장음표시 사용
221쪽
seu principium hujus aegritudinis remoVe'. 6 . Illud autem per externa motus instrumenta nequaquam praestare potest, nis1 ligaturae extemnae , pressiones, frigida applicata fuerint, & tunc animalia ipsa, natura duce, eas noxaS pro Viribus Sc mira solertia removere contendunt, ut videre est in animalibus vinctis; verum quoniam saepissime sanguis , vel humor viscidus crassus vasa infarcit; quoniam illud vitium per vasorum oscillationes , musculorum vibrationes , sanguinis subsequentis collisiones , liquidi seri mixtionem , potest tantummodo corrigi, atque illa molimina salubria imminuta sanguinis mole , evacuata primarum viarum sarcina, abstinentia a motibus in hunc finem inutilibus felicius instituantur , natura ea omnia, vel ex his plurima sibi parat subsidia.6 s . Symplomata itaque noxiae causae se produnt per languorem animi & corporis , fiunctionum omnium potissimum motus muscularis tarditatem , sensum gravitatis & taedii, frigus in extremis , lassitudinem , capitis gravitatem, saepe vertigianosam, quae omnia ex retardato sanguinis circuita facile deducuntur. c6. Symplomata vero naturae opitulatrici tribuenda , alia directe, alia indirecte materiam modihificam impugnant; indirecte quidem vomitus rediarrhoete, a quibus gravissimae febres , imo accessus
intermittentium non raro ordiuntur; natura enim hac ejecta sarcina, vires harum materierum coctioni impendendas utilius collocat, saepe fomitem morbi praeripit, deinde viribus adauctis per vasa salubrem non raro ciet haemorrhagiam aut sudorem , unde moles movenda minuitur, & facilius feliciusque deinde per vasa provolvitur.
222쪽
Directe vero obstructiones reserat, I rigore
febrili, seu levibus totius cutis iteratis constri
tionibus , spasmo fibrillari musculorum , qui ad
sanguini fluorem conciliandum aptus est. Auctis cordis contractionibus adeoque arteriarum pulsibus , unde sanguis viscidus , iners atteritur , re vehementius in obicem irruit, ut eum intra venulas adigat, & adigendo solvat, atteratque.3'. Aucto simul calore, qui eximius est ad fluorem liquidis inertibus conciliandum infra gradum 36. Thermometri Realmuriani, simulque felicismane vasa obstructa diducit, laxat, adeoque fluidis pervia facit. U. Potum per sitim Ac calorem imperat natura , eumque simul copiosum , frigia
diusculum , stibacidum, cujus ope laxantur Vasa , fiuida diluuntur , secretoria expediuntUr, uno verbo urgentissimae implentur indicationes. 6T. Vertim quoniam ita connexa sunt corporis humani machinamenta, ut certi motus utiles cum aliis minus ad finem utilibus conjungantur , cumque in his angustiis maximi conatus sine maximis virium dispendiis , atque noxis exeri non posi1nt, ctim finis sine mediis obtineri nequeat , Prout haecce molimina plus vel minus necessaria sunt , natura his plus vel minus acriter incumbit, Murgentiori semper occurrens per media Utcumque noxia, noxam maiorem pro viribus impugnat. Carotides v. g. juxta portae ascendentis directi nem in caput tendunt, caeterae vero arteriae statim
ab ea directione deflectunt, quandiu fluidum per
truncum rvinis plus vel minus obliquis terminatum lentissime promovetur , tanditi eius pressio Iater is aequalis est directae , nam sivida preta quoquo versum premunt aequaliter, si lentissime proVolvantiar , adeoque ramos laterales & dire
223쪽
tos eadem velocitate subeunt, ac quantitate ipsorum orificiis proportionali. Verum si velocitas fluidi sit magna tunc temporis, more solidorum corporum , columnae projectae in directum fortius nituntur, Sc in latera non nisi repercussae valent agere. Hoc theorema novum experimento siepe confirmavi: tubum rectum syringae orificio aptavi, Ex cujus latere tubulus alter oblique nascebatur; immissa in truncum lenissime aqua, observavi quanta foret ex tubo recto & ex obliquo jactus longitudo; deinde vero fortius impulso embolo , constanter observavi jactus ambos longiores qu1dem evadere , verum ex tubo recto in majori ratione creo cere jactum quam ex obliquo ; inde facile est deducere velocitatem sanguinis vix notabiliter adat geri posse , quin sanguis irruat in carotides in m jori ratione, quam in caeteras corporis arteriaS ,& in truncos rectos majori ratione , quam in obli
