장음표시 사용
151쪽
d . Ipsius parcimoniae exempla in omnibus morbis observantur . in febre , v. g. VireS cordis& arteriarum multum increscunt; ast illico vires stomachi , vires artuum, vires imaginationis ,
attentionis ad negotia moralia minuuntur , ven
silet; in soporota morbis in ristum cerebrum
aut cerebellum , conatus cerebri & meningum intenduntur, vertim ea molimina dependent a viribus cordis; ergo vires cordis saepitis intenduntur , ut in apoplexia; caeteri vero artUS , caetera sensuum organa fluido nervio defraudantur.3 3. In morbis chronicis exigua sunt initio vitia& partibus minus nobilibus nocent , aut earum functiones levius impediuntur; sint v. g. lymphatica quaedam obstructa in mesenterio, quoniam arteria mesenterica superior decimam sextam ei citer sanguinis portam subeuntis partem trajicit . atque illius decimae sextae partis vix una centesima eodem tempore fluit per omnes simul sumptas
arterias lymphaticas ex ea promantantes , obstru
tis omnibus simul illis arteriolis lymphaticis , resistentia cordi oblata non es: major quam ISO . pars resistentiae , quae ab Aorta obstructa nasceretur , adeoque obstructa tantum horum lymphaticorum parte decima , ut obstructis tribus quatuorve mesenterii glandulis , periculum inde o tum est tantum 16oo. pars periculi, quod ex ZOrta Obstructa nasceretur ; non mirum itaque si
exinde non nisi exigui & vix conspicui conatus exsurgant; vertim si dimidia glottidis pars obturetur , quoniam inde dimidia aeris respirandi pars impeditur, cum respiratio ad vitam sit necessaria , summum exinde imminet periculum , adeoque summi & vividi conatus exsurgunt, seu datur:
152쪽
ido MORBORUM CLASSES.3 6. In chronicis morbis non inveteratis aegri stant, & mn ionibus etiam moralibus volunt
riis , ut articces suis operibus , litterati s iudiis licet debiliter incumbunt , quia paucae vires in
causa morbifica amolienda impenduntur, frustra uberius absumendae ; & si tunc temporis aliae u geant necessitates, ut victus parandi, famae sustunendae , urgentiori occurrere debent : in actitis econtra multum virium impenditur in vitio amoliendo , unde aegris ad standum & externis negotiis incumbendum, deambulandum, ludendum,&c. non suppetunt.
3 . In statu sano vires singulis diebus impensae
sunt totius facultatis seu 3 virium potentialium , ut aiunt, pars exigua et in morbis autem acutis
vires singulis diebus impenta sunt eo major pars facultatis, quo morbus est gravior, & quo ab initio suo remotior, seu crisi propior.3 8. Initio morbi periclitum minus est quam in vigore , quia initio facultas fere integra est, &deinceps continuo imminuitur usquequo correcta vel eliminata causa noxia , natura quiete , somnota cibis copiosioribus vires suas resarciat. 3 s. Superata causst noxia, victrix natura quiescit, & consuetam virium ac fluidi nervet distribbutionem sensim restituit; sic in febricitantibus accedente convalescentia , pulsuS, qui plenus, tensus , velox , frequens, adeoque validissimus fuerat , jam rarus mollis, parvus evadit, & vires Artuum econtra crescunt, ita ut sensim lectulo suo insidere , in alterutrum Iesus dormire , dein su gere, ambulare , opificiis, studiisque incumbere, acutius audire, cernere , solida alimenta coquere ,
3so. Restituta virium proportione sana , appet
153쪽
titu vigente, exercitio restituto , sensim facultas hactenus imminuta vires suas integras recuperat ,& sic convalescentia in sanitatem abit, M superato morbo principali, remanet symptoma individuum , scilicet infirmitas , quae somno , quiete, exercitioque alternis, & debito pastu tollitur. Doctrina virium adeo ad diaetam praescribemdam, ad medicaminum praesertim vehementiorum usum, nec non ad morborum theoriam , necessaria tanti in medicina momenti eist, ut mirum sit nullas hac de re traditas fuisse ex pro . fesso regulas , quas tamen mechanica hodie ita a Medicis commendata suppeditat; praecipuas attulimus , quas vereor ne Phili atri ut obscuriores negligant, & Geometrae ut nimis claras & cuique
3si. Morbi sunt symptornatum notabilium in
Symplomata magis obvia & simul constantiora agmen ducunt , & morborum characterem essemtialem constituunt, eaque vocantur pathognomo, nica , seu character stica. Signa characteristica sunt triplicis ordinis, illi nactionibus, excretionibus qualitatibus. Si pulsus frequenSaut respective ad artus
sint artus citra somnum& sensus imminutionem , pulsus tamen V
154쪽
i 8 MORBORUM CLASSES. Si febris sit, eaque
ut plurimum vehemens cum dolore, calore intenso , & sanguis in Insammatorii patella crusta albeo cente obductus, datur
Si musculi voluntati subditi invito homine
quam ab ejus robore& circumstantiis expectandum esset ; aevoluntati non subditi vilito fortius contrahantur , ramulso est, Si facultas movendi partes voluntati subdiutas, & simul facultassentiendi in organis , tum simul, tum seo sim deficiat , paradisu est , vel debilitas. .
