장음표시 사용
51쪽
M Da 'ENDITIONE quis lucrari non potest in pactum deducere, qui non debet vendere id quod non habet , & potest multipliciter impediri. Hssunt firmissimae regulae, si naturam utriusque scilicet & damni emetagentis, & lucri cessantis vere, ac proprie inspici mus. Quod autem posteriores lucrum cellans imstificare conati sunt,ut Caietanus,& alij complures , id profecto fecerunt, quatenus lucrum ces sens in damnum emergens redundat,& no iter, ' unde ipse Caietanus in calce sui longi commentarii loco supra citato, ubi lucrum cessans saluare
conatur,ad damnum emergens reducit, & ratio ne ipsa conuincitur. Nam si eatenus lucrum cessans iuste petitur, quia mutuans quodammodo cogitur ut alteri mutuet pecuniam suam 1 statu negociationis diuertere in quo erat lucrum fere certum,& in proxima potetia, hoc certe est damnum pati. est enim inuoluntarium mixtum, &cosequenter mora aliqua saluatur in debitore,r . tione cuius potest patisci creditor de intei esse lucri cessiantis, non tamen de toto,quia ut D.Thom
admonet non dum est actu , & potest multiplicibter impediri. Alioqui sit aliter lucrum cessans
interprqtemur & plus extendamus, viam artec usuris latissimam aperiemus. omnes enim mu-
inantes hoc lucro cessante se tueri pollent, dicentes , si non mutuarem exponerem in negociati nem. Neque est verisimile homines amisso ce to maiori lucro velle ex charitate mutuare cum minori lucro . Daretur praeterea scandalum aliis cui non vident intentionem, nisi res esset mania
52쪽
AD TEM P v R. ITfesta. Alliciuntur quidem homines ut plurimum
tali lucro. Propterea doctores, antiquiores praec sertim,generaliter prohibent lucrum cessans. Nec obstat, quod hoc videtur licere mercatoribus. Noenim praesumendum est illos maiorem habere charitatem ad alios, quam ad se ipsos habeant, si tamen charitas est dicenda . Non obstat pariter, quod hoc modo pauperes adiuuantur, &plures artes exercere possint ad publicum bonum, & familii substentatione. Nam in necessitate tenentur homines gratis mutuare, & maiori charitate iuuaxent proximu , si gratis mutuarent. Possent etiam non mutuo dare,sed in societatem, & lucrum ac
securare,ut alias dictum est. Neque etiam iustificari potest contractus iste, propter pericula, quibus venditor suas exponit merces, dum rei praetium expectat,quandoquidem nulla est venditio in futuro soluenda, quae non alicui periculo substet. Quin etiam qui mutuat periculis subiacet. unde urq via aperiretur. Ulterius licita non redditur venditio huiusmodi, ob multas expens sis, quae ad recipiendram pr*tium fieri haberent,
seu quas facere venditor timet. Nam licet creditor a debitore exigere valeat ex pessis, quas in exis gendo rei pr*tio facit i. Cum E. de Iud. Si c. finem litibus,de dolo, de contum . illud tame in paetii mante deducere non caret usurq suspitione,nisi se
san apertissimis coniecturis huiusmodi expense timerentur,ut si debitor longe abesset, prout notat solus lib. s.& de Iust.& Iur. q. . art. I. At hoc est de raro contingentibus. Atque hic obseruare B libet
53쪽
libet quod D.Thom. in opusc. 6T. ad lect. Floren. dicit, qui licet expensas licite factas, ut in portatione pannorum possint mercatores licite recuperare, non tamen usuras quas dederui, cum
fuerit iniusta datio,& praesertim etiam, cu in dando usuras precauerint,tanquam occasionem pe candi usurariis dantes, cum necessitas quae pons tur scilicet,ut honorabilius vivat, & maiores mercationes faciant non sit talis necessitas, quae suffisciat ad excusandum peccatum p r dictum, hic ibi D. Sanctus. Non valet quoque adhuc ad iustitiae normam collimari hic vendendi modus, eo quod merces,'uq modo venduntur tempore cxpectatae solutionis pluris sorte valiturae sunt,qua casu concedi videtur, maiori pretio vendi ad tempus, per c.In ciuitate, te usur. Nam ad hoc exigitur, ut venditor seruatuerus esset merces vendeo.
