Galeni Pergameni ... opera quae ad nos extant omnia / vol. 0- libri isagogici

91쪽

adhuc 5 magis mitissimum.Sed more quom ma Anifestant morbi, symptomata pulsuum. Iam uero A quscuri alia per consensum superueniunt,desipietis, sepores, cibi fastidi', urinacideiecti iones, quae huius aut huiusmodi fiunt. Nobis ital est in praedietis uniuersis meditandum, si morbum,partem affectam, morem, magnitudinem, eorum

differentiam dignostendi facultatem assequi uelimus. ex iisdem uero his oc quonam terminaturus morbus sit praecognoscere, & usiis dexter supp .eet nobis adiumentoris . nam praenotio medicum mortis culpa uacare ostendit: obtemperantes baegrotos reddit: aliu antea multo remeaeoru tem

Pus edocet oportunum. Quod Vero auxiliorum dexter uis pars ipse artis praecipua existat, cuius Vatia sermo institutus est uniuersus, omnibus it. Ηquet. caeterum quomodo ex ante dictis constet,

paulopost explicabitur . nunc enim priUS 'S quae

percensebaefinem imponere uolo .nam morborusimus cum particulis 1is quae eos cotraxere,in uno

iam mihi exeplo exposita dignotio est. Nihil aut ab re fuerit, aliud simile quodpiam addidisse.

o Docet enim plura species eorum quae excernuntunei uero coniunctum est corpus ex quo fieri excretionem cernimus: adeo ut ex ambobus coeuntibus firma ac constas indicatio una fiat. namembranosb,si ita forte cotingahcorpore excroto,indicatio ex eo ipsb quod apparuit partem aliquam elusinodi, ut membranosam sirperficiei ha beat naturam, ulcere esse affecta demonstrat: definitam uero ipsam ac certam notificare non po- ctest:deducit tamen ad partem ipsam affectam e cretionis locus. nam quod inferne deiectum est, intestini ulceratione declarat: quod superne euo mitum,uentriculi: exrumtum, sublinentium asperas arterias membranam: mictum, uel uesicae uel

genitalium meatus. Haec igitur ipsa, 8c ad haec in super ea quae per cosensum, primariumq; affectu

laborant corpora discernere a se mutuo conuenit

re antecedentia oc consequentia oc magnitudine paruitate, re praeterea male utruncp affligentia accessione causarum. Ita complures uel acto in consensium cerebro, stomachicis affectionibus in melancholica, uel affectis oculis,insitistiustorum symptomata incidere. Verum in talibus, siquis diligenter animu attendat, ex incoctionibus dictos a comperiet sequi affectus, ac collectis in uentriculi ore excrementis, simul , cum uentriculi os l.

oentibus concitari, uel iuuantibus conquiescere.

Sed rationem nuc de partibus affectis uniuersam instituti nostri non est, quemadmodum nec aliud quidquam in arte perfectum integrumq3,explicare: uerum ipsius duntaxat inuentionis methpda,ec q pacto fini artis cohaereat indicasse. necesse. est ipsiim per se quem 3 in notioibus omnib. qugi de ipsis a nobis conscriptae si int uarie exerceri tral statibus perlegendis. Igitur addito eo quod in rei Praesentem necessarium est, ad methodos quas diiximus descendemus. atq3 hie rei formam esse arbitrare: postea uero st materijs eam induxero, tot

substantiam, ubi particulatia uniuersa explicaue xo,uti in paucis nunc seci exemplis:erito tibi haee

artis integrς pars constituta. NXL 17 Reliquu uero est, ut et ad usu dextris adiumetoria necessariu esse ostendamus scire exa cste partis curadς substantia,formationemw,ac si tum. Docet ergo Qbstantia primos morbos, qui per intemperie fiunt, quatenus a naturali habita excesserint:quatenus , eoru quelibet calefacien du,ref igeranda,siccandii, humectandisi sit. Formatio aut tum ipses per se edocet morbos, de quihus dictu antea est, tum simul eoru magnitudine

indicat. quoad em qui a naturali statu deflexit,

eo magnitudinis peruenit: simul uero cu magnitudine & quonau i ad naturae moderatione per cotrariaxeuocare eos oporteat, ipsa percipit. hec igitur proportione respondent qs quae ad intepe

riem pertinent.eximiu uero proprium,uacuatio

nis modum indicat ex oscillis , ac per eas figuras quas instrumentii quod curatur adeptu est. at hoc rursus comune est cum iis quae a situ indicatur: de quibus iam agamus. Quaeculam ergo in ipsis stinitum ad magnitudine dignoscenda, tum ad reme diorum ustis quantitate proportione c5mum a,nihil praeterea opus est ut referamUS. quae aut pec tiaria sunt deinceps dicenda . Caeterv quoniam ecusius ad curationes maximus ipsbru est mistorum indicationibus quae a formatione ducutur, hic sermo quo ν methodi gratia cognoscendae in paucis erit exemplis. Obstructio,unus quidem est instrumentalium affectuv. nascitur potissimu in iocinor ob eius constitutione,acctionemq;: nam uenae,

quae a portis in sima uisceris uniuersa finduntur, oscillis,quae in gibbo sunt,esmittunt sensu obsci Iro. alimetum uero omne stirsum ex uentriculo ad

locu unu affertur iecoris, quem ab hoc ipQ quod

nunc dictum est, portas nominant. net enim ur

hes introire quis potest ante, * portas peruaseri ne prius penetrare in iecur alimentum, * ad id

loci peruenerit.inde autem in sima uniuersa distribuitur iecoris : postea per quos diximus fines in gibbum trassumitur.Nihil igitur miru crebris ob structionibus, tum ob uaserum angustia, tum ob Permeatis copiasiabstantiae corripi uiscus. Quamobre erit ipsi medela, priusi fiat obstrue io multiplex,ct homo febricitet, ingestio tenuantium ci borum ac medicaminum: quod si fuerint multae, non ipsa λlum,sed etiam euacuatio est:quam per quae loca facere Oporteat, formatio insceris stuso indicabit. Ex his igitur auspicates,dirigemus quae in simis iecoris sisnt excrementa ad intestinu: quae in gibbis, per urinas euacuabimus.sic & quaecuinin thorace 8c pulmone continentur uacuationis egentia, per tusses ab ipsa edocti sumus formatio ne ac positione expurgare. eodem modo oc cere brum obsidesia in nares trahere. Maxime uero re

Partiusanatio quae phlegmone laborat, exposituae formatione desumit. nam 86 horti quidem sco Pus primus est, euacuatio humoris qui in partem phlegmone coflictante ruit. Quona aut pacto ip

sum educere coveniat, indicat continentiu instrumentaliu partae natura. His ergo docentibus,qui

92쪽

in coxendicem fluxus decubuere, per poplitu ac si non enim quaecunΦ sunt circa aegrotantem oritu malleolorum euacuabimus uenas: uti sane ec quἴ ra necessaria generatione obtinenLTumultus erat in uteris haerescutaquae in thorace ac pulmone ha- go ex uic1nis per noctem,& canes latrantes, Sc inhentur,per uenam cubiti internam: quae in capite iucundi quida nuncii inimnes aegrotos reddula 8c collo,ex humeraria. proximarum enim comi quor anulitane P generatione habet necessariam,raiumq; affecὶs particule uenarum euacuatio opti ne* sicinam pisnotionem.Num igitur quscunsv ma est,aim facillima. Porro oc particula phlegmo morbi ratione ellaciuntin ,definita generationem ne affectam per halitum digerere, habet quide re certamet praecognitionem habenis' An net haec ad certe indicationem ex morbo:caeterum euariat uniuersa. potest enim superfluus intra corpus h an remediorum particulari usu, atlas1tuasse 'tae moraliquis in particula necessariam uitae quampi Particulae indicatione assumit. nam quae per sum am repente influere: quemadmodia alius rursumma corporis extant particuis,in iis discussurum ta ex parte principe in uiliorem transire. enimuero te esse medicamentu conuenit,quale species phte cum qui in praecipua illatus est, summum pericu lgmones indicat quae latet in profundo,tato acrio Ium:qui in non primaria parte transiriigrauit,subira requirut medicamina, quantu ab exterioribus ta atq3 inexpediata salus laborantis necessario co-

