장음표시 사용
191쪽
demum ad ultimum suae tenacitatis terminum de veniant , seu mediae rumpantur , tunc temporis cessat actio contentorum in continentes partes , seu jam fluida in hac parte non amplius continentur , non agunt ad Vertus membranas quae
ruptae deficiunt, adeoque nullam vim in ipsas exercent ; sed ubi nulla est: actio mutua nullaque vis, nullus est virium excessus ; nec proind tumor ; unde sequitur quod rupto vase , anevris
male , aut alio tumore, ita ut fluida non amplius retineanturia solidis, tumorem evanescere necessum est.
II . In excrescentiis , Shirris , aliisque tumoribus hujusmodi rupta quidem cute , nequaquZm evanescit tumor , quia parteS , ex quibuS tumor- componitur, non sunt fluidae , de quibus hactenus agimus, sed propter earum cum suis vasis minimis adhaerentiam, & viscositatem pro partibus solidis sunt habendae ; partes autem illae non sufficienti vi protruduntur extrorsum, ut vel minimum extuberare possint , cum semel in . tumorem skirrosum , vel in partem solidam excrevere . adeoque cum vires, quibus extrorSum
urgentur, sint tam exiguae , ut propriam ine tiam , proprium pondus non possint superare, partes illae sk1rrosae, induratae perstant in suo statu , quandoquidem ea lex est universi, ut quodcumque corpus)perseveret in suo statu, nisi quatenus viribus applicatis cogitur statum suum mutare; praeterea si consideremus in skirro tor rumores exiguos , quot sunt vascula illum constituentia , quoniam semel indurata parte s reosa , inspisiata fluida propria viscositate renituntur elasticitati vasorum , ta nullam sensibi; Iem vim trusivam habent , qua vasa sua ulterius:
192쪽
distendant, nullus amplius fit tumor, sed ea perstant in statu silo. orsum autem corpora perstent in statu suo , si nullae vires de novo
accedant, quae statum mutent, nulla alia inquia renda est ratio quam lex universi, seu constans de immutabilis summi Numinis voluntas.11s. Effectus est quodcumque phoenomenum quatenus a causa sua producitur . . adeoque est mutatio : ergo ubi nulla mutatio , nullus effectus , & ubi nullus effectus, nulla causa. Ergo Dee non mutantur pro effectibus non sunt habenda, seu nulla causa praeter legem universi assignanda
est quorsum corpora perstent in suo statu, si vires nullae de novo ipsis applicentur, vide Nemton. principia Mathematica (l. I. )116. Nulla mutatio nec fieri in corporibus , nec concipi quidem potest , nisi per motum. Vertim motus causa dicitur Pix motrix s Wolf.
a 3 . cosmoL & ex illa concipitur possibilitas
tumoris , ad que vis motrix est cujusvis tumoris principium sine quo fieri non potest, nec concipi ejus productio.
Non possum itaque satis mirari doctrinam neotericorum , qui cum se mechanicos profiteantur , ta mechanice omnia in Arte Medica explicare
Contendant, interea pro tumorum causa non sam
guinis motum, vel nisum , sed ejus tantum haerentiam , stagnationemve reponunt, quod certo apud mechanicae peritos absurdum est. IIT. Haerentia est defectus motus progressivi, adeoque quies columnarum sanguinis, quae per vasa debent fluere et verum ex lege universi, si nulla vis accedat, corpora quiescentia nunquam statum suum, n to minus Partium vicinarum
mutabunt; ta jam si mutent, ideo mutant quia
193쪽
moventur, cum nulla concipi possit in corporibus mutatio nisi per motum. Ergo haerentia non est causa cur partes continentes in tumorem
118. Ex eo quod fluidum in vase haereat , nil impedit quominus ab aliis causis partes vicinae eloco moveantur , adeoque tumoris ipsarum po
