De bono senectutis auctore Gabriele Palaeoto S.R.E. card

231쪽

risque custodiantur; sed etiam ut densa frondium opacitas, quae solis radiis obsisteret, resecetur, caetera, quae frucituum pulchritudinem, suauitatem, atque uber

tatem laedere possunt, auertantur.

Tertio maturis fructibus, illud curaxi consueuit , ne frustra decidant, ne temere disijciantur, ne in prauos usus absumantur,ne inutiliter marcescant; sed in quam maximas fieri potest utilitates, & commoda mortalium

conuertantur.

Similiter quoque,ut Senectus foecunda fructibus cumuletur,atq; hoc humanae aetatis bonum longe, lateq; diffundatur,triasigillatim erunt demceps examinanda. Primum ab adolescentia inchoandum; cum multum referat, ut Cato etiam dicebat, florentis illius aetatis fundamentis Senectutem fuisse constitutam. Deinde; ad constantis aetatis tempus progrediendum, quod si uti oportet, 'ua decet diligentia fuerit excultum dubium non est, quin aduenienti Senectuti robur, ac praesidium sit allaturum. Postremo; cum ad Senectutis limina fuerit peruentum, eo acriore opus erit vigilantia, ad multa elaboranda, alia r.ecauenda , alia amplectendi, alia declinanda,allia consilijs,actionibus,exemploque vitae perficienda,vestalem omnino se praebeat Senex,qualem eum esse decet, qui breui. expedito itinere ad caelestem patriam contendit.

MODO IGITUR a minore aetate, siue adole ADOLEscentia exordientes;dupliciter admonemur,debere ho S C EN-minem ab hoc initio, vitae suae cursitam, ut decet, institue TIA I re, ut illius extremum , quod est Senectus salutari fine a I- absoluat. Nam siue Senium consideremus, tanquam T V Em- grauissimum humanae vitae negocium, quo caetera m D A

232쪽

nia terminantur,4 quod eYtremam veluti manum praeteritis omnibus actionibus imponit; sue etiam Senium metiamur,tanquam aduentantem peregrinationis nostrae metam , ad quam caeterae aetates tum naturae lege, tum communi quodam omnium voto referuntur dubium non est, bene ab aetatis primordijs inchoandum, . . pr. lib. Vt feliciter finis peragatur. Nam, et S. Cypr inquit ' : ς ui Sicut fructi non inuenisu in arbore, in v. sosprius non apparuerit sic in Seneri ut honorem legitimum assequi non poterit , qui in adolescentia disciplinae alicuim exercitatione non laborauit indigne enim transacta adolescentia,odiosa messicit Senectutem; honeste acta superior aetas, fructus capit auctoritati S. Quapropter quocunque modo Senectutem, de qua supra, sumamus certum est, sicuti ad procreandos filios oportet, tante concipiantur nisi enim bene concepti fuerint, fit partus abortivus: Sic ad bona opera suo tempore edenda, necessaria est praeparatio, quae quanto accuratior fuerit, longius, diutius repetita, eo maiorem fructum afferet. Nam ut causae non solent estectus suos nisi in materia bene disposita producere V sic Senectutem ut e Xpectat Os fructus pariat , de bent multa praecedere,quibus hominis vita rebus veluti necessarijs sit instructa.

IT A quemadmodum illi, qui olim ex ludis

Olympicis victoriam quaerebant, multo ante in palestra ijs exercitationibus operam dabant, quas ad victoriani consequendam utiles esse arbitrabantur eodem modo in hac re non ludicra, qualis illa erat, sed magni ponderis, is omenti, a qua animae salus pendet , consentaneum erit, homines iam ab adolescentia ita se exercere, Ut bonum Senectutis deinceps consequi possint.Vt enim ij, qui torrentem, aut fossam saltu transccndere