recesserunt. proinde cucurbitula in ipsis quadolo B sequetur. Huiusmodi igitur statuit ipsiim hoc tanegemus,si alte desitae admota sint: id quod seper tum praenoscas licet,nempeinconstantiam lubria lficialibus phlegmonis est pugnantissimu.Ita uero citatem y: non tamen quo terminaturus morbuz lec sicubi astringente opus fuerit medicamine, si sit exaete coperias. At in quibus non amplius dis letus egentis loci spectandus. nam si quod adstrin fluunt excrementa, sed in locum unum quendam lgit pertingere ad ipsum sussiciat, nihil prohibet si grassata illum occuparunt, praesegm sutura in ijs minus eo utaris.sin idoneum non sit, consideran potest: intelligetibus nobis no paucas quibus ani j dum num humiditatem simus ex antepositis par mal regitur iacultates esse naturς,ac qualis earum letibus acturi in affectam. quamobrem aut adstrin- sit differetia. Et quidem saner etiam quaecun* pergenti medicamento admiscenda uis est quae dux totum animal in sanguine excrementa sine immo ueluti uis sit,aut eo non utendu.Maxime igitur is dica deferuntur multitudine, ea quosp singuIa taldere eos noui, qui sanguine ex pulmone extum tum tempus coctionis proprae obtinebunt: si molentibus adstringentia per totum thoracem media do excrementi cuius1ibei naturam mvenerimUs.lcamera in orbe circumponunt. nam praeter id qui ita nant 8c de eius cococtione artificiose coiecta eorum facultas in pulmonem no penetrat,sangua re nonnihil licebit: si recte omnia uideIicet circanem etia qui in thorace est ad uiscus compellunt. Q aegrotum gerantur.nam quae perpera a quoquam καII Quae de his dicta sunt,in rem praesente aguntur, eae cauta existunt, ut aut morbi solutio sufficere arbitror.Tantum igitur de iis insuper lo- prorogetur, aut mors anteuertat. idq; per totucutus digrediar, nempe hanc methodum tractio- monem opus est,si re aliud quidpiam,meminisse. nis esse cluntaxat formam: scientiam autem enar sela enim optimi medici praesagia, curante quiderationem . per partes corporis si ngulas,ipsam uel l ipso eueniensiaegroto aut nihil delinquente. relut uniuertim substatiam:quam in aliis commen- l rum medicis putare id genus, quale uates pollicerationibus late explicuimus. tur, costare diuinationem, ridiculum est illi enimis Deinceps ita de praenotione dicamus: nono,si ita forte cont1nga die seruatum aiunthos quandoquidem nobis utilis cum ad alia quaedam i minem,non etiam si cuncta recte administrentur tum uel maxime ad curationem uisa est. Primum i addentes. huius etessi ipsius 'scognitione, nem l itur praenotionis costituere artem uolenti con- lpeu omnia prospere uel infeliciter cessura sint cir 1derare ante est necesse, utrum quemadmodum i l ca aegrotos profitentur.at medicus non ita praedia tempus uitae cuiusim natura animalis propriu obti l cit futurum:uerum septimo uerbi gratia die:si omnesista A quilibet morbus,adeo ut quatuor dieru l nia ut oportet agantur, solutum iri morbum: ubi spatio selui nequeat is,cui duorum mensium ter Diuero quicΦ admissum est, si parinis quidem errorminum natura praescripsit,an cotra & longo tem hic sit,relab1 Iutione ex septimo in nonum pos Pore affligere,&solui celerrime possit. Nam sanet se si malo in undecimum si multo maior,in quarcum medici iam plures futurorum sint praesagien tumdec1mum: si perquamagnus, periculum prodorum facultatem adepti, non amplius quaerunt certa salute secuturu.Attentus enim semper duo adiotae utrum praesensio futuri euentus aliqua con ' hus his medicus est uelut obluctatoribus, nempe istare queat an nequeat: :sed deinceps omnes uelu i morbo, re naturata ac primu quidem euadendum

ti de re coparabili habent: rogantin medicu quod uel pereundum homini esse, ex robustiore dignQlnam praefiniatur tempus morbo QIuendo. Nihilo i scendo praenot1onem facit: deinde uero re prae uero deterius ad praesens negocium fuerit,ita suP finiti temporis ex eo, quod quanto alter uale Ponere uelut nuncprimum nos praenoscendi ami tior sit 1ntelligat.Necp est quod mireris, si utrius gltem costituamus. na & alia omnia in sermone ita ,ohur contemplatus, uictorem compereris fui transegimus. Vnu itam ac primu necesse est,si alial rum. videmus enim non paucos gymnasticos, ex

qua silpraecognitio, nonulla esse in futuro tempo l primis motionibus quibusluter se luctatores agire dubio procul euentura: deinde quona possint i tantur,qui uictoria adepturus sit antefari: sepe ocinodo inueniri, ac quota quae ea sint spectandu. Um uictoria,succubitur u breui aduersari illi.

93쪽

ditationibus prssentiet medicus, quam ex morbi, ac naturae robore exaei e agnoscendo: Ex ij sdem vero ic terminu utriusi inueniet in propinquo enim morbi tutio erit, cum bene ualuerit faciat ias. sin fuerit imbecilla, morbus autem ualidior, mors maturabiti praescriptionis uero tempus indidat magnitudo excessus. Ab ijs quidem scopis medicus praenoscendi facultatem consequituri caeterum ex qualium reris perspectione scopos dignoscere ei suppetat, latius in libris De iudicatioibus diei uest. dicet uero Sc niic,ut aliora omni ita huius quo uniuersalis ratio ac uia. Ergo robur na turae, ex Propriis, praesertim ex pulsuum a stionishus agnosces: quandoquidem uitalis opus ii sunt facultatis. Morbi magnitudinem, ex suis accidentibus. Quantum uero alter altem superesi coctio ilibus,mcoetionibus p Has ipsas, ex proprηs e crementis : quae quidem in aluo sunt, per inferne sublabentia: quae in uasis, per urinas: per sudores uero, quae toto corpore continentur . sic & alias quaecun* in parte quapiam una pluribusue con sistunequs in thorace quidem ac pulmone, per ea quae extussiuntur: quae in uesica uel renibus , Perea quae in urinis deferuntur.iecoris autem sima,et melinterium quomodo praedita uiribus sint, ex ηs quae per ima descendunt noueris.& per ea que

Momiatur, superior uenter ac stomachus. quae per palatum uel per nares 8c aures excernuntur, quo P modo affectum robore cerebrum sit declarabunEnimuero commune in omnibus est, non prius

distatui morbum posse, quam aliquod in decedentibus excrementis coctionis indicium apparue bic sta siue aures, siue oculi, siue fauces male habe ant:uel ut semel dicam)co si iones omnes celeri tatem iudicationis, securitatem salubrem signisi cant:cruda autem&inco sta, ct quς in malos con luertuntur abscessiis, infe stas iudicationes, uel doliores.uel diuturnitate,uel mortem, uel eorundem lrecidiuas portendunt. Haec de praenotione in prae sens silvictui. est enim sermo de 4s omnis suis pariticulatim tractatibus habitus, ῆsc, maximis, ac praecepta fere uniuersa coplexis, qui de pulsibus, de diebus iudicialibus, de iudicationibus inscribu Itur am ex quibus quis maxime praesentiat, Per hos tres palam facta est. Finem obtinere arbitror

uniuersam curandi rationem ac uiam.

