장음표시 사용
81쪽
transeundo per medium, ita neque poterit producere qualitatem, dc effectum in loco distanti, nisi transmittendo acti nem per medium, amo quippe cum sit quaedam eoniunctio cause cum esse , ves passo debet essealiquo modo coniuncta, saltem per approximationem,' contiguitatem cum ipsis agente, cuius est operatio, ad quod dicit ordinem essentialem; nam virtus agentis actuat quodamodo potentiam passi
similε ei serma Motitia imprimendo. Hinc experimur intemposito internos,&sNε aliquo tenuissimo pariete,calore quideutpote per parietem tranumissum ad nos peruenire, non tamelucem Min uniuersum omne obstaculum impediens, ne ages
ulteritis agat in medium,impedire etiam ne agat in distans. Potest tamen agens agere in subiectum remorum, simul aetendo in medium, ut potest quilibet dignoscere, cui ante os virin eis se sistati sentiet enim maximiim in Meuorem produe ab ipso igne fornacis.1 3 Sunt etiam agentia naturalia in producendis qualitatibus determinata ad onerandum intra certam latitudinem,seu propriet activitati splueram, quam non possiunt excedere No est
autem verum,agens intra hanc spheram,producere sistamqualitatem in aliqua parte, dianc in alia, usque ad finem pii se , nimis enim limitaretur virtus,oc emacia agentis,&muItiplicarentur actiones infinitae inter se diuersae absque ulla necessitate. Ipsum igitur agens regulariter Wordinarie I quendo transfundit actionem per totam suam spherami&qui' dem cum uniformi quadam distisrmitate,quatenus sortια agit
in propinquum quam in remotum quod tamen non debet usque adeo rigorosEintelligi ut nulla sit pars spatij in qua sie aequalis intensio; est enim inperceptibile nullam esse subie hi, vel spatij partem in qua reperiatur determinata qualitatis intensio, putavi quatuor, vel ut sex, velut septem m. quod tamen sequiturin opposita sententia, sed opinamur exercerio uidem regulariter ab agente naturali actionem intra si nosphqram uniformiter difformiter per partes aliquotas, noria
tamen proportionales',quamuis enim sepe doceat experientia,
Quod agens naturale validi agit in aliquo spatio vicino, α debili in remoto, tamenin ipso vicino,in quo festias agit, nihil prohibet quo minas inpluribus partibus sit aequalis intensio,&pariter in spatio remoto,in quo est languidior actio, nihil pronibetquin in pluribus partibus sit actio aequaliter Ianguida,in remissa mine experimur quod siquis seconstituat ante obiectum in proportionita qua iam vicinitate tam clara
82쪽
7s illud intuetur, ut quamuis proximiti accedat non tamen clorius illuddesceritat, didumquis a longe obiectum obleurε videt sepe experitur quod quamuis per quatuor, vel quinque
passus accedat non tamen illud minus obscure videt. is Dum causa naturalis intra suam sphaeram agit, si interponaturaliquod obstaculum per quoa actio transineare non Iossit, retorquetur illa multoties atque e essectitur; sin-ucitur, vel etiam intenditur qualitas ab obstinuo versas agens, ut experientia constat. Porro causa motus, de qualitatis in reflexione productae est qualitas in obstaeulo a princidit per totum medium visque ad obitaculum qualitatem , dum incurrit inobstaculum, quia ab eo impeditur, Evit rius in spatium agat, quasi quodammodo colligit, ct producit in ipso totam illam qualitatem, vel magnam partem illius, uuam debuisset disianaere trans obstaculum per totam suasi,haeram actione directa, eam inquam producit in obstaculo,
non in aere medio, quia non aer medius, sed obstaculum est illud, quod impedit, abrumpit actionem dire ham agentis, di propterea in eo sentitur adeo notabilis intensio qualitatis, hic autem terminat amo principalis inentis obstaculum
deinde ut assectum qualitate taminum agit in medium versilis agens in eoinuis ausuqualitatem direm ab ipsis principali agente causatam.