' das postea eo tempore, quo pluris valere solebat, quo casu licet pluris vendere expectato pretio iuri xta declarationem c Nauiganti eod.tit.Huc evim est communis interpr*tatio illius canonis, iuxtagio. ibi & alios doctores, quanqUIm Caiet. 2 2. q. T8.ar. 1. aliter interprqtetur tex. illlam,volens db uersum esse casum positum in c.In ciuitatea casu proposito in c. nauiganti. Sed in hoc non tene-xur communiter Caietanus, 32 distinctio quam facii magis est difficilis, quam animabus utilis, ut it Nauar. in Man. c. I T. num. 23 . 1 Soto autem
metaphysica potius, quam moralia reputatur
54쪽
An , quomodo contrahentilis liceat si
contrahentibus quomodo liceat se decipere citra diruidium declaratur. a Vendere vltra dimidium, di emere citra dimidium quid importat.' s Naturali praecepta non possunt aliqua lege humana tost , aut di pensari . P scriptio in poenam negligentie ad lites tolle das legibus ciuilibo inducitur . I Pryceptum iustitie annexam habet restitutione . o Venditor qui per firaudem seducto vendit non presumitur volens, nec sciens . I Peccans legis authoritate non peccat quomodo intelligitur. 8 contrahentibus di si liceat se decipere, non tammen convenit bono viro ,s contrahentihm licet se decipere permissorie noti in foro Dei. 1 o Leges humatis non oravia prohiberit eus sunt con
II Deceptio ex intentione neque lege humana pe mittitur . PO aET quoqne quibusdam videri, modum hunc vendendi ad tempus maiori pr*tio excusari posse,eo quod contrahentibus liceat se decipere citra dimidium iusti pr*tij , quod non tantum ciuilia iura permittunt,ut habetur l. in causae
55쪽
fe.vend. verum etiam canonica iura,vt c. Cum ditem, & c. Cum causia, de Empti ct vend. Sed ex cicto,quod fiequetius in ore multorum Ne lari solet contractus iustitia minime habetur. Mala etenim a multis intelligitur. Quidam nanque u v xxL -- r. resol.capsint iligunt dietis nillud, dummodo deceptio no exeat latitudinem, di terminum iusti pr*tij. Quae sano interprqtatio parum,aut nihil ad rem facit. Nam cum fit venditio intra illos terminos iusti prqtij nulla contingit deceptio. Reiicitur quoque interpr*tatio quoa rundam, qui ut resert Conr. de Contract. q. IT. arbitrantur, quod vendere vltra dimidiu, sit vendere vltra duplum. Hoc etenim omnino falsum est, quia vendere vltra dimidium est vendere vuti a sexqui alteram, ut si res decem valet venderetur sexdecim, sicut emere citra dimidium esset . eandem rem emere quatuor. Reiicitur tertio opinio Durandi ordinis min. qui a D. Antonino re prehenditiri a. p.Tir. I. cap. I S. dicentis,quod isceat in foro Dei vendere maius iusto pr*tio dummodo non excedat dimidium iusti, & hoc probat dupliciter. primo,quia lex humana quae obligat in conscientia potest in poenam impruden- US emptorem condemnare illo excessu, sicut facit in praesta iptione. Secundo quia si in iudiciu deferretur venditor absoluitur, ergo tutus remanet in conscientia,cum lex humana sic obliget. Contra. quam opinionem affertur imprimis praeceptum
56쪽
