Quantum philosophiae studio ad augendam dicendi facultatem Cicero tribuerit

41쪽

- 29 jungobat, a M. usi quasi converSam esse, per ejus propriam do dicendi facultate sententiam mox explicabimus. Iam ero notandum est, eas ipsas rationes, quae sive de animorum generibus affectibusque ad certam eorum tractationem pernoscendis sive de dialecticorum subtilitato adhibenda 2 a Socrate in Phaedro proseruntur, non nisi propria i , quae eis a latone tribula erat, exspoliatas apud Ciceronem transiisse: nam, quanquam ad Antonii personam de animi affectibus pertract9ndis disputantem 3 eam ipsam sententiam Cicero transtulit, qua Socrates explicat, sicut medico diligenti corporis, cui mederi is velit, naturam, ita oratori audientium animos, quos tractare debeat, accurate explorato eSSe OpOrtere tamen illam certam efficiendae sis rωυας η s)scientiam quam quidem laioni facilius fuerat animo comprehendere ei oratione describere quam Omnino constituere ad modestiorem rationem usuique communi propiorem redegisso Videtur dialecticorum autem cognitioni quantium tribueret, qui in Oratore ipsis fere latonis verbis expressit 6), idem in libris de Oratore inscriptis ne indicaverat quidem, nisi quod si dialecticorum acumen T M a natura scilicet potius quam a ceria scientia acceptum, in oratore requirebat. Itaque dum tales rationes allatone repetere videtur, vix illi Aristoteli rosatisfaciebat, qui in eis Rhetoricorum suorum partibus 8), ubi ira variis animi affectibus tractandis et de argumentandi locis e dialectica depromendis disseruit, ejus scien-

1 Cs Phaedr. 271 ... ρυχης λη καὶ τὰ τουτω παθήααT . . . , atque etiam 271 ra 2 273 II B 2 Ct Phaedr 26M 271 273 D. In Oratore ne id quidem praetermissum esse vidimus Cf. supra p. 20-21 quod de agetεωρολογί Phaear. 270- , qua Pericles ab Anaxagora edoctus mentis quamdam Sublimitatem propter sublimium rerum contemplationem naturali ingenio adjunxisset, Socrates non nisi transeundo indicabat, ut qui a rerum coelestium investigatione ad hominum vitam philosophiam revocavisse dici potuerit Cf. Tusci V, 9 .s3 Deir. II, 18 sqq. Cf. Supra, P. 17. 4 Cf. Deir. II. 186, - et Phaedr. I B. 5 C Phaedr. 271 C. , ἐπειδη oro δ' vet λις τυτλάvειψυχα I GItαουσα. .. γ Cl. 261 A. 6 Or. 16, et U5-117. Cs supra, p. 20-2l Phaear. 2654 271 4 3 D. 7 Deir. I, 120 Antonius loquitur cf. Supra, . t n. 4.

42쪽

- 30 1iae, quam in Phaedro lato oratori attribuerat, quasi lineamenia secutus esse videtur, ita lamen, ut a sublimioribus Ρlaionis formulis ad humiliorem vitae considerationem rem reduceret

dam Vero, ut per singulas rei ita explicatae partesilatonis similitudinem verbis potius quam rebus expreS-sam 1 apud Ciceronem invenimus, sic eam maxime persequi licet per eam latius patentem rationem quam Se-quons . ullius in illis de Oratore libris cum magna philosophiae commendatione quamdam ipsius rhetoricae despiciendae intentionem conjunxisse videtur. Nam ille in Phaedro Socrates, dum dialecticae cognitionem maximarumque rerum scientiam Oratori necessariam esse

docet, hoc etiam sibi proponere videtur, ut demonstret, eam artem, quae Vulgo rhetorica appelletur de qua quidem a Phaedro simpliciter interrogatur, tanquam eam praeteriret 2), - aui nihil aut aliquid vanum ac perridiculum Sse quam eamdem ancipitem Senten

tium, Charmadae philosopho sicut notavimus 3ὶ assi

gnatam, cum Antonius in sermonem a Cicerone X- pressum introduxit, tum Crassus, explican quatenu Sintellegat artem sane aliquam esse dicendi i , et eam quidem non negligendam ejus tamen praecepta se non ita

magni facere et ipse aperte profitetur 5 et magis ei iam significa dum in his cursim enumerandis 6 illam Socratis v ironiam η T imitari videtur neque igitur sortuito incidii ut idem in tertio libro quibusdam senten-liis proxime accedat ad ipsam conclusionem Socratis Phaedrum sic alloquentis 8 μέ σοι Ἀπάρχει ροσει

