,
saepius nulli decernerentur. Et sane, si Velimus cum priorum temporum nocessitate cepare, Vincemur ingeniosior est enim ad excogitandum simulatio veritate, servitus libertate, metus amore. Simul, cum iam pridem novitas omnis adulatione oon 5 sumpta sit, non alius erga te novus honor superest quam si aliquando de te tacere audeamus. Age, si quando pietas nostra silentium rupit et verecundiam tuam vicit, quae qualiaque aut decemimus nos aut tu non recusas ut appareat non superbiae fastidi te amplissimos honores repudiare, qui minores non thdedigneris Pulchrius hoc, Caesar, quam si recusares omnes: nam recusare omnes ambitionis, moderatio est eligere parcissimos. Quo temperamento et nobis et aerario consulis nobis
quidem, quod omni liberas suspitisne aerari autem, quod sumptibus eius adhibes modum, ut qui exhaustum non sis in linocentium bonis repleturus. Stant igitur effigies tuae, quales olim ob egregia in rem publicam merita privatis dicabantur. Visuntur eadem e materia caesaris statuae qua Brutorum, qua camillorum. Nec discrepat causa. Illi enim reges hostemque victorem moenibus depulerunt hic regnum ipsum, quaeque alia scaptivitas gignit, arcet ac summovet, sedemque obtinet principis, ne sit domino locus. Ac mihi intuenti sapientiam tuam minus mirum videtur quod mortales istos caducosque titulos aut depreceris aut temperes Scis enim ubi vera principis, ubi sempitem sit gloria, ubi sint honores in quos nihil flammis, m-2hil senectuti, nihil successoribus liceat. Arcus enim et sta tuas, aras etiam templaque demolitur et obscurat oblivio, neglegit carpitque posteritas: pntra contemptor ambitionis et infinitae potestatis domitor ac frenator animus ipsa vetustate florescit, nec ab ullis magis laudatur quam quibus minime ne-θcesso est. Praeterea utritasque facrus est princeps, e -- pla fama eius, incertum bona an mala, ceterum astemasM. Non ergo perpetua principi fama, quae invitum manet, sed bona concupiscenda est ea porro non imaginibus et si tuis sed virtute ac meritis prorogatur Quin etiam leviora δhaec formam principis figuramque, non auram melius Vel argentum quam favor hominum exprimat telieatque Quod
quidem prolixe tibi cumulateque oontingit, cuius laetissima
305쪽
facies et amabilis vultus in omnium civium ore oculis animo
Adnotasse vos credo, patres conscripti, iam dudum me 56 non eligere quae reseram. Propositum est enim mihi princi-5pem laudare, non principis lacta. Nam laudabilia multa etiam mali aciunt, ipse laudari nisi optimus non potest. Quare non alia maior, imperator auguste, gloria tua quam quod agentibus tibi gratias nihil velandum est, n hi Omittendum est. Quid est enim in principatu tuo quod cuiusquam praedicatio vel transsi- Iolire vel praetervehi debeat Quod momentum, quod immo temporis punctum aut beneficio sterile aut vacuum laude Non omnia eius modi ut is optime te laudasse videatur qui narraverit fidelissim, Quo fit ut prope in inmensum diffundatur oratio mea, et necdum de biennio loquor. Quam multa dixi de 15 moderatione, et quanto plura adhuc restant ut illud quod
secundum consulatum recepisti, quia princeps et pater deserebat. M postquam ad te imperii summam et cum omnium rerum tum etiam tui potestatem dii transtulerunt, tertium consulatum recusasti, cum agere tam bonum consulem posses. Mu- manum est differre honorem, gloriam maius Gestum consulatum mirer an non receptum gestum non in hoo urbis otio et
intim sinu pacis, sed iuxta barbaras gentes, ut illi solebant quibus erat moris paludamento mutare praetextam ignotasque terras Victoria sequi. Pulchrum imperio, gloriosum tibi, cum 25 te socii atque amici sua in patria, suis in sedibus adierunt. Decora lacies, consulis multu post saecula tribunal viridi cespite extructum nec lascium tantum sed pilorum signorumque honore circumdatum. Augebant maiestatem praesidentis diversi postulantium habitus ac dissonae voces raraque sine interprete do oratio. Magnificum est civibus iura, quid hostibus reddere speciosum certam fori pacem, quid inmanes campos sella curuli victorisque vestigio premere, inminere minacibus ripis tutum quietumque, spemere barbaros remitus, hostilemque
terrorem non armorum magis quam togarum ostentatione On-
35 pescere Itaque non te apud imagines, sed ipsum praesentem audientemque consalutabant imperatorem, nomenque, quod alii domitis hostibus, tu contemptis merebare.