π XIII. 19 Quoniam uero ct morbis libe ratos ad salubrem ualetudinem perduci, oc qui in morbos declinant rapiuntur, eis praecauere, ocpraeterea sanitate integra fluentes, in hoc consem luare conuenit, artisΦ partes hae tres reliquae fiunt, tentandum quoad licet breuissime, dc de harum constitutione nonnihil dicere. Cum ergo prodituquot antea siligenera praeter naturam tria esse rerum uniuersia,causas,aifestiones, at symptom ta, erit pars artis praecavens, quam sane oc proprie Graeci prophylacticen uocat, in primo genere cosistens. Cum enium uel multitudo aliqua humor

corpore prouenit, periculum est, quantum non ldum aegrotarit,morbo corripi homine: quandomuero in summum discriminis adduci. Nec facile Porro cauta cognosci huiust nodi poslunt: ut quae hominem non infestent: quemadmodum uideli cet oc canis uirus rabientis: cuius signum corpore non continetur talum, ante qua prope ad rabiem qui commorsus est uenerit.Proinde et huiusmodi gratia causarum, laborantes ipses de singulis quη ipsis contigere interroget necesse est medicus. cutamen copia humorum, aut prauitas succrescit in corporis mole, aut uiscus quodpiam obstruitur, ea per quaeda symptomata licet agnoscas, media eorum quodamodo quae in sanis fiunt. Sc quae con: tingunt laborantibus. Nam quae in sanis existunt, secundum naturam cuncta at y inculpabilia sunt:

quae aegrotantibus accidunt,praeter naturam, neCcrimine vacant: at quae his interiacent media. sunt quidem ex eorum genere quae morbis eueniUnsi. caeterum eXigua adeo magnitudinibus,ac uiribus

imbecilla, ut ab ipsis nondu solitae cuicyactiones prohibeantur. Sive enim sit capitis dolo aut par iis cuiusqua alterius, paruus adeo est,ut nondum 1ecto continere se hominem cog Esed oc siue grauitas uel in hypochondrio, uel capite, uel alia parte aliqua,aut uiscere, neo haec a costuetis negociis

auocare idonea est.magis uero etiam corporis tu

mor, aut macies, aut pallor, pigritiam admotus, uel semnolenta affectio, uel uigiliae, a functioni -lbus uitae administrandis abducere haud sussicivi ac multo sane magis appetitus deiectus uel intentus ciborum. ambo nini non exacte sano proueniunt corpore:quemadmodum & seipses praeter rationem sitis expertes uel siticulo s, uel stoma chi aut uentriculi morsu conflictantes,uel lassitu dinarios sentire. Talis imago ac formula est eoru quae in morbum delabentibus contingunt.C0rrectio autem emcientium ea affectionum, summa tim perstrigent per contraria, ut supra ostensum est, obitur: particulatim uero persequenti, stipe

fluum uniuersum euacuare covenit, distinctione, quomodo superfluum sit, utrum ut quantu, an Ut quale,an ut utrunt, adhibita. quod autem redire in naturalem statum ualet, alterare per contraria, crassum lentuc, tenuando, tenue crassando, ut ocomuniter concoquendo, obstruetiones aute abstergendo. quae uero praeter naturam toto striat genere, Ut uenena, tum alia tum animalium uirus eiaculantium,alterando, uacuando . . Alierationes

quidem per ea moliemur, quae uel tota substantia uel qualitate una, duabusue cotraria sunt. euacua bimus autem trahentibus facultatibus. Caeterum quibus haec quisqua facere possit auxiliis, ex assi ctionibus ipsis sumendis . nam si omnes perinde aucti humores fuerint, potissidia ac maxima per uenae sectionem uacuatio est, dem per frietiones, exercitationes, balneas,aissi inediam. ita quoque uacuando si sanguis sbius copia exuperauerit. sin flavae aut atrae hilis humor, aquosumve ali--

quod humoris serum,uacuatione quidem, sed no similites

94쪽

is3 DE ARTIS ME DP coras T. et 5 4 l si liuria dum Nani quis inprimis uenissunt at:nempe quod Iabefactetur, nec quese ante erati excrementa, deiectoriis: quae in aliis, per urinas permaneat. Si igitur solum hoc ipsum quod est ua li quidem aquosa ac tenuia: p er purgatione autem cuari difflari . contingit, cibus re potus quod de . li hiliosa expurganda.tenuia quot deiectorijs eua est stupplebunt. sin autem uel copiastibest humo.

l cues licet. quae autem in toto habitu tenuia sunt rum,uel praua excrementa,exercitationum ipsa Per sudores,ea. medicamenta,quaecun* cuti ad rum usus exigetur, quae eo spe fient, ut euacuent, li mota siccandi natiuam uim habet.Biliose,purg purgent , humorem, & concoquant excremem ll tione primum, deinde cutis euacuatione. Sin pi- ta. praeterea re causas uitentumuersas, quae ipsam tuitae humor redundet,selsam purgare, acida red' corrumpere sanitatem poterunt,algorem,Sstum,l ditam alterare, opem naturae ad eius concoctio lassitudinem,inco filonem, ebrietatem, uigilias,l nem ferentes,tentandum est. dulcis autem multo tristitias, iras indignationes, re alia quaecunquel etiam facilius concoquit. Perducunt ad coco 'io id genus.l nem, quies ec calefaelio moderata, boni* succi j j XX U Haud enim sermone etiamnum singis

modicorum esus ciborum, &modice calefacien- 1atim euagari oportet, iam copleta quam propo tis uini potus. Caliditatem modicamessicerepos Usuimus hypothesi . Institutum enim est, non fusal sitnt,fridi io mediocris,&commodi aquarumca tu explicatione De partibus meditans omnibus dis-l Iidarum usus, cibaria. 5 medicamela,quae haudi sertare,uerum quo pacto a finis notione,ut aliarat magnopere calfaciant. Obstructiones detergent quaevis artium, sic re huius constitutio fiat oste cibaria,ec potiones, remedicamenta, quae tenuat dere.Et uero quoniam id executi iam sumus, me re sunt natura idonea. Horum aut materias quo dicinae sermonem per capita uniuersum repet i modo inuenire ac iudicare conueniat, uno expo i mus, cotinuo re quam ad alias quascunm effecti stimus opere,quod Dessimpliciu facultate medi-l uas proportionem habeat ostendentes. Est ergo camentorum inscripsimus. dictum est Ninlibro l lmedicina una effectivaru,non si mpliciter tamen, De uic us ratione attenuante. l perinde almaedificiaria, lignaria fabrica, ars* t XX1 III. zo Itam tempus iam est sermone j lxtoria,sed ut reparatrix collapta domus,ac lacera ad eos qui ex morbis coualescunt transeamus: in rum uestium sartriae. Verum quonia oc harii ipsa i quibus nec causa praeter natura ulla, nec affectio, i , iam duplex ostensa est constitutio, ipso per se in sed sola cu infirmis uiribus gracilitas inest. Quam j terim artifice exemplum generante,quando exobrem sic quom assiectorum deductio ad naturae trinsecus existes coluente,exsecundo genere me statum, educatio est,ac corroboratio, qus ex com dicam artem demonstrauimus. non enim suuipia modis motionibus, ait alimentis exultat. Mai l c lexemptu format:totum uero ipsum per dissectio rias porro etiam hic, per quas motus ac nutritio lonem diligenter contemplata, quod labefactaturi nes erunt, per salubrem tractatum aperui. Verum emendare nititur.Caeterum a prsdictis artibus eone prssenti quidquam sermoni desit,nunc metho l distat, et, maxima ex parte naturae operanti submil dus quom salubris dicetur commentationis uni l l nistret: speculationem tamen omnem ex qua prol uost non tum eius quae analeptice,hoc est reis igrediens medicus corrector minister est,esse sti strita appellatur. ac primum quodna genus eius uis aliis artibus adepta est proportione consent i sit num id quod praesentem statum tuetur,an hoc ineam.nam re partium similarium substantiam noselo a curatorio differat,quod correctione in par uit,&instrumentaliu generationis modum. PrStet uis moliatur. haud enim tine priorem seruanti has rea&affectuum inuentionem similiter, rei hilum corpbxi praeside arte opus fuit: sed ipsum: Pro quom eorum scopos conj hoc causa est, ut scientiam, quae prouideat, requia fecit curationis. ARGvMENTA CAPITUM LIBRI DE FINITIONIBVs medicis,ad Ceuthrantem.