1 Vel in Oratore, ubi ea de dialectica cognoscenda ratio addita est. 2 is Phaedr. 266 B, C, D et supra 260 Ε). 3ὶ s. supra, P. 24-25. 4 Cs. De Or. 1, 10 sqq. sic statuit, eam esse eo sensu, quo Charmadas dicebat 86 eam pertenuem esse, - non eo, quo idem eam nullam SSe aiebat 92ὶ.15 Deir. I, 109 cs. III, 1. 6 De Or. 1, 137-l45, ubi de eisdem praeceptis agitur, quos irridebat Charmada 86. - Cf. Phaedi'. 266, Sqq. I iis Phaedr. 2663 sqq. 8 Haec Socrates in Phaedro 269 D post enumerata rhetorum praecepta . Cf. Crassum in libro ΙΙΙ, postquam si Coraces Pamphilosque s 8l irrisit,

43쪽

ι ' μέθοδοc. it Vero Antonius, qui Charmadae philosophorum scientiam per acrem et rhetoricorum dociorum B obtrectationem amplificanti se quondam Athenis assensum esse aii 2 , nunc in ipso sermone, id, quod de philosophia utilitato detrahit 3ὶ non arti rhetorum, - quam et ipse non semel irridendo designa ). - sed Xercitationi atque usui forensi reddendum esse indicat 5 . IIII hac contemnendae rhetorum artis intentione cui quidem arii quantum ipse deberet non idcirco minus sibi conscius fortasse erat , Cicero id etiam Sequebatur, quod utrique dialogorum platonicorum, quo diximuS, Om-

tione in Gorgia explicata discesserit, Videbimus, Si Summam ejus in adjungenda eloquentiae philosophia rationem attigerimus Nam in dubi sane non relinquit, se in eam quidem eloquentiam libentius intueri, quae uirobitate summaque prudentia jungatur quarum Virtutum expertibus si dicendi copia tradatur, non eo Oratores es fici sed arma quaedam furentibus dari existimat 6)haec dicentem 140 u Sic video, unam quamdam omnium rerum, quae essent homine erudit dignae atque eo, qui in republica vellet excellere suisse doctrinam quam qui accepissent, si eidem ingeni ad pronuntiandum valuissent, et se ad dicendum quoque non est nante natura dedissent, eloquentia praestitisse G - atque talia etiam III, 125.

1 De quo Socrates dicebat in Phaedro 6 C. - Cf. r. 39. 2 Deir. I, 92-94.s3 Deir. I, 21 sqq. de qua disputatione s. Supra, . 13. 4 is De Or.II, 15 si ... inter ingenium et diligentiam perpaulum loci reliquum est arti. .. ibid. 10, 117, 30 et passim. Iam in libro I, ubi Antonius invitatus est ut ea, quae breviter a Crasso de arte decursa essent, dilataret et explicaret 148 204, 207ὶ aiebat se u non de arte dicturum, quam nunquam didicisset, sed de sua consuetudine a I, 208 . i5 Deir. II. 5 sqq. I, 260 t. s. in Phaedro 69 D, re μελετη M. 6 Cs. De Or. ill 55 Crassus loquitur , et II, 85, ubi Antonius ita loquitur: u antum ego in excellenti oratore et eodem bono viro pono esse

44쪽

- 32 quemadmodum sere ipse in Phaedro Socrates admonet,

in ea arte, quam explicaVit, Virum prudentem non verSaturum Sse, nisi ut omnia potius, e quae diis graia sint ,

pro sua facultate et dicat et faciai sed eius modi

sententiis haudquaquam eamdem Vim inesse perspicuum est atque illi angusta concisaeque disputationi Socratis in Goryia demonstrantis, si omnino fieri non posse, Ut vir dicendi pertius rhetorica utatur injuste et velit injuriam saceres 2 n. Quin etiam, simul atque hanc sapientiae cum eloquenlia conjunctionem Crassus Ciceronis interpres in tertio de Oratore libro ut maxime optandam Osuit, ejusdem disputationem eo deduci videmus, ut ille Socrates, qui eam vel angustissima ratione comprehendere in Gorgia videtur, idem is fuisse dicatur, per quem au sapienter sentiendi sorte arsis bene dicendi , rupta priore utriusque conjunctione, dissociata sit 3): quae rerum species quibus rationibus inducatur, ad ea, in quibus Versamur, omnino pertinet animadvertere.

