Disquisitio de Protagorae vita et philosophia [microform], quam..

61쪽

Hoc facile exemplo illustrari potest. Illud quod

dicimus colorem album , per se nihil St, neque aliquid extra oculos meos, neque aliquid in oculis meis, nec locus aliquis ci adscribi potest, tunc enim iam

alicubi in ordino collocatum exstaret atque permaneret expers omnis mutationis et vicissitudinis, ideoque nec generatione demum oriretur. - Neque visu per Se aliquid est; nam nisi sint res quas adspicere OSSimus, nihil videbimus, neque amplius de visu sermoeSS POSSet. - Sed re aliqua et oculus, si simul in motu Sunt, SeS Ostendunt, quod ubi sit, in re illa est motus activus, in oculo meo motus a SSiVUS; statim in re illa pates auτθητου τι, in oculo meo Sic assecto Oritur αισθησις hac demum mutua actione

exsistit intermedium aliquid, quod color dicitur, isque

color certo quidem temporis articulo est albus, sed re ipsa vel Oculo meo mutatis fortasse brevi post erit niger. Itaque Unu quisque color oritur ex applicatione oculorum ad convenientem oculis motionem l .

Omnino opus est ut moneamus, at σθησιν non SSe instrumentum qu sentimus, Sed assectum , qui aliquare in nobis excitatur; αἰσθητον non SSe rem, quae sentitur , Sed illam vim rerum , quae en SUS OStros asticit. Quum porro nihil sit per Θ, nullum Si πασχον ni Si adSit τι ποioυν, nuda aiσθrim Sine αἰσθητέ aliquo si Hinc semper αἴσθησις aliqua reSpondet αἰσθγητιῆ alicui, Q. g. nullus ViSu Sine colore, nullus auditus Sine sono; innumeri sunt assectus, nam omnia, quae percipiuntur, novam 'onditionem rassectuum nostrorum excitant;

62쪽

phirim ne nomina quidem gerunt, nam frigus et calor ad tactum universe quidem roseruntur, sed tactus frigidio calidi tamen divorsi sunt, color albus et niger ad vi Sum quidem reseruntur, sed quomodo appellantur varii assectus a variis coloribus producti 3 si Ilos assectus etiam variari pro celeritate aut arditate motus iis propria, sponte patet Sic Vi SUS et audi ius e longinquo vim suam exercent, tactu et gustus nisi e propinquo 2 . Hac igitur ratione mutuam actionem inter Sensus nostros et res secundum Protagorae doctrinam explicare conati sumus Ages iam totam illam actionem

ex ipso Platonis loco breviter describamus: Sunt duae res, Utraque in motu altera Sit . . OculUS meus, altera lapis aut eiusmodi aliquid. Concurrunt ita ut lapis vim habeat uiculo citaque sit lapis activum aliquid , culiis passivum. Lapis hoc in concurS prO- ducit aliquid quod ab oculo meo percipi potest αἰσθητον τι , e. g. colorem album oculus hoc colore assicitur Oritur in eo αἴσθησις , et Visu plenus sit. Hoc facto in medio iacet albedo seu rei ob Servatae qualitas i veruntamen lapis nondum est albedo sed album aliquid oculus nondum visus eSt, Sed

videns aliquid si Similiter de caeteris rerum quali-

63쪽

96tatibus, de duro, calido, reliquis iudicandum est. Verbo, qualitates non sunt in rebus ipsis , sed alterutro amborum ut ita dicam factorum 1 mutato, o αἰσΘητον alterius actoris rei observatae una cum alcinxi τε alterius actoris sensus percipientis mutatur.

gignunt

extra nos positas ita descripto, par est ut iterum rogemus , quid tandem percipiamus respondendum est ultimum productum huius commercii esse qualitates lπotoτἡτας . Nihil igitur percipimus nisi qualitates quasdam . Si autem multae eiusmodi qualitates coniunctim Occurrunt, summae harum qualitatum nomen imponimus , si e g. percipimus rigidum , durum , asperum, album, graVe aliquid summam harum qualitatum