Cum itaque necessitas exigit ut cor velocius
contrahatur, impossibile est quin sanguis majori
impetu subeat carotides , earumque ramOS quamaortam descendentem, cum ad istam subeundam a via recta magis deflectat, adeoque plures r percussiones:& inflexiones patiatur, a quibus tanto magis retardatur , quo ad angulos majores& frequentius reflectituet: non mirum itaque, si in febribus acutis vasa piae meningis sanguine tu geret in majori ratione quam vasa caeterarum PB tium , ac proinde dolores capitis , deliria, sopores , aliaque mala exinde sobolescant.68. Pluries injecta per aortam aqua calida ex 2 dem tubi altitudine, observavi frontem multo citius
incalescere aliis partibus; deinde collum, axillas , ta abdomen; atque inde deducere pronum est
224쪽
arteriolas in fronte repentes esse fluidis magis pervias caeteris, seu minorem ipsis offerre resistemtiam et sanguis ergo vivide a corde projectus illas velocitate minus retusa subire debet; unde calorta sudor frontis in febribus saepiti' accidit. 6s. Non potest sanguis majoribus cordis viribus in vasa minus pervia projici , quin affrictus &collisiones intendantur , quin arteriarum pulsus& tensio ac renitentia majores evadant; Verum calor est proportionalis collisioni, simulque partium tensioni, ac proinde calor intendi debet; verum aer pulmones calefactos subiens tanto citius calorem sanguinis absorbet, quo pulmones calliadiores sunt, & excalefactus respirationi nocet,
ut docet experientia, adeoque tanto citius renovari debet, ut debitum & salubre sanguini restia gerium impertiat, simulque expiratus calidum &perspirabili aeri onustum vaporem secum auferat; natura itaque hujus molestiae medelam invenit in repetita saepius , simulque majori inspiratione &Expiratione, sine qua circulatio sanguinis cito fatisceret; unde in febribus vigente calore respiratio major & frequentior evadit in ratione caloris adaucti. Antiqui Medici febris vehementiam ex
gradu caloris aestimabant, ac constat apud er
ditos Hippocratem manubus pectori & abdomini sparsim admotis , de febris praesentia potius quam ex pulsu judicasse ; placuit deinde Neotericis f
hrem ex pulsuum , intra datum tempuS, numero, atque Boerhaavio eam ex pulsus velocitate, proindeque tum Sequentia, tum magnitudine comjunctim emetiri. Verumtamen quoniam definitiones nominum ipsorum recepto significatui convenire debent, cum omnes eos morbos febribus
adscribant, in quibus pulsus naturali similis est ,
225쪽
aut rarior molliorque cum summa virium liber rum prostratione , eosque morbos febrium m lignarum nomine indigitent, evidens est non ex frequentia pulsuum sola, nec ex ejus velocitate
majori, febris essentiam esse repetendam, nisi velint cum Doctore Visone , Medico Italo, Typhos seu febres malignas ex numero febrium e
o. Secretiones ideo fiunt, quia moIeculae stubdorum excernendae in lateralibus arteriolis lymphaticis admodum retardatae possunt abripi a tinhulis secretoriis, vi suctoria praeditis , & illae
seligi quarum specifica gravitas horumce tuborum specificae gravitati magis convenit, sobservante illustriss. Hambergero , differt. de Secretionibus. Vertim urgente febri, sanguis majoribus cordis viribus urgetur ; ergo intra ipsamet vasa arterio sa lymphatica velocius truditur , adeoque cum fluida viribus inaequalibus hinc & inde pressa m jori obsecundent, illa fluida secernenda fluento circulationis abripiuntur, & suctionem vasorum eludunt; unde minor secretio urinae, salivae, succi gastrici, intestinatis , muci narium , spermatis , quanditi vel frigore febrili coagulata haerent fluida , vel aestu febrili ultra secretoriorum vasculo
