장음표시 사용
461쪽
indicibusti contemplabilibus,nempe undecimo,decimoseptimqδ vigesimoseptimo comparuerint, A iudicium tam imperfectum quam integrum in diebus iuditatoriis, Figestimo nimirum D trigesim6quarto laistum sit nihilque talium in intercidentibus
vocatis diebus contigerit,manifestissimum hinc fit,h comnia natiui caloris motu Dampulla humores noxios concoquentis accidisse.Sunt autem intercidentes dies, qui Inter Indices&Iudicatori intercidunt,& in quos non nisi erratis quib*sdam inter, uenientibus iudicia transferuntur Proinde quum omnia in diebus indicibus Diudicatotiis ficti sint, consequitur haec non a febrili, sed nativo potius calore facta esse.
CAP UT XLX. Amm m P c um morbi lux a secunian Pi Patum in hoc cim scribi tempore antea dixi.Et hoc es quod ait Inplearitici tum fla incipiente morbo apparea illuxis abbremat Nam gram, artam dicata rincipium, quide mon de primo in altu
ut latitudine carente altero au tem de eo θuod iis tertium extrahitur diem,
quod solum mihi sommdre videtur Thessalis, se ad hac etiam se eo quod est xe
luti toti in morbi pars, quod signa manifesta concoctionis de iunnae Omnibus Hippocrates verba acat, quemadmodum ex iis quae ante criptaseunt liqget, in ris quisequuntur commentariis manifestius monstrabitur. Nunc vera quod
yrincipisi in secunda significatione ostenderit4uando pleuriticis in principio apparens strunm breuiorem facere morbum dixit, manifestum arbitror factum ess
Detasane oemiis quaeiamseq3untur disseremus.
Principio huius capitis Galenus, quod in pr cedentibus etiam capitibus nimilia rum sexto D septimo, copiosius fecit, tria esse principii significata ostendit. Primum est , quandα principium pro primo morbi insultu simplici, te omni destituto latitudine accipitur . Alterum est, quando sumitur pro eo quod ut plurimum e tenditur ad tertium usque diem. De eo liquoties esse loquutum Hippocratem,capite septimo est abunde demostratum.Quinetiam hocloco Galenus de eode sect.1. apho.n .de pleuriticorum sputo agentem Hippocratem verba fecisse scribit. Quum enim ait:In pleuriticis si spium statim incipiente morbo appareat: hunc sensum habet. Si in primis tribus diebus apparuerit sputum,ut capite etiam .s.fusius est dictum.Quare initio huius capitis non temer8 ait Galenus principium morbi iuxta secundum signi G ficatum in hoc tempore,scilicet quatuor dierum,circsiscribi ac definiri .Respicit enim ad ultima praecedentis capitis verba,ubi dixit, primos dies morbi esse, quos prinius quaternarius definit. iterum quanquam no satis disertὰ quid per principium intellexerit Theslatus intelligi queat,ut ex iis quς capite quarto hui' libri dicta sunt liquet, tamen Galeno videtur illum non aliud somniasse morbi principium, quam id quodar.Tertium principi j significatum est, quando pro eo tempore accipitur quod est morbi veluti prima pars,quae concoctionis signis finitur, ut dictum est supra cap.8. De iis omnibus principii acceptionibus Hippocrates verba fecit,ut liquet ex iis quς capitibus.f. .& 8. scripta sunt, & in sequentibus commenta riis clarius ostendetur.Reliqua iam sunt exposita ded in iis non immorandum.
