장음표시 사용
51쪽
sit individua, debet J udex componere partes . Si vero fami malleri magis favet, vel alter est in possessione, debet iudicare in favorem possidentis: cum in dubiis melior sit conditio possiden iis . Similiter, si alter litigantium est persona privilegiata, ut pupillus, vidua, peregrinus, loca pia, causa Dotis , Matrimonii, libertatis, existente aequali probabilitate, tenetur Iudex ferre sententiam in favorem causae privilegiatae, vel persona: privilegiatae: quia LeX, quam servare tenentur Iudices, decrevit , ut in pari casu his faverent, ita Tambur. lo .cit. n. q. Uide cap. . de jentent. Ο rejudicata. Μascard. de probat. v. visio M
Excipiendum tamen est, si I udex non sit ordinarius, sed a1 biter ,& eligatur a collitigantibus sub conditione, quod debeat juxta suam opinionem, & non juxta aliorum judicare ; tunc
enim non poterit alienam opinionem sequi, ut docet Diana' loc. it. eX ΜOntesino in p. a. tom. 1. disp. 29. q. s. n. 2I3. Quod si arbiter utramque opinionem probabiliter sustineat; non poterit jux ta alteram iudicare, ut vult Diana: quia non judicaret juXta proprium judicium adςquate; cum judicaret etiam contra pro prium judicium inadςqua te: sed debet sequi regulam supra traditam de Iudice ordinario, versante aequali opinionum probribilitate, cum in simili casu reperiatur 7 Probatur. 2. Conclusio. EX praedicta opinione sequeretur, fere nunquam I udicem injuste judicare: quia vix dabitur casus, in quo alter collitigans non habeat aliquam probabilitatem; dato namque, quod una pars non est evidens; ut siepe accidit in materia contingenti; sed in linea probabili, contraria semper est probabilis, ut docet Caram uel in Hercule logiaco pari. g. art. 3. sed hoc est contra omnium sensum, qui siepe de Judice judicante juxta rationem minus fortem conqueruntur injuste egi sie: ergo prςdicta opinio est contra communem sen
Cons ex illo principio lumine naturali cognito. Quod tibi non Vis, alteri ne feceris; sed Iudex si litigaret, nollet si bi in contrarium ferri sententiam; si probabiliores haberet pro su
parte rationes, &jura magis ei faverent: unde comuniter non
aha causa adduci solet Injustitie, vel Iustitiς Iudicis, nisi qVj
52쪽
savit habenti minorem, vel maiorem rationem: ergo nec ipse debet alteri hoc facere, nempe Iudicare in favorem habentis pro se opinionem minus probabilem , & contra habentem opinio
Confirmatur iterum. Quia data prςdicta. opinione frustraneus esset labor Advocatorum in allegandis rationibusJuribus, di Doctoribus pro parte, quam patrocinantur; quod certe non faciunt, nisi ad intendendam majorem probabilitatem, sed vel totus eorum conatus esse deberet in probanda evidentia suae causte, ut excludant alteram a linea probabili; quod nunquam , aut vix aliquando probare poterunt, Vel in probando esse Iura,& Doctores pro utraque parte, re expectare a libertate Iudicis, quam maluerit eligere. Frustaneum quoque esset allegare decusiones pro eadem materis factas'; quia sicuti ille voluit eligere hanc partem, ita iste potest, in sententia, quam impugnamus , eligere aliam, quamvis sit minus probabilis: sed haec sunt absumda ,& contra ordinariam, & cornu nem praΣim : ergo&C. 8 Dico tertio . Si sermo sit de causis criminalibus; & probabilitas sit ex parte Iuris: si non potest Judeae adire supremum Tribunal, debet jugicare auXra probabiliorem opinionem. Patet ex rationibus jam allatis; in hoc enim non habet aliquid peculiare materia criminalis. Si vero est. aeque probabilis opinio Iuris; debet Iudex sequi opinionem favorabilem reo: quia in dubiis standum est pro reo : dicitur enim de Reg. Iuris is 6. reg. 11.. Cum siunt partium jura obscura, Fco favondum e fi potius, quam uri; non sunt autem jura obscura quando probabilitis sunt pro Actore; quia in his materiis , in quibus nequit haberi evidentia, major probabilitas succedit loco certitudinis, re clari
