장음표시 사용
71쪽
dem de causa, quod omnis tenuis substantia facilius quam crassa alteratur. Tenuistsimus autem aer, cra sima vero solida corpora sunt, humores medio genere ambigunt. Atque nunc quidem ostensum est, duplicem esse intemperiem:vnam cum ii moris calidi aut frigidi fluxu i in phlegmone,& cedemate, alteram ex nuda quali tale Praeterea causas intemperiem excitantes esse duas, unam internam, putredinem ac phlegmonen. Alteram externam,exercitia,St Solis ustionem. De quibus omnibus copiose admodum cap.3.libri de morborum disse dictum est. CAP. X.
admodum autem ex Solis ustione acceditur febris, alterato τι delicet corporis temperamentosis instigore, nonulli ape toto corpore vehementer sunt ferati, aliqui etiam horumperierat Iam quubi omnes etiam dolea ne id quidem latet. Porro dolet oe qui eo
gore ingenti vehementer perfferati,sese celeriter excaeefacere properarunt. Et multa eorum, quil confertim manus igni admoue ingentem circa unguium rasidc sentiunt dolorem. tque quisqua quum tam euidenter uideat inaequa leni iintemperiem Abris esse causam,etiam de internis doloribus dubite aut miretur
quopacto citraphlegmon saepe vel coli intestino, vel dentibus, vel alia quaeis p articula homines doleant
Hactenus de calida intemperie abundῆ est dictum Nunc itaque ad frigidam into lperiem progreditur, docetque illam interim ab externa,interim quoque ab interna causa,perinde atque calidam, posse oriri. Nam eos qui sub vehementi frigore iter agressi sunt,costat,uniuerso corpore,natiuo scilicet calore prorsus extincto inigeratos esse.
Hinc etiam horum aliqui,ut cap.3.lib.de disse. morborum attestatur Galenus, in ip- statim itinere mortem obierunt Manifestum vero quod omnes qui ita iniciuntur, doleant Quum enim vellementer restigerentur,fieri non potest quin doleant.Siqui dems igida i dictum est supra,diuellendo continuum,moleta sunt doloremquei
ferunt .Videntur autem corpora non solum quum in naturalem habitum consertim aguntur,tristem grauemque mutationem sentire:sed etiam in ipso ad naturalem si tum suum redim, nisi eum paulatim accipiant,obiter cruciari.Ηinc est, quod ii qui in vehementi frigore iter fecerunt,quum sese non sensi sed consertim calefacere pro- perarunt,dolore circa unguium radices adeo vehementi affecti sint, ut illum ferreno' possent.Quum itaq; dolor no generetur in radicibus unguiu, nisi quia in eadem particula varium it inaequale sit temperamentu, ideo claru est, Galenum etiam inaequato in eade particula intemperie statuere Id quod fateri conatur Brachelius,qui in huius loci c5metariis ita scriptu reliquit. Vides igitur te hic rursum,potius eiusde particul si diuersaru variu temperamentu, inaequale intemperie, ac dolorem efficere. Si igitur
hoc ex verbis Galeni apparet Bracheli, quae impudelia sellam Galeno in superioribus
ausus es effingere interpretationeZC terdm qua ia meridiano Sole clarius sit,inaequa Ie inteperie ac dolore ab externa procreari causa, quis dubitare aut mirari salte aude bit,quo pacto citra phlegmone in colo intestino,vel dentibus eluetriculo dolor ex citari queatrSi enim externa causa tantum in corpus potest,Vt dolore cocitet, quanto hac potentior erit intema Sed in re manifesta non est cur longiores esse debeamus. '
x Neq; en 'talia astellis ullus mirabilis est,nec queadmota aliqui aegrota tisimul rigeat Ofebriciteri lituitosus humor gidus,que Praxagoras istret; appellat, Gr amara bilis humor c id simis audis, psensibia corpora lmoueatur, nihil mire emtarit; ab aegro repari modo sentiri. Neq; em si Oiei
72쪽
INTEM P ERIS II sub Sole calido saturi, or aquam illistisdam infundariferipotest, ut nons
mul a Sole calorem,s- ab aquaestit sentiat. Verum hoc casu ambo extrinsecμ siant, di magni sportionibus incidunt. Infebribus autem hest alis, tum in-ms, tum eriguis portionibus, adeoque uniuersium corpuS, ambosentire videntur.