Quomodo autem gustiam aut praesens , aut completum principiam
id quod totius morbi pars est dignoscere , aut quod adhuc compleri pote'
praenoscere 6 eat, aperte mihi videor demonstrasse. Nam completi certum
462쪽
Drum est manifesta concoctio. Futuri autem, oe ipsi με morbi namr stanni coisses; hiati
tempus, s laborantis HG, veluti auctarium,regio in sua aegrotat, modus vidias eias qui antecessit, laborate adhuc sano existente.Specialia verὸ magu im
dicia futuramis primo morbi tempore,concoctionis signasunt. Et quo pacto bac
trae sicere oporteat quando maximefent, in iis quaesequantur diligentius dic tu Heraim etiam nunc dicetur quod considerare oporteat suanti m absint praepentia crudita tis Ira ab iis quae in manifesta cococtione aderunt, quis namst modis motionis morbi:boc est,num celeriter, aut tarde, tanquam fumans, moti eatur. Utilissimum vero ad haec, o etiam summe necessariam est, ut exquisite dignoscere sciamusquantum ab inuicem absint, praeualeant cruditat s euer cococtionis signa Nam cir cruditatis non parum intersie disserunt, e sane etiam nen longum erit baic morbo principis tempus. Si vero obsecura cruditatis medio
criter in ipso apparuerint signa longam quidem oe boc erit, sed non similite no
ri.Si autem exigua craditatis fuerintsigna, futurum etiam principq tempus ex
Dum erit. His etiam adiicienda seunt se illa quae ab Hippocrate dicta sunt lon
pus indicare tempus,de quibus nobis in iis quae sequutur entorsermo erit. cvero exempli gratia huius aphori simi mentionem faciemus. Fritidi sudores cum , acuta quidem febre,mortem: cum mitiore autem, longiturinem morbisignificant. USi enim primis diebus quum adhuc cruditatis signa praeualent talia aliqua appa Vruerint,principis tempori apponent Et manifestum quod augmenti tempus is usem, Atque eadem ratione vigor post plurimum tempus occurreri.Sic vero crmorbi solatio.
Hoc loco quo pacto quispiam aut iam praesens, aut completum morbi principium cognoscere, aut id quod futurum adhuc est praenoscere queat ostendit, adeoq; multaquq in superioribus diva sunt capitibus repetit.Inter ea autem hoc primum est, quBd Sst eomplici completi ac persecti iam principii signum sit manifesta concoctio. Alterum,quod futurus finis principi; cognoscatur ex natura morbi,anni tempore,aetate laborantis, re- gione,&victu qui per sanitatem antecessit. Hoc vero capite I . est dictum. Etsigna quide quς a natura morbi,& aliis iam dictis sumuntur generalia sunt agis vero specialia signa concoctionis .Quo pacto autem haec concoctionis signa quando maxime futura sint praenoscere oporteat, in iis quae sequuntur diligentius A accuratius Galenus demonstrabit Quod vero in praesentia consideranduerit hoc est ut sciamus quatum praesentia iam cruditatis signa absint ab iis quae in manifesta cococtione aderat. Si enim inter se diligenter b c ipsa contulerimus,facile futurum principii finem praenoscemus,praesertim si etiam quis sit modus motionis morbi una considerauerimus, hoc est,nuquid Ocyus,aut tardius,aut veluti fumans: id enim τυφομενον,ut dictum etiasupra est, hoc loco significat: moueatur Vtilissimum autem,imo summe necessarium est ut exquisite dignoscere sciamus,quantum ab inuicem distent, D praeualeant cruditatis & concoctionis signa.Si enim cruditatis signa praeualent, tum principium logius . futurum est.Sin concoctionis,principium iam completum est. Differunt autem inter se cruditatis signa plurimum,& magis etiam concoctionis Sunt enim quaedam perse- plurimila, Caetri ae,quaedam obscurae, nonnulla exiguae cruditatis signa. Si itaque perfectae cruditatis is
463쪽
indicia in primo quaternario permanent,longum erit huic morbo principium. Sin obscurae cruditatis primis quatuor diebus signa apparuerint, longum quidem te hoc erit,sed tamen haud ita longum ac si perfecte cruda essent.Si autem exigua cruditatis signa fuerint in primo quaternario,principii tempus futurum exiguum A breue erit . Iam dictis adiicienda etiam omnia illa quae ab Hippocrate dicta sunt longius significare tempus. ylia sane multa in Aphorismis,lt aliis hinc inde libris reperiuntur. Hic tamen unam duntaxat ex quarta sect aphori sinorum citat sententiam,quae ordine est 1 3 .ubi ita scriptum reliquit. Frigidi sudores cum acuta febre orte:cum mitiore a ratem longitudinem morbi significat.Si enim eiusmodi sudores primis diebus qua a ditatis adhuc signa praeualent apparuerint,principi, tempori apponent,hoc est,principium longius lare demonstrabunt, propterea quod frigidorum in corpore humori esse copia monstrant,qui haud iacile concoqui possunt. gmenti etia tempus longius erit,vigorque tardius fiet, ac morbi integra lusio. Principio enim sequentia omnia tempora respondent.