Haec laus acti consulatus illa dilati quod adhuc initio prin- 57
306쪽
cipatus, ut iam excusatus honoribus et expletus, consulatum recusasti, quem novi imperatores destinatum aliis in se transferebant. Fuit etiam qui in principatus sui fine consulatum, quem dederat ipse, magna ex parte iam gestum extorqueret et ruperet. Hoc ergo honore, quem et incipientes principes et desi 5 nentes adeo concupiscunt ut auserant, tu otioso ac vacanto privatis cessisti. Invidiosusne erat aut tibi tertius consulatus aut principi primus Nam secundum imperator quidem, sub imperatore tamen inisti, nihilque inputari in eo vel honori οι- est vel exemplo nisi obsequium. Ita vero, quae civitas quin- is quies atque etiam sexies consules vidit, non illos qui expirante iam libertate per vim ac tumultum creabantur, sed quibus sepositis et absentibus in rura sua consulatus serebantur, in hac civitate tertium consulatum princeps generis humani ut praegravem recusasti Tantone Papiriis etiam et Quintiis modor 15tior Augustus et caesar et pater patriae At illos res publicaciebat. Quid te non eadem res publica non senatus non consulatus ipse, qui sibi tuis umeris attolli et augescere id 58 tur Non te ad exemplar eius voco qui continuis consulatibus fecerat longum quendam et sine discrimine annum iis te con msero quos certum est, quotiens consules fuerunt, non sibi praestitisse. Erat in senatu ter consul, cum tu tertium consulatum recusabas onerosum nescio quid verecundiae tuae com sensus noster indixerat, ut princeps totiens consul esses quotiens senator tuus nimia modestia istud etiam privatus recu 25sasses. an consularis viri triumphalisque filius, cum tertio consul creatur, ascendit non debitum hoc illi non vel sola generis claritate promeritum contigit ergo privatis aperire annum astosque reserare, et hoc quoque redditae libertatis indicium sui quod consul alius quam caesar esset. Sic exactis Mregibus coepit liber annus: sic olim servitus pulsa privatari stis nomina induxit. Miseros ambitionis qui ita consules semper ut semper principes erant Quamquam non ambitio magis quam livor et malignitas videri potest omnes annos possidere summumque illud purpurae decus non nisi praecerptum praeflora Miumque transmittere Tuam vero magnanimitatem an modestiam
an benignitatem prius mireret Magnanimitatis sui expetito semper nore abstinere, modestiae cedere, benignitaris per alios trui.
307쪽
sed iam tempus est te ipsi consulatu praestare, ut malo 59 rem eum suscipiendo gerendoque lacias. Nam saepius recusare ambiguam ac potius illam interpretationem habet, tamquam minorem putes. Tu quidem ut maximum recusasti; sed 5 hoc persuadere nemini poteris, nisi aliquando et non recusaveris cum arcus, cum tropaea, cum statuas deprecaris, tribuenda est verecundiae tuae venia illa enim sane tibi dicantur: nunc vero postulamus ut futuros principes doceas inertiae renuntiare, paulisper delicias differre, paulisper et saltem ad Io brevissimum tempus ex illo felicitatis somno velut excitatos induere praetextam, quam, cum dare possent, Occuparint, ascendere curulem, quam detineant, esse denique quod concupierunt, nec ideo tantum velle consules fieri ut fuerint Gessisti alterum consulatum, scio illum exercitibus, illum 15 provinciis, illum etiam exteris gentibus poteris inputare, non potes nobis. Audimus quidem te omne munus consulis obisse, sed audimus. Diceris iustissimus humanissimus patientissimus suisse, sed diceris. Aequum est aliquando nos iudicio nostro, oculis nostris, non famae semper et rumoribus credere. Quo -mque absentes de absente gaudebimus 3 Liceat experiri an aliquid superbiae tibi ille ipse secundus consulatus attulerit. Multum in conmutandis moribus hominum medius annus valet, in principum plus. Dicimus quidem, cui Virtus aliqua contingat, onmes inesse cupimus tamen experiri an nunc quoque una 25 eademque res sit bonus consul