Quippe minimis portiunculis asser,sem est tum calidum, tu rigidum, neque is cet ulla ensibilem eius parteis desumerein qua no alterutris infit. In ipsa quΘ
dem accessionis inuasione,aliquifebricitantis tum rigent Amfittunt,tum ambo sentium, frigus immodica e V cassorem, verum non eodem loco: quippeto tqua excales laesen artes, manifestea restigeratis discernere, minius, cy iin ipsis ulceribus calorem,in externis Vero partibus omnibusfigin serenui. Talis perpetuos inebres,qua Ie ria vocantur. Praetereagemus ardentium febrisi perniciosum.Quod igitur in iis maioribus portionibus accidit hoc in hepiadispar his contingri Inaequalis nanque e sh bara ebrium intemperie sed nec minus
reliquarum omnium,exceptas tamen hecticis. C o MM E N T. c. Hactenus de inaequalibus intemperiebus,in quibus vel calor tantum, aut frigus sentitur,Galenus egit. In pr sentia vero de ea tractat intemperie, in qua geruno Deodetepore cotraria,hoc est, calore A frigus simul sentit. Nam si pituita , quς a Praxagora vitrea vocatur,quod vitri liquesecti,ut lib.2.de disse seb.c .s .aliisque locis multis G lenus tessatur,similitudinem reserat,& frigida admodu est,ita sane, quemadmodu lib.
2.de laborant.locis cap. .Galenus etiam tradit ut neque ab excretionis violentia quum
excidit, calida evadat: & bilis amara,quae calidissima est, in corpore simul abundant, A per sensibiles partes ij humores a putredinis calore agitati moueantur, ger Uno eodemque tempore, ac loco, calorem it Bigus stimul percipit. Vocaturque id genus intemperiei in qualis,Gr cis ἔπ&λως et υρὲτὸ r, latinis Hemala sebris.In ea enim intus eodem tepore,in quavis corporis parte virum,& calore scilicet ac frigus, sentiui. Minimis eniparticulis aspersum est tu calidu,tu stigida,neq; licet ulla sensibile eius parte desumere, in qua no alterutra i .quodvis e duobus insit, hoc est ρος no alterutru admittat.Qnydquu factu per qua difficile sit,ideo simili aliquo Galenus hoc ipsum demostrare pergit. 'Si em homo sub Sole statuatur, illici mora trahat,& aqua simul frigida persundatur, νοο* io loco, fieri potest,quin simul calore Solis,&aρος seigus percipiat.Nec in eo aliquod est discrime, nisi quod in hoc casu ambo extrinsecus sentiantur,& magnis portionibus incidant.Inhepialaverὀfebre, intus,vtc6prehesum est,&paruis portionibus,ac proinde in uniuerso corpore, percipiuntur.Accidit autem heptata febris, quando vitrea pituita non tota aequaliter, sed ex dimidio ipsius putrida fuerit,aut aliquN ipsiu pars , AE, Mi s .
nonnullae vero non putruerint Particulae enim humori S eiuS putredinem necdu α- vndegeneratur pertae,omnibus venis es etiam reliquo corpori comunicatae, & sparsae, rigorem cre- an putresectae vero calorem accendunt.Haec itaque pituita,ubi modice putrescit, per omnes sensibiles partes,inquibus mouetur,calore simul Si stigus inducere potest. Sed obiectio. . idicet quispiam alienum certe a ratione esseVidetur, ut uno & eodem tempore In qua- . . .
uis corporis parte calidu simul inigidusentiatur Quu enim in cofesso sit calidu&fri uegidu cotraria esse, nequaqua eode in subiecto simul erat.Suapte enimnatura circa idesabiectu,se inuice expellunt contraria. Atqui breuiter respondendu, caliduli frigidula heptatis febribus eode sentiri tepore,nonvelut c5traria graduu excellet tu,sed sicut contraria in remissis gradibus, adeoque alterantia quae in sensilem partem agere vi dentur. Nam Manteadictum est,inaequalem intemperiem non fieri nisi ubi adhuc .
