Quantum philosophiae studio ad augendam dicendi facultatem Cicero tribuerit

71쪽

Quomodo M. Tullius suum philosophiae studium ad lorensem eloquentiam ex ercendam adhibuerit.

Quomodo suam ratione . de philosophia ad oratorium usum coynoscenda . Tullius ad suam propriam uicendi

laudem pertinere ipse signifleaverit Ipse sano . ullius non abstinuit, quin hac philosophiae ad eloquentiam adjunctione, qualem eam explicavit - cum ad universam dicendi artem omni laude cumulandam l), tum ad suam ipsius in hac arte excellentiam significandam uteretur quam ad excellentiam omnibus modis declarandum ut totam eorum librorum, quo u Oratorio u appellavit, seriem tendere satis apparet, ita in eis praesertim quos de Oratore inscriptos primum edidit hoc argumentum e philosophiae cognitione ductum ad ejus rei demonstrationem adhibuisse videtur, - quasi minus invidiosum sibi fore existimavisset, si tantam sui ipsius commendationem ad certam doctrinae accessionem potius quum ad singularem ingenii praestantiam referre videretur. Et quidem ad relaxandam paulisper hujus nostrae disputationis severitatem opportune incidit,

ut nobis hoc loco animadvertendum sit, quali artificio ipsos superioris aetatis homines, quos his libris induxit, ad talis consilii commoditatem loquentes secerit. Sic in primo de Oratore libro ipse ille Crassus fatetur

se et eam scientiam quam adjungat Oratori, non complexum

72쪽

- 60 esse i s ut qui a ad agendum ante quam ad cognoscendum veni Sis et v, postea autem maximi Occupationibus

implicari non desierit 2 quod idem in ceteros aut

aequales aut veteri memoriae Oratore cadere cum Scaevola 3 Crassioxcellentiam laudando satis indicavit, tum Antonius planius confirmat, quippe qui ad ipsam opinionem, quam de philosophia in oratore requirenda apud Charmadam probavisset, id fieri inuisse dicat quod in

libro quodam scripserit, g diserto Se cognoSSe nonnullo S

eloquentem neminem 4 quibus verbis commemorandis

quid Cicero sibi voluerit intelligero licet ex iis, quae statim addentem Antonium feeit 5 :

Ego quantum auguror conjectura quantaque ingenia in nostris hominibus esse video, non despero fore aliquem aliquando, qui et Studio aeriore, quam nos Sumus atque suimus, et otio ac facultate discendi majore ac maturiore et labore atque industria Superiore, curri se ad audiendum, legendum scribendumque dederit, exsistat tu hi Orator, qualem quaerimuS, qui jure non solum disertus, sed etiam eloque ins dici possit qui tamen mea sententia aut hic est jam Crassus,

aut si ruis pari fuerit ingenio pluraque quam hic et audierit et lectitarit et scripserit, paulum huic aliquid poterit addere.

Hanc sane Crassi Antoniique de semetipsis mod0stiam in secundi libri prooemio Cicero refellsere videtur, qualet in quidem ad rem, de qua eos disputantem sa-uiebat, utriusque exemplo demonstrandam referebat 6); atque ipsa talis sermonis explicatione qualem tanquam inter eos habitum littoris mandabat effici voluisse se ait, ut illa opinio, quae semper fuisset tolleretur, alterum non doctissimum alterum plane indoctum fuisse 7 3 sed torti libro Crassum suum aciebat idem alio modo

4 Deir. I, 94 Ἐs. 3 al. 18, 105, unde hanc sententiam in romanam eloquentiam tantum cadere apparet i5 Ibid. , 95. Cf. 9, ubi Crassus dicit : ... quid censes, si ad alicujus ingemum Vel maju illa, quae ego non attigi, accesserint, qualem illum et quantum Oratorem suturum