Generales Parabiles c Partiales, Sensuum,
Cum praecipuum symptoma est molesta sensatio, qualiS a pun tura, distractione, dolor adest, si difficiatas recpirandi, Osractea. Si praecipuum symp- toma sit respiratio Sequens, difficilis , antitatio iacit .
Dolorifici Vagi, Fixi Dyspnoeici,
155쪽
Quando praecipuum symptomae consistit in judicio , imaginZtione, voluntate, aut cupidiane depravatis, vesania
Si continenda poti simum fluida foras vel frequentius , vel CO-piosius , veI aliena Istatu sano ejiciantur ,
Si praecipuum sy toma sit qualitas mu
volumen, superficiem, colorem , cactexta est.
Vitiorum seu morborum patholagicorum , . quae nihil aliud. sunt quam morborum proprio dicto rum elementa, in nostra pathologia historiam dedimus ; talia sunt ulcus , vulnus , fractura, luXA tio , tumor , excrescentia, maculae , &c. de qui bus fuse tractant Medico-chirurgi; principia interna morborum, ut Vermes, calculos , fluida effusa, &c e morborum censu ablegamus.
Quonitam ea signa sunt omnium optima, quae secum gerit aegrotans , seu quae morbo sunt intrin-
156쪽
seca, ex hoc fonte signa morborum potissimum fiunt deducenda; ea autem sunt vel morborum Principia, ut causa , occasio, sedes , materia, &c. quatenus intus latent; vel phoenomena, seu sympiomata, sensibus aegri aut Medici obvia, atque evidens est non ex principiis , sed ex symptom
tis morborum characteres esse deducendos. Quae autem sunt aegritudini extrinseca, ut regio , tempestas , aer, cibus & potus , applicata,&c. ea quidem signa morbi stippeditare possunt, sed non primaria & pathogndmonica , quae tamen nequaquam in individuo negligenda.Ut signa intrinseca obtineat Medicus , is perspectos hahere debet characteres omnium classium distinctissimos , id est, non solum notas symptomatis alicujus nosse sufficit, ut febris , verum etiam harum notarum notas dignoscat opus est , quid v. g. sit calor , ejusque gradus , ac diversi graduum effectus, ac gradus caloris medius cuique aetati ac temperamento familiaris , quid pulsus,
quaenam aetati ac tempGramento cuique est nativata consueta ejus frequentia; ea Vero omnia ex physiologia tum historica tum philosophica derivantur. Quoniam di morbis agitur proprie dictis , seu quales in praxi aestimantur , ab illis apprime distinguenda sunt vitia simplicia vel parvi momenti,
ut naevi, verrucae , vulnuscula , macillae, quae summo nominum abusii pro morbis in pathologia venditantur, & quae principiis tant im morborum , vel eorum elementis , si interna silerint, AnnUmeramUS : si vero externa, pro symptomatis implicibus & vix notabilibus habentur , nisi cum aliis notabilibus combinata syndromen morbosam constituerint. Cum semel perspectae fuerint octo combinati
157쪽
nes symptomatum quae classes designant , imo ordinum viginti septem, in quos illae classes subdividuntur, attente considerandum est in aegro
quaenam sint illius symptomata praecipua , de quibbus aeger ipse conqueritur , ea etenim modo fuerint constantia , & ultra morbi initium perseverent, characterem morbi constituunt. Symplomata vero alia morbis acutis commmnia sunt, alia vero chronicis, adeoque classes plures non unam designant, unde illis non adiit
rendum est , sed ulterius progrediendum : sic lassitudo spontanea , cacosilia , moeror , debilitas , laboris soliti aversatio, rigor & horror , capitis
gravitas , morbos febriles , inflammatorios, dolorificos, acutos , evacuatorios indiscriminatim praentisciant ; hinc fit ut in praeludio morbi genus non ita facile distinguatur, tunc autem a symptomatis praecipuis desiimuntur indicationes praes cribuntur auxilia hisce classibus communia , generalia dicta , ut diaeta tenuis , quies , venae sectio , julapia , usquequo symptomata pathognomonica morbum quaesitum prodiderint. Nullus fere morbus est, qui simulari non possit,
seu cujus symptomata voluntas non excitet, si vehementer saltem cupiverit, & impostor in hisce
veteratoriis artibus rudis non fuerit; non solum etenim observante Paraeo mendici lepram , hydrocelem, elephantiasim, auri inem , minitatem , procidentiam ani, uteri, carcinoma , tibiarum ulcera, simulant; verum nova morborum genera multi vafri solertissime mentiuntur , ut colicam ab angue intra abdomen latitante, va trismum , sagamim daemonomaniam, observante Garidelio ,
hi l. plant. Gagendo, aliisque; Epilepsiam fanatici , convulsiones omnimodas alii finguntividi
158쪽
infantulam, quae ut matri suae magnum moermem
incuteret, per dies quindecim gravem morbum miris symptomatis stipatum mentita est. Nobilis matrona, ut quid de se sentirent amicae & aemulae comperiret , hemiplega m per mensem dexterrume finxit. Sunt qui Medietos mentita asphixia deludunt. Ancilla ex urbe cum sua hera excedere
recusans, allio in podicem intruso febrem sibi conciliabat. Morbos vesanos, dolorificos , "quot ex aegrorum relatu detegere consueviamus, pro labitii imitantur astuti. Haematemesim
largitis hausto crnore bubulo assimulabat puella, in ex coenobio dimittereturitussim, singultum, nauseam , sternutationem ipsi pueruli norunt imitari ; unde nisi vafritiem calliditate sua detegat &retundat Medicus, simulatos & fictilios morbos pro veris habebit.