73쪽
qualitatibus alterari.Nam quemadmodum oculus eodem tempore alba & nigra facile videt, ita & in sensibili parte,calidi te frigidi alterationem simul esseapparet.c tertim in accessionis inuasione,aliqui febricitantiu,qui scilicet intermittentibus febri bus laborant,tum rigent,tum sitiunt tum ambo, frigus nimirum immodicu, it calore sentiunt:qudd in principio accessionum calor natiuus uniuersus, Sc humoreS, in profundum corporis vergunt.Sed utrunque in iis febribus, ambo simul sentiunt,non tame eode in loco ea percipiunt.Nam possunt metipsi rotantes, eas quς excalefactae sunt partes,manifeste a restigeratis discernere. Quippe in uerioribus,calor,in exterioribus tantum frigus percipitur.Ηis praeterea intermittentibus febribus similes etiam sunt febres, quas Grici πυρί cir vocat,in iis δια παπο hoc est,uniuerso repore quo durat, it semper,non tantum in principio inuasionis,ut intermittentes,interna, calore,exter nafrigore tentatur.Simile quoq; iam dictis sebribus genus est ardentium perniciosta rum te exitialium Nam 8r in iis interiora peruruntur,externa verὁffigent,ut sect. A. apho com.48 Galenus testatur.Est autem febris perniciosa vel maligna, ut idem Galenus lib.2.de iudiciis, p. .autor est,quae pulmonis,aut iecoris,aut ventriculi e C pelata sequitur.Proinde harsi febrium est in qualis inteperies,sed nec minus reliquaru 'omnium,exceptis tamen hecticis,in quibus est squalis intemperies,ut dictu est,calida. rata Quinetiam in galis est intemperies iis sui rigent; rec tamen febrisitant. .rtim tamen id et mi a.dicita vero omnino mulieribu tum quibusdam Hquando iusta oportet autem omnino defidem ac ocisam praece se uita aut ciborum copiam Amore tempore hominebam se, ex quibus, tardaT Iiodus,cru pituitosus nascatur humor,quale Praxagora3 vitresi existimauit. Olim, ut consentaneum erat, nemo ita laboraui quod nullus adeo ociose, cir in tantasiliritate uiueret.Quapropter a veimbus medici criptum est,rigorem sequiΡ- brem. ruta men tum nobis Esis,tum multis aliis iunioribus medici Uenumero visses rivsique nullasecutas ebris.Porro Heptatus coponitur ex hac inreperie, ea qua e ebricitantiu Sic autem appellifebrem illam,cui ambos Per accidunt. Verru in qua rigor quidem praecedit ebris autem sequitur,veluti in tertianis cir quartanis,hac h e ala no voco. Proide ex duplici inaequali inteperie lapialas coponitar,m reliquae propemodufebres oestrater hectica nominatas.
m Rigorem qui sine sebre fit,ex numero in qualium intemperieru esse,hoc loco GDnus ostendit.Cotingit enim in quoia genere hominum rigor sine febre, nepe in mulieribus omnino,ic nonnunqua in viris.Rarum tame admodum symptoma, ic quod non nisi vitam admodum ociosam,&victus rationem licetiosissimam, in iis praesertim cibis, ex quibus letus rigidus crudusque humo qualis est pituitae species,qua Praxagoras vituam appellauit, gignitur.Haec enim sola,& prae aliis humoribus,sua immosa frigiditate,dum per sensibiles corporis partes mouetur,rigores quos non cosequan gQ tursebres, parere solet. ocirca quum veteres,crapulae,& longi ocii expertes erat, ne mo illorum hoc genere rigoris laborauit , ide6que a veteribus etia medicis scriptum est igoribus semper succedere febres.Simili sanὰ ratione,veteres medicos excuset,lib. secundo de sympto.causis capite τNbi ita etiam scriptum reliquit Non igitur est mirandum,superioris seculi meδcos,huiusmodi rigoris speciem nunquam vidisse,ulo te minus aberrantibus tunc,ῆ modo,a salubri viyus ratione hominibus,neque etia tam
crebro se lauantibus.Id quod etia aliis in locis facit,queadmoducopiosici in n stris in
74쪽
eum librum conseri 'is commentariis dirimus. Estque is rigor quia praua victus ratione originem ducit, horror potius quam rigor dicendus,ut qui tantus non sit,ut to Heptat tum concutiat corpus. Caeterum HepiaIoscomponitur ex hac intemperie,hoc est, riugore,& ea quae est febricitatiu,id est,calore. In heptato enim ambo , calor nimirum lefiigus semper hoc est uniuerso tempore quo durat,accidunt Sed febris in qua ad rigo rem febris calorve sequitur,sicut in tertiana M quartana,non vocatur Heptatus .Ex duplici itaque intemperie inaequali heptatus componituri quarum una rigor est,altera febris. Nam & paulo ante dixit,quinetiam inaequalis est intemperies iis qui riget. Febre autem esse inaequalem intemperiem in superioribus abunde est monstratum. No autem heptatus tantism,sed & omnes ferὰ aliae febres, pr ter hecticas, ex duplici intemperie inaequali componuntur, frigore nimiru quod praecedit,& calore qui sequitur. Aut certe intelligendum hoc erit de ipsa accessionis intermittentium febrium inuasione, in qua intus&in visceribus,ut dictum e calorem sentiunt:in externis vero partibus uniuersis Egus:liquet igitur inaequalem intemperiem in heptata febre totum corpus occupare,quando a duplici intemperie calida ictagida,eodem tempore te loco tensitatur .in aliis vero febribus, non uno, sed diuersis locis calor Afrigus sentitur.