bilitas intelligitur et verum cum causa & principium non minusidisserant quam actus differt a potentia , & cum a potentia ad gelium non valeat consequentia , a principio tumoris ad ejus productionem nulla pariter datur , seu principium non sufficit ad tumorem producendum.1 Is . Vix ullus esti erior in Medicina senserrorum quam illa causae & principii confusio , quam certe cautius vitare debuissent Medici, cum totius Artis Medicae studium Theoreticum in causis Morborum dignoscendis versetur ; quippe ex causis & principiis tantum indicationes cinratorias eruendas esse contendit Galenus , & in hoc dogmaticos ab empiricis distinguit. Si vero indiscriminatim principium pro causa accusetur , nihil est quod pro morbi cuiusvis causa non possit haberi, cum nihil est ex quo non intelligatur morbi cujusvis possibilitas. Democritus pro causa phrenitidis bilem ad cerebrum delatam accusabat ;Polibus gener Hippocratis flatum seu aerem pro quorumvis morborum causa habebat (libro defiatibus quod falsissimum esse nemo hodie ignorat ; verum si illud causa sit ex quo alterius pocsibilitas intelligitur, seu quod quomodocumque
ad alterius existentiam concurrit , certum erit
bilem esse causam phrenitidis , & flatum omnium morborum; sed quod de bile dico, alter de saburra, alter de sanguine , de urina , de fluido
194쪽
nerveo pari jure pronuntiaturus est ; unde nihil erit constans & certum: in Arte Medica magis quam in Astrologia & Alahemia 11o. Haerentia quidem fluidorum est princia Pium tumorum , quatenus non potest haerere sanguis , vigente vi circulatoria quin eadem vi , qua haeret, ipse resistat sanguini retrosequenti, qui proinde ex rei vasis in parietes diffunditur , ut docet hydraulica; fluidorum enim actio lateralis in vasa crescit pro ratione qua ipsis resistitur, & qua pone fortius urgentur. Verum haerentia illa est occasio tantum hujus sanguinis ad Iatera diffusionis , & vis movens sangUinem adversus hunc obieem .est sola incusanda tanquam causa essiciens; quod ita verum est ut pluries observaverim , ligatis arteriis carotidibus in cane vivente, altera vice ligata aorta in abdomine altera etiam ligata arteria intestinati in simili ania mali, licet animalia per diem supervixerint, &alia per hebdomadas , nullum tamen inter cor religaturam Observavi tumorem saltem oculis conscPicuum, tum quia pressio lateralis in arterias , si
cordis vires non crescant, pro nihilo est habenda respectu resistentiae musculorum arteriarUm, vel
quod illa animalia prae dolore & metu, ( cum
nequidem ejularent, sed: alterum continuo tremeret vires suas vitales minores solito haberent. In minoribus vasis , si obstructa fuerint propter rationes mechanicas s 8. ) allatas , non ita seres habet ; pressio enim lateralis utcumque eadem ac in majoribus , cum minores multo in tenuibusta laxis parietibus resistentias reperiat , eorUm contractilitatem superat , unile tumor ex theoriae iam exposita. 12 I. Verum licet obstructio praevia sit Sequent
195쪽
tissimum tumorum principium , facile est demonstratu plures tumores sine ulla obstructione quot die fieri, quod, quia neotericis paradoxum via detur , es: paulo fusius ostendendum, & quoniam experimenta facilius intelliguntur quam rationes ex hydraulicis petitae, ab experimentis
ordiZr. In cadavere tubum aliquot pedes altum vertia caliter erectum & aqua continuo plenum aptavi
ureteri juxta renes ; aqua illico in vesicam influxit , & licet sphincter illius atonus foret , ut aiunt, & veluti paralyticus, licet musculi in