rq Neque vero absurdum est quod agens principale validi sis agat in obstaculum magis distans quam in aerem medium ubi magis propinquumn quia hoc estper accidens, non persequatenus scilla cogitur, ob impedinientum obstaculi in eo colligere eam qualitatis copiam , quam per ulterius spatium
extendere debuisset. Hae ergo modo melius assignatur causa reflexionis, quam si immediate assignetur ipsum principa, te agens , a quo si maiorilla intensio in reflexione producere tur deberet Iemper eodem moelo fieri cuiuscunque rationis esset obstaculum ac praeterea daretur actio indistans. i; similiter in motu locali causa reflexionis est obstaculum, quod utpotὶ selidum vi durum est proportionatum ad imprimetiam impulsum in corpus occurrens; neque appare alia causa huius impulsus reflexi ille enim qui primo proii- cit pilam .g nihil amplius agit circa illam, motus vero, seu impulses directus qui productus fuit a proijciente, cum o
eum praesertim saepissime nisibis alis impulsis dii a ab
pali agente producta Disitia ' Corale
83쪽
extrinseco impressiis sed ineutra in obstaculum pii vel aliud eorpiu graue Mario ri grauitati innatae,quae cetra motum reuuentiae cauare non potest. i. Aiteratiouem non parum retarda passi resistentia tum negativa in formalia , qua contraria qualitas fortiter quasi perdurat,in fixa manet quantum Potest in subiecto, tum diua, positiva, qua passum, per contrariam qualitatem, mram in se tabe , reagit aduersus agem Maianc quidem reactionem cepissime dati secundum eamdem contrarietatem eamdemque subiecti partem, probatur tum experientijs, serrum enim candens iniectum in aqua fri da retriseratur, simul eam laserit, aqua frigida si iniiciatur in feruentem, tota fit tepida tum quia aliter tolleretur mistio, quae fit eum elementa se mutuo refrangunt secundiis eandem contrarietatem, tum demam quia verum'ue tam avns, quam passum habent ab initio virtutem agenda, α Patiendi capacitatem
eum aequali applicatione, ac proinde utrumque mini agit de patitur, siquidem omne agminatiualeapplicatum adue
dum necessario agit, ixi; Norporum rarefacti, ac condensatio, ne faIuari potere per plure paucioresue vacuitatea, nec per penetrationem partium inter se , earumque extractione- , nam nec Heuum natura admittit, nec patitur corpora penetrari multoque in per replicationem partium , aut per punctam ius minusae inta escentia,utrumq; enim rationi, dc experientiae repus e sed neque per productionem ullius nouae uua litatis, dedesitionem antiquae vester ingressum, a egressum corpusculorum Contra primum enim est, quia
quantitas ,eum contrario careat, non potest ab aliqua causa produci, vel destrui, si produceretur esset potius aecretio, quam rarefactio secundum vero omissis multis experientiis in eo refellitur,quia secus rarum nota habere parum nMeriae
sub magniadiissionibus sed potius multo sub magnis,&similiter densum non esset multum maeriae sub paucis dimensi nibus, sed poti parum sub Paucis contra philosophum Itis super quaelibet pars orporis rari est rara, pura quaelibet pars aquae,, aeris estis o qualibet partae terrae, vel plumbi, minuscula ipsa capacia sunt raritatis, de densitatis Addo
nubium philosophum dicere spongiam, vel linteum proprie addensari quando manu eomprimitur, rarenera, quando dilatatur: refieret aute, addensiretur,si in admissione et
84쪽