Et licet aliquando possit contingere, ut probabilius sit falsum an se: tamen quoad nos est verius, cum non habeamus aliud medium cognoscendi veritatem . Unde non admittendum cum Tambur. U. 1 o. debere J udicem parvitacere probabiliores ratio
6 Dico A. Sin in causis criminalibus probabilitas versetur circa factum; etiam si sint probabiliores rationes contra Reum; debet Iudex judicare in favorem Rei. Ita communiter Doctores
53쪽
nee in tali casu iudicaret juxta opinionem minus probabilem . sed juxta certam dispositionem Iuris; quUd statuit, ad hoc ut Reus condamnetur, non solum probabiliter, sed certo debere
esse convictum: sancitur enim probationes contra Reum debe re esse luce meridiana clariores. Et ratio est: quia unusquisque praesiumitur probus, nisi eVidenter constet oppositum ; ut do. . cuit Abbas in c. Adnostras de probationibus & in cap. rus a verb. Anii atione idem docuit Μenoch. bb. I. de Pryumpi. q. 9O. N. 12.
Io Hincisequitur i. Confessarium, vel Parochum, qui est Iudex animarum teneri consulere poenitentibus in praxi probabiliorem opimonem : tum quia, tenetur vitare graves remorsuS,
qui possunt oriri ex opinionibus minus probabilibus ; Unde
Clem. V. in Conc. Vienn. dixit: si dubiis tutiorem partem obe et geniam ad tollendos graves remorsus a men sius sinceris ubi adverte, ly ,-ceris ut contradistinctum a scrupulosiis. aer Sequitur Σ. Μedihum in curandis infirmis teneri uti me. dicamentis, que probabilius cpognoscit posse infirmis prodesse ;& abstinere ab illis, quae probabilitis existimat afferre nocumentum: quia debet, quantum potest, cavere a periculo nocendi :& magis noceret ipse, quiMocet saluti, & Vitae quod praestantius bonum est xebus exterioribus ; quam Iudex in materia civili, qui tantum bonis exterioribus nocet. Tum etiam, quia si ipse Μedicus esset infirmus, potius vellet sibi applicari medica menta, quς pro babilius afferunt sanitatem, quam illa, quae probabilius nocere possunt; licet probabiliter existimentur prodesse: primum principium autem est Iuris naturae, quod tibi non vis, alteri ne seceris.
54쪽
Generatim dum probabilitate, fine intri Ueca, spe extriψrca, quam tumuis tenui . modo a probabilitatis finibus non xeatur, coop, aliquid agimus, s per prudenter agimus.1 IT Raemitto I.tanquam certum, voluntatem agentem coib tra conscientiam erroneam semper peccare, dum eam non deponit. Ita eXpresso S.I h. quodlib. 9. an. s. ubi ait: error , quo creditur te mortale, quod non est mortale se ex con entia ligat ad peccatum mortale , & rationem assignat idem S. Doct. 39. s. dicens:-bonum non fertur voluntas, nisi secundum, quoaa ratione proponitur, M a ratione proponatur ut malum, volumias fertur tu boc , ut malum , non quia illud sit malum secundum se ;bed quia o malum per accidens , D: apprehensone rationis. Et idem
habetur can.Omnes 28.-I. ubi dicitur: omnes consciemtiamst, aediscat ad ebennam, Idem expresse docet Ambrosius, vel Ambrosiaster super illa verba A postoli: omne quod non ex fis,peccatum est, & D. Bernardus lib. is prae p. o' dispens cap. 1 .