Natura non potest vires cordis & pectoris dimitus adaugere , quin virium illarum penus decre cat ; cum enim quandiu febrilis labor perseverat , nulla vel modica fiat harum reparatio , quae Pamini, somnoque debetur, & magna simul omni momento fiat earum impensa , cito Potentia m trix fatisceret, si simul ad artus & partes volum tali subditas fluidi nervet solita mitteretur copia et quod ut aVertatur malum , natura quidquid est
226쪽
fluidi nervet in vitalibus organis actuandis impendit, reservat, & ab omnibus aliis partibus mi vendis , actuandis abstinet; hinc virium liber rum imminutio & successiva prostratio. I. Verum cum per aliquot dies in continuis,& per aliquot horas in intermittentibus illud f
Hile molimen exanthlavit, & sic materies morbifica sussicienter attrita, diluta, atque ad excretionem parata fuit seu cocta, tunc a labore desistit natura , tum ut vires superstites conservet, tum ut negotiis consuetis incumbat, adeoque febris
accedit declinatio , mutatur scilicet fluidi nervet distributio , in organa vitalia major , & in libera minor fit, & hac anadosi inversa sensim accedit
apyrexta. yx. Verum quoniam virium penus minor est consueto , licet virium solita restituatur proportio , non tamen solita restituitur quantitas ; adeoque febre declinante, artus non consuetum Vbrium gradum statim recuperant, quod restauratis deinde viribus integris, restituta valetudine, fiet. Interea laxatis a calore tubulis secretoriis , resolvitisque humoribus , pacato cruoris impetu , major idi sece nendi praesto esset copia , major ad excretionem aptiti ido; unde poris cutis emollitista patulis , uber sudor profunditur, urinae licet paucae & rutilae fluunt, saliva , mucique omnes fluxiliores evadunt, & sic sensim secretiones re
3. Situs corporis horigontalis, seu decubitus ad virium liberarum parcimoniam , utilis est; in illo siquidem situ potissimum supino , nullius musculi contractione opus est; hunc itaque in febrili
calore assectamus et utrum vero simul ad uberi
rem fluidi nervet secretionem conferat, hic non
227쪽
inquiro. Redeunte vero apyrexia, & restitutae sana virium distributione , aeger orthostadiam mustis assectat, musculis utitur, & suis muniis commetis restituitur. d. De Miritim dispendio. Sit vis cordi contrahendo impensa aequalis 1. libris , eaque sufficiat ad promovendam & expellendam ex arteriis in venas libram t. sanguinis intra minutum perforamen ut unum; si jam illud foramen duplo mianus evadat, & tamen velis ut sanguis per illud dupla prioris velocitate trajiciatur , eadem quae prius erit trajecti sanguinis in venas quantitas , Mad hunc eumdem , qui prius praestandum effectum primo vis cordis ratione solius velocitatis duplae in orificio debet esse quadrupla prioris, seu octo
librarum ; verum cum idem effetas ratione tran fluxus obtinebatur per vim 1. librarum foramine
duplo majori, evidens est quod illius solius e fectus habita ratione, sex librae virium frustra impendantur , seu dispendium virium esse tres qua
s. In illis circumstantiis si velis cordis motum duplo velociorem solito , cum, positis primis conditionibus, foret consueto similis, vis ejus
quadruplo major requiritur, adeoque 16. librarum ; verum foramine stante subduplo ut prius , non nisi dupla consuetae trajicietur sanguinis c pia , & sic hujus transfluxus ratione , effectus erittanitim duplus prioris, cum vires impensae sinto plae ; ergo iterum in hoc casu dispendium viartim ad tres quartas partes virium huic duplo transfluxui necessariarum assurgit, cum suffecisset iidem positis virium duabus libris foramen d Plum addere , ut dupla transiret sanguinis copia.
6. Ex his percipimus quanta fiant, in minus
228쪽
acutis , quas minimorum vasorum fovet obstructio , virium dispendia, quae ad circulationem sanguinis generalem intendendam sunt frustranea, sed quae ad sanguinem atterendum & repagula removenda sunt necessaria.