Qui vero symptomatum concursus apprime n vit Medicus , illa vaframenta facile comperiet, ex eo quod impostores symptomata ex partium nexu nequaquam dependentia, seu nequaquam inVicem connexa referant; si Medicus ipsis fidem praebere finivians , eos solerter interrogaverit; si graves operationes chirurgicas , & mochlica evacuantia praescripserit, is versipellem aegrotantem facile delitidet. Inventa in morbis non simulatis symptomatum graviorum combinatione , classis , ad quam modibus attinet , sponte patet, eodemque pacto ordo detegitur: atque comparatis hujus generibus , non difficile est ad morbi oblati genus devenire. Minlier humi strata inventa est sensus omnis , motUs que voluntarii expers , eum puIsu pleno, molli , Tes piratione flertorosa , & profundi soporis specie; quisque in classium & ordinum characteria
159쪽
bus versatus, morbi classem quartam hujusque ordinem , qui comatosos seu soporosos morbos continet, statim adibit, atque sic ex viginti septem morborum ordinibus unicus ipsi venit ex
minandus , seu mediante hac methodo vigesimam tantum inquisitionis & laboris partem habet exanthlandam; dein vero quoniam hic morbus inter decem hujus generis ordines reperiundus est, singula genera debent examini subjici, atque exsoporis altitudine , steriore , & omnium artuum flexibilitate, aegrum apoplexia laborare facile comperiet; verum cum apoplexipe plures sint species , reliquum est ut Medicus inquirat num ex lapsu , ictu , vel cranii fractura , commotione , num Vero ex cacochylia febrilem capitis in rctum excitante, num ex plethora commota, &c. haec apoplexiae species orta fuerit, quod ex sedula capitis derasi& manibus contrectati, linguae, faciei, circum tantiarum inspectione, & sagaci astantium intem rogatione , ac demum ingeniosa causarum & primcipiqrum conjectura comperiet; detecto genere ex 2 o. laboris partibus , unica superest , si fuerint cuique ordini genera decem; ac si cui Egeneri decem fuerint species , ex aTOo. speciebus morborum unica quaesita , sic tuto facileque
Qui vero alia methodo , ut anatomica vel aetiologica , usus fuerit, is nunquam , nisi longa prius
experientia fluerit edoctus, aut a praeceptoribus per traditionem eruditus , sine alterius ope paratem affectam deletairus est , cum in apoplexia generica cerebri vel cerebelli hanc vel illam partem affici nihil certo demonstret; in syncope se quidem aeger sensus omnis & motus est expers , nec cerebrum affectum supponitin ; dein vero
160쪽
utrum cerebrum sit primario vel secundar1o affectum decidendum est, antequam morbi quin siti nomen innotescat; vertim illa distinctio ex ratiocinio tapitis conjecturali & fallaci derivanda venit; demum nullus est his methodis addictus, qui species distinctas aut sufficienti numero pro-Ponat , Imde nova confusio. Non me latet interea in hacce nostra methodo, quam Sydenhamianam, aut etiam Platerianam, inpote a Felice Platero, quondam Basileensi prositare & Archiatro , fere delineatam, rectius ap- Pellarem , maximas si1peresset in detegenda morbi ipecie dissicultates ; verum illae non methodo sunt tam adscribendae, quam Medicorum incuriae, ratione cujus non accuratae & distinctae singularum specitarum hactenus traditae sunt descriptiones ex symp- tomatis petitae ; novae siquidem quotidie in praxi occurrunt, quibus tamen simillimas ab aliis obse vatas esse non dubito. , ac in quibus cespitant &haerent, qui earum historiam definiendi modum, ptomatum connexionem ignorantes in ther, peia necessario caligant, atque, quod maxime dolendum est, vix ulli sunt Medici qui eas species , non nisi cum summo aegrorum periculo ab aliis ignoratas, scriptis mandare , & cum, aliis Communicare curent: si vero illud vigeret inter
solertes morborum observatores , quod inter Bolanicos , amicum & assiduum commercium, nubius dubito quin Nos logia brevi tempore ad eum perfectionis gradum assurgeret , quo hodierna gloriatur Bolanica.