, a Praemitto 2.Non licere operari ex conscientia practice dibitante de bonitate, vel malitia aetus , ut docet S. Th. quodlib. 8 ar. I. dicens : Illa , qui in quandam dubitationem inducitur contrarietate opinionum,s manente AEubitatione plures praebendas habet, pericula se committit; ρομ procul dubio peccat, utpote magis amans beneficium tymporale,quam propriam salutem: ubi etiam Iationem assignat. Idemque ait Caiet. om. I .ροψ .traci ult. resp. s s. dab. st.. 3 Praemitto 3. Eum, qui post adhibitam sufficientera diu. sentiam ad inquirendam veritatem in rebus moralibuS , α 1o. sum ei occurrit opinio probabilis, nec alia probabilior apparet, licite operari. Ita cum S Th. quodlib. 8 .art. 13. in argumento, sed contra, omnes Theologi; licet contrarium sentiat Fagnanus super caput: Ne innitaris. Verba S. Th. sunt haec: Si aliquis adhibet diligentiam in tiirens, an babere. piares praegris das'. licitum, nec inoenit aliquod, quia ipsum moveat ad boc, quod si illicitam, ν' istur quo ne peccato plures posti bab re praesendas. Ratione con-C a uati
55쪽
stat; quia Deus non exigit ab homine,plusquam ejus conditio ha beat; sed conditio hominis non potest Omnium rerum claram& certam notitiam habere, nec ad licc potest Obligari: ergo ad hoc , ut licite operetur, susscit Opinio probabilis, quando facta sustici enti diligentia, alia prob ibilior non apparpt. 4 Praemitto 4. Falsum esie, quod si quis in materia morali uteretur opinione probabili vel quia alia probabilior non apparet post sussicientem diligentiam; vel quia eligit in conflectu
duarum orobabiliorem; si in re haec discordaret a lege aeterna , etiam si ipse invincibiliter jgnoraret,peccare mortaliter. Pro cujus claritate 5 Suppono I. ex tract. de vitiis, ct peccatis , quem praesenti
anno Discipulis dicto; ignorantiam invincibilem, si dari potest,eXcusare a peccato, ut cum Magistro sent. tu a. HII. 22. S cum S. Th. 2.q. 76.art. R. docent omnes Scholastici contra Iansenium lib. a. de flatu staturae lapse cap. a. & sequentibus, ubi docet ignorantiam juris naturalis non excusare a peccato; licet exouset
ignorantia juris positivi Contra quem SS.ΡP.Auetoritates,& rationes adducit sapientissimus Gonet, tam in clypeo, quanta in manuali Theologiae Thomisticς. Ratio fundamentalis est; quia illa actio fassa cum ignorantia invincibili de ejus malitia, est imVoluntarie mala; ergo non potest esse peccatum Antec. constat eX verbis S. Th. n. I. allatis; quibus sic probatur; voluntas non fertur in objectum, nisi, ut propositum ab: Intellectu; unde eo modo in ipsum fertur, quomodo propontitur ab ipso: ergo si non proponitur ut in alum , hoc modo in i sum fertur voluntas: ergo illa actio est involuntarie mala . Tum etiam, quia, voluntarium debet esse a principio intrinseco cum cognitione finis, sed tunc deest cognitio malitiae: ergo non est voluntarie mala.Nec potest dici mala in caula,quia supponimus ignorantiam jam esse invincibilem; Consequentia probatur,quia de ratione peccati est, quod sit voluntarium, ut docet S. Th. p. 2. q. 7 . art. I. & aliis locis. D. Aug. pluribus etiam locis. Constat e
tarn ex eo, quod Pius V. Greg. XIII. & Urbanus VIII. damna runt illam propositionem Baii dicentis .Ad rationem defuitioncm
cati nou pertici vatantarium. Et ratione etiam constat,quia pecca
tum debet esse actus liber , non esset autem actus liber nisi esset
56쪽
