장음표시 사용
251쪽
perpetranda, eo major diligentia, sagaestas , pr
dentiaque requiritur , adeoque eo saeptiis errores admittuntur , seu major est dissicultas : niu M
dicus sagax sit , & in medendo exercitatuS , atque nisi singula sedi sim symptomata apprimedistinguere & impugnare didicerit , is symptomata simul conjunctimque irruentia: dissicile. debellabit. I x. Quod libet medicamentum vires habet
diversas in unum aggregatas ; sic mecacuantia est eximium astringens es emeticum ; manna catha
ticum , hechicum, diureticum ; nitrum refrigerans , issolvens sanguinis , diureticum , adeoque uno eodemque medicamine pluriuus simul sym tomatis mederi possumus , modo recte sympi matum principia & varias medicaminis vires ipsis oppositas cognoscamus, in quo mAgna requiritur Medici sagacitas & peritia. Calor v. g. crescit a viscositate sanguinis, solidorum tensione fluidorum M solidorum motu velociori , nisu fortiori, stragulis densioribus , alimentis salitis aromaticis , &c. Adeoque apprime distinguem dum est num datus calor compesci debeat per diluentia vel per laxantia , per sedantia & anodyna, vel per debilitantia , ut phlebotomiam
catharsim , an stragula sint removenda , an de mulcentia , diuretica praescribenda , prout principia caloris diversa sunt.1 3. Quo pluribus simul symptomatis vel imdicationibus satisfacimus , eo melius est. Sic inpleuritide quoniam missione sanguinis sedatur dolor , minuitur calor , compescitur tussis, ita levatur dissicultas respirandi , febris remittitur,
econtra vero fotubus extus applicatis tantum
modo alterutrum ex his symptomatibus debella
252쪽
tur , tanto satius est sanguinem mittere , Ut pluribus ab hoc auxilio symptomatis medemur; in dysenteria , data ipeca acta, saburra stomachi aufertur , vis ipsius tonica restituitur, vasa intestinorum hiulca constringuntur , alvus constupatur , adeoque pluribus simul satisfit indicationibus , adeoque aliis auxiliis illud est antepo
1 d. Cum duae indicationes adimplendae simillse offerunt, ambabus simul est satisfaciendum, nec una dimittenda , Ut altera tantum imple tur ; modo utrique satisfacere simul sit possibile. Sic si apoplexia a Saburra pendens c anda sit , quoniam sensus & motus privatio indicat stimulantia , sanguinis viscositas & lentor
attenuantia , saburra ventriculi evacuantia , &c. non ea seorsim usurpanda sunt auxilia , sed simultino emetico tribus indicationibus simul faciam satiS,1 i. Cum duo auxilia simul indicantur quorum unum alteri symptomati confert , nullatenus vero aliunde nocet ; aliud vero unum symptoma quidem minuit, sed alterum auget , illud est anteponendum auxilium quod minime nocet. Sic in phtisi hechica calida puris expe torationem juvant, sed fervorem pectoris intendunt , tachica vero incrassantia expectorationem tantum promoVent , nec pectoris fervoremiintendunt , adeoque vi illius regulae posteriora prioribus sunt anteponenda, 1 6. Si auxilia sibi mutuo repugnant , in brenda simi alia, quae se mutuo non destruant. Obstrictum -hepar indicat incidentia , acrimonia sanguinis indicat incrassantia , haec auxilia sibi tuo repugnant: ergo se mutuo destruunt; com
253쪽
fugiendum itaque ad diluentia, quae acrimoniaim simul & viscositatem minuUnt.1 T. Ctim duae diversae indicationes adim' pleri simul nequeunt, tunc urgentioli est O eurrendum et eo urgentius est symptoma , quo nobilior seu magis ad vitam actualem necessaria est functio laesa; sic syncope magis urget quam anorexia ; si itaque anorexta indicet cathartica , quae syncopem valent inferre , syncope car diaca , quae anorexiam intendant, praestat in hoc casu syncopem curare , & anorexiam negligere. Si unum symptoma dependeat ab altero , symp- tomati primitivo satius est occurrere quam derivativo. Sic si quis ideo vomita laboret, quia cibos fastidit, cacositia est symptoma primiti Vum & urgentiuS.