Si jam ea dispendia quae quovis minuto fieri
supponimus ducantur in totum tempus quo febris Perseverat, v. g. in a . horas , ut in ephemera simplici, quoniam supponimus praeter duas libras impendi 1 '. intra horam 8 o. Ac intra diem Eo 16o. librae impendentur. Verum quoniam vires h corde intra diem impensae sunt ad vires liberas quotidie impensas , ut 1. ad 2o. ( 362. cum cor intra diem vires 8. librarum in sanitate suppona tur impendere , & caeteri artus s6o. libr. summa virium impensarum erit 1 oo8. libr. ast in febre etiam quiescentibus artubus solius cordis motus dio 16o. libras impendit, seu vires quadringenties majores quam in statu sano , qui calculus non
quantitates virium impensarum veras & absol tas , sed tantum relativas exprimit. In hoc exemplo supposuimus velocitatem codidis tantum duplo majorem , adeoque vel magnitudinem, vel frequentiam, vel utramque levissime adauctam. Si etenim in statu sano magnitudo pulsus sit 1. & frequentia TE. intra minutum , jam vero magnitudo sit i. & semis , & numerus pulli
suum Io8. velocitas cordis dupla prioris evadet, verum utramque in majori ratione crescere docet
observatio. ( 16 . Si itaque ex illo summo vibrium dispendio detrahatur exigua, quae fit in febre per justula , quietem & somnum , virium res a
ratio , iactura multo minor , potentiae imminutio habebitur, nec mirum erit cito febricitantium
229쪽
q. COROLLAR. I. Quo major est sanguiductuum obstructio , simulque febris impetus ejusque duratio , conjunctim eo majus & urgentius est
8. COROLLAR. II. Homo periculi conscius vel animo linquitur, vel securitatem mentitur, vel conturbatur, quo se vertat nescius et unde vita duae reflexiones & cogitationes , quae somnum auferunt , vel turbant, assiduae anxietates & jaci: tiones, inconcinni tremulique artuum motus,
pulsus intermittentia , inaequalitas, spasmi, similiaque symptomata, in aegris pusillo & inconstanti
animo praeditis , frequentiora. v. COROLLAR. III. In morbis mente conctare , & bene se habere ad ea quae offeruntur bonum , secus vero malum ex Hippocrate , quia illi conatus anxii re in constantes ad materiae mo bificae correctionem inutiles sunt', & tamen vires absumunt, vel quia vires superstites non impe duntur , unde crescit materiae morbificae vis referocia.
8o. Arteriarum sectio transversa duplex spe tari debet, estera constans qum in fine systoles , altera variabilis , quae est excessus diastoles supra
sectionem constanteiti: si fingamus duos circulos Concentricos, Zona inter duas illorum peripherias contenta, excessiun illum exprimit, cui puliasus respondet; cum enim arteria utcumque plena sanguine nequaquam digitum explorantem feriat in systole , nec in syncope , pulsus non ex consitanti sol a , sed ex sectione variabili aestimatur ;illud aut em arteriae augmentum debetur quantitati
230쪽
dimidiae sanguinis a corde singulo pulsu ejus ejectae ; cum enim uniformis sit sanguinis in venulis minimis velocitas atque sectio , M sanguinis copia a corde ejecta dividatur in duas partes , quarum una diducit arterias , altera sanguinem antrorsum in venas promovet, atque demum tempus systoles aequale sit in sanitate tempori diastoles, quantum sanguinis transit tempore dias oles arteriarum in venas , tantum in ipsis arteriis diducendis impenditur , seu dimidia sanguinis e corde ejecti moles arterias diducit, & pulsum facit,
altera vero vel ipsi aequalis venas ingreditur. 81. Si vero obstruantur arteriarum orificia, &vires cordis non satis increscant, tunc arteriae
distenduntur illo superfluo cruore , & sic di meter constans solito major evadit , quin pulsus pari proportione crescat ; nam cum minor exinde sanguinis copia tubos majores diducendos habeat, incrementum illud, quod pulsum metitur, est
minus in ratione sectionis constantis adauctae, &in ratione molis ejectae minoris : constat enim ex Geometria incrementa voluminum ab eadem mole addita esse eo minus sensibilia, quo volumina prima sunt majora.
Hinc patet quare datis obstri actionibus , si vires
cordis non augeantur , vel augeantur in minori ratione quam obstructionum quantitas , pulsus minor evadat, ut in praeludiis febrium, atque pulsus tanto minor est, quo moleS dato tempore ejecta minor, & arteriae sectio constans major est. 81. Si vis motrix, quae prius intervallis aequalibus applicabatur embolo machinae hydraulicae,