Praefatio: De uti Iitate definitionum pro introducento l grestiuus. Vox. Memoria. Reminiscentia. Somnus. V dis. Medici ante Hippocratem pauca scripserunt, nihil gilia. V. De sanitate 8c constituentibus ipsam, robol definiuerui. Hippocrates primus medicinam definiuit: re,pulchritudine,integritate: earum* cum uirtutibust Post ipsum uero multi definitiones scripserunt, impria animi coparatioe,quae&ipsae hic definiunt. VI. Quia mis Herophili sectatores,& Apollonius Memphites, sit secundum naturam , contra naturam, natura , Si Athenaeus Attalensis, non tamen ordine, neo uno inli non natura. VII. Morbus quid, S differentiaeeius hro collecti , secl sparsim. Quod ipse ordine definitio ε generales. VIII. Causa quid"uplex. IX, Sel nes propositurus sit,omnes ex ueteribus collectas, Scia gnum quidWquot. X. Quid febris'quot eius dio j quae desunt de suo additurus. Cap. I. Quid finitio, i ferentiae, typus,periodus. XI. De pulsu cu suis dio scientia,arS,sed a. uatuor medicorum sectae. Syllogi ferentiis. Uide in fine cap. 3) XII. Morhorum deml smus, epilogismus, theorema & eius differentiae, iS. lonitiones singillatim. Uidetur quidem a superioru parsei Medicus persectus optimus. Refer huc caput 13. de tiu morbis ad inferiores descendere,sed confundit. Or-l partihus medicinae. II. De homine eius4 elementis, do hic est morborum dequihus agit.Morbi capitis,coli anima,corp0re,partibus organicis S simplicibus,hu li S ceruicis,capiti S iteru pleuritis) stomachi, capitis

moribuS,excrementis. De semine uide plura cap. zo. l l tertio,stomachi iterum,thoracis,hepatis 5c spleniS,Uen III. Natura,facultateS naturales, aetates, respiratio, tris Rintestinorum,renum,uesicae,&genitalaum,dein Perspiratio,ac pulsus,de quo prolixe cap. 1i. IIII. A- l lese artuum&eXtremitatum: postremo cuti comunes,let Dimae partes,gubernans,subseruiens. Sensus,fensoriu, i Pra,elephas,lichen,qui reserendi sunt ad caput 18.l sensibile, sensu praeditum. Sensus quin y. Motus pro/ j XIII. Medicinae partes definiuntur. Referenda haec

95쪽

FINI T IONsunt adsidem primi capitis supra. XIIII. De morbis

uteri uel muliebribus. Vide circa finem capitis ra. XU. De uitiis capillorum. XUI. Differentiae fracturarum in osstibuScapitis. XUII. De morbis ocu/iorum. XUIII. TumoreS εἰ abscessus.Huc pertinent lepra elephas εἰ lichen,ex fine capitis 12. Quae hic non suo loco de sanguinis detractione dicuntur, referri pos, sunt ad caput 1. XIX. Herniae seu ramicis differen itae,& morbi scroti . Hermaphroditus. Ossis definitio referatur ad caput a. Gangraena, dracontion & clau*s ad caput 18. XX. Unde excernatur semen Quid sit,uiλde etia supra in fine capitis a. Mulier an semen emittat.

Sperma & Conos quid differat. Causae sterilitatis. XXI De laetu. Quodno sit pars matris. Quo alat. An sit anima quod alii negant,atu affirmant: alti neutrum, sed simile dormientinnimali faciunt. Sexus differetia unde. Gemini & trigemini quomodo. De mostris. Cur septimestris partus potiuSw o stimestris uitalis sit. XXII.CG

septionis causa. Chortu unde costet,& unde dicat. Odines quid. Mensivusus. Pica quando N quare. Figurae artus A. Dissicilis partus cauis 3. De ulceribus 8c excrescetia carnis in matrice. XXIII. Harmorhagia & haemorrhois quid dicterat: quae causae haemorrhagia pro 'oueant aut sisti impediant. aedam non suo loco, nempe chymos significet quatuor humores, de qui hus dixit capite a. supra: item sapores, de qui huS agendum supra cap. 4. ubi de sensibus. Quod sequitur de Pathologica medicinae parte, pertinet supra ad sine primi capitis. XXIIII. Crisis& periodus quid Melius

referentur ad caput T.) Animae facultatum diuisio in animalem, irascibilem,&naturale. referenda ad cap.q. AXV. De organica chirurgiae parte. Definitiones uocabulorum pertinentium ad eam, id est ad ossium e naturali loco dimotionem, eorum iu restitutionem. Postremo quid sit ecstasis, ecplexis,enthusiasimus,quae: forte referri possunt ad morboS capitis.

CL- GALENO ASCRIPTAE

BAR TOLOMAEO sYLVANiro sALONENSI INTER p RETE PRAEFAr Iot MITIONUM tras a tione cum medicis ominibus, tum uel maximes introductiths iuuenib.

Ionge utilissimam de

me reuthra censuistit colligere ac scriptismi dare. Cum enim meduca ad usum intae ars coraserat,sit , ad hominu salutem inuenta,ac pulchra nec pauca praecepta contineat, nem eam assequ1 facile esse uideatur, utilissimae erunt finitiones: ut quae multa docere paucioribus possunt. Optii enim in artibus scientijsi omnibus genus docendi id est, quod non uerbosa oratione,aim in infinitum excurrente, sed paucis contenta perbelle di gnoscitur. Veteres quidem, qui4 ante Hippocratem fuere, in quorum nos uolumina incidimus, nec aliqua finiuerunt, quae ad artem pertineant

nec libros complures, sed paucos admodum reli quere . His igitur iure laus debetur, quod anim. applicuerint primi: ac uitae emolumentu aliquod inuenire studuerint. Post hos uero exortus Hip Pocrates medicina literis prodidit, finiuit4 eam in libello De arte: ille nimirum, qui semper bono rum auctor ac princeps fuit: cuius apud Graecos omnes memoria in aeuum durabit: quandoquiddpublice est de omnibus bene meritus. Caetcram qui ab ns temporibus extitere, finitiones perscripserunt: tametsi ne η quidem omnes. Sedulam autem in ea commentatione operam nauasse uidentUr sectatores Herophili et Apollonius Memphites: praeterea Athenaeus Attalensis. uerum hinec decenti usi sunt ordine, nec tractatu cQposuerunt:sed in libris coscripsere passim. nec ea preterea plene descripta sunt. non enim omnia quae ad medicinam spectant finiuere. Porro quod

ra commemoremus, licet dictoruuirorum libros euoluentibus discere. Nos uero longu sermonem ingressi,finitionesi a maioribus proditas ad uer bum describentes,iustum ipsis imponemus ordi

c nem: si quae ab antiquioribus dictae non sunt, conficientes ipsi, construentesch ut tu quo cy operaeprectum es. censuisti abiIuta collectanea cocinnabimus. His ego bone Teuthra mihi peria deo nec fuisse iuuenibus instituedis, nec fore alia

utiliora.at 3 hsc hactenus Primum autem neces.

se est dicamus quid sit utilissim ac doctrinae ordini maxime conueniat: oc quid ipsa finitio sit ape

riamus:tum finitiones dehinc sibnotandae. p. I Finitio igitur,seu Graece voe, ex nonnullorum sententia, est oratio, quae quale sit illud de quo sermo est declarat.Finiri autem & hoc modo potest,Finestio est oratio mentis conceptionis. quidam sic quoque finiuerunt, Finitio est oratio, quae persectionem per resolutione adipiscitur. FiD nitio est, quae nos breui submonitione in rerum uocibus subiectaru notionem ducit. uel, Finitio est oratio,quae ipsum esse declaranuel oratio quae nobis intelligentia rei indicat ac palam facit Dissinitio uero, quam stilicet Graeci δορισμον uocant, est rei quae uelut uniuersaliter dicitur, sed uniuer salis non est, per appositionem ad uniuersale de ductio. Descriptiorest oratio, quae rudius ac qua dam ueluti formula ad declarandae rei notitiam in i troducit.ali 3 sic, Desti iptio,est oratio, quς res per rudem imaginem repraesentat. Scientia, est com prehensio certa oc firma, nem a ratione decidua.licet Sc hoc modo finias,Scientia est habitus,qui opinionem praebet ex imaginationibus haud ratione deerrantem. Ars, est comprehensionum com

meditataru collectio ad finem alique rerum quae sunt in uita, perutilem.uel sic: Ars est commedita