hiuisnodi popularem, vulgarem rarefactionem, admitte da est alia magis propria, & philosophica quae fit in aliquod corpus non simul cum alio, sed per se, malinem locunt occupat, ut cum aqua, vel hi incensum vertitur in vapo. rem, vel puluis sulphureus in cauo corpore bombardae, α subterraneis cuniculis accenditur, ac in multis aliis casibus. Igitur propria rarefactio,&condensatio explicari debet per modos raritatis, vel densitatis superadditos, qui sint qualii tates, ut colligitur ex Arist. pluribus in locis,immediat am: τ . cientes quantitatem ipsam, eamque determinantes ad essen- dum in ampliori, vel minori loco, cum ipsi de sit aliqualiter indifferens, nec omnimodam determinationem vendiceti& haec opinio satis persuadetur ex re tatione aliarum se tentiarum, non enim alius dicendi modus superest
rpus naturale diuiditur in simplex, tu stum. Simplicia corpora,praeter coelos,dicuntur quatuor elementa idest Terra, Aqua,Aer, Ignis, quae quamuis ex materia, & Orma constentio aliis tamen corporibus nullo modo componuntur rac ex ipsis aliquo modo constituuntur caetera,quae propterea mista vocantur; ideoques eia α Philomphus optimesdefinit elementum esse tuis eorporum in quod alia aeuid ino , quod inesso untia, aut actu, 'semque eam4γων se is Uaspecie, idest elementa sunt prima corpora, quae nec actu, nec virtute constituuntur ex idiis corporibus ecie diuersis, in quae resolui possint; sed ex ipsis alia quoda- modo constant, aut actu scilicet, aut virtute, in ipsa resol
o Quatuor elementis, totidem primae sensibiles qualitates λινα, conueniunt, nemp calor, frigus, humiditas,in siccitas Ca--μ lor describitur in concreto , quod congregat homogenea, de disgregat heterogenei; frigus quod congregat homogenea s,mul, 'eterogenea intelligitur autem homogeneum, deci terogeneum hi non diuersum, aut simile in ser substantiali, sed in pondere liquabilitate , alijsque huiusinod ais
85쪽
ctionibur, quia enim olor vim h Meattenuandi, ae relaxa di, aporit viam similibus, cum suis similibus congregenturiheontra eum frigoris sit constrinsere, addensare, eo conmquςntet omnia tam eiusdem, quam diuerse rationis in nuntveluti coguntur, ut in glacie Paleae lapides,&lutum. Hum Ndum describitur, quod difficulte terminatur termino Pr
ptio, faenE alieno sieeum quod dissicit alieno, facit proprio; corpora nanique sicca quandam consistentiam habene,
vi cuius terminationem propriam tenaciter retinent, de aegri ad alienam accomodantum, E contra liquores Omnes non ficilescetinent figuram aliquam propriam, sed alienae prorsus sose adaptane sapienter vero philosophus primarum ouatit
tum naturam per effectus secundarios congregandi,diistegandi &e nobis exposuit, potius quaesier primarios calefaciendi ,exsiccandi aut calidum,ac numidum fornialiter eonstitue-di, dcc quia per hos nullam maiorem earum notitiam ait silet aaoa Dictae quatuor qualitate, merito vocantur primae, non solam quia primis corporibus nempe elementis primario conueniunt; sed praesertim quia inter qualitates senubiles corporibus inludirentes priniatum obtinent, quatenus non supponsit alias priores, sed ex ipsis aliae quodammodo originantur;pertinent enim ad generationem,cum secundam eas fiat proprijs sima alteratio, ac proinde anteire debent alias qualitates, quae ad rei persectionem attinent, secundae nuncupantur. Sic tenue, lubricum, molle, laeue ex hunudi, crassum, arbdum, durum, Masperum ex sicci praedominio oriuntur; Rarum, leue, odores,apores,in colores aliqui ex calido densum vero graue sapor, .color aliquis ut videre est apud Pliilosophum ex frigido dominante promanant .