voluntarius. UndE a prςdictis Pontificibus damnata est alia pro positio Μichaelis Baii, dicentis: bomo peccat damnabiliter in eo , quodnecessario acit: ergo&c 6 Suppono a. quod licet dari non possit ignorantia invincibialis primorum principiorum, Vel praeceptorum, quae per evidentem consequentiam inseruntur ex ipsis facili discursu, ut sunt praecepta Decalogi, attamen dari posse, ignorantia invincibilem eorum, quae Valde remota sunt, & per longum discursum ex principiis Iuris naturalis deducuntur; ut sunt illa, quae adhue
inter Theologos controvertuntur; an aliqui contractus particulares sint illiciti, &usurarii, & si miles. Ratio est; quia, aliqui rudis ingenii non possunt pervenire ad ea, quae dissicili discursu
Doctores acquirunt; nec eos interdum possunt consulere: imbab ipsismet interdum ignorantur. Adde quod ex opposita semientia sequerentur duo absurda , quae adducit Gonet-manum iitrare. 6. tom. . cap. 3s . Primum est, quod aliquis necessarib Peccaret ; sit exemplum. Est infirmus in extrema constitutus necessitate ob indigentiam , ego non habeo, unde illi subveniam, cum habeam meae sustentationi necessaria; nec alius modus suppetit, nisi ab alio accipiendo furtive quantum illi necessarium est: hoc stante odicurrit mihi opinio, me ex Charitate erga proximum teneri ad furandum, cum ille infirmus per seipsum nequeat id facere, in
liter qudd, hoc pretermittere non possim sine peccato; nec facta diligenti inquisitione, aliud in contrarium mihi occurrit: ponamus quω non sit alius, nisi ille , qui solum habet necessaria statui , & ab hoc debeam accipere e hoc facere in re sit malum, &dissonum Iuri naturali; in tali casu quocumque me Verterem , necessario peccarem : peccarem, inquam, furando; quia in re discordat a regula, ut docent coni rarit: peccarem non furando ;quia constientia mihi dictat teneri ad id faciendum; & non facienS, contra conscientiam Operarer: ergo sequitur mihi dura,&inevitabilis peccandi necessitas, contra illud aXioma: Nemo pr cat in eo, quod vitare non poteri quod D Augu Lb. de duabus animibus cap. II. lumine naturali notum eXistimat . Secundum absurdum est ; quia plerumque esset fortunae , non voluntatis, qubd homines peccent; quia fortunae adscribitur , quod
57쪽
id sit, vel non sit in se conforme Iuri naturali, dum ignoratur quod est absurdum; cum causa peccati sit sola Voluntas operans distbrmiter ad regulas moriS.
7 Ex his suppositis, evidenter deducitur falsitas illiu; dicti
recensiti. Nam potest dari ignorantia in vincibilis Iuris naturalis,&haec excusata peccato; sed sequens opinionem probabilem post sufficientem diligentiam, nihil in contrarium apparente ;vel in concursu duarum eligens probabiliorem, haberet igno. rantiam in vincibilem de pravitate actus: ergo etiam si id in se esset dissonum Iuri naturali, non peccaret. Μinor quo ad primam partem constat; quia omnem adhibuit diligentiam: quoad secundam etiam; quia non potest plus facere, qui sequitur probabiliorem 8 Hoc tamen secundum limitandum puto : si ex utraque parte eXtent duo praecepta; ut in exemplo adducto; vel si nul la sit certitudo existentiae praecepti , & probabilius sit ipsum non esse; in quo casu nullo pacto videtur obligandus ad faciendum id, de quo dubitatur an sit praeceptum: ut est in casu, an
teneamur post peccatum statim conteri, aut confiteri, ubi controversia est de praecepti existentia, re probabilius est, & communius ipsum non esse; vel in casu, quo major probabilitas favet
praecepto. Si vero certo constet de existentia praecepti, nec cum
alio praecepto concurrat, &solum dubitetur, an haec sit causa legitime eXcus ans a prςcepti observantia; ob solam probabilitatem , etiam si sit major, nisi sit certitudo, ad minus moralis : ut si sit de communi consensu Doctorum,uel alio capite, non posset quis adhaerere opinioni probabiliori relaxanti prςceptum ; sed peccaret; jam enim in tali casu non esset ignorantia in vincibilis,