Ei quidem ille Crassus a Cicerone inductus, dum rem ab ea Graeciae aetate repelit, qua neque philosophia

neque eloquentia tanquam ars sui conscia exsistebat. eam pristinam vix inchoatarum artium confuSionem, U-jus gratia omnes fere artes atque doctrinae in uno viro facile conjungi possent, et laudare ei desiderare Videtur 4 , proinde quasi non intelligeret, ut si distributione

partium ac separatione magnitudines sane artium deminutas esse 5 M ita earum unamquamque non Sine ejuS- modi distributione adolescere potuisse. In qua Sententiae progreditur, ut ad illo et sapiente s quo Vetu Graecia actaverat, tanquam illius permixtae si cogitandi pronuntiandique rationis δε exempla priscos Romano adjungat,

ornamenti universae civitati. .. Cf. De Inventione, I, 5. de eis qui si eloquentia et privatim et publice abutuntur . 1 Phaear. 273 graeca Verba retulimia p. 27 n. ).

s. Ibid. 56 sqq. 13 sqq. i5 Sic loquitur Crassus De Or. ΙΙΙ, 132.

45쪽

- 33 Coruncanios, Fabricios, Catones, Scipiones, et non iam sortasse doctos, sed impetu mentis simili et voluntate s s. Nec vero non jure quodam significat, Veterem illam doctrinam, quae si et recte faciendi et bene dicendi magistra , eadem fuisset 2), perstitisse per eos, quo primos inter Graecos et a regendis civitatibus totos se ad cognitionem rerum transtulisse s ait 3 , ut Pythagoram, Democritum, Anaxagoram qui, cum ad anquirenda physica el cuncta caelestia se converterent unde a phy- Sicorum a nomen eis tributum est 5 , ium iidem in iis, quae ad mores et ad vitae civilis officia pertinebant, praecepta a majoribus et ab optimo quoque radita observare non desinebant eaque vix argutioribus quibuSdam Sententiis excolere et ornare studebant 6h quod quidem poetae etiam, - lyrici maxime, et ii qui is ιικοι dici sunt T), faciebant Τum de incops Gorgiam ei lirasymachum et alios vel ejusdem vel paulo inferioris aetatis, quiu minus ipsi in re publica versati is operam suam huc contulerunt, ut si puerorum mentes ad humanitatem atque virtutem se fingere 8 h profiterentur Cicero per CraSSum suum non absurde facit ejusdem ancipitis necdum seiunctae faciendi dicendique sapientiae doctores, qua instructosa hemistoclem Periclem, heramenem in republica gerenda floruisse dicit 9 dum autem Socratem illis opponit, tanquam eum, qui sapienter sentiendi ei

ornato dicendi scientiam re cohaorentes disputationibus suis separavisset 10 h. non curat animadvertere eum hac ipsa Separatione u sapienter sentiendi scientiam s

1 Cf. Deir. III, 56 et riirsus 134-137. 2 et 3 Ibid. 56-5 am illos ii septem Omnes praeter halen Milesium ii civitatibus Sui praefuisse , Cicero notat III, 137 , - neque ad rem nostram intereSt, nonne salso Pythagoras ita dicatur a rectione civitatum sese abstraxiS8 de quo s. E. Zelle translat ab E. BOUtroux, Philosophie des Grecs t. I, p. 3. 4 Cs Tuscul V, 10 de , antiqua philosophia usque ad Socratem ii id dicitur.

46쪽

tutatum esse, quippe quam ii qui sophistae dicti sunt ad vanam ejus speciem si artificio dicendi rectendam, alii inviti vo inscii 2), alii impudentius 3 - redigerent. Sed, ut ab omni ejusmodi reprehensione, ita ab ista ipsa

Sophistarum s appellatione eorum mentionem in suis quidem de Oratore libris abstraxit . atque. postquam Crassum suum ita loquentem fecit, ut in eis ipsis viris, quorum Socrates exagitator fuisset, probare videatur eam sapientiae cum eloquentia conjungendae rationem, quae, nisi Socratie obstitisset . ad omnis Sapientiae dissolutionem tenderet, tum curavit etiam ut Catulus 5 reconditiorem Crassi sententiam audacius exprimeret 6 exsultaretque laudando nominatim si illos veteres doctores auctoresque dicendi , Eleum ippiam, rodicum eum, lirasymachum Calchedonium, Ρrotagoram Abderiten, Gorgiam Leontinum quo in Gorgia idem Catulus id ipsum admirari se ait, quod is in Ρlatonis dialogo, Socrate irridente profitetur, si se de omni re, quaecumque in disceptationem quaestionemque vocaretur copioSiSSi me dicturum esses quam ipsam professionem Cicero non modo per Crassi personam pluribus locis, sed etiam ipse in prooemiis loquens, ei Oratori quem intuetur, assumendam esse satis indicavit d). Atque sane, quasi verecundia quadam prohibitus