a Quamuis autem, calor, frigus, numiditas, α siccitas, sint
primaequalitates,non tameu sunt formae per se primario constitutivae elementorum haec siquidem debent omnino habere suas sormas substantiales invariabiles, quae sint radices huiusmodi qualitatum, quae continuo variantur inuariata substantia elementorum, ut videre est in aqua, quae modo feruet, modo friget, semper manens aqua : Nec fieri potest quod id, quod in uno est accidens, in altero sit substantia eum e tiae rerum sint in uariabiles. N que sunt audiendi, qui dic sit
saltem humiditatem esse ipsam eorpus substantialiter fluidii, siccitatem vero es carentiam talis substantia fluidae: In prsemia enuriatis constat esses monem positivam o p his,1 quod
86쪽
quMTe ipsum temeiter retulere proprium terminum,& disseilh aliena figura terminetur minae vero quod tam humidatas, quam siccitas, non miniis, ac calor,inuigiis sint quali-aates accidentales a forma substantiali distinctae, praeter dichasuad tur, tum quia sunt dispositiones in priori naturae suppositae , experimur enim quotidie ea corpora facilita transmutari in humorem , quae prisis praesupponuntur humida, trunquia ipso tactu immediatE sentiuntur, cum tamen substantia non sit immediate sensibilis tum demum quia in speciebus sa-mamentalibus , cernimu manere humiditatem vini cuina
in nribi substantiam non permanere sit de fide certum. απι erua tamen est corpus himai dum frequenter humestiis re adhqrescendo, vel permeando; sed haec humectatio est ni-'. 's'. iis impropria QVulgaris, corpus enim, cui humor adlia 1 et, ut bene notat philosophus non est proprie humidum, sed madidum , sue udum, vel irrigatum, quemadmodum, α proprie dicitur exsiccari per extractionem corporis humiadi inde praeter hanc extrinsecam humectationem & exsiccationem admitti debet alia propria.&intrinseca,per productionem humiditatis, A siccitatis accidentalis iideo enim morbis
humidis sicca remedia adhibentur, doli uda siccis, ideo min locis humidis colliquescit, eodemque carnes exsiccantur: qui in salinis scidiunt exsiccari se sentiunt et o Ex quatuor primis qualitatibus quatuor sollim combinationes neri pouunt, ne Ecalidi cum sicco, humidi cum
olidi, Figidi cum humido, eiuslemque eum sicco Calida vero, frigidum, uti humidum de siccii , cum inuicem p
gnent,nullatenus in gradu excellenti connecti possunt. Prima combinatio conuenit igni, secunda aeri, tertia aquae, Postrema terrae si tamen *ectentur elementa in suo statuis aurali ide facto enim ob mutuam ipsin um elementorum posnam ad mistorum generationem a natura ordinatam, ali qua naturae rationalis bona, elementa res istae proprietates varie alterantur rae Fefranguntur . Vtrum vero singulis elementis singulae qualitatesde Mitur in gradu summo, vel potius una in summo, alia infra summum, hoc posito and fictus intensionis qualitatis suppleatur per ad Inionem alterius, nec ne , nota potest certa aliqua ratione definiri, nam experientiae, quae hinc inde adducuntur varijs ex causis procedere possunt. ro, Elementa sicut,&reliquae Mundi partes, certum situm,
adclocim an niuerso exigunti ubi rem habent, di facile se,
87쪽
23 eontrarijs tuentur. Et tem quidem, tanquam aliorum ela. mentorum grauissim in centro undi iacet, remotissima, ae , supra terram coima tali et consistit - , v potantinus grauis: Supra aquam attollitur aer, quia est leuioe aqua, α terra: Denique silpra totum aerem prop lunae concauum existit, agnum,ac leuissimum elementum ignis, qui uuid aliqui reclament , recta enim vnniersi constitutio exposcit, ut quemadmodum aliis elementis proprius locus deput tur in uo secundam ma Mimam sui partem naturaliter per maneant, ita de igni assignetur , alioquin dc mutilus quodammodo esset Mundus, er aliorum elementorum quantitatet nulla seruata proportione, nimisexcederet. Confirmat id ipsum experientia, qua videmus flammam indesinenter ascei dere, atque adeo leuissimam esse inter alia corpora, quini Proinde superiorem locum connaturaliter exigit. no Cum elementa multoties extra proprium locum generetis tur a quo etiam violenter dimoueri possunt, secundam quas partes, prouida Natura eis dedit vim, de impetum, quentrum, quo maxim propendent, ac seruntur in loca propria, vel ubi primam vis extrinsectis impressa defecerit ire eadem se restituunt. Haec autem virtus motiva grauita dicμtur, levitas,utraque est qualitas a brma substantiali distin .cta, tam in elementis quam in mistis, ut in homine constanest enim utraque forma suaedam materialis per se sensibilis capax intestonis, ait etia praeuia materia di ositio quae praedicata substantiali minue mininseconueniunt, ac tandem in Sacramento Eucharistiae sine fiastantia panis, vini, senti, mus adhuc pondus specierum. ao Recth definitur grauitas, ut sit virtus motiva deorsum,sea ad medium, leuitas vero, ut sit virtus motiva sursiim, seu a medio Ceterumtam euita quam grauitas alia dicitur simpliciter, Malia secundam quid Grauitas simpliciter est propria terrae,in tendit in locum infimum leuitas simpliciter est. luce petit locum supremum, estq. Propria finis Grauitas in ia, lausecundum quid , quae petitsocum inna aerem eiu rem, iam terram graviorem Levitas demum secundania quid inaeris proprii, petit enim locum supra aquam et tui rem, Minfra ignem magis leuem Huiusmodi virtutes moti-uae; quamuis una dicatur simpliciter,in alia secundum quid, differunt tamen omnino essentialiter, specificε, nam leuitas aeris. v. nest ira essentialiter determinara ad mouendum aerem
in iocimi messium sipra aquain, Minfra ignem, utqu-uia
88쪽
oeeesceret in intensione, numiram moueret superilis,dc sic deviij proportione seruata.