73쪽

- 1 iterantem, quod is primo jam declarabat, se ea studia. quae ipse non attigisset i s in Oratore, si summo scilicet s requirere 2 in Atque extremis quidem hujus sermonis verbis Hortensium adulescentem ita designari fecit ut eum omnibus laudibus, quas oratione complexus esset, excellentem fore Crassus auguraretur 3h hunc videlicet honorem litterat iribuere Cicero voluit ei adhuc viventi aemulo, cum quo certare gloriosius sibi fuisset , ut posterius scripturus erat et quam omnino adversarium non habere γ 4); sed in eo libro, quem ejusdem mortui ingenium Sic commemorando orsus est, - eo, qui Brutus dicitur, satis significavit, in quem ianta laus, quantam diximus, verius transferenda esset quo in libro, postquam oratorum gradus aetatesque usque ad Horten Sium notavit. -- ubi ad eam aetatem pervenit, qua, et deflorescente v 5)jam Hortensio ipse et animos hominum ad se dicendi novitate convertens , inducitur 6 tum ad indicandum, quae illa, dicendi novitas is esset, ei Verbi utitur, quae quomodo ad illas disputationes, de Oratore is inscriptas referri possint vix animadvertere neceSSe St:

Nihil de me dicam dicam de ceteris, quorum nemo erat qui Videretur exquisitius quam vulgus hominum studuisse litteras, quibus fons perfectae eloquentiae continetur, nemo qui philosophiam compleaeus esset matrem omnium bene factorum beneque dictorum, nemo qui juscivile didicisset rem ad privatas causas et ad oratori prudentiam maxime necessariam nemo qui memoriam rerum Romanarum teneret, ... nemo qui dilatare posset atque a propria ac definita disputatione hominis ac temporis ad communem quaestionem universi generis orationem traducere T)...

Et quidem ut de ista vix dissimulata sui laudandi ar-

1 Ut idem dicit De Oλ'. I, 9. 2 Deir. III, 83-84 90. 3 Deir. III, 28 30 : ... nihil isti adulescenti neque a natura neque

a doctrina deesSe Sentio..., n etc.

4 Cf. Brut. 3. 5 Sic de eo loquitur in Brato, 317. 6 B ut. 320-321. I Brut. 322 ea excerpsimus,quae maxime ad rem praesentem attinent

74쪽

- 2 rogantia hoc tantum retineamus quod maxime ad nostram scription m pertinet, hanc certe praecipuam doctrinae laudem Ciceronem non immerito sibi vindicavisse fatendum est; neque injuria effectum esse videtur, ut ex lola oratorum serie in B uo explicata sic intelligeretur, quibus ante Ciceronem ad obtinendam per singulas aetates sin- larem dicendi laudem neque ingenium neque Su 8S-siduus nequa amplissimae causae defuissent, eosdem

graviorum artium 1 subsidio non satis instructos fuisse, aut, si qui philosophia eruditi ad causas dicendas accessisseni, hos eis philosophiis 2 usos esse, quibus oratoriam facultatem minus ali posse, ut Cicero judicavit 3 , ita ipsi suo dicendi genere ante demonstraviSSent. Νeque igitur sine causa M. uuius, cum in extrema Briιti parte laboris, ut ipse ait, non ingenii sui praedicator sua apud philosophos studia describit, tum

Epicureorum doctorum, quos primum audierat 5), nussam omnino mentionem facit Stoicum sane Diodotum propter dialecticae, in qua ab eo exercitus erat , utilitatem commemorai 6ὶ Academiae ero principes hilonem et postea Antiochum ita prae se fert, ut eorum uirumque maxime tanquam auctores colendi et deinde renovandi

philosophiae studii habuisse videatur I). Neque enim Olum per universam philosophiae commendationem suam

ipsius singularem dicendi laudem simpliciter significari

volebat; sed, qui re non illustravisse modo, verum etiam genuisse , in foro romano u dicendi copiam 8 h et sibi videbatur et aliis videri cupiebat, ejusdem erat cademiam potissimum ita, ut eum facientem Vidimus, com-

1 Ut dicitur in Bruto, 331. 2 Stoica videlicet aut epicurea.

3 De u stoicis oratoribus η, Brut. 1l sqq. Cf. Supra, p. 49 de Epicureo Albucio, 31. - Cotta autem, qui Academiae se dederat, natura non satis adjuVabatur: s. rvt. 202.