isaturale,& diuinum. Id alteri ne seceris,quod ses bi non vis fieri. Praeterea naturalia non possunt aliqua lege humana tolli, neque dispensari. Sed seruare equalitatem in commutationibus est praeceptum naturale,& diuinum etiam ,eo quod prq-cepta naturalia ab qterna lege derivatur,ergo dcc. Accedit tertio, quia fraus voluntario opponitur, ergo emptor inuitus dat tunc vltra dimiclium, ac per hoc venditor furti genus committit. Quarto si sic liceret citra dimidium decipere, liceret etiain mensura defraudare, quod certe iniquissimum est, iuxta illud Deut. 1 s. Non habebis in sacculo diuersa pondera maius & minus,neque erit in domo tua modius maior, & minor. Quinto loco obstant verba apostoli I. ad Thess. . dicentis. Ne quis in negocio fratrem supergrediatur. Nec est par retio de prsscriptione,tum quia in poenam negligentiae ad ites tollendas, dc pacem conserua
dam inducta fuit ciuilibus legibus, tum quia in praescriptione possessor bona fide possidet, non
autem cum venditor emptorem decipit. Non o
stat ulterius secuda ratio, quia in hoc casu lex humana duo disponit, alterum, quod laeso citra dimidium no datur actio in iudicio, alterum, quod non permittit contractum rescindi, & hoe ad liates finiendas,atque tollendas . Neque absol tio, quam iudex facit in tali casu est sacramenta lis,expectadum quippe est diuinum forum,quod plane longe diuersum est ab humano. Relicitur quarto opinio Gerson, qui in Tractatu de cotractibus, vult quod deceptor peccat, & mortaliter
57쪽
, . DE VENDI Tiou Esi excessus est nimius, no tamen ad restitutioneni tenetur. Ratio sua est,quia scienti & volenti non fit iniustum. Sed haec opinio plurimum deficit, quoniam praeceptum iustitiae annexam habet re, stitutionem.c. si culpa de iniur. de damno dato.' ubi sic habetur. Si culpa tua damnum est datum,& iniuria irrogata iure super his satisfacere te
3 oportet. Nec obstat sua latio . Nam in eo casu, neque volens, neque sciens est emptor, qui per fraudem seducitur a venditore, putans rem tanti
valere,quanti 1 venditore petitur. Quod si assi ratur dictum Augustini cotra Pellicianum, quod habetur 13. q. . c. Qui peccat, & l. Gracchus C. Ad l.Iuliam de Adult. Quj peccat legis autoritate non peccat,sed qui contra legem agit,in promptu est solutio Io. a med. Cod. de reli rest. q. sa. intelligit dictum Augustini, de lege diuina non humana . Sed melius intelligitur de lege iussoria non
permissoria. alioqui meretrices, quae lege permittuntur no peccarent. Vnde Chrilostomus. Quod permittimus nolentes praecipimus quia malas hominum voluntates ad plenu prohibere non possi sum cs, & vlo. in l. semper ff. de Reg. iur. habet,
quod & si liceat contrahentibus se decipere non
tamen conuenit bono viro. Vera igitur sententalia est,quam explicat D.Tho. 22. q. t. ar. i. ad I ata est communis Theologorum A. d. I s. dc etiam Canon istarum,ut Innoc.& Panor. in c. In ciuitate
de Vsur. quam sequitur Baldus in c. Cum causas de Textibus. Quod non licet in soro Dei, es ins conscientia, licet lege permittatur . Permittitur
58쪽
An T E M P v s . ab autem non ut licitum,sed quia non punit. Legesto etenim humanae non omnia prohibent, quae sunt contra virtutem , neque perfectum faciunt hominem quemadmodum diuina lex , sat est illi quietum & tranquillum hominum conuictum com seruare, cqtera vero iustissimo Dei iudicio refert.