xo re terminus specificans liniusmodi potentias motrices
est talis, ac talis ordo corporum huius mundi v. g. respectu leuitatis ignis est superficies concaui lunae infra quam ut desuperficies aeris, supra quam existat,terminus grauitatis terrae est infimus locus infra omnia corpora in sic de reliquis proportionaliter loquendo, quia huiusnodi termini sunt valda
diuersi, consequens est, ut motrices potentiae, quae sunt essentialiter determinatae, ut moueant ad illos, specie differre debeant. Oriuntur autem huiusmodi potentiae proxime, ἐκ Immediate grauitas ex densitate deuitas ex raritate, vel ri ex
eadem priniarum qualitatum complexione exqua densitas,
xo Elementa in propriis locis neque grauitant, neque leuitati hoc est neque ascendere, neque descendere conantur, graui os enim, &leuitas essentialiter sunt institutis ad mouenda elementain propria loca connaturalia, quo fine obtento, non est cur amplius laborent. Vna vero pars elementi comparata cum alia non grauitat , vel leuitat supra IIam, nec eam per se
loquendo impellit, quia cum sint aeuualis leuitatis, vel grauitatis,una non perit esse supra,vel insta aliam Tandem si magna ementi copia sit extrasium locum naturalem , quamuis
per modum unius tota grauitet, impellat corpus obsistens si tamen interponatur inter partes elementi continuas aliquod Cossus extraneu, quod earu continuitate non tollat,partes superiores non grauitant sipra tale corpus,hoc ipso enim,quod coniunctae remanent cum reliquis, naturaliter existunt, nec impellunt illud corpus, quod non resistit huic coniunctioni, neque illi conatui, quo propendent,in tendunt ad suum centrum. Et hinc est, quod si quis nataret intra magnam aquae copiam in aliquo cubiculo violenter inclusam, pondus aquae non sentiret. aro Motus grauium in leuium alius est naturalis, alius vi lentus, ille est a principio intrinseco, ipsi scilicet grauitato. α leuitate mobilis, ad locum naturaliter debitum hic vero est ab extrinseco,& ad loeum indebitum.Μorus naturalis alius est sursum , alius deorsum; neque enim omnia , ut aliqui,
luere, naturaliter deorsum tenui mi in solum violenter a maiori grauitate alterius corporis sursum aliquando propellun- tur; hoc enim est contra experientiamqua videmuS,in aerem
in terremotibus rumpentem, is min cuniculis aecem Diuitiae by Corale
89쪽
sum non ab aliquo corpore descendente sursum propelli , sed eo se ascendere dc grauissima etiam quaeque corpora obsta tia magna vi sursum tollere, ut emergat. xii Fit motus quilibet naturalis per se loquendo per lineam rectam causa quippe naturalis non impedita quam citissimis potest operaturrim cons quitur muni bonum Idem, turalis motus est in progressu, ac fine velocior,quam in prin-eipio, ut multis experientijs clarum est, ea pro sertim, qua experimur corpusdescendens versis finem motus grauitis laedere, di vehementitas impingere in terram, quo altiori ex loco
prolapsum est, nam datis duobus corporibus aeque grauibus auris, ae densas, nulla alia potest asserti rati cur unum maiorem istum impellat, quam aliud, nisi maior velocitas min
a I Si autem quaeratur causa huius maioris velocitatis, dicimus, vel esse grauitatemipsam, quae talis sit naturae, ut Poll-
suam iam motum est corpus per aliquam distantiam, debeat
aam velocius mouere , eo quia motus praecedens sit conditio Praesupposita ad velociorem motum, Mimpulsum , unde dc nos quando volumus velociter saltare solemus per aliquos passus retrocedere,vel etiam esse medium, quod mobili Ouum subindε impulsum imprimit, non tam dum a tergo a currit ad impediendum vacuum, quam dum compremam a
corpore descendente, sustini mouet ad debitum sibi I.