Similiter qui particulae alicuius cum tumore morbi sunt 3 qisos omnes per inde acphi orae ciἔin quasi inteperie consistunt, iacer,er pelia,carbuculus, herpe demaebagedaenaga ranaequippe muneris omnibus est, ut ex fumone humorum sint orta.Dissident autem in eo, quod alij expimisso humore, alij ex bilios vel melancholico,alij exsanguine,vel calido eZr tenui, feruemque, vel
figido in crasse,vel alio quopiam mori affecto iant. Manifestabitur enim alio loco de ho particulatim disserentia diligenter Quod vero adpraesiente sermone attine hoc tantum dixisses icit, qualiscunq; estfluxio, eade ratione quodq; praedictorum malorum creabitur, qua prius ex calida Gr ba nea,phlegmone Di monstrauimas. Et quodsimilarium a mplicium corpora singula,afluxione assecta,adinaequale intemperiε deuenient . Caeterum extrinsecus calefaE , aut refrigerata,aut exiccata,vel bum fiat qualiscunq;fuerit fluxio, adprofun
dum usq; non a militersunt assecta. Quodsiverὸ tota per reta mutata er
altera fuerin dico quidem doloris expertia fiunt in dissiciliori tamen sic constituentur assectu.Hὰγ nouisse iis qui opus de medicamuis suntpercepturi, Gr
post id medendi methoda abunde mihi satis videtur.
Quod similiter & in una duntaxat particula inaequalis intemperies accida quan
do ab aliquo tamorum praeter naturam corripitur,hoc loco Galenus monet. Sunt autem hi,phlegmone,erysipelas, ancer, cedema,carbsiculus,M id genus alii hic,& capite primo commemorati. His omnibus tumoribus commune est, vi ex alicuius humo
ris fluxione fiant.Caetertim dissiden quod alii ex pituitoso humore,ut Cedema, alii ebilio Ni herpes,vel melancholico, sicuti cancer,alii ex sanguine,vt phlegmone fiar
75쪽
digessisse.De quibus omnibus quum in libro de tumoribus praeter natura,& in secundo ad Glauconem,atque in lib.i3.& 14.therap.metho .abudε sit scriptum,non est curin lpr sentia de iis logius disseramus, pr sertim quu hec postrema huius libri pars,epilogi ltatum ratione habeat. od itaque ad proposita disputatione pertinet,sat erit dixisse, lprofluxionis natura,tumores alium atque alium modum,linaturam accipiant.Et ea iplane ratione procreentur, qua pestis ex calido Aseruente sanguine phlegmonen j- Di diximus Praeterea si fluxione similaria et simplicia corpora fuerint affecta d inaequalem deueniant intemperiem, qudd scilicet humor qui in eas decubuit , processu ltemporis, natiuum eorundem temperamentum vitiet. C rerum si praedicta corpora similaria extrinsecus duntaxat calefacta,restigerata,siccata,vel humectata fuerint, qua lliscunque tandem fuerit fluxio,ad profundum usque, nondum similiter,uti contingit quando in ipsa corpora fluxio irruit,sunt affecta.Ηoc est,quando tantum extrinsecus
partessimilares calefiunt,aut refrigerantur irc. tunc nondum calor aut frigus praetera
naturam, ad prolandum,ut si fluxio aliqua in eas decubat, penetrauit.Quid multat ri
ratur atque mutatur. Haec cert8 genuina est verborum Galeni explicatio, quae nullus, quod sciam, aliorum interpretum recte intellexit.Ita ut Brachelius etiam ex iis patere ἔverbis putet,vdd Galenus inaequalem intemperiem vocet,diuersam diuersarum partium intemperiem .Quum contrarium potius ex illis verbis conuincatur, nempe G lenum hic diserte de unius duntaxat similaris partis intemperie loqui: ait enim in 7 ι -'Iρ τε M' α πλἶν σωμα- - Γομ.Id quod sequetia etia verba luculeter demo strant.Statim enim subiicit.At cum tota corpora simplicia per tota mutata fuerint, ut in hectica febre iam perfecte accidit tum ad aequalem intemperiem,natiuo iam prorsus deuicto temperamento,deueniunt,&omnis doloris expertia fiunt amen ita in difficiliori,ac magis periculo consistent affectu. i, Extremo tandem huius partis loco,Galenus m5strat huc libellum, Scires alios quos de temperamentis scripsit, is fore utiles,qui simplicium medicamentorum doctrinam,ic medendi rationem acuratissime pertractare molientur: atque adeo praedictos libros ante eos quos de simplicibus inscri- ipsi de medendi methodum, iusto o dine legendos esse. .