96쪽

resationem habentiu . Hippocrates in libello Dei te.Amma est substantia incorpore quae per se exl arie,medicina ita finiust: quam primus quocy mel l Platonis sententia mouetur. Stoicis uero, corpus ldicinam nominati esse enim inquit a morbis prori l tenuium partium, quod ex seipso pro seminis mo li sus uindicare laborates:&morborum obtundere t uetur rationibus ut aute opinio fert Aristotelis, luehementias: & morbo profligatis manum noni entelechia seu perfectio insitumentarii corporis admouere: ita ut sciamus, Medicinam haec non uitam facultate obtinetis.Corpus, est magnitudo lPosse. plures hoc paeto finiuere. Medicina,estaret triplici dimensione constans: quippe cum longi l quae praeest saliis uictus ratione regendis, atque ludinem in seipso,&profunditate,et latitudinem jaegrotis curandis. Secta, est decretorum multitu habeat. uel magnitudo ex dimensionibus tribus dinis assensio artificiose constructorum, atque adi consistens. Elementu, est ex quo primo & simplia unum finem relationem habentiis. aut sic: Secta, i ciss1rno omnia facta sunt, re in quod simplicissi

est decretoru multitudo, quae tum se mutuo com mum omnia resoluetur. Athenaeus uero Attalem

sequuntur, tum consequi apparent,aut putantur. sis in tertio uolumine ita inquit:Elementa medici possit re ita quispiam dicere: Secta; est dogmatu nae, uti nonnulli arbitrati ueterum int, calidum, multitudinis consensus, quae se inuicem ScapP B &fiigidum,ct humidum.&siccumrex quibus horentia consequuntur, aut consequi existimantur. mo primis apparentibus 5c simplicissimis mini inuenitur et finitio huiusmodi quaedam:Secta,eli: mis , est constitutus,& in quae ultima apparentia lassensio dogmatum multitudinis, quae tum ad se & simplicis lima ac mimma resblutione capita Ele lipse, tum ad apparentia consequentia habent. uel mentatio est, eorundem doctrina secundu idem, lita:Secta, est assensio ex dogmatum multitudine, eodem , modo. at 3 sic:Elementatio est uia ab ele sequelam inter se ad unum finem habentium. De mentis adfinem.Constant corpora nostra exili lcretum seu dogma, partim proprie, partim com- dis ec humidis dispiritibus.Solida suntosa, char li muniter dicitur: comunite rei consensio in actu: tilagines,nerui, musculi, uenae, arteriae, ec quae in l proprie autem magis, rationalis secta dogmatica contectu sunt uiscera.Humida,humoreS,et excre li uocata est. Medicinae sectae duae int primae, Em - menta.Spiritus uero, nativus calor est in corde in vitica,&Rationalis &tertia Methodica . an situs. Analome, hoc est dissectio consectibu abi tam autem sectam inuenisse uidetur Agathinus ditarum partium speculatib est. Consectionis spel Lacedaemonius:quam Graece tale 8εὼκ Γῆ qUR cies dus sunt,altera qua de industria aggredimur, l sis percompositivam dixeris, nominauit: non-l l aItera quae casii euenit. Per industriam constateal nulli uero hecticen, id est, habitricem appellaru j ς quam tradunt dogmatici,assumitur. partium oc

Est Empirica secta earum rerum, quae ispissime, cultarum gratia uel in uiuentibus, uel in mortuisti ac secundum idem atteodem pacto quodam Ose reuel in totis, uel in partih Casueuenit,eπηs qiisl do uisissent. Rationalis autem secta abditarum contingunt ut ex uulnere magno accepto.sbliauli rerum scientia ato operibus constat, quae hanc in tem hac utuntur empmdi.Chirurgia,est intrepida medendo cosequuntur.Methodica,est ratio quae t rum manuum celer motiis cum experientia . ueli ab apparente progreditur,& incomperti compre t actio in medicina,permanus artificiosa,conueniat hensionem facinus si sunt sudores,sunt exigui cu l l entis finis compos . Pericrania id est caluae obsita ltis meatus. apparens em m res sunt sudores: este l membrana, est neruosa totam caluariam complo lautem meatus incompertum est. Syllogisinus est i l xa. Menesnges,sunt quς cerebrum ambiunt corpo iratio, in qua positis quibusdam aliud quidpiam l l xa heruosa arteriosacp.Cerebrum est album, moti lab iis quae posita sunt, quod ante ignoraba-l Iri ueluteipuma quadam concretum, humidum stur, per necessitatem colligitur. Epilogisinus est j j dc stigidum. Cerebellum, ecundum locum a cereii ratio quae id quod ab intelligentia diuertit iri fri j hro obtinet,similis in eo naturae,ac coloris.Dorsit mam certamq; notitia adducit. Speculamen siue medulla cognata cerebro est, caeterum pinguior, lj praeceptum, seu potius Graece Theorehaa, res est: candidior p . Oculi: sunt qui ex quatuor constanti l um uersalis, quae medicinae fini consequens ponia stunicis,neruosi , sensum obtinentes subiectorum tur uel proloquium uniuersite medicinae comple colorum,magnitudinRacsgurarum. Aures,ne l tiuum, uel Theorema est id, cuius contrarium ra- uota 8c chartilaginosis,quae uoces earum . dissi l ro euenit. Opinabile anceps siue ambiguu, quod rentiassensird iudicant.Nares,neruosis,charta Graeci uocant, estid cuius perinde eue ginoisci sent, odorum perceptrices. Lingua,N nire contrarium potest. Finis, est cuius gratiareδ nosa est,ec carnosa, suppinguis, saporugustatrix, medica administratunaut hoc modo: Finris,est id, adiutrix deglutiendo alimento. Larynx, charissa ad quod quaeculam medicae artis fiunt reserunturi ginosius est,per quem spiritu attrahimus,uocicon lsic quot finias licet: Finis in medicina, est id, i cinnandae alioqui deseruiens. Pulmo, Est arterio. si assequuti fuerimus,nihilo praeterea egemus.CO his,ex levigatis, asperisc, constans arteriis, fungo summatus medicus estis,qui in speculatione 5 a sor respirandi instrumentum. Thorax,est ex ue clioenumeros omnes expleuit. Optimus est, qui j his, Sc arterils,re neruis ad respiratione incitanda omnia in medicina recita agit ratione. natura costitutus.Cor,neruosis, musculosum,uel II Homo est animal rationale mortale men- nosumo est, habet. arterias,coni figura,suppin

i iis capax εc scientiae. Animal est substantia anima j ou ex quo arteriae exotiuntur,ac uenae,per quas

97쪽

16' FINITION Cingitis,ac spiritus immittuntur. Septum transuet sum est neruosum, instera quae in thorace ab iis quae sib thorace sunt dispescetis ac separans.Ιecursabstatia uenosum est, oc calidiana,ac sanguine af- fluens, pri mamc. generationem sanguinis plurialmam molitur. uentriculo quom ad cococtionem lobeunda praesto est,sua ipsum propinquitate concalefaciens. Lien,uenosus est, arteriosus 3, qui catenuia vasa, ait inter ea cauitates multas obtine 'at, ob id rarus laxuscpest. Stomachus , neruosius' est,ec arteriosus, instrumentum appetitus, ac de uoratiotiis uel etia meatus humidi sicciti alimen ii. Ventriculus,neruosus, alimenti humidiae sicci receptaculei est, ad id concoquendii praeparatus.

Intestina,neruosa sirrit, alia ad excipienda, alia ad

excernendum recrementu progenita. Renes, cartinosi sunt,carne constant friabiliore, qualli liquidi

eXcrementi, ac uelut panni excolatori j a natura conditi. Vesica, est neruos humidi recremeti co lceptaculum, eiusdem , excernendi instrumentini Testes,carnosi, perfragiles. sunt, humidi ei cali di,ineatibus contenti seminis, qui parastais a Grscis dicuntur, concoctioni opitulantes. Parastatae, sunt quasi latine astites nominentur qui ex uena

oc arteria constant in unam naturam consertis, se men con uentes. Vterus, foris neruosus est, in

tus carnosio uas foetus gestandi.Excretio, est delatio excrementorum corporibus adhaerentium.