Si vitium quod cinchonae cortex vel hina corrigit, originem praebeat calori febrili, ille cortex licet exsiccet , licet palato displiceat indicatur ab hoc vitio utpote urgentiori. Si vitium sit principium continuum symptomatis , illud est urgentius, quam si sit principium interpolatum. I S. H Si morbus componatur ex pluribus si symptomatis diversi generis , potest ille referri , , ad quodvis genus ; sed referri debet ast illud ,, genus , ad quod pertinet D toma urgenti statim , urgentissimum dicitur illud symptoma ,
si quod minori tempore soles mortem afferre , D tinde patet dolorem non esse semper urgen- tissimum symptoma , ut in phte One. HPitcarn. de divisione morborum Optima therapeiae methodus ea est quae vitiae
simplicia , eorumque symptomata seorsim cog noicenda & medicanda exhibet , qualem ferme in aphorismis suis secutus est BoerhaaVius , quos
254쪽
itaque rite cognitos supponimus. Sic cum in febre sint frigus , calor , sitis . nausea , dolor capitis , lassitudo , pulsus relative fortior , &c.
quid ea sint sigillatim symptomata , quibus
principiis debeant adscribi, cuinam causae tribui, pritis intelligendum est ; mox quaenam ex illis principiis diversis ejusdem symplomatis concu rant in febre distingue idum , ut factum videmus in dissertatione de febre ad Haemastaticam annexa. His cognitis inquirenda es: horum symp- tomatum connexio, successio , energia; perspiciendum est quodnam urgentius seu Primititium, quodnam deriMaritium seu ab aliis dependens , Atque auxilia urgentiori & primitivo contraria
fiunt applicanda , quae eo meliora & magis specifica erunt , quo propter diversas suas vires pluribus simul diversis vitiis debellandis erunt aptiora. Sic in synocho putri infiisum sennae materiem febrilem biliosam viscidam expurgando Praestat , quia saburram sanguini inspissando aptam detrahit, stomachum ex hac saburra gravem , &nauseabundum liberat , fluidorum intestinalium
secretionem , adeoque uheriorem sanguinis depinrationem promovet , hinc liberiorem facit in his visceribus circuitum; vermes, si adsint, enecat; hilis excretionem adiuvat; putrefactiones & inde oriundos meteorismos praevertit, &c.
1 s. Frequentia ptissus debetur proxime illi
naturae parcimoniae , qua ut causas morbiscas
minori virium suarum sumptu pinset, subigat, re expellat, illud saepius intra datum tempus iteratis Potius quam adauctis quoad magnitudinem pub
255쪽
sibus exsequitur ; cum enim vel pulsu majori vel pulsu stequentiori possit tantum intendi vis
vitalis adversus hasce materies , natura cum viribus pollet , utrumque adauget, ut in cursu , iracundia , febribus acutis & brevi terminandis , atque tunc brevi & cum magno virium dispendio materies morbifica , si sit , sibigitur , vel finis
intentus obtinetur et vel pulsus tantum quoad magnitudinem crescit, ut in apoplexia , mania , tuncque non tanti interest velocitatem intendere simulque viribus parcere , quam cum vasa samguifera fluidis putredinosis scatent, aut obstruum tur , & sic circulationi opposita est resistentia evel denique frequentia tantum adaugetur non adaucta , imo quandoque imminuta magnitudine , atque hac opera cum eodem virium dispendio velocitas progressiva sanguini necessaria major conciliatur , qtiam a magnitudine tantumdem adaucta. Quantitas enim motus , quo sanguis arteriam dilatat , adeoque pulsum majorem facit, vires cordis absumit; sed nil sanguinis circulum promovet , cum illius directio sit axi vasorum Perpendicularis et atque si majus sit magnitudinis decrementum , quam frequentiae incrementum, major velocitas ipsi sanguini conciliatur cum
minori virium dispendio, quod accidit illis qui
perterriti, vel exhausti sunt. I o. Auxilia frequentiae pulsus ea sunt , quae ejUS Occasionem removent. Sic cum ideo pulsus es: frequens , quia vires sunt exhaustae, Ut in comvalescentibus , evacuatis , haemorrhagias passis , analeptica & reficientia conveniunt.1 1. Si ideo pulsus sit seequens quia natura subito terrore percusia fluidum nerveUm retinet,& non satis distribuit, auxilia moralia metum discutientia tantiun prosunt.