cum potuerit tutiorem sequi Tum etiam , qui certum non est postponendum incerto certum autem est instare praeceptum , incertum, an excuser ab illo; cum probabilitas non causet certitudinem : ergo&c. Tum etiam, quia non ageret prindenter in hoc casu sequendo opinionem probabiliorem, relicta tutiore; quod potest colligi ex illo discursu, pro f. praec. allato pro Iudice, n. s in fine. 9 Igitur sensus pr dicto Propositionis damnatae est, quando quis Operatur innixus opinioni tenuiter probabili, vel intrinsece,
58쪽
scilicet, ob rationes parvi ponderis; vel extrinsect ob auctoritatem paucorum; omittendo eXamen de opposita opinione, &diligentem inquisitionem veritatis; nonnisi enim imprudenteraneret ut patet ex supradictis: non enim faceret quantum in se est unde non ex ignorantia invincibili operaretur: nec illa tenuis probabilitas sufficeret ad tollendam dubitationem de opposito :unde parum distaret ab operante cum conscientia practice dubitante . Vel intelligenda est, quando illa opinio tenuiter probabilis, est in concursu alterius probabilioris , imprudenter enim
tunc quis juxta eam operaretur; ut moX dicemus. Eam In te minis possitis docuit Pasiqua l. '. zo Braesserus, Franc.de Amico, Bardi apud Tambur.' in De L lib. I. c. 3. I. g. n. 3. qui eam ita approbat, ut sit ei ratio ad probandum omnia antedicta in eodem numero. Prςter hos, plures alii probabilistς id asseiunt ; licet non sub eisdem terminis ;& alii aliquas limitationes subjiciant
quos Videre potes apud Dianam p. p. tradit. 13. resol. I. qui audet asserere hanc sententiam communiter amplexatos esse Theologos. Pro resolutione tamen.
1 o Dicendum est: nullatenus licet sequi opinionem probabilem tenuiter; non facta sufficienti diligentia de opposito; nec in concursu duarum opinionum licitum est sequi minus probabilem ; sed debemus sequi probabiliorem. Ita omnes a liqui Theologi ,& Canon istae; contraria enim a 6 C. fere annis incς-pit amplectitur ab antiquis SS. PP.& eam a tempore Apostolorum deductam probat Minutolo. S. Th. Scotu Sin 3. M. 25 q. I.num. 8. dicens: Cum habens duas opiniones contrarias perplexus pit, periculose se determinaret ad unam, nisi re diligenter in pes ta , iliam probabiliorem eligeret, & loquitur in materia morali, ut patet ex
verbis praecedentibus S. Antoninus p p. tit. S. I. 1O. AN . q. abriel in . AELi. 15. q. 8. art. 3. dub. a. in 3. Probat. I. conclus S IV. U. Dubium q. a. Conradus de contracii. rarit. 7. q. IIO. Conclusi. I. Λο-
tus, de alii antiqui numero viginti citati a Μercoro. Prςter hos sunt illi quinque Ord. Prςdic. propos. pr. c. citati & Anton PereTcitatus a Diana, &Comitolus. Item eX Societate Jesu Bellarm. Michael Eligarda, & Camdidatus Philaletus, seu Andreas Blancus; licet ipsuria impugnet ex eadem societ. Bardi: ex Canonistis vero novissime hanc uen-C tem
59쪽
tentiam erudite docuit Fagia. referens pro ea plures celebres Ca. nonistas ; quibus addendus est Ioannes Cabassutius Congregoratorii Presbuter. citatus a Gonet in manuali loco cit.
. In primis posset probari eisdem rationibus quibus probata est praecedens, & innumeris auctoritatibus S Script. SS. ΡP. &Sac.Can. quas eXpendit Minu t. tua . scribens contra Caramuelis Apologema; & Gonet locis cit. & pluribus rationibus ab eisdem adductis, cum solus Fagnanus 26. rationes asterat; unica ego contentus ero ad probandam secundam partem conclusionis nam prima jam patet ex dictis sub hac sorma.