4 Cl. Brut. 233, 318. 5 Phaedrum et Zenonem hos fuisse notum est. 6 Brut. 309. I Cl. Brut. 306, 3 5. 8 cf. Brut. 253-255, ubi reseruntur verba Caesaris Ciceronem laudantis tanquam si principem copiae atque inVentorem .

75쪽

- a mendare studiosisque dicendi designare 1 tanquam eam, quae si dicendi copiam peperisset u 2).

liis Oraι. 141, ubi profitetur . se studiosis dicendi praecepta et quasi Vias cimae ad eloquentiam serrent traditurum . 2 Sicut de ea dicitur in Paradox. Pro Em. 2.

76쪽

Quid potissimum per Cieeronis orationes rationi ab ipso

e ositae respondere videatur.

Quas intimas sui ipsius common dandi rationes M. ullius suis de philosophia ad eloquentiam adjungenda disputationibus inseruerit, haud profecto idcirco explicavimus, ut ejus in ea re sententiae auctoritas minueretur. Nam qui ab adulescente omnem fere philosophiarum varietatem, quae quidem ea aetate vigebant et florebant 1j, lustraverat et idem helorum cum latinorum tum graecorum schola frequentaVeral, - qui eum redargueret

affirmantem, se Academicorum disciplinae plus quam vel ceteris philosophorum familiis Vel si rhetorum officinis 2 is ad assequendam eam, qua gloriabatur, dicendi copiam debuisse ' Quia videlicet cum eo dicendi genere. quod sibi animo proponeret quoque natura ipsa duce se ferri sibi conscius esset, hanc Academiae disciplinam

maxime congruere en Serui, Velantequam id certis rationibus intellegeret, idcirco et in prima adulescentia 3 Ρhiloni Romam migranti urioium , ut ipse dixit i), si se tradiderat , et post nonnullas jam dictas causas studium philosophiae munquam intermissum is Antiocho

1 Νam Antiochus Academiae princeps, quem Cicero audierat, Peripateticos simul atque cademicos se equi aiebat Cf. supra, p. 39, . ),- et Cicero ipse postea Peripatetico quosdam cognovit. 2 Sicut dicitur in Orat. 12.s3 Anno 666, - ipse duodeviginti annos natus. 4 Cf. rvt.. 306. De illo Philone cf. supra, p. 24 et 44. 5 Ut apparet ex Bruto, 312.

77쪽

- 65 doctore Athenis v renovaverat ). Sed quidem, quod ipse haud obscure professu est, se, cum propter aliarum causarum opportunitates, tum Vel maxime propier hanc philosophiae accessionem eum Sse potuiSSe, cujus ingenio romana eloquentia ad summum quasi fastigium perveniret, id ipsum nos admonet, ut nunc persequamur, quid potissimum per ipsas ejus orationes rationi ab ipso ita expositae respondere Videatur. Et primum vix necesse est commemorare , in eiS, quae inquisituri sumus, eam philosophiae partem maxime spectari, quam a duabus aliis in primo de Oratore libro ita separatam vidimus, tanquam Vel praecipue vel unice oratori perdiscendam is 2 . Nam dialecticae cognoscendae utilitas, quam a Cicerone postea adjunciam esse diximus 3) neque vero non studiosissime in hac disserendi arte exercitus ipse ad causas dicendas accesserat ea profecto erat, quae a disputandi angustiis ad Milaialam 5 , orationem ita dumtaxat transferretur, ut per rationis membra quasi suffusa involveretur atque similiter soro de physicorum cognitione judicandum est, si quidem noster auctor recte admonebat, ab ea oratorem id maxime sumpturum Sse, ut excelsius magnificentiusque et diceret et sotitiret 6 u. Ad tertiam vero philosophiae partem, quae ad universam bene vivendi rationem spectabat, maxime pertinere eo locos perspicuum est, quorum tractationem