propter non solum primi tem sprimis diebus artificiosam taquam coniecturam habebi sed oe eorum quae ρquutur temporum. Exquisitius vera semper m magis ipsumpraenosces iis quaterηa
riis quasuccedunt mentem adhibeas.Siquidem primus qui obscata concoctionissignum ostendi isse manifestius tibi reliquum principe tempus indicabit,quum hoc iam certostias, quod uniuersum tempus in quo nullum man e concoctionis signum appare primum est e quatuor morbi temporibus, quodprincipium nominamus. Si enim ad hoc reflexeris, nequaquam dissicile erit inuenire,si in tot primis diebus ab iis quae primo die apparuerunt tantum morbus discesserit, quot adhuc reliquum tempus usque ad manifestam concoctionem perficietur. I de vera incipit augmentum, oe vel in eo deficiens aliquod apparebit iudicium. quemadmodum paulo ante exemplum de pharinta deprompsi: vessi morbus integrum vigorem expectauerit, sic etiam iudicium inretrum erit. Non iniim ν Initio huius ultimi capitis ex iis quae in praecedenti capite dicta sunt colligit Gai solum primi temporis, hoc est principi, primis diebus aliqua artificio- qua, Tisti 'laconiectura haberi possit,sed&aliorum quae seψ-: is Caeterism principium ipsum exquisitius semper praenosces, si iis quaternariis quae
primo succedunt mentem adhibeas. Primus enim quaternarius qui obscurum concoctionis signum ostendit,is manifestius tibi reliquum principii tempus indicabit, quidoquidem hoc iam certo scias,quod uniuersum illud tempus in quo nullum maniis stum concoctionis signum apparet, sit principium morbi. Si enim ad manifestum signum concoctionis respexeris, haud dissicile tibi iserit inuenire si morbus tantum distesserit a signis cruditatis quae primo die apparuerunt, ut in primis quatuor diebus obscurae concoctionis signa adsuerint quot diebus reliquum adhuc usque ad manifestam concoctionem tempus perficietur. verbi gratia, si in primo quaternario obstu'rae concoctionis signa adsint,certum est septimo die manifestae concoctionis signa affutura,adeoq; septimo die principii finem,& augmenti initium sere. Augmenta vinad sequentem quaternarium,hoc est, undecimum diem extrahetur.In eo itaque persectae cococtionis signa apparebui,&vigor incipiet, durabitque usq; ad sequentem qua-temarium,hoc est,decimumquartu diem,in quo morbus perfectῆ iudicabitur.Quod si vero intersio quaternario, id est, undecimo die obscurat concoctionis signa appa
464쪽
rent,in quinto quaternario, id est, decimoseptimo certum est manifestae cococtionis apparitura signa,adeoque principii tum finem,& augmenti initium fore, quod usque ad octauum quaternatio, id est,vigesimumseptimum protrahetur,in quo perfectς co- coctionis signa apparebunt, adeoque vigor incipiet,qui durabit usque ad quatern rium decimum,id tricesimumquartum diem,in quo morbus perfect8 iudicabitur. Potest enim fieri ut in augmento,nempe quaternario sexto,hoc est,rigesimo die iudicium deficiens sal,quemadmodum capite i8. Anaxioni pleuritico accidisse commemoratum est. Quare rectissime a Galeno dictum est morbi tempora exquisit 8 posse praenosci, si quaternariis succedentibus mentem adhibuerit medicus,ex iis naque omnium tum initia,tum fines dignosci possint.
Saem vero nullum fit omnino iudicium post vigoris temptused paulatimselu
in morbus qui longo tempore concoctata est. Quo modo autetri quam haec fat iudicia sit utielr quam adhuc futurabunt praenoscere oportea in iis quasequuntur commentariis dicetur.In ipsis enim liquido ostendam,quando quidem in augmentis, quando vero in vigore morbi iudicantur, m quando nequaquam iudicantur, se aulatim concoc soluuntur.Et manifestum est,quod huiusimodi solutioηem haud nomino iudicium.Si qua vetasAbita mi mutatio, er multo magis etia eam quae huic iussi mantecedit turbationem ita appello.Et sane barumpraenotiones in iis qua sequuntur dicam. Melius enim nonsolum visciα quod hoc tempore morbus subitam habebit solat e, M oe num a liquo magno certamine,auime turbatione, omni periculo.Hac quidem omnia in iis quae sequuntur commentariis demonstrabsitur,s adhaec bonorum Gr malorum, erfectorum, mimperfectorumpraenoboram di otiones.Quoniam vero oe ab is morbo uniuersalia oportere cognoscere tempora diram , e praeterea a temporibus anni, ' aliis quorum meminimus,nisi omnium eorum a primo statim die cognitionem aliquam haberemus male quiddam quod multis iunioribus medicis nobis contingeret. Ut enim illi virus
ignotum per se inuice doce re conantur ei quod apertius est, per ea quae magis ignota sunt:m oeno aciemus,nfisingulorum morbor fecies primissatim die saliqua ex parte cognoscamus. Optimum stur evprimo die cognostimus.Et iamillies ostendimus ferito se ut tertiani, e r quartani, oe quotidiani circuitM primo die cognosci possint.Quodsivero nonnunquam feri nequeat ut in hoc manifeste dignoscatur, niecturam iam aliquam habebimus artificiosam, e qua recte victus rationem restituamus. rifitiorem autem consequemursecuri dicim omnino tento,aut quarto. Caeterum hoc ipsum melius fuerit ut ostendam, ac
praebeam inditia eorum morborum,quae a primo flatim die exquisite cognoscisssunt,cy' eorum de quibus consectaram aliquam haud inertem 'eramus, secundo autem,tertio,vel quarto exquisite definiuntur. Risus istar ab ili primis austicati, secundo libra singula alia quaepolliciti sumus couenieti ordine explicabimus.