233쪽

Baleae

dere conantur aliquantisper retrocedentes, alacrius se impellunt, facileque in aliam transiliunt ripam e dem modo homines scientes sibi a Senectute ad caelum proxime transeundum esse 'oportet longo interiecto spatio, nimirum iam inde ab adolescentia, aetatis clursum ita instituere , ut ad Bonum Senectutis deinccps peruenire valeant. Et quemadmodum plantae non statim ad iustam magnitudinem perueniunt, sed prius altas agunt radices quibus innixae eam proceritatem , quam illis natura concessit, paulatim conlequuntur eodem modo Senectus nunquam, aut raro ad hunc bonitatis statum, de quo in hac disputatione loquimur, accedit nisi eiusdem boni fundamenta iecerit in iuuentute, sequentibus vitae spatijs ut illis inniYa, ad eum contendat dignitatis gradum, qui illi ex priae scripto rationis debetur. Quod cum praeter caeteros vir eruditissimus, idemque nobis olim beneuolentia coniundius, in praeclaris commentarijs suis scriptum reliqueri noluimu Seius verba a ossis, ,.

hoc loco praetermittere. Inquit enim fm quam Senex cq mrv. in par tui. Letuaem retineret , V In murialute , u Irtulta , eas.

honestitis gloria vittii get omnia siquidem in extrema aeIate, siue bona ,sive mala adsummum perueniunt 1, ita ut mali perditio mi in extrema Senec is ani boni tunc suismam virturis, atque Lauiae maturitatem a equantur. H ADC autem omnia,cum sitis per se nota esse videantur; quia tamen ad rem nostram valde pertinent, plurimum referta haec in hominum mores induci praesertim quia solet magna adolescentium pars vulgari quadam, ac inani se eYcusatione obtegere , cum dicat; nunc sum iuuenis, per adolescentiae cursum incedo; cum Senium aduenerit, tunc Senectutis normam tenebo; & vita licentiam relinquens , totum me virtutibus A a tra-

234쪽

tradam. Cuius erroris non desunt illis veterum etiam ir γῆρ aliquorum patrocinia dicentium ': Detur ab ui aetati,si adolescentia liberior,non omnia voluptatibu denegenIur,non semper superet vera ista is directa ratioci vincat aliquando cupiditas , volupiasque ratIonem. Idcirco in eo potisssimum elaborandum nobis est, ut praua haec excusatio radicitus tollatur ac plane omnibus patefiat IONVM Senectutis a Bono aliarum aetatum,tanquam a priori radice,ut plurimum pullulare. Quod ut euidentius liqueat, varias rationeSatque auctoritates moκ subij ciemus , ad magnam utilitatem indicandam, quae ex adolescentia bene instituta, in Senium prouenire solet vicissimque summum detrimentum, quod neglecta priore aetate, in reliquam vitam invehi consueuit. Et demum, quae fuerit sapientum Omnium per uniuersa fere sarcula, consenticias in hac re sententia

An grus OD IGITUR ad primum attinet veteres CruTIs p Iurisconsulto respondisse scimus, teneram illam aeta-NVM AD O tem cum sit informis , mollis, ac flexibilis , facile in quam velit homo partem, trahi posse, atque ad bonam, O ' i uae rationem non magno cum labore perduci. Nam v cc k Vlpianus Iurisconsultus mancipia, quae rudia sunt, Cossast simpliciora es e & administeria aptiora, dociliora ME . es e tradidit' . Et Plutarcus ait ciuemadmodum sigilia, Lρρ ei itiis, mollibus imprimuntur ceris, ita doc Irinae in puerili an maia aditu. ididi insculpuntur , quoniam nouella illa aetas adfingendumscilis

eis; ipsorum animo, dum mollis adhuc si distiplinae melius

inuillantur

Additque inihil esse in rebus humanis, quod tanti aestimandum sit, tuam iuniorum disciplinam affirmans opes, copia , genu , gloriam, honores. formam, sani-