πίγνεται, καὶ ταλλα -υτω. In quibus Ast putat pro . καὶτ, μεμ πασχον χἰσθητον degendum esse αἰσθητικον quod etiam habent Codd. Flor. a. b. manu sec.); nam quod assicitur το πασχον numquam potest dici αἰσθητον, quod est id quod assicit το ποιουνὶ sed illud reveravit αἰσθητι- κον, a quo deinceps oritur αισθησια

appellamus lapidem. Hoc quamquam sponte equituro sophistae theoria de rerum perceptione, tamen etiam a Platone, quamvis paulo obscurius, indicatur in heaut. p. 157 B C. Postquam enim animadvertit nihil stabile esse, sed omnia nasci, mutari et perire , addita: δε δε κατα μερος ουτω λέγειν καὶ

ζωον τε καὶ εἴδος. Illud κατα ρεέρo nihil aliud indicare potest nisi singulas qualitates' hae enim solae a nobis animadvertuntur itaque πολλα ἀθροίσθεντα erunt multae qualitates, quae coniunctim Spectatae ea producunt quae variis rerum nominibus praedicamus. Si hoc animadvertimus, Protagoram unico Xterna rerum qualitates attondisse, satis illii strantur ea quae Supra disputavimus de materi a Protagora in disquisitionibus Suis non memorata imo proprio ne de rebus quidem in eius placilis sermo esse debuisset, nisi quatenus abStrahuntur earum notiones, tamquam qualitatum summae, a materiae notione, quam ab iis vix seiungere possumus si . 1 Res tamen aliquatenus illustrari potest e compar tione cum Leibniti sententia celebri illa substantiam esse vim. Vidit etiam hic rerum naturam, quae a nobis appelletur, esse summam qualitatum, quae illis tribuantur; has qualitates, quatenus a nobis percipiantur , esse essecta rerum in animum agentium nihil igitur intelligi in rebus per Se solis specialis, misi vim ista in animo producendi:

64쪽

De eriterio in rebus quae sensibus percipiuntur. Quum rerum qualitates ita pendeant a duobus sactoribus, ut alterutro mutato ipsae statim alia fiant,conSequens St, ut unicuique privati sint sui assectus utque nemo iudicare possit quomodo haec illave res cuivis alii appareat uuis e g. amrmare auderet, O lorem qui nobis albus esse videtur etiam cani vel alii animali album os sol Oculi canis fortasse admodum diversi sunt ab oculis meis, eadem res quae mihi nigra est, ei fortasse erit subsusca 1 . Nequo ab alio homino eadem res eodem modo Sentitur, pro variis enim corporum conditionibus idem ventus huic calidus, illi rigidus erit 2 . Nequo idem homo umquam sibi similis est vinum quod mihi hodio dulco Ce Garve, de ratione scribendi hist phil. in Fullebor nBeiti'. ur Gesch de Philos. Ol. I, p. 161.

videtur , cras fortasse , lingua corrupta aut aliquo modo assecta, mihi amarum erit 1 Nec vero opus est ut 1 Theaet 159 B: Σα κρα- Ἀγιαέυοντα καὶ Σω

sequitur deinde exemplum de eodem vino duIci aut amaro pro conditione Socratis. Plura huiusmodi exempla citantur apud Aristotelis scholiastas. Sed post ea quae in superioribus disputavimus res evidentior est, quam ut operae prelium sit eorum verba hic adscribere; et eorum locis inspectis, liquet eos sua e Platone plerumque hausisse. Vide tamen sis Scholia in Aristotelem, quae collegit C. A. Brandis, emciunt vol. IV edit Beckei typ. 60 154 ann Ammonii et similem

ἀπλ φωνῆς ἰάβιδ τοὶ θεοφιλεστατου Ἐβίλοσος Ου' p. 674, 10 . animadv. Aleaeandri non male sensuum perce tionem memorantis A sua ipsius opinione de λη prose

ius vid. p. 6), Se et tus Em p., Pyrr. hyp. I, 32 dicit:

65쪽

ipse alius iam 154 C video numerum 4 et numerum 6 talorum statim dico illum numerum esse minorem hunc Vero maiorem sin apponuntur 12 tali, statim Sententiam muto, et assirino numerum illumi, qui breviante erat maior, nunc minorem esse factum. Sic non statuendum est hominem esse unum aliquem Sed singulos esse multos homines l). Itaque nemini licet astirmare, illiud, quod sibi verum esse videtur, etiam Omnibus aliis verum esse ; nam nem iudex esse potest

eorum quae alius quis sentit 2 .Quum autem scientiae hoc munus sit impositum, ut leges generales inveniat, ut inquirat quid omnibus verum sit , ex Protagorae philosophia proxime sequitur ut omnis scientia, quae ita intelligitur, prorsus OIlatur. Privati sunt singulis hominibus sui assectus; quod ego hac illavo ratione sentio, ab alio quodam fortasse plane diversa ratione sentitur; uter igitur nostrum illud 4entit quod verum os auctoritas assectuum 1 Theaet. 166 B, Socrates rogat num putas Prota

uOStrorum eadem est, nam ambo homines sumus il . Quum autem illi id quod unus quisque Sentit revera ab ipso sentiatur, consequens est ut statuamus non uos tantum unicuique assectus esse, Sed eOSdem etiam VerOS, sive ut Socrates et Theaetetus rite concludunt dicentes,

tasiam Protagorae simpliciter esse illud quod nobis sen-SuUm Ope apparet, non, quod Plato ipse volebat vid. Phileb. 59 j, picturam in animo ortam e Sen SUUm assectione 2j. Itaque i Protagorae sententi recte

2 lia te ero seud prior. II, 46, 142: Aliud

iudicium Protagorae est, qui putet id cuique Verum SSe. quod cuique videatur. V Nam, ut est in Acad. I, 11, 40 , quam ille Zeno ci αντασιαν, nos visum appellemus licet. V cieae t. mp. adv. math. VII, 60 Πρωταγοραν -

minus recte dicit: τα ραυτασίας πιαι τα δοξας, nam Protagoras non ponebat sensuum affectus juxta opiniones, Sed Secundum eius doctrinam opinio ost id quod aliquis sentit. at hac de re infra fusius.

66쪽

autem haec arsΘriste pro singulis hominibus varia sit, hoc veritatis criterium sibi posuit Protagoras sp 152 a x παντων rari utaτων μετρον ανθρωπος,

1 Iisdem orbis hoc Protagorae placitum reddunt Diost. Laert. IX, 1; eae t. Emp. do math. VII, 60 Pyrrh. pol. I, 32 Aristocl. ap. Eugeb praese evang. XIV, 20. Paulo brevius placitum memoratur in Theaet. 160 D:

sic explicat eae tu Pyrrh. vot. l. l. ἐτρου με λέγω τὸ

Itaque Protagoras absolutum sensualismum Praedicans, in homine nihil amplius agnoscebat quam PraeSente SenSuum perceptiones ; et quum nihil sensibus praeponeret, eorum te Stimonium Semper verum esse debet; nam nihil adest quod de eo iudicium ferre posset. Ubi autem apud antiquos, Protagorae placita reserentes, mentionem fieri videmus de επι- στιιμύ, δοξρ imo de ψυχν, hoc omnino est tenendum, eiusmodi vocabula non esse ipsius Protagorae, Sedado mathem. VII, 62 - 64 non male huius placiti ratio

67쪽

scriptorum, sophistae placita accommodatatium ad lectorum suorum cogitandi loquendique rationem, quo melius ab ipsis intelligerentur. Hoc sibi propositum habens Plato de scientiae natura disquirens ita concludit a secundum Protagoram homo est Omnium rerum

Similiter apud eundem δοξα saepe substituitur ui xΘἡ- νει e. g. Theaet. 16li 168 B, Craiyl. 586 C quod iure sacere poterat quia opinio est inserior scientiae gradus i , quae, ut vidimus, apud Protagoram nihil est

nisi praesens sensuum perceptio. Puto autem eum ideo voce δοξ saepius usum esse, quia exiStimabat sublimiore criterio sublato , nihil amplius remanere quam mera opiniones; revera cientia St una, Opiniones apud varios homines sunt variae. Tandem Diog. Laertius Vid. Sup. p. 5 , quamquam male Platonis Verba reserens, recte tamen concludit ex absoluto materialismo sponte sequi animum nihil esse quam Sensuum assectUS. Omnia autem quae a Platone contra Protagorae doctrinam de sensuum perceptione asseruntur, ad

unum principium aevocari possunt Quaerebat enim 1 De gradibus cognitionis humanae vid. Plato ep.