256쪽
Is r. Si resistentia circulationi opposita hos natus excitat, operae pretium est , ut haec tolli latur , atque in hunc finem diversa sune auxilia prout diversa est resistentia : nam si sanguis I'. cordi resistat mole sua , seu plethora , tunc abstinentia & phlebotomia remedia sunt. Si 1'. vi cositate , & ut aiunt , siccitate peccet , nimio que affrictius creet , dii uentia & humectantia primas tenent. Si 3'. propter moram & vasorum inertiam sanguis concreverit , ut in patellae accidit , astringentia amara , chali beata , atque maxime cinctionae & clutiae seu cascarillae cortex mira praestant. Si '. ideo sanguis dissicile vasa tranet quod acrimonia quavis muriatica, ut in scorbuto ; putri, ut in synochis ; Menenata, ut in pestilentibus; ca Merosa , ut in sphacelo lenisi , ut in phtisi , &c. vasa vellicet, molestet& in contractionem proVocet , tunc anti acria, Edulcorantia vel cathartica , vel antiseptica , vel diaphoretica pro re nata conveniunt. 3'. Si saburra e primis viis suppeditata , vel frigus vel misima sanguinem inspissaverint , nunc chinartica , nunc solventia , diaphoretica sunt in usum advocanda. 6'. Si spasmo histerico con tricta sint vasa , v et dolore crispata , tunc Optima febrifuga sunt, quae vasa laxant & dolorem , ac sensibilitatem minuunt.133. Intefest non raro maxime ut circulatio sanguinis solito magis acceleretur , quoties scilicet promovenda est uberior myasmatum ipsi comfusorum secretio & excretio , purulentae materiei per data cola evacuatio , quam necessitatem natura persentit ex obscura quadam molestia ; atque ea molestia motivum est intendendae pulsus frequentiae citra ullam vel fluidorum spissitudinem,
257쪽
vel vasorum angustiam , atque in hoc casu fil- sequens perspiratio , sudor , diarrhoea, vel pusetularum , exanthematum eruptid febri medetur , nisi novus, ut in purulentia, suppeditetur continuo fomes , vel materia molestans. 13 . Quandoque vero naturae conatus eo Ve gere videtur , ut novum dilatetur colatorium ,
vel fluidi alicubi contenti dissolutio per calorem febrilem promoveatur; sic puerperis dilatanda sunt vasa mammarum galactophora, ut recens nato pabulum paretur ; glandulis impactias humor est solvendus , dentes extrorsum trudendi, vastara ad incrementum corporis sunt explicanda , immutanda constitutio, atque tunc febris naturae soli
committenda.133. Ex his autem sequitur illos errare, qui vel semper saburram pro occasione febris incusant, licet & frequenter concurrat; vel qui semguinis spissitudinem assiduam febris comitem esse pronunciant: in hoc autem Medici sagacitas et cet , quod diversa febris principia hic recensita ab invicem distinguat, sicque convenientia, quae sponte patent, cuique casui aptet auxilia.
136. Frigus es molesta sensatio , quae ab imminuto partium ignearum impetu in corpore nostro dependet. Illa impetus imminutio refrigeratio dicitur. Est autem proportionalis , 1'. quantitati FZrtium ignearum, quae avolant, & Σ'. duplicatae eZrum , quae remanent , tarditati. Sensatio vero Eo intensior est, I . quo major est refrigeratio ;2'. quo minus assueta aut velocius calori succedens; 3 q. quo sensitiva facultas, seu sensibilitas
258쪽
1sT. Quantitas partium ignearum eo major dcorpore nostro avolat, I '. quo corpora ambiem
tia nobis frigidiora sunt; 1'. quo densiora corpori nostro applicata frigida ; 3'. quo tapius aufertur calida & halituosa , quae nos ambit, atmosphaera ;vertim ea non est refrigerationis febrilis origo, 138. Tarditas particularum ignearum corpori Inhaerentium eo major evadit , I'. quo radix viarium sanguinem & fluidum nerveum propellentium minor est. Sic si fluidum nerveum & sanguis quadruplo debilitis promoveantur , duplo tardius moventur particulae igneae ipsis confuta , unde frigus quadruplo majus. 1'. Eadem tarditas creo cit in ratione subduplicata resistentia, sanguinifluidoque nerveo oppositae ; unde si resistentia sit novies major , triplo tardius moventur igneae particulae, & frigus novies majus exsurgit, atque ex his duobus principiis potissimum eruendum est frigus spontaneum. Is s. 1'. Si morborum initio natura fluidum ne velim in artus parcius immittat, eo fine ut inmotum organorum Vitalium reservetur, decresscit illius in omnes artus & in cutim impetus , atque cum fluidum nerveum sit ipsamet materies electrica & ignea , quae motu suo calorem conciliat partibus , artus & cutim refrigerari necessum est , in ratione composita ex duplicata tarditatis,
ta simpla quantitatis fluidi nervet suppressi ; hinc intensissima Sigoris sensatio in febribus algidis ,
in intermittentium insultu , quae eo gravior , quo magis subitanea & insolita. 1'. Si sanguis vel visciditate , vel copia , Vel prava saburrae miscela, vel obstructione , aut constrictione vasorum retardetur, eum refrigerari necessum est ; atque cum major sit tarditas in mia
259쪽
nimis vasis , adeoque in illis quae a corde remo tisi1ma sunt, ut cutanea , tum quia Vis a corde impressa partim in tractu absumpta fuit , tum quia minima vasa majori ast ictui sunt exposita, ubi sanguis retardatus est, itim quia aeri frigidiori sunt propiora in vasis culaneis , & in extremis artubus, ut digitis, naso, frigus quam maxime persentiri debet.