II Recta regula operationum moralium est consormitas reetae rationi, quae est principium operationis unde dissonantia rationi rectς, quς est participatio legis aeternς , est id, in quo consistit malitia peccati: sed quotiescumque aliquis minus probabili adhaeret opinioni, relicta probabiliore, relinquit recta mrationem: ergo peccat. Major patet. Minor probatur; primo: probabilior opinio infert ex praemissis essicacibus,licet inevidentibus, & per legitimam consequentiam actum esse saciendum ;& in concursu alterius syllogismi ex debilibus praemissis dedueti; convincunt Intellectum blue essicaciores , & illae debiles non possunt Intellectum distrahere, ne illis efficacibus rationibus assentiatur ; quin emcaciores prcvalent, ne assentiatur minus emcacibus; ac proindE sentit, ita esse faciendum: ergo si defacto probabiliorem relinquit, & minus probabili adhςret, relinquit distamen rationis rectae& operatur contra id, quod revera sentit, quod est operari contra conscientiam Secundo, quia saltem adhaerendo minus probabili opinioni ;quod actus sit licitus, ille assicaciores rationes probabilioris opinionis nequeunt ad minus causare dubium de opposito, illum relinquere in mala fide de honestate illius aetus: ergo tunc ope-Taretur mala fide,& consequenter peccaret. Prob. conseq: haec, a. eX Apost dicente: quod non est ex e peccatum est: idest, ut eXPonunt plures SS ΡΡ. quod non est iuxta conscientiam. 2. Quia ut supra probavi, & communiter D D. asserunt, qui dubitat, auactus sit illicitus; etiam si hoc dubium proveniat ex conscientia scrupulosa, aut erronea, dummodo non sit leve dubium, si stante illo dubio, non omittit patrare illum actum, peccaret ςyg multo
60쪽
mul tb magis peccat, quando haberet dubium ortum ex ratione probabiliori, quae causat majus dubium , quam scrup 'Tertib. In casu posito, ad relinquendam probabiliorem,&sequendam minlis probabilem, non potest moveri voluntas aratione; nec Intellectus potest ei praetice hoc proponere a rationibus ductus; cum ex illis non convincatur, ut eliciat hoc judicium praeticum, hoc est faciendum s cum potius deberet
convinci ab essicacioribus rationibus opinionis probabilIOrIS . e go Intellectus praeticus tunc, vel discurrit e X principiis dedullis ab utili, vel commodo, vel delectatione, quam percὶpit eX minus probabili: non enim potest discurrere eae hoc principio , quia magis accedi t ad veritatem, vel quia est remotior a periculo peccandi, & honestior; cum hςc conveniant probabiliori , non vero minus probabili: ergo procedit contra rectam rationem dictantem proponendum esse honestum utili, 'c delectabili : dum ipse pluris facit utile, & delectabile, quam id, de quo
probabilius constat esse honestum, quam opposi tum . Nec Opi nio probabilis versatur circa bonum, vel melius, sed circa licitum, vel illicitum, bonitatem, vel malitiam adtus; unde non potest dici, quod tunc miniis bene faceret, non vero male. 1 2 Confirm. Ex prςdicta opinione sequeretur 1. frustra laborare Doctores ad probandas opiniones, ut eas probabiliores rem dant , in materia morali; quod etiam ipsit Adversarii facere co- nantur ; cum pronunciant ex probabilibus rationibus has consequentias: ergo non est licitum: ergo hoc non potest fieri . ergo ad hoc tenetur; cum etiam oppositum sit licitum, & ponite. ri; & ad illud determinate non teneatur in ipsorum sententia, dum potest oppositum quisque facere, M isiitς γ nus probabile a. Frustraneum esse recursum ad libros, ad Do-ectores, ad Consultores pro dirigendis conscientiis; nam, vel res est evidens, & consultatione non indiget, Vel dubia,& mere probabilis, ut frequenter accidit in moralibus: nam exceptis paucIsque per evidentem consequentiam ex primis principiis inieruntur, materia moralis talis est, cum sit circa contingentia, ut non sit ei conveniens certitudo, ut ait S. Th in isb. i.Ethic cap. I.α eX
alio capite, ut dixi supra eX Caramuele; data una opinione merς