illo id quod verum os in immutabilibus et persectis

ideis, quarum res adspectabiles sunt prava et corrupta simulacra hinc sensuum assectibus nullam fidem esse habendam, visa oculorum enicere ταραχ ην ἐν τῆ

ψυχ ν, ut est in rep. X, 602 quar in libris dolegibus IV, 716 C, Protagoreum illud παντων rari

Platonis eae sitio Philosophiae Protagoreae aristotelis

in primis testimoniis consirmatur. Protagorae doctrinam de sensuum perceptione tradidimus ex Platonis Theaetoto, estque hic, ut in introductione ad hanc sectionem monuimus, unicus sons undo hac hauriatur. At in dubium vocari pos- Sit num ea, quam nos docet lato, sit genuina Ophista doctrinari quare non erit labor SuperVacaneus, si huius testimonia etiam aliorum scriptorum locis confirmare conemur. Et hac in re ad neminem praeter Aristotelem confugiendum erit, qui, quamVis non data opera de Protagorae philosophia disputet, tamen eam variis locis memorat. Saepius etiam scho-

68쪽

lias lac ad Aristotelem Protagoram laudant, sed eorum testimonia ideo minoris pretii habeo, quia verisimile est iis non magis quam nobis suisse facultatem libros Protagoreos inspiciendi, omnia ver quae habent exscripsisse e Platone. Aristoteles variis locis physiologos antiquo SperStringit, quo nomine etiamsi minime contendere velim eum Semper Protagoreos significasse si tamen

nonnulli sunt loci quibus id luculenter patet. Et primum quidem inspiciamus librum do Inima III, 2. Exponit ibi sensuum perceptionem, quo facto ita pergit:

μανδρος . . . . Sic apud Diog. Laert. VIII, 78 Es charmus dicitur physiologus apud eae tum Emp. adv. math. VII, 369 Democritus, Epicurus et Protagoras Sunt physici Universe opinor antiquos hoc nomen tribuisse iis philosophis, quos opponebant dealistis, quales erant v. e. leatici f. Trende ad Arist. l. l. p. 437 sqq.

quae verba Philoponus diserto monet his significatos fuisse Protagoreos 1 . At vel in hanc Philoponi animadVersionem , nemo est cui inter veteros philosophos hoc placitum tribueremus nisi Protagorae, in primis quia eadem sententia aliis verbis iteratur innet VIII, 5. Disserit ibi philosophus de Megaricis, qui dicebant, aliquem solummodo aliquid OSSe actu, non ver p0tentia , quam sententiam , inquit, si ad res

ουθεν α μη αἰσΘανηται μηδ' ενεργο 2 . Ex his autem Verbis, obiter memoratis, liquet ea quae sustus et enucleatius docuit Plato, quod nihil est per se et omnia demum mutua actione activi et passivi actoris Oriuntur revera a Protagora ita esse statuta se . 1 Philoponi verba haec sunt p. 15), τους Πρωτα

2 Cf. Schol. Brandis p. 778.): ο γαρ Πρωταγορας

3 Universo in Protagorae doctrina omnia SSe relatiVR τω προς τι , docent Schol. Amm. et απὸ ωυῆς

69쪽

108 109

Iam transeamus ad alium Stagirita locum ubi torum reprehendit multo των περ φυσεως Metaph III, 4 . Sunt enim , inquit, qui contendant, fieri pOSSeu idem sit et non sit quod absurdum, quia tunc

homo erit non homo, quae sunt tamen notione contradictoriae imo hac ratione omnia erunt simul et eadem , ita ut idem suturi sint triremis, parie et homo, ut necesse est eos statuere qui Protagorae rationem sequuntur. Εἰ γαρ τω δοκε μνη εναι τριγιρης ὁ αν

ειπερ λ αντε pa τις αληΘ, c. ita igitur Protagorae placitum tamquam exemplum' at male, nam omittit monere, si alicui videtur homo osse triremis, non propterea universe triremem Ore hominem, Sed ei

cui id ita videtur, non alii euidamst . Similitor in

capite Sequente dicit: ' E mr δ' arro τι te υτης δόξης

αμα ληθη και ψευδη εἶναι ' Verum quidem est omnia 1 Vid. Sohol. Aleae ad h. l. Brandis, p. 661 Sq.):