Hoc in loco Galenus quΘdnon raro citra iudicium morbus qui longo tempore es coctus est soluatur, mostrat.Hoc vero accidit, quando iudicium vigoris tempore nul
lum sit,sed in declinatione paulatim morbus soluitur. m vero pacto medicus prae-
465쪽
noscere possit quando in augmento,& quando in vigore iudicantur,quando edi paulatim concocti morbi soluuntur,antequam fiunt,le adhuc futura sunt,in tertio libro' Galenus docebit.Notandum autem in praesentia erit, Galenum solutionem quae paulatim fit non vocare iudicium: sed subitam potius mutationem, Sc multo magis quae hanc ipsam mutationem pr cedit turbationem, ut in explicatione capitis primi huius libri dictum est.Ηarum autem mutationum icturbationum praenotiones in temtio quoque libro exponet dilucide Galenus.Nam praestat scire non solum quod motbus hoc vel alio tempore subito soluatur: sed id num cum aliquo magno certamine, aut sine turbatione te omni periculo, quemadmodum accidit ubi in declinatione paulatim soluitur morbus,ut met ipse insea lib. s. cap.,.testatur ubi in eum scribit moda. lQuicunque morbi vigoris tempus semel praeterierit,ii sine iudicio perseuerant, Se past llatim soluuntur. Et nullum est mortis periculum tempore vigoris elapso. Haec autem ' omnia in iis qui sequutitur libris a Galeno demonstrabuntur, libro nimirum tertio, quia etiam bonorum malorum,persectorum,oc imperfectorum iudiciorum praenotiones tradentur. Principio tamen, hoc est in secundo libro morborum qui aegrotantes inuadunt praenotiones proponentur,idque non temere. Nam quum dictum sit G.s. gi sequentibus aliquot uniuersalia tempora ab ipso morbo esse cognoscenda, D prae- terea ab anni temporibus,circuituum inter se incrementis, nisi omnium eorum a primo statim die cognitionem aliquam haberemus,simile quiddam quod multis iunio- bus medicis nobis cotingeret,ut stilicet ignotum per aeque ignotum docere conare. I Uur,vel id quod manifestius est, per ea quae magis ob laura sunt. Qu/propter optimsi ut primis statim diebus singulorum morborum species, aliqua saltem ex parte, co- ν', stere discamus .Quod vero tertiani, quartani, te quotidiani circuitus primo die si posis preos nosci'qc millies a Galeno est demonstratum, Se sequenti certῆ libro dilu- cide admod a umendetur. Quod si tamen fieri nequeat ut morbi speciem primo die inanifeste dignoscamus amen artificiqsam aliquam habebimus coniecturam,e qua victus rationem rech8 instituere liceat.Secundo autem die,aut Omninoetertioaut quam Lo,multo exquisitiorem cognitionem assequemur. Proinde Galenus sequeti libro primum inditia eorum morborum quae primo statim die exquisitῆ cognosci possunt,docebit. Deinde eorum de quibus primo die artificiosa tantum aliqua coniectura haberi potest,secundo auten a,tertio,aut quarto diebus exquisit ὀ cognoscuntur.
