Martini Schoockii De fermento et fermentatione liber, complectens multa singularia, speciatim rationem coctionis cibi in ventriculo.

131쪽

De Armentatisne. I 27

quod initio Austor fateatur, a se Fesementationem latius considerari , &velut generaliter. Atque,si aliquis voluerit illam ratione omnium, quae sub hac descriptione comprehendi possunt, considerare, non habebit sese Uni voce, sed plane Analogice. a. Probo quod Fermentationem agno ficat materiae humi dae accidere : ut enim jam antea proba vi mus , ea sola est subjecitum δεκτσκον Fermentationis. 3 . Non tamen aeriS eπ- terni ingrestias, rei, quae fermentatur, accidit, nisi per accidens. Nam tantum abest, ut aeris illapsus in rem fermentandam requiratur necessario ; aeris ingressus patet, vel in sola ce visi a) tape obest perfeltiori fermentationi: atque per festio, quae alias corpori mixto per Fermentationem accidere posset, praepeditur per illapsum aeris, cui, si vel tantillum vitii inhais

serit, mox ipsi rei fermentandae communicatur, prout quotidie coctores co . revisiarii experiuntur : atque nos ira

132쪽

Tra statu de Cervisia distincte obser-Vavimus. . Nescio cur materi aethereqmeminerit ; nam admissa quoque illa certe nos favemus illi , prout in Oura- nologia fusius ostendimus inexistet

Aeri, nec poterit notari illius illapsus citra aerem , prout alibi distinctius proba-Vimus. .Quae de tertio motu dicit, competente quasi corpori, quod fermentatur, per fermentationem; distinetius haee explicari deberent. Supra informalitatem hujus motus inquisivimus

accurate, nec alium motum,ad quem Fermentatio convenienter referri posusit, in venimus,praeter motum ebullitionis. 6. In sensiles particulae, ratione suae quantitatis consideratos, non sunt mobiles,licet ut quantae juxta certam figuram modificatae, majorem aut minorem dispositionem ad motum habeant.Qualitas, quae praeter quantitatem a Viro

egregio in his particulis insensibilibus notatur, definite indicari & exprimi Quanquam recte hactenus dicit.

133쪽

De Armenta . zzFl dicit materiam humidam vel liquidam,

lut compositum esse considerandam;

distinctius tamen hoc explicare debui

set: non est tantum quasi composita, sed re ipsa quoque composita, quatenus corporis Velim perfecte vel perfecte

mixti rationem habet, prout antea patuit. 8. Varios quidem modos Fermen lationis eX ponit - sed , si eos omnes prout multis persuasium esse videtur putarit referendos esse ad Fermentationem, primario sic distam , gravissime fallitur. Distinguendum omnino est ii ter Vermentationem primariam &s2CUndariam. 9. Nonnulla fermentaristatuit, que tamen nie Jtae ad primariam, neque ad secundariam fermentatic nemreferri possunt, prout liquebit ex illis, quae deinceps suo loco docebuntur I o. et Philosophatur de materia de Aerea de et herea, insensiles particulas moVe n- te, Cartesio subducta sunt, & nihlantur mera hypothesi, assumpta magis ala dacter, quam solideas meta. 13. Di

134쪽

sinete ostendi deberet, quaenam, mi procurando hoc motu, ossicia sint ma- , teriae aereae, & quaenam aethereae: par- iticulas enim has aethereas perpetuo in- existere aeri certissimum est, & alibi a nobis quam suffcienter probatum. Tr. Dubito, an dignum sitPhilosopho, iquando sese expedire non potest, confugere ad Deum.Iuxta Idiotarum Physicam, omnes rerum naturalium effe- stus in Deum resolvuntur. Eoque, Ut in Deo desinit, a Deo potuisset incipere , & longe breviori compendio nos absolvere.

me Vere Fermentatio contingat , inquiritur ζ Nix o latamina quomodo sermen-rent' Ius ter , sit re ther, quomodo defendat in gremium suis corijsgis, sive, Cereris aut Vesia φFFrmentationis duplicis natura per Definitionem aliqualem delineata,

135쪽

quo omnia accuratius adhuc innoteia Cant, examinanda sunt varia subjectatum naturalia, tum artificialia ; in quibus Fermentatio se aut prodit, aut prodere saltem videtur. Initium autem facimus a Tellure, in qua, primo maxime vere, fermentationem aliquam antiqui quoque notare solent. Observatudi gnus est Plinii locus lib. 1 7.Nat. Hist. cap. 2. ubi de Nivium commodo de hiemali frigore agens, haec, inter alia su peraddit: Vota arborum sunt communis jugumque, nives diutinassedere. Causa,

non solum quia animam terra eranescentem, exbulatione includunt θ' comprimunt, neque agunt in viressium atque radices: verum quod j liquoremsens praebent , pu

rum praterea tenui simumque, quando nix aquarum coelestiumstuma e t. Ergo humor ex his non universis ingurgitans diluensque, sed quomodo 'itur dintistans, velut ex ubere alit omnia, qua non inundat. Tellus quoque ido modosi mentescit, acsucci plena is lactescentibus salis non est aeta, cum tempis F 6 Uerilai