cadaveribus non exiguam sui elaterii partem se vent , illa aqua sensim in tumorem elevavit vel cam , nec guttula per urethram effluxit usquequo vesica multum intumuisset; itim autem cum aqua ex urethra flueret, non proinde cessabat vesicae tumor , imo cum tubum aquae plenum paulultimaltiorem in hoc experimento adhiberem , pari passu & aqua per urethram copiositis , velociusque effluxit, & simul vesica magis induruit atque intumuit. Ex quo patet non ab haerentia fluidi faetium fuisse illius tumoris augmentUm , CUm ve- Iocitas aquae vesicam transfluentis, aucta altitudine icti, incresceret , nedum rectaerentia. 112. Pluries experimentum idem in pulmone tentavi, tubure scilicet eumdem aptavi arteriae pulmonari, re aqua calida , quam continebat , sensim in venas & in bronchia transfluente , illius vasa ita elutriavi sanguine , ut nivis instar albescceret pulmo a nemo Iane dixerit illius vasa magis quam in statu sano infucta ; interea cum aquam ex altitudine tubi tres pedes alti fluere sinerem , pulmo prius ita collapsus , ut vix quartam cavi Pectoris repleret putem, jam in tantum tumorem
196쪽
attollebatur, ut totum cavum expleret & mu tum superemineret , interea dtim pleno rivo aqua ex venis pulmonaribus & etiam is ore ecfluebat , imo adhibito tubo sex pedes alto, aqua multo velocius effveret quam sanguis , perstante vita , in hoc circulabatUr. 113. Unde evidentissime liquet , quod intumescentia partium potest consistere cum omnimoda vasorum libertate , dc cum solito majori fluidorum velocitate , quod qui negaverit in media luce coecutire velit. Non ita evidentia sunt experimenta in vivo homine instituta; interea tamen omnes Medici norunt quod a validissimis exercitiis, ut cursu, non solum pulmones intumescant & turgeant, quod ex dyspnoea illico 'oborata , quandoque ex haemoplysi superveniente licet augurari; verum etiam tibiae prius frigore conctrictae turgidicu es evadant, ita ut vespere calcei angustiores videantur, annuli digitum manuS pre, inant arctius , collarium sit Iaxandum , & c. 11 . Verum ipsa docet hydraulica & Anatomia non posse propelli majori vi sanguinem intra arterias ramosas , quin affrictus sanguinis eum vasis crescat pro ratione vis sanguinem urgentis , seu pro quadrato velocitatis impresiae; fluida
enim antecedentia eo magis reagunt in subsequentem sanguinem , quo majori Vi urgentur et norunt
vel physices tyrones quod aqua manu leviter pressa vix resistat manui , sed si vehementer amanu percutiatur , tunc non secus ac corpus d
rum resistat, & hinc patetiratio cur lapides, imo globi ex tormentis oblique explosi , si superficiem a te attigerint, ab illa reflectantur tanquam a corpore solido , quod non accidit, si
197쪽
CLASSIS I. Tyrrdis. His positis patet sanguinem in vasis prius
existentem non posse impeti & urgeri veheme tius a subsequente , quin illi resistat , adeoque quin subsequens ad latera vasorum diffuat, nec
obstat quod sanguis antecedens circuletur, corpora enim in motu constituta resistunt suae accelerationi , ut probat fuseu Gravesandius; nec minus resiliunt lapides plani supra amnis superficiem juxta ejus fluentum oblique projecti, quam si transversim projicerentur , modo velocius Projiciantur quam illa aqua diffuit. 116. Nil itaque jam obstat quominus intelli, gamus quod ad hoc ut sanguis fortius agat in Vasorum parietes , sufficit ut velocius in ipsos propellatur. 11 . Ad has incitas redacti neoterici hoc uniactim adeunt perfugium, quod scilicet ille sanguinis
impetus vasorum majorum tantum pulsationem, non vero tumorem constantem producturus sit,
re quod ad intumescentiam totius corporis hoc lassiciat, non ad intumescentiam partis. I 18. Verum vanum est responsum , quippe cum crescente vi cordis trusiva, non solum cresicat sanguinis impetus diastoles arteriarum tempore , sed etiam tempore earum systoles , cum
arteriae fortius diductae, intermissa per diast lem cordis sanguinis in ipsas pressione, fortius
reagunt in sanguinem, eumque fortius urgent, velocitas utroque tempore licet inaequalis semper est major velocitate consueta , adeoque etiam data velocitate sanguinis majori, partes saltem aliquantulum debeant intumescere , certum est utroque tum systoles tum diastolas tempore eas in tumorem diductum iri , quod erat primum.