At prqter hanc interprqtationem,quq optima est, quidam aliter de non inepte interpritantur,& voi liquod, quando deceptio ex proposito, atque i i intentione decipientis cum dolo contingit, quaesorinalis deceptio dicitur, etiam in foro exteriori tollenda est i sio,& contractus rescindendu , etias intra dimidium cotingat deceptio ipsa & lcsio.
Si autem dolus non ex propositio, aut ex intelio-tie inciderit, sed quia contrahentes ipsi ignorant et decepti sunt, existimantes illud esIe iustum pritium , obseruanda est Iex 1. C. de rest. Veni quod no datur amplius actio nisi ultra dimidium deceptio fuerit, si enim dimidium transcendit pretsumitur dolus & deceptio ex intentione,qiiam leges non permittunt. Qiue plan3 expositio satia mihi placet, & iustitiae in foro Dei magis accedit,& ciuiles leges magis iustificat, & expresse elicibtur ex verbis imperatoris in l. si voluntate C. de refc.vend. ubi ait quod nec bona fides,nec aliqua ratio patitur,ut contractus in qlio fit defraudatio citra dimidium omni dolo secluso rescindatur. ergo si dolus contingat nullo modo erit licitus. verumtamen pretecedens communior est interis pxqtatio.
59쪽
g Tretia rerum non ex affectu,aut singulorum vililitate fingenda sunt, sed communite .
a Praelium iussum ex communi mercatorum Uuconsituuntur.3 Res tanti valet quanti vendi potest quomodo iu-
ristia rerum crescunt, O decrescunt secundum copiam vel inopiam emptorum, O veditorum. I Mercator non potes tantum vendere quantu emit di lucrari pro labore periculis di erae . 6 Mercatores tenentur subire pericula negotiationis .
2 Mercator no potest expectato tempore tanti vendere in fine nundinarum,quanti in principio valebant merces .
i Liv Noa itaque huius contractus iusti fixpetenda est, nempe ex iusti pr*tij determinatione . Habito nanque qubd sit iustum rei prettium, & quomodo sumendum sit,facilis erit nodi dissolutio. Rerum nanque pretia non ex ast etit,aut singularum utilitate fingenda sunt,sed comuniter, ait lex pr*tia H. ad leg. Falc. id quod evDoctores omnes,tum Theologi, tum Canonistae affirmant, ut habet Couarr. praecitato loco nii. q. Sensus autem legis est, pr*tia rerum non ex pria
60쪽
An T E M pv s. py uatorum hominum extimatione pensanda stini, sed ex communi prudentum, ac proborum usu. Huiusmodi vero usus ex ipiis mercatoribus libere contrahentibus proficiscitur. Si etenim cessam te fraude, dolo, omnique violentia libere inter se
contrahunt emptores,ac veditores,ex ipsa rei natura iustum prqtium constituitur. Nam si venditor merces suas distrahere cupitivitque illarum pretium ita moderate iudicabit, ut emptores inuenire valeat. Quapropter ubi inrer se libere,ac
ontanee consentiunt venditor, atque emptor
secluso omni dolo, & fraude, rei pritium iniusti
re minime timendum est. Quoniam ex ambobus pendet. Atque hoc est illud, quod communiter dici solet. Rem tanti valere, quanti communiter vendi potest, prout habetur l. i. s. si Ha res. Ead Trebell. hoc est quanti inuicem conti niunt venditor,atque emptor, seclusa omni fra dein dolo,& praesupposita communi rei notitia. Quae sane pragia crescere, ac decrescere solent, habita pro tempore ratione copiq, vel inopiq rei, iuxtaqtie multitudinem, vel paucitatem empto rui veri litorumque. Quando nanque est emptorum copia praetium augetur, quemadmodum decres stat quando est venditorum multitudo. Vnde fit, ut mercatori minime liceat quanto emit praelio , quantumque laboris, & periculi subiit tantum vendere velit cum lucri accessione. Si nanque inercator artiS, negociorumque ignarus pluris iusto emit, aut non arridente fortuna (de fortuna