235쪽

tatem, robur, & caetera, quae in bonis numerantur, nulla ratione esse cum liberorum educatione comparanda Ideoque curandum maxime esse bono parenti, ut eius filiscum lacte nutricis virtutem fugant, ac borios mores ab incunabulis discant. Nam ut ait sanctus Aus 'ustinus magis Nisa quomodo tria eo , qui nati sunt m Ut nascantur; non enim iam felicitas eis habere filios, sed bonos habere. Quod innuit Ecclesiasticus illis verbis in iuuentute ina non congregaui, quomodo inuenies ea in SenecIut, Et sancti Patres Leo Primus &alij in Decreto Gratiani relati' simili clericorum exemplo,eos demum Sacerdote acris administrationibus idoneos censuerunt , quorum aetas omnis a puerilibus exordi que ad efectiores annos perdisciplinae Ecclesiasticae stipendia cucurris et,ct unicuique rectimonium prior ita praeberet.

Hinc sanctus Basilius ς dictum illud Biantis Philosophi commendat,qui eunti filio ad Aegyptios, percun

ctanti, quid ei maxime gratum foret Viaticum inquit)Senectutis possidendo; appellans videlicet virtutem, viaticum. Et sanctus Ambrosius Valentinianum Imperatorem summopere commendat,quod maxima fuit illius vitae emendatio,in omni lubrico adolescentiae tempore' Et ex Gentilibus Plato pariter scripsit In unaquaquere ma cimum quid esse principium,praesertim iuueni,ctis enero cuique exemplo agricolarum, quos primum teneras plantas curare decet. Et Aristoteles t ait: Non parum refert, quemadmodum ab adolescentia consuescat aliquis sed quam plurimum, imo totum in eo consistit. Vnde Propheta ait Bonum es viro, cum portauerit iugum ab adolescentia ovi Et Salomon ui docet silium sevum, laudabitis in illo, ct in obitusuo non eu contristatus; relinquit enim defensorem δε-- contra inimicos o amicis reddentem gratiam.

236쪽

pχAvos CONTRA vero; qtiam plurima mala licet agno- A DOLE scere, ex inculta iuuentu ted ri tantia cunaen in ad O- lescentia quodam naturae impulsu in voluptates, de-tiger j ii litia it propensa nisi seueriore fraeno comprimatur, phv ivvr, i iis sol m in morbos incidit, qui postea Senectuti ma- OBESSE imas a sterunt molestias; sed alia etiam vitia ventris, alia libidinis, alia crapulae, S ebrietatis adiungit, ut vix postea Senectus dignitatem tueri possit. Imo quod miseis 'tido , bile est, ipsi Senectu incontinentis, turpiter adice tib d. Senem adolescentiae Penas luit. Nait Cato dicebat uulmum seni Ga saeptus e Pil , ijs adole e ditiae, uam Γύ- necIutfs. Nam Id Eino ,e intemperans adoles si Di cor Is rad et Senecfusi. Emq; maturitas aetatis suo iures cu λ ρης ρ auctoritat cm post alces tantum abest, ut ii Senes, qui superior cita aetate in viiij consumpserun auctoritatem habeant, ut ludibrio saepe sint, despectu omnibus qui Eccusso. eo noti erunt.Vnde scriptum est ς: Equus Indo ruic adescuatiscio durus, O suus remissos uadet praeceps. Et rursus Cti, haceyuIcem in iuuenIute, se tunde latera eius,dum infans est ne forte induret, o non credat tibi , , erit tibi dolor animae. Dimi bb. Quod Quintilianus tradidit dicens Tum rima vim δ' i aetas formanda R,cnm simulanda ne cia si praecipiciatibus facile cedis frangas enim citius, quam corrigas quae in praua

es 4 disicile est e resor mare, Mad mores suo formare. Quemadmodum enim facile esticia eram plantam stirpitus uellere , aliis tamen nixam radicibus non item: ita subp illulantia in primo aetatis fore vitia, minimo negoci abscinduntur quae tamen ubi radices altius fi-i, Seir 'Πt, ct diuturna contuetudine firmata sunt disticit lime Cruuntur. Vnde Sanctus Hic ronymus scripsit Eoae culter eraditur, quod rudes animi perbiberunt : La