466쪽
Claudii Caleni pergament, de Iudici
CAPUT I. quidem est etiam anteastatim ab inittriverum praestae quoque commonefacere,1uod siue uniuersam in morbo mu tationem, mesubitam tantum, siue bonamusiue eam quae velis omnes alterationespraecedit turbatisnem quistiam indisiuia snominare velit, non est nunc mibipropositu explicare, sed quo pacto qui 'iam haec omnia quum iam adpunt dignoscat , mquam adhuc'tur uni praenoscat,ide' meum in hoc tam institutum . Quam vero iam quod maximum,m ad haec omnia summe necessarium est demons - j EJuerimus,nempe quomodo tempora morborum quum iam adpunt cognostera, iquμm futuras V noscere oportea deinceps uniuscuiusque morbi dira tiones praenotionesscripsimus sturniam vero expluribus eas comparari rebus deramin, quarum una es i us morbi natura, quo pacto eν hanc ipse rinys hquidem die quispiam post optime cognoscere,in huncpecunia liurum resecimus G Si enim qui iam nobisecum accessi mrotantes, quum ex prima accesso siequotidiana ebrem,m tertianam,m quartana m semisertianam, oe ar- aentem,aeses s morbos praenosteremulex cotemplations opere expertus est. Quod si vero quiθiam nondum buto odi praenotioni interfuit, aequum est hunc neque admirari iam ea quae dicuntur,priusquam in ipsis voritatem diiudicet: sed neque etia- damnare,priusquam uniuersum strmonem audiat,m experientia comprobet. Audire igitur atque intelligere ea quae dicuntur,omnibus commune est nim clare a me dicentur,ut neminem later sint. Experientia vero comprobare sermones quidem nobiscum accesserit aegros, facile erit. Quodsii eper se comprobare veli non aeque expeditum eri sed oe inpulsibus exemcitatum esse, eorundem disserentias exquisite eum cognoscere, atque omnium artis operum sessicientem habere experientiam Fortet.Veram enim contemplatione non ex iis quae
perperam similantur,seed ex iis quae recte tractantur probari consentaneum est. Hos igitur solis hie liber discipulos admitti ac iudices eorum quae docebit, constituat.Caeteros vero qui messicam artem adeo contumelia assecerunt, ut sex me messe disi linamputent, hos neque iudices,neque distipulos arascit Hoc enim esse nolunt illud nequeunt.
Primum hoc secundi libri Galeni de iudiciis caput prolixam enarrationem no requiritesquod in eo ferε omnia quae pr cedenti libro dicta sunt repetantur Initio enim ea quς capite primo eius libri retulit epetit,nempe quod eius in hoc libro institutum sit non quidem exponere num iudicium sit uniuersa in morbo transmutatio, an su-
467쪽
bita tantum,aut bona,sive turbatio quq subitas alterationes antecediti sed qua ratione quispiam omnia praedicta; quum iam adsunt, dignoscat,& quum adhuc futura sunt, praenoscat. Sequentibus dein capitibus nouem illud quod maximum est,&ad iam ιλcta omnia summe necessarium demonstrauit,nempe quomodo morborum uniuerialia tepora,quum iam adsunt cognoscere,& quum futura adhuc sunt praenoscere oporteat.Postea capite undecimo exorsus usque ad libri finem uniuscuiusque morbi digno PraenosonesvΠ- tiones D praenotiones Galenus scripsit. Caeterum quum has ipsas ex pluribusrebus coospmpy RRxμ ostenderit,morbi nimirum motu,& natura,tempore anni ,regione, aetate,ulaborantis temperamento debque harum rerum una sit morbi natura, in hoc secundo
de iudiciis libro quomodo hanc ipsam primo die optime cognoscere possit medicus, Primo statim dis docebit. ruta vero primo statim die morbi natura cognosci possit experti sunt omk-nes, qui Galenum secuti accesserunt aegrotantes,hi enim perspicue viderunt quod G lenus ex prima accessi olle A quotidianam,& tertianam,it quartanam,& semitertiana, te ardentem febres aliosque multos morbos prinouerit.Si vero quispiam est qui eius- lj modi praenotionibus nondum adfuit,hunc quae in hoc dicatur libro non oportet admirari priusquam in iis veritatem diiudicet: sed neque etiam illa damnare oportiet, incri ra ΠΟΠ priusquam omnia audiat,& experientia comprobet. Praefracti enim animi est damna' re incognita, imo certissimum insciti indiciu est,si quae tibi comperta & cognita non sunt damnaueris Porro audire M intelligere quae in hoc libro dicunturomnibus: mune id concessum est,quod ita clare te perspicue tradiderit Galenus,ut neminem latere queant: Experientia vero comprobare,inquit alenus, cuique facile erit, qui cum illo aegros accesterit. θd si tamen per se quispiam haec comprobare velit,non aeque expeditum erit,sed ut is inpulsuum dignotione sit exercitatus,&ut non leuem operuariis experientiam habeat necesse est. Nam veram contemplationem non ex iis quaer, Telpuli&rudi perperam simulantur , sed ex iis quae recte tractantur comprobari consentaneu est. ςς p sentiti Quapropter praesens liber hos tantum eorum quae docebit discipulos admitti te iudices constituit, qui artis theoremata rect8, omni simulatione seposita,tractant Contra eos respuit tum discipulos tum iudices,qui fictὰ aut simulate artis thoremata tractant, sicuti fecisse constat Thessalum illum impudentissimum hominem, quem hoc loco notat,qui tanta contumelia artem medica affecit ut sex mensium disciplinam esse diuxerit.Ex animo autem idipsum dixisse incredibile plane est,ficte itaq; A simulate hoe effutire voluit, i scilicet hac impudenti pollicitatione aliostilleret,&sibi quam plurimos peruersa ista simulatione discipulos compararet. Atque cur hic Galeni liber eos qui simulate theorias tractant, neque discipulos, neque iudices admittat, Galenus rationem subiungit dicens .Hoc, id est,discipuli esse nolunt,ut qui se spatio sex mensissvniuersam medicinam perdidicisse putent.Illud,hoc est,iudices esse nequeunt, quod imperitores sint, quam ut de tantis rebus iudicare queant.