Stercus, est expurgamentu alimenti in concoci ionis, digesi ionisΦ consummatione discretum. Urina, est superfluitas excolata sanguinis in magnali uena, quae per renes, ct ureteras in uesicam dela hitur. aliter. Vrina, est excrem entum, quod in te ςore gignitur, disternitur in renibus, perureteras lin urinaria uesicam derivatur, excernitur inde lper eius collum. Humores quatuor sunt, ex qui lbus animal consistit, sanguis, pituita,biles dus. fla

ua,atracp.hςc enim medicorum filii uocant corpo tris elementa: quandoquidem sanguis, esidus,halmidus, dulcis p est. pituita, stigida, humida, salsa,

glutinosa. . flaua bilis, calida, oc sicca, acris F, ac mordax.atra uero, sicca,frigida, acida,ato grauis . sima. Sanguis calibus est θί humidus,in uenis co piosus,in arteriis paucior, ex quo alitur animal. Pi liuita,fiigida est Sc humida, ad ciborum deuoratio lne,ic articuloru motu a natura subiecta. Bilis fla-l ua, calida est et sicca,ad stomachi robur,ac uentris excretiones comparata. Bilis atra,frigida est & sicca,uti diximus, o I acida,&grauisissima. sedem ha het in liene:mista autem sanguine est. ita ab eo secernitur,ne crassus,ignauus,ac digestu dissicilis

eddatur. Quatuor phaeterea melacholici humoris disserentiae si int: primus est elementarius:dein lqui ex sirperassata flava gignitur hile, quem bit, lminosem quom Rominamus, quod bituminis in lstar splendeat: re qui ex terrificata, seu putrefacta

pituita oritur:& qui ex foeculento 'nguine consistit. Bilis flauae sex discrimina habentur: bilis ele

mentaria,uitellina; Hastea, porracea, aeruginosa,

re pallida. Pituitae .ifferentiar,dulcis,falsa,S qua 'itate carens.Ηumores item tribus modis in ueri Gesen s MEDICAE o lu triculo deguntinam aut innatat, aut imbibuntur, Pt aut inducunturi J Mucus, est expurgamentum celi rebri, quo pars anime princeps leuetur.Sudor, est tenuis ac seros, colatura humiditatis sanguini im lmistae. Vena, est uas sanguinis, ec sanguini coierni perati spiritus natiui, neruosa, humida recalida, sensissim obtinens . Arteria, est uas sanguinis patial cioris, purioris , re contemperati spiritus genuial ni copiosioris,ac tenuioris, calidior &siccior, aci sentietior quam uena, pulsatili motu praedita. Neri uorum tres differentiae sunt:qui enim ex cerebro

j & dorsi oriuntur medulla ij proprie nerui: qui exl musculis,lendones:qui uero ex ossibus,ligamen i ta appellantur. Nerui, quia cerebro eiuSchmem l branis communes expullulant,sicciores ueniS, ac liminus calidi , ec arteriis sentientiores sunt, ac uo Iuniarios motus ab luunt: qui autem ex ossibus Prodeunt, articulos,& corporis membra colligat, i ac continent. Musculi, sunt neruosa corpora, per

i mista iis etiam carne, ad partiu corporis motuiti li procreati. Perlosteae id est ossibus circusitae meml brana surit inuolucra tenuia, fibrosa, uelut indu i menta ossium a natura conditae. Pinguedo, est af,

fusio alimenti, circa membranas maxime Concre scens, sensu carens. Caro, COcreta, ex sanguine est,

humida 8c calida,mollitudinet corpori exhibes

Medulla, in ossibus est, eorum cauitatibus cote ta, pinguis, ac sensit uacans. Chartilagines, corpo ra sitiit terrosiora,ac sensiis expertia.Ossa, sent corpora sicca, 5 terrestria,& fiigida, nec sensum obtit nentia.Dentes,sunt qui cibum diuidunt, at 3 coiilficiunt, nonnihil oc ad uocis articulationem con lfexetes. Vraniscus, id est, paruum coelum, quoa li latine palatum dicitur, pars est oris superior, a coe l li similitudine nomen accipiens Gargareo,seu cis lj Iumella, caruncula est a faucibus dependens, uo i cis instrumentum. Praesepiola,siue alueoli,sunt cauitates ossium in quibus dentes frmantur. J Vn-lgues,ssent neruora terminatio, decoris gratia projgeniti, ac quo facilius quidquam sit apprehende ire digitis. alii: sic, Ungues,sunt cutis concretio sic ca oc frigida,ac senis exors.Pilus, est corpus seu dum &siccum,sine sensis, ad tegenda, ornatum genitus: fornamenti quidem gratia, in capite smento:ingenis autem, &siperciliis,ad usim. orini untur in capite plurimi, ob curis siccitatem: ac fusaginoserum copiam excrementosum:quae si irsites ab infernis partibus ad ea loca mittuntur. Densantur porro his de causis in aetate uigentibus.tum excrementorum copia praediti sint, tum Q cutis meatibus constent amplioribus:nec sit in 1i s cutis

arida nimis uel mollis. contra uero in pueriS, quo

niam nec fuliginosorum excrementorum sibest

muItitudo, ne*facti sint in iis meatus : magis ,

ob angustiam id genus me tua. teria calvescut homines duabus de causis, ob siccitatem exupe rantem, ac pilis coirenientis alimenti defectunt. 1 Cutis est corpus neruosum,ambitum corporis honestamenti gratia totum operieriS, ac noxiis camsis arcendis procreatum. Seme, est uis in humido 'conspersa, xationem huius continens: quae iris si

98쪽

172 FINITIONE: cogruas nancistatur rationes at* materias, in ho Aminis generationem explicatur. uel aliter hoc modo, Semen,esi humor in uasis,quae a testibus exo riuntur,contentus, calido spiritu costans, eκ quo nasci hominemlicet.uel, Semen, est spiritus cali

diis in humido,qui exseipse mouetur, ac gignere tale potest, quale id a quo emissiam est. suel auul

sum materialis animae partis cu spiritu humido. I Zeno autem Citieus ita fimuit, Semen est homi . nis abstractum ac maioris generis mistura, quod homo cum animae parte humida transmitti uri tale existens, quale id a quo excretum est. III Natura, est ignis artificialis, qui uia in ge nerationem tendit. moueturq; ex seipsb emcaei terJ siue, ut Plato inquit,ars diuina. uel natura, est Uis, quae ex seipsa mouetur, auct0r formationis, generationis,perfectionis. i. Dicitur natura & u niuscuiusim rei temperamentum at habitus. moetus quom Pex impetu excitus, 5c quae animal moderatur natura facultas nuncupatur a physicis ui xis, Hippocrate inquam 8c Galeno,uti li naturae, ac medicinae peritissimis. Natura item, est spiritus calidus, qui eX sese pro seminarηs rationibus mouetur, quid in praefinitis certisch teporibus, ac ma 'gnitudinibus homines generat,perficit,ato con

seruat.Habitus, est spiritus continens partes ac cohibes. Appetitus, est scibi oc potus J desiderium, inquisitioch. Devorario,est solidi, ec humidi in uerriculum attractio, quae a stomacho sit. uel hoc

Pacto,Deuorario,est ingestio humidi,sblidii, alia

meti, quSex Ore per stomachum in uentriculum cst. Concoetio, est mistio, &succatio, uelut elix tio alimenti in uentriculo, at intestinis,in dige

stionem per mutationem absoluta. aliter,Conco

cito, est consectio alimenti per mutatione in Uentriculo, ct intestinis. Vel sic, alteratio prompta ad sanguinis generationem, quae a natura sit per caliditatem,elixationi sim ilis.Concoctiones alimen ei fieri putat Hippocrates a calido innato: Erasi stratus cotritione,5 levigatione,&lexu uentriculi, &ascititii spiritus proprietate: Empedo cles autem putrefactione. alη,quemadmodum &Asclepiades Bithynus, ex crudis fieri digestiones assirmarunt. idem quo animam esse quino sensuum exercitationem dixit. Sanguificatio, est mutatio alimenti in sanguinem. Digestio,est conco rcti,ec confecti, re in sanguinem conuersi simen ii in corporis particulas omnes re partes attractio

quam nativus calor molitur. quidam hoc modo, Digestio , est concoicti alimenti in totum corpus attractio,quam naturalis obit calor, cum propria

mutatione confectione , . Auctio, est profeyus lcorporum in longitudinem, latitudinem,ei pro funditatem. Nutricatio,est additio, quae corpori hus in circuitum,ac latitudinem sit. Aetates qua- li tuor sunt, prima iuuenis, secunda uigentium, te i ita mediorum, quarta senum Iuvenes, temperatu li racalidi ct humidi sunt, ac si miles ueri. Vigentes, l calidi θc sicci, eandem cum aestate temperaturam