76쪽
Claudi; Caleni pergament, De morbo
RVM DIFFERENTIIS LIBER, L E O N-
Gia, quae in hoc libro ira Iantur,intelligan . Secundo loco,
quot sint uniuersi simplicesprimique morbi, qui reliquoru
Primum huius libri caput,propositionem continet,breuem quidem t esse debet,&dilucidam: in qua sane tria praecipu8, per uniuersum hunc de morborum differentiis librum, se esse enarraturum pollicetur.Primum quid ipse morbum appellet. Prudenter autem de morborum differentiis tractaturus Galenus, ab ipsiuS morbi natura A morbi evroo definitione explicanda,orditu ratus nimirum cum Cicerone, omnem quae ratione susu de aliqua re suscipitur institutione a definitione debere proficisci, ut intelli 'tur quid id sat e quo disputatur.Quantam enim confusionem pepererit olim morbi ratio notatis intellecta,lacild qui ea quae lib.Iaher.methodi,aduersus Thessalum & Olympicu Galenus disputat,legere haud grauatur, cognoscet. Fi hodie etiam,nullo alio nomine quidam causae continentis affertionem mordicus retinent,quam quod morbi rationς eius desiti non satis teneant,quod infra multis in locis luculenter demonstrabimus.Non istur iis assertio inta meliori ac congruentiori via uniuersam de morbis tractationem aggredi poterat G lenus,quam a morbi explicatione tpote sine qua,nemo quae in hoc opere traduntur, dilucide intelligere possit. Cartessim quum non se in nobis nosse quid sit morbus, sed ut illum etiam in suas secemus differentias necesse sit, ideo rectissimi Galenus secundo loco,quot in uniuersum sint simplices, primique morbi, Aqui aliorum veluti elementa sunt,expositurum se pollicetur Dialectica itaq; A plane methodica ratione rei substantite,definitione comprehen diuisionem subiungit.Neque enim unquam quispiam vel dicendi vel docendi artifex erit, nisi omnia de quibus dicendum D tr ctandum est,diuidere ac partiri,appositaq; A certa definitione comprehendere sciat. orditur autem diuisionem a simplicibus morbis,qudd illi ordine,& natura,& digni- cis, a si liti tale compositis sint priores,tum etiam potiores Adde quod qui simplices impermiti ordiatur orbis, xtique sun ob eorum substantiae puritatem D synceritate quandam,intellectui promptius sese produnt deoque compositis & confusis notiores sunt Praetereaquum simplices morbi compositoru veluti elementa sint eritis Galenus secundo loco,de simplicibus,di tertio subinde e compositis agitIn summa, Galenus in hoc capite veluti praeludio quodam totius libri orbi se primo definitionem, abhinc simplicium mor
borum numerum & naturam, demum vero compositorum traditurum profitetur. Ac qi do
sequitur quidem hoc in libro compositiuum vocatum docendi ordinem anquam eum qui ad disciplinam aliquam exquisitὰ tradendam omnium sit acc6modatissimus: datissimus.
CAPUT II. RV mendum sane e r hic principium consensu omnium approbat m,
quod omnes homines,partium corporis in es quo m ossicis,quavita
Vbi inferat an citra quinta unganta sanas este arbitramur.
77쪽
d vero cuius 'iam panis actio lasa fit,illam aemtam esep tant.