2 Nihil sero ad ulteriorem explicationem placiti Protagorae asser SehoL Aleae ad h. l. Brundis, p. 667 sq.)Simul vera et salsa esse posse, sed non eidem homini eodem temporis articulo. Haec igitur verba, quamquam paulo negligentius conscripta non enim consulto philosophus de Protagorae doctrina exponitin, id confirmant quod lato tradit, singulis hominibus suos esse proprios et privatos assectus, quos alius non Sentit, neque alterum umquam seri posse iudicem assectuum alterius. Porro Aristoteles in eodem opere IX agit de

notione mensurae, monet eam esse unitatem , individuam et Semper cognatam ei cuius S mensura. ΘΑt, ait, Scientiam quoque et sensum mensuram rerum dicimus esse, propterea quia per ea aliquid cognoscimus. Atqui mensurantur magis quam mensurent. Sed accidit nobis ac si alio nos mensurante cognω Sceremit quantinam sumus, eo quod toties nobis cubitalis mensura admota est. Protagoras autem homInem ait mensuram esse cunctorum 1 , perinde ac si

scientem aut sentientem diceret 2 . Stos autem, quia habent ille quidem scientiam, hic vero SenSum , quae dicimus oblectorum mensuras esse. Nihil igitur di- 1 Verba Graeca adscripsimus supra p. 102 ad varietatem lectionis huius sententiae notandam. 2 Vid. Sohol ad h. l. Brandis p. 87): ςτε τοv

70쪽

110111

centes superfluum aliquid dicere videntur. Idem placitum sophistae celeberrimum iterum memorat Met. X, sl . t h. l. Originem sententiae investigat. Est enim hoc, inquit, universe principium physiologorum: eius mutem trigo haec est. ἐκ του

τοιςD μὲν ἡδυ ναίνεσΘat oleDi δε τουναντίον uuam rationem ad hoc placitum perveniendi de expresSetradimus, quia haec est eadem qua Platone duce ad id pervenimus i qua in re igitur iterum Plato ab Aristotele confirmatur 2 . Hi sunt loci, quibus . quantum scio. Protagorae doctrinam de sensuum perceptione tangit Aristoteles pauci sunt nec per se multum lucis assundunt Protagorae philosophiae sed , ut iam monuimus, magni sunt pretii, quia scriptor ipse Protagorae libros legere potuit uuamobrem comparatio locorum hunc ructum tulit, ut nobis persuasum sit, mos non frustra

Theaetetum evolvisse ad veram Protagorae de Sen Suum perceptione cognoscendam Caetero auctores, qui hancillamve Protagorae sententiam memorant, paSSim laudavimus iuxta Platonis Iestimonia. Eorum strata autem rideo Minoris momenti habemus, quod multo serioris aetatis sunt et magis etiam quam Aristoteles Obiter tantum sophistae placita tangunt. Inter hos tamen eminet Sextus Empiricus, qui in utroque Opere, Pyrrh. hyp. I, 2, et M. Math. logicos VII, 48 65 t 569 389, data opera Protagorae philOSO-phiam tractat, et hoc quidem eo consilio ut ostendat:

των Pyrrh. hypot. 52, 219j, quam ob causam reprehendit

eos qui ponebant Protagoram ἐν τω ορψ τῶν να - ρουντων το κριτι ριον νιλοσοφων adu math. VII, 60j, et deinde dicito εἰ γαρ των νυσικῶν , οἱ ἐν παντα

ταγοραν Ib. 569 quibus essatis salsa opinio do

Protagora, quam facile sibi aliquis Ormare posset, eum omne veritatis critorium tulisse st , resutatur ponebat enim sophista, quod e Platone discimus, Veritatem esse Subiectivam mon obiectivam. Sexto 1 id sup p. 102. 2 Cum hac explicatione congruit etiam Seoetu Emp. adv. Math. Il, 2 sqq. Vid. Sup. p. 105. 1 Quam opinionem habuisso videtur Plut adu GDL