a philosophis oratori repetendam esse M. Tullius intelligeret qui quam saepe in dicendo inciderent, ipse eos enumerando indicavit 7 quam autem late haec philosophiae pars pateret, quaniamque rerum Varietatem in se complecteretur, ipsum etiam Ciceronem testem adhibere

possumus, qui et in eis libris, quos de Officiis scripsit,

1 Ann 677 Cf. Brut. 3l5 Athenis quidem tunc et honoris et amicitiae causa Phaedrum Epicureum, quem ante Romae audierat, rursus adiit. 2jDeir. I, 69. aes supra, OStram pari. I, p. 19-20. 3 Cs supra οStram pari. I, P. 21. 4 Cf. Brutum 309. Cf. Supra, p. 62. n. 6. 3 Ut dicitur in Bruto, 309 Cf. De Finib. II let. 6 orator 119 es supra nostram pari. I, p. 21. I De Orat. I, 56 67, 85 rat, P Or. 16, 118 Cf. supra, p. la

78쪽

Quid potissimum per Cieeronis orationes rationi ab ipso

e ositae respondere videatur.

Quas intimas sui ipsius common dandi rationes M. ullius suis de philosophia ad eloquentiam adjungenda disputationibus inseruerit, haud prosecto idcirco explicavimus, ut ejus in ea re Senientiae auctorita minueretur. Nam qui ab adulescente omnem fere philosophiarum varietatem, quae quidem ea aetate vigebant et florebant Γ, lustraverat et idem helorum cum latinorum tum graecorum schola frequentaverat, qui eum redargueret

affirmantem, se Academicorum disciplinae plus quam vel coleris philosophorum familiis vel si rhetorum officinis 2 is ad assequendam eam, qua gloriabatur, dicendi copiam debuisse ' Quia videlicet cum eo dicendi genere. quod sibi animo proponeret quoque natura ipsa duce se ferri sibi conscius esset, hanc Academiae disciplinam

maxime congruere en Serui, Vel antequam id certis rationibus intellegeret, idcirco et in prima adulescentia 3 Ρhiloni Romam migranti si totum , ut ipse dixit 4 , si se tradiderat , et post nonnullas jam dictas causas studium philosophiam nunquam intermissum is Antiocho

1 Νam Antiochus Academiae princeps, quem Cicero audierat, Peripateticos simul atque cademicos se equi aiebat Cf. supra, p. 39, . ),- et Cicero ipse postea Peripatetico quosdam cognovit. 2 Sicut dicitur in Orat. 12.s3 Anno 666 - ipse duodeviginti annos natuS. 4ὶ s. rvL. 306. De illo Philone, cs supra, p. 24 et 44 5 Ut apparet ex Bruto, 312.

79쪽

- 65 doctore Athenis v renovavera n s). Sed quidem, quod ipse haud obscure professus est, Se cum propter aliarum causarum opportunitates, tum Vel maxime propier hanc philosophiae accessionem eum esse potuiSSe, cuju ingenio romana eloquentia ad summum quasi fastigium perveniret, id ipsum nos admonet, ut nunc persequamur, quid potissimum per ipsas ejus orationes rationi ab ipso ita expositae respondere Videatur. Et primum vix necesse est commemorare , in eiS, quae inquisituri sumus, eam philosophiae partem maxime spectari, quam a duabus aliis in primo de Oratore libro ita separatam vidimus, tanquam vel praecipue vel unice oratori perdiscendam n 2 . Nam dialecticae cognoscendae utilitas, quam a Cicerone postea adjunctam esse diximus 3ὶ neque vero non studiosissime in hac disserendi arte exercitus ipse ad causas dicendas accesserat ea profecto erat, quae a disputandi angustiis ad si dilatatam 5 , orationem ita dumtaxat transferretur, ut per orationis membra quasi suffusa involveretur atque similiter sero de physicorum cognitione judicandum est, si quidem noster auctor recte admonebat, ab ea oratorem id maxime sumpturum esse, ut excelsius magnis centiusque et dicerei et se iitiret 6 u. Ad tertiam vero philosophiae pariem, quae ad universam bene vivendi rationem spectabat, maxime pertinere eo locos perspicuum est, quorum raciationem

a philosophis oratori repetendam esse M. Tulitus intelligeret qui quam saepe in dicendo inciderent, ipse eos enumerando indicavit 7 quam autem late haec philosophiae par pateret, quantamque rerum Varietatem in se complecteretur, ipsum etiam Ciceronem testem adhibere possumus, qui et in eis libris, quos de Ossiciis scripsit,