1 Cs Plat Sophistam, 233-234, ac praesertim 233 C. 2 Ut sorte ipse Gorgias. - sicut apparet ex ipso modo, quo a Platone in Gorgia inductus est,- et ProdicuS, cujus praeclarae de virtute sententiae serebantur ceteroqui cs. Zeller, p. eSign. 3 Sicut Polus, et Callicles maxime, si quidem ex Platonis dialogo, ubi post Gorgiam inducuntur, judicari de eis licet. 4 De ista appellatione s. cau prior. II, 72. Quae de sophistis in Ora fore 37-42 65 disseruntur inter quos maxime Isocraten ipso auctore per Phaedrum Platone Cicero mirari se ait , ad Simplicem orationis, a rebus separatae, rationem redacta Videntur intuetur enim tanquam, sophis tarum proprium M 12 illud genus epidicticum, a quo cum Oratori in causarum contentione Versantis eloquentiam Separat 65-68, - s. De Or. I, 43 sqq. , tum hanc ipsam orationis formam si pompae aptiorem quam pugnae , Or. 42j, propter ornandae orationis exercitationem cs. r. 96, 207 , si quasi nutricem ejus oratoris, quem informare Velitis 3I , judicat esse. 5 Is initio libro lI 12 inductus, et hominis Graecis litteris maxime eruditi perSonam gerenS.

47쪽

- 35 esset patrocinium sophistae contra latonem apertius suscipere, Catulum hoc temperamento utentem fecit, ut

sic diceret u aut non Vicium SSe unquam oratorem Socrate neque sermonem illumilatonis verum esse aut

si verus sit, eloquentiorem videlicet fuisse ei disertiorem Socratem, ei copiosorem melioremque oratorem sed, qui oratorem ita defendat, eum a Socrate ad sophisiam

re si non Verbi deScivisse Satis perspicuum est. Nec vero hanc SophiStarum, quam nunc eXplicamuS, commendationem ab illo minuendae rhetoricae artis studio, de quo modo diximus, repugnare existimandum est.

Calui omnim Hippias Prodicus, ThrasymachuS, rotagoras, GorgiaS, non tanquam eorum dicendi praeceptorum doctores quae ille in haedro Socrates his ipsis viris irridendo attribuebat 2 , sed tanquam copioso et ornate quacumque de re dicendi eidem auctores ei artifices, spectari et laudari videntur sicut Crassus illam ipsam disputationem, ubi suam si ancipitis faciendi dicendique sapientiae s laudationem per Gorgiam et I hrasymachum

persequitur, ad quamdam rhetoricorum etiam praecepto

rum irrisionem per Coraces amphilosque deducit 3).

Sic enim de summa rationum, qua hactenu expOSuim US,

judicare licet : Ciceronem, dum philosophiam oratori adjungit, in despicienda quodam modo rhetorum arte

cum latone eatenus con Aentire, ut ne orator eodem On-

temptu comprehendatur lacumque ad oratorem a philoso-Νam quod Crassus in libro 02 103 eorum hominem impudentiam irridet qui in conventu se ad omnia, de quibu quisque audire Vellet, esse paratos denuntiarent quod quidem primum secisse Gorgian ipse indicat Deir. I, 103, res de Finib. Ι,1 , - est Vituperati ad arrogantiam omnia sciendi tantummodo pertinere Videtur quam ob ipsam causam ipse Catulus Hippianis nimis progressum esse ii fatetur, III, 128); ipse enim Crassus professionem de omni re dicendi oratori ita Vindicavit, si prius ii cognoverit, ab eis qui tenent, quae Sint in quaque re qua accepta scientia Oratorem multo melius, quam ipsum rei iuVentorem atque artificom de ea re esse dicturum Deir. I. 1, 59, 57; 61-62 64-65, 66-67 - cs liti II, 3 in quo maxime consentire Videtur cum Gorgia apud Platonem

inducto Goro. 456 C, 45 Α, 458 Ε, 45 Α . 1 De O . ΙΙΙ, 129. 2 Cs. Phaedr. 267 quo de loco jam Supra diximus . - Ε praecepta ne commemorantur quidem a Catulo in sua oratione Deir. III, 126 sqq. . 3 Cs. De Or. III, 1.