turam exquisit Enoscat. Diem videlicetper uniuersum hunc mbrum appellantes,non solum ex ipso die, sed er nocte constans te pus. Semadmodum suum mensem trigrnta dierum esse dicimas n. kl olum hoc tempm quo Sol supra terram apparet diem vocare sed etiam noctis tempus et i a iicientesSic vero etiam quod modo annum se omaquis,
que eue'treceistis constare diebus dicimus.Sicuti autem de nomine dies, m eo quod Morbi, qui 3 per ipsem es Dificatum disseruimus, eodem arbitror modo de morbo iudicare
oportet, σ1ηM assectuc quidam es vitians actionem, quὸ epe duplex fit
468쪽
Haec vero utraque in commentario de morborum disseremim demonstrata sunt. Simplicem iotar assectum nemo exquisia hientiapraedi primo die ignorabit. Propria evim habet indicia.Eum vero qui mixtus es non omnibus contingit permina cognoscere. Nequaquam autem absurdum est, ad duplicu assectus agniationem uobus νει esse diebus scutisitriplexsit, tribus. Verum unum solum af 'fectum ignorare,absurdum vehementer turpe. ortet itaque in omnibus simpliciter assectibus ita exercitar t singulis seorsim iam perfectosprompte cognoseamus. si enim in eo diligenter prius exercitatus fueri neque etiam incipien- rem, paruum existentem agnostes Sicuti neque olivam,aut ficum,aut quercu
nuper e terra pustulantem unquam agnostere poteris, si perfectas Hirpes ignor ueris. Hoc vero maius est, quod neque ipsaspersectas Psere sofficit,sed nisi
illas praecognoueris, nullam nuper genitarum priuatim vostes. Haudquaquam tamen flatim π primum nunc issu consecutus, sed ut singulas adhutarum non raro consticatus idonem ad prompte cognostendum factus es: eodem arbitror, modo oportet etiam te singulia quae nutrir natae sunt, non semel, neque bis,stasaepius contemplantem, ipsarum feri peritum. Nequaquam ira
tur si quid ebram quae in hoc libro scribuntur exercere aggressus fueris, in pn-
ma autem experienti Usuffurr confessi tanquam id quod fieri nequea re probe neque a meditatione secedaseri quam saepe admonum in eadem exercita DorΗ.Neque enim qui sagritandi artem exercent, etsi mitio saepius a sego aberran attamen non vides hos exercitio desistere, neque propter fastrationem
animum de pondere. Ouum igam a uanda artem adeo exigxam, ut etiam a mancipiis commode tractetur, non licet flatim mitio recte feliciter consequi, quid de arte Asclepiadu quae tam multa indiget contemplatione, i tam a carata CV diligenti in ipsis operibus exercitatione, exitii mare oportet S Si enim
unus fueris qua in pulcherrimis quaepraedicta sunt rebus fatigari volueris,primu quidem omnia quae in singulis dictahunt morbis exquisiteperdisce deinde in operibus te exerce , atque ita postea ipsa num vere,an false dicta sint,iudicare tentato.Si vero laboras igitans, segnis fueris,aut certe laboris amans, sed in iis
quae deteriora sunt, diuiti honorem,ciuilem potentetam veritat raeferens, confultius tibi erit hanc cotemplationem non attingere, m in plenum caeno puteu aqua param non infundere.Omne aquam corrumpes, puteo nihil profueras
Dicturus Galenus quo pacto quispiam primo die morbi naturam exquisite cognoscere possit,primo quid per diem D morbum intelligat exponit.Diem autem non DIes totum in hoc,verumetiam aliis libris,ut lib.9.ther metho cap.1 vocat spatium.24.horarum,cum nomine diei noctem quoque una complexus. -are quu alicubi mensem triginta esse dierum Galenus inquit diem non solum hoc tempus, quo Sol supra terra sertur nominat,sed etiam una noctis tempus,quo terram Sol subit illi adiicit. Pari ratione quum annum ait esse.FOo.&.6o.dierum, itidem naturalem diem, qui . 24. horis constat, inaudire oportet. Atque ita de nomine diei sentit Galenus Quod ad mor- Μoib . M m
469쪽
sses,1s ε .ciasi bum attinet,huic certe aliuS non est nisi affectus praeter naturam a quo actio vitiatur.