narum

237쪽

nutim conchilia reis in risinum candorem reuocet e re cens tessa diu θ aporem retinet , ct odorem , quo primum imbuta eis Graeca narrat historia, Alexandrurn potentissimum Regem,orbisque domitorem, di in moribus, sin incessu Leonidis paedagogi tu non potuisse carere viiijs, quibus adhuc paruulus fuit inseditis. Et Sanctus Chrysostomus hanc parentum desidiam deplorans, qui magis de agro colendo, quam de silio erit'. diendo soliciti sunt, inquit Maior risibi post fisi E.ὰὰτ . .

ra est, oream eorum , quorum ilia gratia comparantur, quod humi P. proscri ab re dissimum , atque olidissimam eis . Exercea mus igith ad Uirtutem, atque pietatem molles filiorum animos caesera omnia secundo loco quaeramus . Senectutem

quippe prosequitur vitium , quod cum ipsa aetate adoleuit. Vnde&Salomon. Aiasius cris/ΠΝta Viam Jam, b fotiesb. o. etiam crem semierit, non recedet ab ea. Nam tametsi multi inspirante Diuina gratii in Senectute auertuntura viiijs adolescentiae frequentius tamen hoc contingere solet, ut mores quos homo gignit in adolescentia, non eos mutet in Senectute. Et ideo idem Salomon non desinit saepius, larijs verbis parentes admonere, ut adolescentiae filiorum inuigilent dicens inter Caetera : Ne corridea Do uo, neque o oleas nam in nouissi uectatast. aomo obivescent dentes tui.

H AE autem omnia sapientum quoque iudicio ADOLE- maxime semper probata fuisse, satis perspectum est. CFNTI

Nam qui de optima Republica gubernanda, de Regnis, bo

nationibus,populisque administrandis,posteritati libros uS,1 reliquerunt quamuis diuersis saeculis, Varijsqile in Or-- ΑΥ si be regionibus fioruerint .vno tamen fere ore in hoc con E iv Tu spirasse videntur , ac summam praeceptorum illorum hanc extitisse, ut teneris inciperςnt homines Oribi

238쪽

bus imbui,si ad frugem aliquam essent peruenturi. monullam commodiorem rationem sanandis moribus, publicis necessitatibus subueniendi, hac una inueniri

posse consenserunt , quam si pueri, Madolescentes rectὰ institui, & honestis disciplinis informari curarentur. Et inter caetera, ut iuuenes erudirentur linguam continere iram subijcere veritatem ubique proferre, cum mentiri seruile sit vitium; quod maxime refert, mollitiem omnem in indulgentiam fugare. Nam cum virtus circa difficilia opera versetur qui a iuuentute sic educatur, ut laborem,& molestiam fugiat . in de- liiijs nutriatur is ad omnia praeclara studia, quae cum Iabore coniuncta sunt, ineptus ericitur. Hoc Plato cum tape tradiderit, magistratus huic

LVII: disciplinae praefecisset', addidit nec magistratus ipsos

ορ-λ- umquam bonos futuros, nisi a pueris essent bene educati . Aristoteles hoc ipsum adeo amplexus est, Vt pictas tabulas, quae obscoeni aliquid continerent, seu lasciuas comoedias, aut imagines Deorum nudas,pueri om

c i, '' nino prohibendas esse tradiderit . Xenophon etiam tum in paedia Cyri, tum in libro de Republica Lacedaemoniorum, idem adeo ubique inculcandum duxit ut eos etiam, quos Paedonomos vocat, in hanc curam instituerit.