adepti.Medii,sitigidi re sicci,autumno cosimiles,

Senes,stigidi oc humidi, ac similes hye .Redun

n EDICAE 172. dat sanguis iuuenibus:flauabilis uigentibus: me dijs atra: pituita senibus: quoniam innatus calor est iuuenibus multus:uigens uigentibus: medius medijs: senibus paucissimus. Iuventa, est in qua augescit animai,calore at humore in ipsemo mentu capiente: quo tempore oc aequalia his qus ingeruntur,siant ea quae decedunt:aut eo quod decedi plus est quod adgignitur.Vigor,est aetas,in qua ait 'um perfectum animal est, absolutis in eo calore at 3 humor paremq; ijs quae decedunt cum iis qus ingeruntur modum obtinentibus:Senectus autem, est aetas, in qua deminuitur animal ac deficit, decrescentibus in eo calido ec humido frigido autem 5 ssicco augescentibus. Respuatio, est motus thoracis re pulmonis. eius partes intsi expiratio Sc inspiratio. uel hoc modo, Respiratio

est attra fius aeris per os re nares in cerebrum, rein cor per fauces atm pulmones. eius uero aeris nonnihil 5c in uentriculum aduenit: at p ex acce Pto portio quaedam exigua in aerem ambientem

retribuitur. Perspiratio, seu difflatio, est attractio

aeris praeter uoluntatem, a naturali calore per o

tem simul cum decedentibus fiens. aliter, Peripia

ratio, est aeris ex corpore attractus cum naturesiaPPetitu per totum corpus, & rurses per uias ac meatus excretio. Pulsus, est cordis, ec arteriarum naturalis dilatatio,ato contractio.ssent autem partes pulsus dilatatio, oc contractio. uel sic, Pulsus,

est cordis, arteriarum, ec cerebri, eius mem

branarum naturalis,ac prster uoluntatem motuS,

per dilatationem, contractionem . . potes 5 ita finire,Pulsias, est caloris, qui in corde, ec arterris

continetur,naturalis motuS,nec a uoluntate I O

ficisces. Desii sic, Pulsus,est cordis, ait arteriarum

naturalis per dilatationem ac contractionemmotus, ad innati caloris refrigerationem,8 uitalis incrementum roboris, ec animalis .iritus generationem, Vel Pulsus, est uerax eorum nuncius quae in profundo delitescunt,ec uates obscurorum, incertorum indeX,motu concinno, ac musica percussione dispositionem prs nuncians inuisibilem.

Pulsus autem genus,est motio, quae nec sedari potest,nec a uolutate progreditur, in sempiterni motus distentione ac contractione consistens,atque in corde, ec arteriis principium obtinens. Arteria uel circulariter mouetur,uel in rectum .constat in orbem non moueri. quod autem ne F in rectum lagatur,hinc plane noueris. a loco in locum demia lgrant quaecunq3 in rectum mouenturifinemιν ob

tinent motionis. non ergo in rectum mouetur lsi, cum duo sint motus,neutro cieatur , non igitur mouetur.at em mouetur: atm misto dicimus motu agitari,circulari,ec recto.Porro an mista huius

motio sit, rationabilis demonstratio est centrum centrum appello medium punctum, a quo sese dilatans arteria foras erumpit,5 ad quem rursiam se

contrahens redit. hacigitur ratione moueriin re ctum uidetur.ex eo autem, quod in orbem perpet liuo agatur, speciem nobis inuehit circularis mo- ltionis. Motio sex modis conficitu pergeneratio nem,corruptiψnem augmentum,decrementum,

99쪽

,τ3 FINITIO Ii Es MED IcAE alterationem, alcha loco in Iocum translationem. A turam,ct humorum qui in nobis sunt,probatem IIII Pars princeps animae,in ea, quae toti prs peries: aut naturalium uirium ad io minime impeest animantis gubernationi, in cerebri penetrali- dita uel Sanitas, est commoda quatuor elemento hus, ac basi constituta. quidam hoc modo JPar' rum temperatura. costat nam cy animal ex calido, lanimae princeps,ea habetur, quae partibus animae Bigido,humido,sicco. quidam hoc pacto, harmo lprsest,ac ueluti regina dominatur at* imperat,et nia, seu concinnitas constituentium hominem ca lincerebri basi sedem obtinet.Pars autem famula, Iidorum, stigidorum, humidorum, ac siccorum. ltris, principi stibdita est at 3 ancillatur,in reliquo Accidunt porro sanitati pulchritudo,honus habi lcorpore collocata. Sensus, est affectus animae per ius,integritas.Pulchritudo quid no qualis com- lcorpus,nuncius rei quae mouere idonea est. est ptricis artis per faciei illinimenta,capillorum , in lnim sensiis agens facultas. Senirium, est instru fecturam, ac similia uendicatur. Bonus habitus, lmentum, qu'dsensum aliquem creditum habet. non quia gymnastica, sed qui per sanitatis conse Sensibile, quod sub sensum cadit. Sensu uero prς quentia constituitur.Integritas uero, est cunctaru lditum,est ipsum id quod sentit:uerbi gratia, Sem Partium numeris omnibus ab Iutarum robora li sus,est uisus,gustus, olfactus, ac sensiis reliqui.sen tio commensirratio . Quibus ital adest pulchrita li seri uel oculus, uel nasus,uel lingua:quae& seim B ludo,qS bonus colo proportio membrorum, ac ll tiendi instrumenta nuncupantur. sensile,lignum, concinnitas suppetunt.est enim pulchritudo,Pro l uel lapis,uel paries,uel columna,& quaecun sen Portio membrorum cum colaris probitate. Sania li sibus si iccumbunt. sensus autem compos,Theon, tas a bono habitu eo differt, quod sanitas bonus l &Dion,&quaecunque sentiunt animalia Sensus habitus est commoderatus.habitus autem bonus i quin y sunt,uistis,auditus,gustus,odorat',iactus. Ianitas intensa. bonus uero exercitatorum habital Ninistrant porro hi famulanturch animς,ut Ascle tusne sanitas quidem esse potest. Corporis uirtu i piades Bithynus affirmat: qui proinde Animam tes. sunt sanitas,robur,pulchritudo,integritas. A l esse quinin sensuum exercitationem dixit. Visus, nimi uero,prudelitia,modestia,fortitudo,iustitia. est qui fit per oculos , contemperato in ipsis tenui Sanitas porro modestiae proportione respondet. spiritu,pupillae locum potissimum obtinente,per est enim sanitas bona ac media primaru partium quem uisbriae apprehensiones fiunt. uel Visiis, temperatura,costitutio*. Modestia autem,est puest facultas aeriar sisbstatis, splendoris speciem re rum ab omni assiectu animum redderemempe uol ferens Contuitus autem,ae tuus est. J Auditus o Iuptate,metu, tristitia, libidine . quam ob causam Bitur per spiritum auribus temperanter insertum, animi motus imperturbatos tranquillosch exhia li sicciorem magis quam tenuiorem, quo auditoriae C bet:est , haec animae constitutio, ac sanitas. Rur apprehensiones essiciuntur . Olfactus absoluitur sis proportione robur corporis,animi fortitudini ij spiritu in naribus contento uliginose halituosio consentit:est enim Robur, firmitas, ac uis in pu lj reQ, per quem olfactilium fiunt apprehensiones. gnabilis corporis ab iis rebus, quae corrumperet Gustus, est qui sit spiritu linguae insito magis limi corpus censentur. Fortitudo,animi robur,&stre l midiore. Tactus, est qui per spiritum corpus per j nuitas ad ea perferenda, quae mortis,laboris,aera li meante perficitur, quo apprehensiones fiunt co mnae, ac dentit omnium, quae grauia 8c terribilia li Poreae. Transitiuus motus, est animalium,qui per i esse uidentur,speciem impensius prae se ferunt. Si li appetitionem sit, parte nimirum animae principe milis autem iustitia rursiis pulchritudini uidetur.' auctore, spiritu uero, qui cum neruis extenditur, pulchritudo namch in membroru symmetria cumj transferendis membris subministrante. Vox, est coloris bonitate intelligitur:iustitia autem,in eius li quae sit per principis animae motum, sese ac spiria c6mensuratione,quod in re qua pexuperat. culo li tum simul per fauces us p in pulmones oc lingua enim pro digni late tribuit:ut clijs,parentibus, co- li extendentis, nempe's uicinum aerem diuerbo gnatis,amicis, familiaribus, ciuibus. Prudentiae li rantibus. Memoria, detentio conseruatioch in ani uero integritas cofertur.haec enim corporis mem lj ma est earum rerum quas antea obseruauimus.no D brorum: prudentia autem, rectarum animi com- lj nulli hoc modo, Memoria, est praeteriti compro Prehensionum consummatio est. hensio,cuius praesens fuit ex sensu perceptum Re VI Secundum naturam sanitas est. Praeterna l cordatio, est cum mente circa alia occupata, spa- turam morbus. Quod autem est natura,id nec se li Cio multo temporis interueniente rursus cogita cundum naturam, nec praeter naturam iam est: Ut ll tio oritur adeo, ut quae prius animum mouere ad gracilis admodihac siccus:uel crassiis iam,&prae l memoriam reuocentur.Somnus,estremisso ani- pinguis uel qui nase est adunco, aut simo:uel cae t mae secundum naturam a finibus ad principatum siis oculis: uel qui uarus, aut Vatia est. nam qui itat uel Somnus, est animae delatio secundum natu se habentJ no sunt secundum natura assiecti.nami ram a finibus ad principium. alij sic,Somnus, est symmetriam euasere. uerum nec praeternaturami quies,uacatio . ab animariis actionibus . cociliat rursiis. no enim impediuntur functionibus admi l huc utilis materia quae ex stomacho in cerebrum histrandis.Esse autem non natura,eiusmodi est,ut