Quoad alteram Periugii Partem, jam
198쪽
satis notum est ex Illustrig. Halleri observatis dari habenas nerveas , quae pro animae imperioc voluntario vel naturali nihil ad rem) laxantur , vel stringuntur , unde pari passu vasa arteriosa quae ab ipsis ambiuntur , magis Vel minus patula
fiunt: jam vero supponamus arteriae v. g. mesentericae orificium , cujus diameter est trium line rum , laxatis habenis quatuor lineas in diametro acqUirere , certum est quod sanguis multo velocius intra illius ramos influxurus sit quam antea; ut hujus asserti ratio pateat, notandum est sanguinem dum ex trunco in ramos procedit in spatia semper ampliora procedere , adeoque famguis: magis est compressus & coercitus in truncis
quam in ramis, quod patet ex saltu sanguinis ex truncis pertusis; is enim decies longius exilit,
quam ex ramulis eodem vulnusculo perforatis , ut ulteritis docent experimenta hydraulica D. Carre,
Mariolte , &c. quod quantitas fluidorum , quae ab eadem vi truduntur per orificia diversa sit major in magnis in majori ratione, Misin qUT ab orificiorum amplitudine repetitur , quippe
cum attritus oriundus a circumferentia, cui columna fluidi adhaeret, est maior in minoribus vasis quam in majoribus respective ad quantitatem fluidi
in ipsis contentam , paululum crescente orificio , quantitas transfluens crescit in majori ratione quam orificiorum, seu minus deperdit ex parte attritus quam cum per angustiora vasa fluebat,
sic observante D. Carre ( Act. Acad. 1 os ex orificio, cujus diameter est 1. & s, , duplo major effuit liquidi copia quam ex eo , cujus diameter est 1. licet illa orificia non sint in 1. & 36. sed ut 6 . & 36.
199쪽
istitis arteriae habenis , & constrictis vicinis truncis , crescere impetum sanguinis in arteriam determinatam absque eo quod vis cordis intenda
tur , adeoque certam partem calere , rubere, intumescere , dum caeterae pallent, & frigente hoc autem in animi pathematis & morbis observatur, in verecundia scilicet laxatis habenis arteriam maxillarem ambientibus , & constrictis , ope nervi recurrentis, axillaribUS , cruor toto fer e , quem a corde concepit , impetu fertur in faciem , de ruborem, calorem subitaneum genis imperiit , sanguine ad has culaneas arteriolas celeritis appellente; simile etiam accidit in pathemate quod miserationem comitatur, in quo licet palleat facies, interea incales eunt si ibito aures & tinniunt; in insultu apoplexiae non raro totum caput, faciesque praesertim intumescit, rubet, turget ad livedinem usque , cum calore , Oculorum prominentia , &c. dum partes inferiores frigent & constringuntur. 13 r. Imo febres partiales observatae sunt, ut
febris unius brachii, quam recenset Bonetus f in Sepulchreto de febrib. ab eo mechanismo solitin possunt explicari; quod autem in phlegmona
v. g. in panaritio detur major calor , tumor , imo pulsatio fortior in brachio morboso quam in altero, nemo potest negare ; clim autem illa symptomata ab haerentia sanguinis nequaquam procedere mosint tanquam a causa , ut fissius ostendi in ditariatione de Inflammatione ad calcem Haemastaticae , superesst ut ex impetu sanguinis in partem dete
minatam adaucto illa phoenomena repetAnt r.
131. Principia tumorum sunt vel pressio contentorum in contenta solito major, vel reactio continentium solito minor
200쪽
133. Posita enim presi1one contentorum in contenta solito majori, fieri potest ut ea superent resistentiam continentium , si scilicet vires comtinentium pari passu non fuerint adauctae, & reciproce : ergo ex his intelligitur possibilitas tumorum , adeoque haec sunt tumoris principia ex
definitione (aos.)I3 . COROLLARIUM. Quoniam in statu morboso ut in careexia , ascite , chlorosi , reactio solidorum est maxime debilis, & vis gravit iis fluidorum eadem perstat, potest fieri ut lympha fluxilior solito e cruore facilius separata,
ponderans in partes decliviores , earum contractilitatem superet, adeoque eas in tUmorem attollet , qui tumor frigidus , mollis , pallidus , i dolens & prementis digiti vestigium servans,
jecies est cedematis.133. COROLLARIUM. Si vero lympha, adeps, mucus in vasis suis colligatur propter
adhaesionem mutuam partium accedentium cum
indigenis, nec vasa resistere possint vi qua haemoleculae ad se invicem accedunt , aut vi qua percolumnam subsequentem urgentur, intereaque propter angustiam ramulorum ex hisce vasis prodeuntium non ulterius trudi possit fluidum illud viscosum, id ibi loci concrescet, congeretur, atque si in succum nutritium & partes solidas mutetur , dabitur excrescentia, sectis erit shirrus seu tumor durus , indolens , pallidus, vel cuti concolor , non elasticus: si autem vasa lymph tica uberitis quam par est diducta sint per ant cedentem phlogosim, vel per contusionem , aut ruptis sanguiferis, cellulae adiposae cruorem Exceperint , quoniam nullum est fere in illis elat