Philippum item Regem Macedonem notum est, nato sibi filio Alexandro ad Aristotelem scripsisse non tantum laetari se, quod filium suscepisset, quam quod eo. tempore. Quo Aristoteles tot virtutibus praestans , illum 5b.,. erudire posset, genitus utilet Sed praeter alios, veterem hunc morem filios recte odii candi, ciuitatibus maxime necesssarium, praechire Isocrates dicens 'o Non in viis adolescentesser aleam ludebant , nec versabantur apud tibicinas , aus

239쪽

in huiusmodi conuenitentis , in quiba totos dies conterunt; sed fundi immorab tu , quibm erant dectinaii qui principem in illis locum tenebant , eos admirabantur, sectabantur forum autem ita fugiebant visi

ρ Vando transire cogerentur, id magna cum verecundia, semodestia facere viderentur Senioribus vero aduersari aut maledicere grauius esse putabant, quam nunc parentes molare. Iam in caupona edere, aut bibere , nemo, ne frugι quidem seruus, audebat grauitati, non currilitati sud bant; et homines dicaces . ad irridendum paratos, quos minc faceto vocant, II calamitosos iudicabant . Quod etiam a veteribus Romanis obseruatum fuisse accepimus, qui in conuiuijs egregia maiorum facta ad libuis canebant, quo ad ea imitanda iuuentutem alacriorem

redderent; ex qua domestica disciplina scribit 'ςri RS . ...

Maximus, Camillos, Scipiones, Fabricios, Marcellos, hi Fabios, alia Imperij Romani lumina exorta fuisse' eiusti, obserucum ijdem praesentibus Senibus etiam ipso coenae tem a M. ι; i. pore, parco admodu,4 modesto sermone uti solerent '. e lait 9Aes In quam curam, eo inagis Sanctos Patres nostros in cubuisse legimus, quo clarius, dictante eis Sancto spiritu,agnouerunt, ex moribus corruptis facile viam hae resibus aperiri cum Apostolus Paulus testetur Mut ς τλ- ros repellantes bonam conscientiam,naufragavisse circa dem Et alibi ait : Radix omnium malorum est cu'ditas, quam rqμidam appetentes, errauerunt fide. Hinc Sanctus Basi

lius hoc argumento praeclara multa complexus est ' iob tiget, is

seruans Apostolum , cum vellet laudare Timotheum .is. Omret discipulum, dixisse inter caetera, quod ab infantiaria.. ' 2 λ' cras literas nosset Sanctus etiam Hieronymus hanc institutionem tanti fecisse videtur, ut scribens ad Laetam de institutione filiae, di ad Gaudentium de educatione Pacatulae ad alta,

240쪽

multa, quae minutiora alioquin videri possent, plenostylo descenderit.

OMITTIMUS hic conciliorum multorum decreta de institutione puerorum Madolescentum, edita ab Alexandro Tertio, Innocentio Tertio, Clemente Qtiinto , alijs multis ac denique in Concilio Tridentino, seminaria ad hanc sanctam disciplinam confirmandam, augendam, & propagandam, instituta. Cuius rei magno id etiam argumento esse potest; quantum reserat scilicet ad pietatem, bonos mores assequendos, per haec salutaria initia adolescentes deducere; quod videmus imperatores impios, qui Christianam religionem inditus euellere conabantur nihil aptius ad id moliendum eaecogitasse quam V animos molles puerorum , nefaria librorum lectione lib- uerterent sicuti de Maximino Imperatore legimus, qui ut testatur Eusebius Caesariensis, tete imum illum librum emitti curauit, inscriptum Acta Pilati quo pueri, eo facilius a vera religione aucrterentur . Quod&praesentis arculo ab aduersari j nostris tentatum fuisse se scimus, varijs libellis pestilentibus diuulgatis, quibus rudis artas a fide, moribus alienaretur. CUI TAMEN pernicioso cxcmplo non passa est Diuina clementia nos succumbere curia praeters umina O-rum Pontificum, atque Episcoporum multor unus Principum vigilantiam, ira te Regularium multo rum disciplinam, ac scientiam , itemque Capitulorum, acaliorum Ecclesiasticorum virorum industriam,&prcbitatem excitauerit etiam temporibus nostris insignem Patrum Iesu itarum societatem auctore Patre L natio; qui inter multa praeclara, ct diuinitus illi si da, ad