et bonus princeps. Nam priaeter id quod est arduum, duas easque simul capere potestates summas, tum ines utrique non nulla diversitas, eum principem quam similimum esse privato, consulem quam dissimillimum deceat. Atque ego video proximo anno consulatus recusandi 60 30 hanc praecipuam fuisse rationem, quod eum absens gerere non poteras sed iam urbi votisque publicis redditus, quid est in quo magis sis adprobaturus quae quantaque fuerint quae desiderabamus 3 Parum est ut in curiam venias, nisi et conVoces, ut intersis senatui, nisi et praesideas, ut censentes audias, 35 nisi et perroges. Vis illud augustissimum consulum aliquando tribunal maiestati suae reddere 7 ascende. Vis constare reverentiam magistratibus, legibus auctoritatem, modestiam postulantibus adi. Quod enim interesset rei publieae, si privat
308쪽
esses, consulem te haberet tantum an et senatorem, hoc nunc scito interesse principem te habeat tantum an et consulem. His tot tantisque rationibus quamquam multum reluctata Verecundia principis nostri tandem tamen cessit. At quemadmodum cessit Non se ut privatis, sed ut privatos sibi pares sa-5ceret Recepit enim tertium consulatum, ut daret. Noverat moderationem hominum, noverat pudorem, qui non sustinerent tertio eonsules esse nisi cum ter consule. Bellorum istud sο-ciis olim, periculorum consortibus, parce tamen tribuebatur, quod tu singularibus uris, ac de te quidem bene ac sortiter, Iosed praestitisti in toga meritis. Utriusque cura utriusque Ugilantia obstrictus es, caesar Sed in principe rarum ac prope insolitum est ut se putet obligatum, aut si putet, amet Debes ergo Caesar, et scivis. Sed cum ter consules facis, non tibi magnus princeps, sed non ingratus amicus videris. Quin etiam 15 perquam modica quaedam civium merita sortunae tuae viribus in
maius extollis assicis enim ut tantum tibi quisque praestitisse videatur quantum a te recipit. Quid isti benignitati precer nisi ut semper obliges, Obligeris, incertumque facias utrum magis 61 expediat civibus tuis debere tibi an praestitisse Equidem illum 20
antiquum senatum contueri videbar, cum ter consule adsidente tertio consulem designatum rogari sententiam cernerem. Quanti tunc illi, quantusque tu Accidit quidem ut corpora quamlibet ardua et excelsa procerioribus admota decrescant item ut at tissimae civium dignitates collatione fastigii tui quasi depriman 25tur quantoque propius ad magnitudinem tuam ascenderint, tantum etiam a sua descendisse videantur. Illa tamen tu, quamquam non potuisti tibi aequare, cum velles, adeo in edito conlocasti ut tantum super ceteros quantum infra te cernerentur. Si unius tertium consulatum eundem in annum in quem tuum M contulisses, ingentis animi specimen haberetur. Ut enim felicitatis est quantum velis posse, sic magnitudinis velle quantum possis Laudandus quidem et ille qui tertium consulatum meruit, sed magis sub quo meruit magnus memorandusque qui
tantum praemium cepit, sed maior qui capienti dedit Quid,
quod duos pariter tertio consulatu, duos collegas tui sanctitate decorasti ut sit nemini dubium hanc tibi praecipuam causam suisse extendendi consulatus tui, ut duorum consulatus ample-
309쪽
cteretur collegamque te non uni daret Uterque nuper consulatum alterum gesserat, a patre tuo, id est quanto minus quam a te datum utriusque adhuc Oculis paulo ante dimissi fasces Ob- errabant, utriusque sollemnis ille lictorum et praenuntius cla-5 mor auribus insederat, cum rursus curulis rursusque purpura; ut olim, cum hostis in proximo et in summum discrimen adducta res publica expertum honoribus Virum posceret, non consulatus hominibus isdem, sed idem homines consulatibus reddebantur. Tanta tibi bene faciendi vis ut indulgentia
Io tua necessitates aemuletur Modo praetextas exuerant resumant modo lictores abire iusserant revocent modo gratulantes amici recesserant reveriantur. Ominisne istud imgenium est, hominis potestas, renovare gaudia, redintegrare