colligitur, quae , magis humidior ac mediocriter inel secundum naturam, nem praeter naturam, i calidior est. J Vigilia,est extensio animae a princia nem natura existat. tales sint uitiliginosi:aut acroi Pio ad corporis partes omnes, at p particulas. l chordonibus, myrmecijsue, ac similibus praediti. V Sanitas est primarum partium secundum haec enimnem secundum naturam sunt mala: si

100쪽

quidem a naturali statu excessere: ne' uero prae

ter naturam, cum naturales minime impediant a ctiones. uerum ne P natura inti non enim ea fuere a principio genitamessi a prima generatione costitere. non natura ergo ut sint relinquitur. En-- luero quod constat natura, et quod secundum naeturam, & quod non natura, ei quod praeter natu ram habet, ratione proximum est.Partes ita ad

uiuendum progenitae propriae sunt, cerebru, cor, Pulmo,iecur, uentriculus.offensis enim 's animal Protinus, aut postmodum interit. ad commode autem uiuendum,ac citra molestiam, dolorem Φ, ocul manus, pedes, oc partes corporis relique.lis nam* si assiciantur,uiuit animans quidem,at m,nus feliciter uiuit. VII Aegrotatio, quae Graecis νοσω uocatur, est primarum partiti intemperies, quae secundum naturam consistuLuel intemperies insitorum no his humorum. uel naturalium facultatum praepe.ditio. uel uersura corporis ex eo quod secundum lnaturam est in id quod praeter naturam se habet.' uel Aegrotatio, est primarum partium intemportes,in qua siccum,aut frigidum,aut calidum, aut humidum praeualet. Aegrotationi opportuniss1 mae constitutiones corporu ex partibus constant temperatura contra s: quemadmodum optimae corporum structurae sunt quidem ex instrumentalium symmetria, similarium autem proba tempe

rie constitutae . Affectus, est impeditio functionis alicuius naturalis, aliquarumve . Herophilei ho cmodo, Mectus , est qui non semper eodem tem pore seluitur:sed in breuiore quandom interim et longiore Morbus,quod Greci νοσαμα appellant, est habitus fgritudinarius totius corporis,aut partis. rhorum alii acuti sunt: alii peracuti:at 3 diuturni:quidam cotinui: quida intermittentes. Acuti sitiit phrenitis,lethargus,pleuritis, p eripheumonia. Peracuti, synanche, cynanche, apopleria, cholera, tetanus, ec his similes. Diuturni, tabes, renumorbus, articulorum, aqua inter cutem, marcor,

comitialis morbus,&similes. Continui, hemitria taea,typhodes,id est fumosa,quae sic vocat febris,

re ardens.Intermittentes Uero,int tertiana, quo

tidiana, quartana, quintana, re quae his similes sui. JHorborum praeterea quidam acuti sunt 8c conti

nu ut ardentes febres, phrenitides,pleuritides.hi enim acuti continuilini. Nonnulli nem acuti, ne F continui, quales diuturni . Febrium occasio nes quatuor sunt:quas etia tempora nominamus, irruptio, auctio, uigor, declinatio. Hippocrates nouem morborsi differentias novit,acutum, per acutum,malignum, diuturnum, medium, exitia sem,eua rium,periculosum,periculo uacantem. Peracutus affectus, est facultate, &specie maior,

dissiciliori acuto, qui in septem diebus fermet tu

dicatur. hunc etiam acutissimum appellare cosueuit. Malignus morbus,magnus,grauiscp est pol nate,specie uero imbecillis,nec tempora certa hahet iudicationis. Diuturnus morbus, est qui in peiuS mutatur ac melius,in mensibus,annis. iudicatur,aut etiam cum homine interit. Medius m0D

bus, qui inter diuturnum acutum m est,is quom in

melius ac deterius com eat: atin in IX.ferer aut lxxae dict. iudicat .Exitialis est morbus, qui prorsus exitiu affert, uel breui,uel in plurimo tempore . Eua serius est morbus is, qui nunquam fit perempto rius . Periculosus, qui ad perniciem & salutema quale habet mometu.is anceps dici, aut ambiguus potest.periculo caret morbus,qui semperad salutem,quantum in ipso est,uergit,idemΦ Pot state cu eua rio est. Morbus imagine uel specie magnus, est ut uulnus in carnosis locis multu sp tη Occupans. magnus autem re uel effectu,ut punctura in neruo,uel musculo, quae parua uisui apparet,ui aut est magna.Infirmitas quod Grsci uocat Isuis 'μα, est morbus inueteratus ciae multa imbecillitate.uel infirmitas, est morbus imbecillisuires diminuens.Morbus,id est νοσμα, permanens stabilis circa corpora constitutio est quae uita participant Herophilei affectu eum esse aiunt, qui facile soluitur,ac dimouet : eius esse in humidis causam. Acutus affectus, est is qui facile solutionem uel internitionem, quantum in ip est, hahec Fusanei morbi,sunt qui omni tempore, loco fiunt Vernaculi,qui in quibusdam Iocis abundat. Viiugares, qui temporibus quibusdam plures eodem

in loco corripiunt. Pestilentia, est m orbus, qui in . OmneS, aut plurimos grassatur,ab aeris corruptione proueniens, quo sicut quamplurimi intereant.

fertur oc quaedam huius odi finitio.Pestiletia,est

communis affectus plurimorii, qui sub idem tempus per urbes, natio es j acuta pericula, morteschinfert acutas.Finire ec hoc modo possumus,Pestilentia,est uersi Ira aeris,qua de re nec ordinem proprium seruent anni tempora simuli plures ab eodem morbo intereant.

VIII Causa,est quae in corpore quidquam facit, expersq; ipsa est corporis. Est autem alia pro

catar Rica,hoc est lacessens,Uel externa, alia con tentina,seu colundia, quaedam antecedens.laces

sens, est quae confedio opere discessit: velut canis cum momordit:& scorpius cum ictum inflixit, ct inustio a Qte,quae febre parit Contentiva, est qus cum adest praesentem seruat morbum, sublata tesIitrui calcul' in uesica, in oculo aqvula, pterygi'

encanthis: aliaq; id genus, quae ponunt medici noin causarum duntaxat, sed in affectuum quo' xatione. Athenaeus autem Attaleus sic inquit, Cau sa, est ea quae facit.haec autem est procataretica alite Cauta si int pro catarcticae, quae ante tota ope ris conflammationem existunt, quasq; nulla ante cedit. Antecedens causa,est quae a Iacessente proxius aut partim constituitu nonnulli sic, Antece dens causa, ea est qua praesente adest effectus, Scaucta augetur,& minuta minuitur, & sublata tot

Iitur.Per se finiens est causa, quae ipsa per se sinem

facit. Concausa, quae cum alia pares obtinens vi

res, opus molitur quod facere ita per se ipsa non poterat. Adiutrix causa, est qus opus quidem conficit, sed aegre, quapropter alη con ciatur, qud xe assequatur facilius, quam prompte obire seorsiim nequit. Cauta sunt manifestae, quaecunque exse