nemo primo die Estque is sanὰ duplex,simplex nimirum Si compositus. Simplicem autem affectu ne-UR Mς 4φhς - exquisita scientia praeditus,quθd propria habeat inditia, primo die ignorabit. Eu vero qui mixtus D compositus est,no omnibus licet per initia cognoscere. Quapropter non est absurdum si quis ad duplicem affectum agnoscendum, duobus indigeat diebus,sicuti ad triplicem,tribus. Vnum autem solum it simplicem affectum ignor re,absurdum san8,te turpissimum est .Proinde in simplicibus omnibus asiectibus sese exercitet medicus,vt tagulos seorsim iam perfectos prompte agnoscat. Nisi enim in eo, ut scilicet iam perfectos facile cognoscat,prius exercitatus fuerit, neque etiam iam similitudo et M incipientem,&adhuc paruum existentem agnoscet. Id quod similitudine quadam ostendit Galenui. Vt enim neque olivam, neque ficum, neque quercum,neque aliam ὀterra pullulatem stirpem unquam cognoscet, qui iam perfectas A adultas ignorat: ita neque incipientes iam affectus quispiam cognoscet, nisi perfectos prius agnouerit. Quemadmodum autem adultae,& iam per seliae stirpes non statim la primm ubi quis
illas consecutus est,sed potius ubi quis easdem non raro conspicatus est prompte cognoscuntur:ita etiam nuper natae,& e terra prodeuntes non semel tantum, aut bis vi- In cognostendis sa sed se litis contemplatae agnoscuntur. Quapropter in cognoscendis tum adultis, tum recens e terra natis herbis,assiduitate opus erit .Quod si igitur aliquid eorum qu in hoc libro scribuntur exercere volueris prima autem experientia te fefelle it, nec exanimi sententia successerit, non est cur confestim tanquam id quod fieri nequeat repudies, aut a meditatione secedas,priusquam saepe admodum in eadem experientia te exerceas. In summa opus est,ut inter exercitandum non una,sed pluribus experientiis
ea quae in iis traduntur libris comprobes. Atque ut idit sum facias re in primis cohortentur qui sagittandi artem exercet jetenim etsi saepius initio ascopo aberrant, attamen non propterea ab exercitio desistat, aut animu)espondent, sed se se crebro exemcitando pergunt,donec artem sagittandi plene assecuti fuerint Quum itaq; sagittandi artem non admodum magni momenti existentem & praestantem, ut etiam a mancipiis vilissimis commodi tractari possit,n5 licet statim initio rect e ac feliciter assequi, quid de medicina, quam Asclepiades primum inuenerunt, quae multa cotemplatione, M assidua in ipsis operibus exercitatione indige existimare oportet Z Quasi dicat, in hoc multo maiori exercitatione,quam sagittandi arte opus erit.Quid igitur ei qui la- unldamanti boris amans est,& item quid segni faciendum sit Galenus ostendit. Nempe, si iliquisboris D edum. saerit qui in pulcherrimis rebus quae praedictς sunt,fatigari voluerit,hic primum omnia quae in singulis dicuntur morbis exquisite perdiscat. Deinde in operibus f .exerisceat,atq; ita postea nu ver8 aut fals3 a Galeno sint dicta iudicare telet. Si vero laboru fugitans A segnis fuerit,aut certε laboris amans,attamen circa deteriora disceda plurimum occupatus,atque in diuitiis consequendis plurimum operς ponens: huic me- lius erit ut hos libros ne attingat quidem,St in puteum plenum caeno, hoc est, in ani- mum parum liberalia Si sordida consectantem,puram aquam, id est, Iutarem & utilem synceramve do et rinam,non instillet. Qui enim praedicta studiosius consectatur, is nihil operae precium unquam est facturus,nec solide doctus euadet. Quare aquam, hoc est,puram doctrinam corrumpet,& ingenio alia conserunti nihil profuerit