Vt passim in suis operibus,demonstrandi methodo usus est Galenus, ita in hoc ipso etiam libro eandem perpetuo sequitur,probe sciens eam doctrinam quae demonDM ltionibus utitur,certissimam,& ad docendum efficacissimam esse. Orditur itaque si axiomate seu principio,cui omnes homines assent tutu uniuersam de morbis tractationem,quod eiusmodi est.omnes homines se sanos esse arbitrantur,quum actionib' parti u m corporis,quae vitae usibus inserui ut, citra noxam fungi possunt.Contra vero aegrotos se esse existimant,quando pars aliqua corporis munus suum obire nequitHis enim priticipiis,statim ubi fuerint audita,nemo non fidem habet,suntque apud media se cos tam certa,quam est hoc, tota est maius sua parte,apud Geometras. Quod clarius les lib. .therap.metho .cap .s.in hunc scribens modum docuit.Quum omnis morbi,in- , , qui curationem inuenire propositum est, morboru numerum prius sciri necesse est. si At quonia fieri nequisivi aut differentias generis vllius ut species inuenias,ipso quod es diuiditur non plan8 explorato,oportet profecto nunc etiam quid morbus sit, narre- les mus,quo sic diuisionem eius ritὰ adeamus. igitur ratione, id methodo inuenia- lse musς nam alia, nisi ea quam in libris de demonstratione praecepimusξNempeui si de notione ipsa prius conuenia quum sine hac, propositae rei substantiam inuenire les non liceat.Ipsam vero notionem,quae omnibus in consesso sit,sumedam diximus, ut, quae alias iure principium non dicatur.Quae igitur est de aegrotando omnibus homi-ἡ nibus consessa notio Et de qua maximε subiecta re verbum hoc aegrotare enunciant se Nunquid ubi citra offensam omnium corporis partium actiones obeunt, Si valere sese dicunt,&minime medicis egere putanti ubi vero naturalium corporis actionum se se serint quampiam,vel male geri,vel prorsus non geri, & aegrotare se illa parte corporis is existimant, cuius actionem laesam esse vident,& medicum de remedio c6sulunt Z Ego sane omnes homines ita video tum morbi,sive aegritudinis, tum verdianitatis, siue valetudinis nomen usurpare.Haec ille. quidem verba,etii prolixa sunt amen hoc nomine producenda esse exi simini,quod mirificam pr senti loco luce afferre, vide tur.Galenus itaque demonstrandi de morbis omnibus methodum,hoc in opere, ut comprehesum est,traditurus,rectissim8 ab iis duobus principiis seu notionibus exossus est Quibus anquam iis quae omnibus nota ὀζ confeci sun assumptis, ad reliquum quod superest tractationis progreditur.
Si autem haec est habent u duobus iis sanitas pgaerenda erit, aut in acti L
iassecundum naturam, aut in con titutione instrumentorum, sui bis actionem perficimus.Proinde etiam morbus, vel actionis, vel confiitutionis vitium est.'-qusm oe dormientes,aut alioquin in umbra cir otio degente aut disicumbentes, saepe neque ullampartem movemus, neq; omnino vitam externam rem sentimus,
nihilominus tame anisum manifesta quod anitas non est actio, sed potem '
Ma. . Agere aut psum s a natura a connitutione in hac igituri anitas ct stit. Unde connituno ipsa,actimis reflectricausae rationem obtinebit. Quocirca se omnium corpor otium naturalem constitutionem, siue actionum causam, sanitatem appellare volueris, in idem uterquesermo incidit. At hocsanitaS est, manifestum quod eius contrarium, orbus erat,nempe vel conssalutisprater natura vel vitiatae actionis causa. Liquet aure quodsi assectumpraeter natu-bram dixeris,nomine Uus fueris antiquo, id significaseris.
78쪽
Ex iacto paulo ante sundamento,& principio ab omnibus hominibus conce sanus sanitatem aut in actionibus secundum naturam ut in constitutione instrumeri rum,quibus actio perficitur,quaerendam esse hoc modo colligit.Si sani tum esse, Si pars Ium activum:boc est,quo
ab efficiet e procedit, sic visio, ncoctio,vetriculi, quod nimi-
fympi causis,cap. I.naturam vocat Atque haec quidem actio duplex est, naturalis, voluntatis expers,& animalis seu volutaria, ut alibi copiose admodum ὸiximus. Ianimaduertendam instrumentum,ut loco iam citato Galenus testis est,quamlibet malis partem, quae perfectam edere actionem potest,dici. Sic lingua loquelam,ciitionem,crystallinus humor visionem efficiens,instrumenta sunt.Ad esidem modvena,arteria,& neruus,quod scilicet perfectam edunt actionem sanguinem siquic constat. Vt hin instrumentale, Venilares aliquot, imispecte faciant ali quot Galenitatini interpretes,qui in suis conuersionibus ιργανον nunc instrumentum, DNV nunc partem instrumentalem,nullo discrimine,interpretanrur.Porrd constitutioinstrumentorum secundum naturam, est partium corporis nativa temperatura Schu- Filios ctura, unde omnes actiones citra offensam prodeunt. Contra, vitiosa cohstitutio est, quae a naturae integritate,& perfectione lapsa est, ac deficit, Sc unde actiones mal8 g Tuntur, aut prorsus non geruntur .His praelibatis,ad id unde digressi sumus redeamus, nempe ut ostendamus num in actionibus secundumnaturam,aut in costitutione instrumetorum,quibus actio perficitur,quaerenda sit sanitas.Hanc autem non in actio- . . nibus, sed constitutione naturali esse quaerendam, Galenus hoc modo demonstrat. Sanitas non est amo, sed potentia, siue agendi facultas. Verum agendi sicultas ana- nibus .inenda, turali constitutione aependet gitur in constitutione sanitas consistit. divero sanitas non sit amo,hoc modo Galenus ostendit c um dormimus,aut in umbra ὀζ ocio degimus,aut discumbimus,fit ut 'pe nullam partem moueamus, nullamq; exter- Σα 'nam rem sentiamus, nihilominus tamen sani simus,quod certe fieri haud posset, si in naturali actione sanitas consisteret. Reliqum igitur est vi in constitutione naturali