16o. Frigore constringi partes omnes membraneas ipsa docet manuum corrugatio, digitorum imminutio , annulorum laxitas hieme superveniens ; nerveos itaque ac lymphaticos tubos cons.tringi a frigore febrili necessum est, quia fluido
igneo , quo dilatabantur, orbi sunt, unde pro-Prio elaterio coarctantur; verum in majori ratione decrescit transfluxus fluidorum per vasa minora quam per majora , licet proportionale constricta, quia orificia minimorum magis accedunt ad dimidium molecularum minimarum, quam orificia majorum , nec possunt paululum decrescere, quin diametrum minorem acquirant, quam est ipsa glo-hulorum tranaturorum diameter, unde obstipatio ; cum itaque nervet tubuli omnium sint exilissimi, atque textus rarissimi, transfluxum in illis praepediri, & calorem ex illis citius avolare com sequitur; calor enim eo facilius e corpore qum vis in vicina densiora diffunditur , quo major est densitatum differentia. Hambergef. frigore modi
i 61. Medulla spinalis est origo nervorum praecipuorum , qui ad corporis ambitum disseminam tur; qua proportione itaque in ipsis nervis r tardatur fluidum nerveum, solidumque coarct tur , debent frigoriferae vibrationes, velut ab spibnali medulla & dorio procedentes , persentiri ,
260쪽
tum maxime cum loci mutatione , vel auram frugidam aeger captat, vel atmosphaeram calidam
stragulis frigidis imperiit , qua quidem situs intraiectum mutatione ita constringitur cutis , ut perspiratio maxime cohibeatur. Sanctor. sest. d. hor. 23. 3. ecl. S. vh. g. Sc. Ex hac nervorum
constrictione stupor partium frigidarum satis imtelligitur. 161. Cum cutis sit fere tota nerVea, utpote tactus organum , nervique externi maxime conssetringantur , totam cutim coarctari necessum ess , Porosque ejus eadem ratione constringi, secretionem culaneam supprimi, pilos erigi, exsiccari; atque si sint ibi vascula sanguifera, ea ita immunci , ut Vel evanescant, vel cruorem non accupiant; unde pallor; vel non transmittant acceptum , unde liveta labiorum, digitorum , genarum: in his vero circumstantiis accidit ut extrema vascula sudorisera obstructa ab accedente materia sudoris in papulas albas extuberent, Iinde cutis aspera, anserinae similis.163. Si voluntas interea motum muscularem artuum jubeat, cum per nervOS coarctatOS non
nisi exigua trajici queat fluidi nervet copia , idem accidit ac in illis qui summe debiles le e misti
motus instituunt; motus scilicet sunt inconcinni, tremuli, semiparalytici, morulis interpolati, frequentes & debiles ; ast in artubus magis, in interaneis , Ut corde , minus , calore in exterioribus magis imminuto. 16 . Ea omnia phoenomena ex subitanea fluidi nervet suppressione intra cerebrum facta fieri posse citra ullam resistentiam mechanicam in vasis &nervis praeviam suadere videtur, quod nobis idea quadam terribili , aut terrore subitaneo commotis