laetitiam, nullam requiem gratulationibus dare, neque alia re-15 petendis consulatibus intervalla permittere nisi dum finiuntur Facia ista semper, nec umquam in hoc opere aut animus tuus aut fortuna lassetur. Des quam plurimis tertios consulatus, et cum plurimis tertios consulatus dederis, semper tamen plures quibus debeas dare supersint. omnium quidem 622o beneficiorum quae merentibus tribuuntur non ad ipsos gaudium maius quam ad similes redundat praecipue tamen ex horum eonsulatu non ad partem aliquam senatus, sed ad totum senatum tanta laetitia pervenit ut eundem honorem omnes sibi et dedisse et accepisse videantur. Nempe enim hi sunt quos se-25 natus, cum publicis sumptibus minuendis optimum quemque praeficeret, elegit, et quidem primos. Hoc est igitur, hoc est quod penitus illos animo caesaris insinuavit. An parum saepe experti sumus hanc esse rerum conditionem ut senatus smor apud principem aut prosit aut noceat 7 Nonne paulo ante ni-30 hi magis exitiale erat quam illa principis cogitatio hunc senatus probat, hic senatui carus est 'iderat quos nos amaremus, sed et nos quos ille. Nunc inter principem senatumque dignissimi cuiusque caritate eriatur Demonstramus inVicem, credimus inviceri, quodque maximum amoris mutui signum 35 est, eosdem amamus proinde, patres conscripti, lavete aperte, diligite constanter. Non iam dissimulandus est amor, ne n ceat non premendum dium, ne prosit. Eadem caesar quae senatus probat inprobatque ille praesentes, vos etiam
310쪽
absentes in consilio habet. Terti consules secit quos vos elegeratis, et secit hoc ordine quo electi a vobis erant. Magnus utique honor vester, sive eosdem maxime diligit quos scit vobis esse carissimos, sive illis neminem praeteri, quamvis aliquem magis amet proposita sunt senioribus praemia, iuveni-5bus exempla adeant, frequentent securas tandem ac patentes domos quisquis probatos senatui vim suspicit, hic maxime principem promeretur. Sibi enim adcrescere putat quod cuique adstruatur, nullamque in eo gloriam ponit quod sit omnibus maior, nisi maximi fuerint quibus maior est. Persta, Caesar, in 1Oista ratione propositi, talesque nos crede qualis fama cuiusque est. Huic aures, huic oculos intende ne respexeris clandestinas existimationes nullisque magis quam audientibus insidiantes susurros. Melius omnibus quam singulis creditur. Singuli enim decipere et decipi possunt nemo omnes, neminem omnes sesellerunt. 1563 Revertor iam ad consulatum tuum, etsi sunt quaedam ad consulatum quidem pertinentia, ante consulatum tamen in primis quod comi ιiis tuis intersuisti candidatus non consulatus tantum sed inmortalitalis et gloriae et exempli quod sequerentur principes boni, mali mirarentur. Vidit te populus Romanus mi illa vetere potestatis suae sede perpessus es longum illud carmen comitiorum nec iam inridendam moram, consulque sic lactus es ut unus ex nobis, quos facis consules. Quotus quisque principum antecedentium honorem istum aut consulatui habuit aut populo Nam alii marcidi somno hesternaque cena re radundantes comitiorum suorum nuntios opperiebantur, alii sane pervigiles et insomnes, sed intra cubilia sua illis ipsis consulibus a quibus consules renuntiabantur exilia et caedem machinabantur. 0 prava et inscia verae maiestatis ambitio, concupiscere honorem quem dedigneris, dedignari quem concupieris, Moumque ex proximis hortis campum et comitia prospectes, sic ab illis abesse, tamquam Danubio Rhenoque dirimare Averseris tu honori tuo sperata suffragia, renuntiarique te consulem iussisse contentus, liberae civitatis ne simulationem quidem serves 7 abstineus denique comitiis, abstrusus atque ab 35ditus, quasi illic tibi non consulatus detur, sed abrogetur imperium Haec persuasio superbissimis dominis erat ut sibi viderentur principes esse desinere, si quid facerent tamquam