79쪽
mulio congruentius reppnatur,atque in hunc quidem modum definiatur. Sanitasest omnium partium corporis naturalis constitutio, cuius ad miculo,actiones secunda . naturam obtinus.Hinc palam fit constitutionem ipsam,actionis respectu,causae ratio nem obtinere Qimcirca nihil resert virum sanitatem,omnium corporis partium nuturalem cristitutionem siue actionum naturaliumcausam,appellaueris, in idem enim uterque recinit sermo/tsi hoc dest, constitutio naturalis et actionum naturalium Morboest eon-causa anitas est,manifestum quod sanitatis contrarium morbus erit,n pe vel comm xi0 Fix pδ stitutio praeter natura uel vitiatie seu laeta actionis causa.Sanitas enim, ut supra ostea i μ 'φ' est morbo ex diametro pugnat& contraria est, erui igitur amborum contrari rationes, atque sub eodem plane genere ambo collocabuntur. Porro in fine huius la- Moab, Est an ci, Galenus monstrat nihil referre,etiam siquispiammorbum esse affectum praeter na fictus prire a- tura dixerit,sic enim nomineantiquo utetur,&idem significabit.E quibus verbis le sali, ό, clariu fis,si lenum,constitutionem S affectum et ut Graeci loquuntur, κα-o iis Latiam aecipitur. D αεισιν, pro Vna Deadem re usurpare.Affectus autem seu διαθωεως vo trifaria Gme Mim. usurpatur.Primum generati pro omni eo a quo corpus nostrum quomodolibet assicitur. Atque in ea significatione, affectus ad omnes tum sanos um aegros, tum neutros 'transfertur Nam quicquid est,id aliquo modo afficitur,siue sanumitve aegrum, siue Contristia neutra fuerit.ut infra,cap .nimiru. I. libri dedisse.sympi copiosios ostedetur Secuta magis cotracte affectus accipiturpro omni,in id quod praeter natura est,mutatione In ea quidem significatione sumitur,quado dicimus esse tres affectus praeter naturam, l morbum nimirum,causam morbio symptoma Ad eum etiamodum per uniuersum ilibrum de curandi ratione per sangui .miis.voxassectus tmetipse cap.5. eius libri te-Proprissari . statur,a Galeno usurpatur.Tertio Ppriissime,pro eo quod permanet in re aliqua quae
patitur postquam alteransquieuit.Sic certῆ assectus idem quod constitutio significa
atque ad ea tantum transfertur quae ex permanentium costantiumque numero sura; ut fusus lib.2.ther.metho. p.su Galenus monstrat. Vnde omnibus constare puto,
visa 1 cui, vocem a Galeno aliter ac Aristotele usurpari. Hic enim pro qualitate tant es a cillitio e quς faciise a subiecto dimouetur accipit διάθεσιρ seu affectum,Gilenus vero,pro con
inristotele vlar stitutione t comprehensum est,sumit.Nam nisi ita ab ipso sumeretur , non rect8 mP iis libris,&in libro. Σ.ther .methodi. cap.3 causam morbificam inter affectus praeternaturam connumerare utpote quam non rard esse substantiam constat, ut in s Constitutio & as quentibus latiuso idemus .Proindeviconstitutio duplex est,ita etiam aMctus, nem Nesistis, 'naturali hic praeter naturam Naturalis affectus, est partium corporis nativa tem Miner naturam. peries& structura deoque sanitas.Praeter naturam vero affectus siue morbus,estomne id quod natiuam partium temperaturam ac structuram turbat, Sc demolitur, siue idipsum qualitas,sive substantia fuerit Mincinquod Galenus non tantum immodi, Morbus non incum caloremamonem laedentem siue febre sed & lapidem in vesica, suffusionen Pς m. MMi Spterygiin11,octauo huius libri capite orbos appellat.Quod certe facere haud pos set,si morbus,ut plarrique fals3 puta perpet qualitas esset Nemo enim rationises, pos,lapidem vesicae structuram turbantem,qualitatem nominabit.Neque rest is
fusionem humoremve lentum,ac glaciei minio inter corneam &crystalinum cocres tum,visumqueremorantem,qualitatem appellabit Aut quem tam stupidum inuenie: mus, qui plerygium,siue neruosam adnatae membranam visum impedientem, qua tatem vocare audeat eminem arbitror Vt hinc omnibus palam fiat,de Galeni semientia,affectum praeter naturam esse, quicquid naturalem corporis temperaturam vitructuram immutat ac destruit,sive hoc ipsum qualitas,sive substantia sit. od dii, genter considerandum erit medicinae studiosis,ut habeant quo iugulent eos, qui tam Anais, is Ebri qualitatam morbum esse contendunt. Caeterum quum exiit quae iam diximus stillio italibunde pateat, affectum in tertia acceptioneidem quod constitutionem fgni calcausam.