stes,ita ,sinu, Simplicem limrsingulorum morborum assectum ad veritatis enim amicam Σοφον λιμ' iam me vertam primo ipsum per se cognoscere te exercem, non solum ex iis qua
extrinsecus illi accedunt, quae multi iniuraturi. sed primum quidem en momeex iis quae propriae substantiae inseunt, deinde iam ex iis quae saepe accidunt. Veluti in tertiana vocata febre,non hoc solum considerato quod tertio quoque die fratacce nes ad infebricitationem, vi sic dicam , aut, si magis integritatem finientes
470쪽
LIBEM II. ZIomientes enim duae tertianae fant,aut duae quartanae, vilis quide diebus duae
tertiana, perterarum autem quartanae accessiones halebant, aut duag tertianas unam putabis quotidianam, aut duas quartanas unam tertianam: se reciem Demes m mi am febrium te contemplari iubeo, neque inuasionibus accessionum miles uni, neque augment neque vigoribu eque declinationiblis,neque caloris qualitate,
Deque a teriarum motu,neque risquaesuccedunt tomatu . Si igitur neq; tem
tranam,neque quotidianam ipsamper se unquam insticere licuisset ncerta barsi dignotio estet.Quoniam uera tertianam ipsam persequum ancipi progredi tur, finitur, Ioluitur,cy' similiter quotidiana videre licet, non est dissicile duri
tertiania ab una quotidiana discernere.
Simplicem affectum singulorum morboru primo per se ipsum esse cognoscendum docet Galenus: idque non solum ex iis quae extrinsecus illi accedunt: quae sane quam plurimi intuenturised ex iis potius quae propriae substanti seinsunt. Primo tamen Si maxime ex iis quae propriae substantiae insunt, deinde autem ex his quae illi
saepius accidunt.Quod exemplo tertianae febris Galenus explicat.Siquidem in ea non tantum id quod extrinsecus illi accedit, puta quod in ea tertio quoque die fiant ac- Febitum spectes cessiones in quietem febre vacantem Graeci nominant, aliquot interpre- comor ad tes, &nos clarioris doctrinae gratia, infebricitationem desinentes: sed aliaquς illius substantiae insunt utpote speciem ipsius febris,quae accessionum inuasione, augmento, vigore , D declinatione maxim8 deprehenditur. Si enim ea tantum quae terti nae sebri extrinsecus accidunt, hoc est, quod tertio die accessiones suas ad intermi iasionem desinentes habent,consideraueris, tum saepe duas tertianas una esse quotidianam,& duas quartanas,unam tertianam existimabis Nam duae tertianae singulis diebus habebunt accessiones depque si dies tantum in quibus obtinent accessiones conquu incipit,progreditur,finitur,lt soluitur consideret. Sic enim facile has febres, neque inuasionibus accessionum,neque augmentis, neque vigoribus,neque declinationibus esse similes animaduertit Differre quoque inter se caloris qualitate, motu arteriarum, hoc est,pulsu,&symptomatis quae illis succedat intelliget, ut capitibus duobus sequentibus Iuce meridiana clarius ostendet Galenus. od si itaque singula quς nunc commemorauimus medicus expendet,haud dissicile illi erit duas tertianas ab una quotidiana,& duas quartanas ab una tertiana discernere.
CAP UT III. 1 mum igitur incipe te exercitari in exquisitis inis. Neque aliud Primum in emquicquam temere scripsit Hippocrates,neque quod exquisita tertia- exescites meis insipiem circustibus, quu tardi sim Giudicatur. Quae intur haec ἡ exquisita tertiana, Nullum enim tale eim indicium ab Hippocrate gp
hcriptu quod etia vilibus oe vrestaribus manifesti t. Verum si ego te manu
duxerifacile disces, qua vocet exquisita tertiana. Si verost libros te volataripe miseero,antes como introducaris,no modo nihil φ utile sit disces, vel de tertiana,
vel de atio quouis morbosia missie obaudies. inando igitur in aphoramis I