48쪽

- 36 phorum contemptu vindicandum 1 hoc ipsum argumentum a latone in sophistas intentum adhibeat, quod orator a philosophia instructus esse debeat. tum ne hac quidem philosophiae ad eloquentiam adjungendae ratione

eum deterreri videmus a commendanda illa vaga ei universa de omni re, quaecumque SSe proposita, ornate copioseque dicendi professione, quae sophistarum propria sui S-Sei. Nec Vero temere effectum est ut, quos ad philosophos recentioris aetatis hoc sophistarum institutum, - ubere dicere, qua de re quis vellet audire , - quasi translatum

ipse videret 2), per eos potissimum quod nunc restat ad explicandum eam philosophiae adjunctionem, quam sibi

animo proponeret, Oratori repetendam esse judicaverit.

1 AEanc ipsam argumentationem Cicero tribuit suo Crasso contra phiIo- sopbos disputanti, quorum in irridendo Oratore consensus ab illo in Gorsia Socrate manavisse dicitur. s. De O . 1, 6, 47. 2 Sicut ipse indicat, De Or. I, 10 De Unib. I l 3- audax negotium Gorgiae , dicerem impudens, nisi hoc institutum postea translatum

ad nostros philosopho esSet..., etc.

49쪽

0υ propria ratione quaestionem de universa philosophia institutam ad certarum aetatis suae philosophiarum seleetionem M. Tullius tradnaeerit.

In tertio quidem de Oratore libro, Cicero Crassum suum de variis philosophorum familiis a Socrate ortis statim post disserentem 1 facit, quam ab eodem derupta a Socrate illa sapienter sentiendi et ornate dicendiis cohaerentia 2 disputatum est eam nimirum Sapientiae cum eloquentia conjunctionem, quam vel in sophistis laudavit, a Socrate fractam esse significavit, nonnisi adsciscenda philosophorum doctrina deinceps restitui posse judicat. De magno autem philosophorum proVentu, qui Se omnes, Socraticos messe dixerant a), - amotis statim minoribus generibus retricorum, Herilliorum, egaricorum,Ρyrrhoneorum, tanquam jamdium fractis et exstinciis , si), - quattuor familiae Crassi selectioni proponuntur : Peripatetici et Academici quorum utrosque ab ipso Ρlaione, alteros per Aristotelem, altero per XenOcratem ortos esse hoc ipso loco nolatur 5 , tum Stoici et Epicurei, quorum alteri per Cynicorum quasi hereditatem, alteri per Cyrenaicos ad commune Socratis Semen referuntur 6). c de his quattuor sectis quas Cicero Sua quidem aetate maxime florere videbat, idem per CrassipΘrsonam eo Acutius disserere potuit, quod ipse propiergraecorum doctorum Varietatem, quorum vel disciplina

50쪽

Intor lias igitur familias cum ultro significat se si non quaerere quae Sit philoSophia verissima, sed quae oratori conjuncta maxime 1 n, tum ille Crassus Ciceronis inter- pro Epicureos primum amovet, quippe quorum definiendi u summi boni , rationem 2 etiamsi orissima sit 3 n, certe troeul abesse judicet si ab eo viro quem quaerat, et quel Ructorem publici consilii et rogendae civitatis ducem et sententiae atque eloquentiae principem in senatu in populo,incauSi publicis esse velit is 4 neque vero iniuria ei hoc maxime objicere sic videtur, quodu versari in re publica negent esse sapientis η 5 quod

quideminitan quum ei contumeliae vertere non vult num eos, et bonos viro et, quoniam sibi ii videantur, beatos Esso concedit , tamen non potest e tenere quin eos facete admoneat, ne eam quidem delicatam et otiosam quietem, quam maXime cupiunt, ei liberam SSe poSSe, si id, quod

de sapient affirment, optimo cuique persuaserint 6 . Stoico quoque, neque Sine ejusdem generis ronia T) dimilli dum senim eis objicit, , cum omneS, qui

Supientes non Sint Servi, latrones, hostes, insani esse ab eis dicantur, valde sane abSurdum esse ei concionem ut senatu in aut ullum coetum hominum committere, cui nemo illorum, qui ad Sint SanuS, em civiS, nemo liber esse

videatur u 8 ad ejusmodi irrisionem se convertit, qua in Stoicorum παραδοξα intendere Ciceroni Murenam

defendonli commodum fuit; sed haec graviora addit 9):

Ace dii quod rationis Otiam genus habent lartasse subtile et certe acutum, sed, ut in Orat0re, exile, iuuSi talum, abhorrens ab auribus vulgi. Obscurusni inane jejunum, ac Uium ejusmodi, quo uti ad Vulgus nullo inod puSSi : alia enim et bona ei mala videntur Stoicis et ceteris civibus vel 90tiu gentibus ; alia vis honoris ignominiae, is De OiL I, 64.

2 ibid. 63 K . . . uste Suscepit patrocinium Voluptatis ... n