136쪽

orat, tepidis arridei horis. Ita maxime stumenta pingues uni , praeterquam ubi calidira semper aer est, ut in L gypto. Locus singularis, & examiue digni simus, qui

ut accurate intelligatur, opera danda. Eoque observandum , Terrae foecunditatem pendere potissim im a benivola humiditate, qua contingit eam irrigari. Non quasi humidum hoc caussae efficientis rationem habeat, sed quod sit requisitum necessarium . nisi enim

Tellus irrigata fuerit; αργη, bruta plane , atque sterilis est. quod vel sola Egyptus docet , in qua N ilus vicariam Plu Viae operam praestat. juxta illud Tibulli lib. I. eleg. 7 Nilum alloquentis:

--Te propter nusso te ilia tua positulat imbress

Ai ita nec pluvio supplicat herba Iovi. Memoria vero lapsus fuit, Vir alias memoriosissimus Seneca, quando libr. 4. Naa. Hist. cap. a. hunc versum Ovidio tribuit,prout jam olim a Mitreto obser-

tum est. De Egypto vero tacundi

137쪽

tatem suam Nilo debente, verum illud Senecae l. d. Quantum crepit Nilin, tanium stet in annum sit. computatiosal - Γι Agricolam: adeo ad mensuram fit mure1pondet, quam fertilem facii Nilus. quod in aegypto Nilus facit, ordinario per reliquam terrae faciem aqua pluVia prq-

stat. Nam Deus obtegit caelos densis nubibus, ct comparat terra pluriam, Ps. 147. vers. 6. ut inebriet eam, faciendo ut pariat

ipsa producat ; simul ut edat semensatorio panem comedenti , Es. 3 .io. quam si idem ille Deus cohibeat, terra sterilis est, de ad pariendum inepta, quemadmodum sub imperio Achabi observatum fuit , I. Reg. I 8 nec tamen terra , pluvia irrigata huic ossicio sufficit, nisi simul spiritus, qui in illo est, & caussa eiu ciens agnosci debet, humidum con

Venienter agitaverit atque non tam per terram, quam per semina terrae commissa distribuerit. Hie enim spiritus Commovens humidum , illud semini- 1 terrae commissis applicat L atque E 7 cum:

138쪽

cum ipso humido illabens in semina, ea facit turgescere , simulque concitato evitati eorundem seminum spiritu, ad lgerminationem disponit s, quae ut intterrae superficie se exhibere debet, ita contingit quoque per hanc humidi semini inexistentis & a spiritu agitari cnmmotionem, ipsa semina supra ter ram sublevari. Quemadmodum videre est in pisis, fabis, phaseolis, &c. quae, iquando germinare incipiunt, simul ex :

sinu terrae non modo prodeunt usque t

ad illius superficiem; sed, aliquo UL, que etiam sublevantur. Hanc humidi lcum spiritu, aut verius, humidi Hpi- iritu agitationem, vulgo VocantFermen. itationem , exemplo Chymicorum latissa me hoc termino utentium. quum

tamen non sit Fermentatio primo dc proprie sit dicta, sed duntaxat secundaria, & impropria: neque enim Terrae aliud obvenit , quam singularis quaedam mutatio, juxta quam sufficit

animandis quasi plantis, & seminibus

illi cre

139쪽

De Armentatione. 23silli creditis. Quum alias, si haec est et Fermentatio proprie dicta , per eam Terret perfectior Mixtio procurari deberet. In hac tamen Fermentatione secundaria, observare est, quod Spiritus terrae insitus, humidum ipsum agitet , aeque atque spiritum, pigrum caeteroquin, excitat terrae calor, pariter excitatus a calore extrinsecus a Sole communicato. Contingit hoc potissimum primo Vere, quo per benivolum Solis in terram inlapsum, pellectus ex interioribus quasi visceribus proprius terrae spiritus, humidum turgescere facit, &pariter terram, seminaque ipsius gremio commissa , extollendo vegetat: quam tumescentem vegetationem patimur hactenus , juxta distinctionem propositam, Fermentationem vocari quod Plinius & alii Latini Scriptores primae notae, eodem vocabulo simili in re usi fuerint. Cum vero Fermentationi adesse soleat intumescentia illius rei , γῆ sermentatur;Virgilius lib. r. JEnei

140쪽

dos occupatus in descriptione Veris, eleganter dicit.: Vere tument terra, ct genitalia seminupscunt. Tum et scit. terra per agitationem spiritus, humidum quod in terra est, sic commoventis, ut etiam illa ipsa juxta superficiem se sublevet. Pari ratione Theophrastus lib. 3. de causis Planta-

Ium , γiis, seu, terram tumentem

dixit. Et Plutarchus lib. de Cohib. Ira de Taxo dicit: τιωοῦνγ1m: Cum tumet ut erumpant stores. Imitatus Lucretius lib. . Qui ciet irritans l0ca turgida semine multo. Turgescentiam hanc ita Theophrastus explicat lib. 3. de catis. Plant. Cay. ορ in γη) οταν εἶ, γυψ

Tumet tessus, cum humidaen, cum tepida , cum alum aeris temperamentum habes : ium enim agilises, fertilis,sttota lata. quoniam vero una cum boni vola pluvia a