EI Elementa cum in propria loca naturali impetu seruntur; immediatesquidem, proximε mouentura propria grauit te , doleuitate, quae sunt potentiae motivae datae a natura ad producendum motum localem principaliter tamen, si remote non a propria forma substantiali , sed ab extrinseco generante mouentur, cuius ea optima assertur ratio, quia omnes eas proprietates, di affectiones generans extrinsecum t quam causa principalis causa in genito, quae huic ex vi suae productionis debentur in ipso generationis instanti, unde in. luit axionia, quod dans formam dat etiam consequenti
simu , Mioquin agens in nuessariis deficeret, nec opus situm alablueret .sed ad naturalem perfectionem, statum elementorum , in eo puncto, in quo generantur, saeue in reliquo sequenti tempore pertinet in loco naturali consistere ergo munus generantis est, ea in locis proprijs generare, vel si id
propter aliquod impedimentum non contingat, eam adiman inruem promouere, vel reducere,si post Galloper violemtiam
90쪽
gotiam dimoueantur'. at Motus violentiueaucitur ab extrinsemper vim impres sam intra mobilis inciuistionem. Hic motus in proiectis nosit immediath ab aere, aut ab extrinseco proijciente,sed ab impulsi, seu virtute quadam impressa mobili Experimur enim
magna vi proijci saeph omo, inde moueri contra propria naturam etiam in absentia proiicientis, uirus esse non posset nisi in proiecto vis aliqua, stu quasi illius violenti motus
produssiua, relicta foret; nam et agitatua ab initio a proi j-eiente non sufficit ad sustinenda , mouenda magna corpora, quae etiam contra ventum validissimum, contraque propriam grauitatem cernimus violenter sursim serri; α mo rientia ipsa docet, quod quamuis aliquis agite aerem circa
mediocrem lapidem , nunquam sursum Ietrahit, nisi pedo, vel manu, alioue instrumento in eum imprimat vim. 2Is Praeterea corpora grauia extra locum naturalem posita conantur deorsum descendere, o premunt, atque urgenteorpus obsistens, huiusimodi autem conatus non est ipsa grauitas corpori , quia haec adest etiam in loco naturali , ubi tamen grauitatio. conatus ille non sentitur , est ergo
actio,in operatio aliqui, sed non est mera produiuo motus
localis, quia sentimus pondus lapidis,quem eapite deferimus, etiamsi caput actu non moueatum, ergo est productio alicuius vis, seu qualitatis impressae a grauitate corporis, ordinatae quidem ad mouendum corpus obsistens, quamuis ob illius resistentiam motus nonsequatur. i Hic impetus, desimpuvus est virtus quaedam impressa inpotentia de secunda specie qualitatis , euentialiter differens .grauitate , leuitate quianae licEt dicantur esse qualitates, conueniunt tamen mobili ab intrinsec multum in eo durant, sunt determinatet ad illud serendum in locum naturaliter desbitiun quae praedicata virtuti impresse minime conueniunt; quippequae aduenit corpori ab extrinseco illud impellit motu indebito, est natura sua liuens, ac parum durans,ialis enim est conditionis, ut statim, ac relinquitur aproijciente,remiseri iticipiat, docile tot liter evanescat, ut etiam dici Llet do
Z Et hinc est, quddmotus violentus proiectorum est minus velox in fine, quam in principio, quia nimirum impulsus, quo mouentur cum sit praeter, vel contra naturam inclis
arationem mobilis, sensim languescit, quousque totaliter de Mat. Porro impulsus,qui inoitu vetitia unam parten i