80쪽
causam.QSod luculenter admoda Galenus lib.1.st .metho. cap.8.iis verbis innuere voluit. Affectus,inquit,cum actione una consisti nec potest usquam aut proba actio,, esse sine corporis naturali affectu:autvitiosi,nisi quum corpus sic vitio affectum. Pro- inde non temere a nobis paulo antὰ dictum est, naturalem affectum non esse nisi sa- realis est nitatem,& praeter naturam affectum non nisi morbum.Hunc enim vitiosae actiones, illum vero probae &illabeiactatae mi tantur.
Si itaque quot modis corpora quum a naturali recedunt co stitutione n actio nibus stiis impediuntur,inuenerimus P sane omnium plicium morborum ηumerum reperiemus.Principium vero er hic omnium consi e est,mρ ubacti si Osi
derat si esse,non in anima te solum, sed i in lirpibus, semini somni ue in
frumento,id quod naturale exitiit : contra aut non natura te, immoderatum, Immoderarum.
Erit igitur sanitaS mo ratio quὰda morti autem immo ratio.Quam itaq; ties' ' rerum mUM immoderatio si deinceps considerandum,numsicilicet, quam a nita3 mo ratio est,eamna morbus immoderatio. Quod i tur in meatuu moderatione sanita3 est,in eorundFimmoderatione quos morbus epit.Si vero in cadi
di, rigidi,m humidi, oesicci temperie sanitaS consi Et, in bom intemperie morbus necessario cosistet.Eadem tem ratione si in alio quopiam genere sanitaό
fueris,quod etiam morbus in immoderatione eiusde generis res ii, manifestu est
in suis actionibus impediri inuenerimus na etiam omnium simplicium morborum numerum reperiemus. ivit enim sum actiones quae impediuntur, tot sunt etiam simplices morbi.Nam morbus nihil aliud est,quamaffectus actionem vitians Tot igitur sunt morbi,quot actiones vitiatae. Pergit deinceps ex quodam principio quod apud omnes homines in confesso est,ostendere,quod sanitas moderatio quaedam sit, mo
bus autem immoderatio. incipium autem qu0 Galenus utitur est tale. Moderatum . est,non solum in animantibus,sed Min stirpibus cfeminibus,omnibusq; instrumentis,id quod naturale est.Contra moderatum,quod non est naturale. Uum autem Immoderat n. in confesso sit,sanitatem esse naturalem,morbum vero non naturalem, igitur ut illa
sit moderatio quaedam, hic vero immoderatio, est necesse. Si quidem id quod mod in dati ratum est, nullum plane excessium admittit, sed iustam quandam & conuenientem 'contrariorum mixturam retinet, ideoque naturale sit oportet Contra,natur rerum repugnat,ut id quod immoderatum est deoque excessum alique admittit, sit naturale. um itaque sanitas sit naturalis,consequitur ut etiam sit moderatio. Contra quum Moibu, morbus sit praeter naturam timmoderatio quaedam sit,necesse est.QDd si concesse; destitio. rimus, ut cert8 concedendum erit,pasam fit sanitatem &morbum in eode genere consistere Nam quum cohirma, ut supra coprehensum est,sub eodem genere posita sint, necesse est ut in quo genere eorum altera reponitur,in eodem ipso etiam alterum re ponatur Quarum itaque rerum sanitas moderatio est, earundem morbus est immoderatio.Qu bd si igitur in meatuum moderatione sanitas injui eorundem immoderatione quoque morbus erit Siveia in calidi,&frigidi, it humidi,&sicci temperi est initas consisti in horum intemperie morbus cosistet.Ihsumma n quocunque genere . sanitas erit,in eiusdem etiam generis immoderatione morbus statuetur sen8 soa-Galenico animaduertendu erit Galenum duplicem statuere hypothesin. Vnam ex eoru sen