1 Anno 677 Cf. Brut. 3l5 Athenis quidem tunc et honoris et amicitiae causa Phaedrum picureum, quem ante Romae audierat, rursus adiit. 2 De Or. I, 69. aes. Supra, OStram pari. I, p. 19-20. 3 Cf. supra n0Stram pari. I, p. 21. 4 Cs Brutum 309. Cf. Supra, p. 62. n. ., 5 Ut dicitur in Bruto, 309 Cs. De Finib. II, 1ῖ. 6 orator 119 cs. Supra noStram pari. I, p. 21. 4 De Orat. I, 56 67, 85 D, P Or. 16, 118 C s. Supra, p. la

80쪽

- 66 inveniatur disserens de civitate, de sociorum jure de ora

toris dignitate, do accusandi aut defendendi officio, de artificiis et quaestibus, et in illis antea editis de Republiea libris magnum locum philosophiaeque proprium s

tractare sibi visus sit - sicut in hoc re civili loco graviter et copiose tractando eripateticorum Academicorumque excellentiam non semel laudavii 2). Nec vero, quia Τullianas, de quibus diximus , disputationes huc maxime tendere agnovimus, ut praecipua commendandae philosophiae ratio ad illam cademicorum Ρeripateticorumve Mercitationem tanquam ad certissimam dieendi copiae effectricem converteretur 3ὶ ideo putandum est, hunc quoque - et summum quidem - philosophiae studii fructum eum esse debuisse, qui, per totum sere orationis contextum quasi diffusus, omnem investigantis comprehensionem aut fugeret aut falleret. Neque enim de cujuscumque generi exercitatione nunc agitur, cujus utilitas in comparanda verborum copia et celeritate tota VerSaretur meque rursus de quocumque amplificandi modo quaerimus, quanquam haec, αὐξησις 4 , a Cicerone ipso ita descripta est, ut, u etsi aequabiliter toto corpore orationis fusa esse deberet, tamen in commi nibus Deis 5 maxime excelleretis cillam vero Carneadiam aut Aristoteliam in contrarias partes exercitationem a Cicerone laudari maxime vidimus, tanquam in eis ipsis locis Versantem,

quorum ornatu maxime oratorem id consecuturum esse Cicero idem significavit, ui si Verborum copiam rerum

copia gigneret 6 n. Quod autem eam dicendi copiam,

i Sicut de his libris ipse loquitur De Divinat. ΙΙ, 3.

2 Cs.De Finib. IV, 3, 61 V. I, 11 Cf. supra nostr pari. I, p. 52ὶ - De illa ηθικῆς cum πολιet ικῆ artissima conjunctione apud Platonem et Aristotelem, cs. Janet, Hutor ede lascience morale. - Ηaec scilicet erat illa περι ξηθη πολιet ική, ex qua per adjunctionem dialecticae arti et' ρητορικηvconstare Aristoteles intelligebat. s. het. I, 4, 1. 3 Cf. nostr pari. I, cap. III, p. 45 qq. . . Orator 125-126, ubi explicatur distinctio interis αυξησιυ η et u θέσι n de qua V. Supra, P. I, p. 43 . adem non longe secus significantur in libro II De Or. 104-106. 5 Iis scilicet, qui a videntur multarum iidem esse RUSarum n, quanquam proprii Singulariam esse debebunt, Or. 126 . Cf. Deir. III, 106. 6 Cf. Deir. III, 125 V. supra nostr. pari. 1, cap. IV, p. 55 .