장음표시 사용
261쪽
accidit et a simplici cujusdam horrendi facinoris narratione perterritis gelidus per ossa di manat
tremor, & horrescimus.16 i. Horror est involuntaria , vix oculis con
Picua, totius corporis succussio , sensu frigoris Mconstrictione maxillarum stipata. Rigor vero dicitur eadem succussio paulo major , & oculis con Picua , cum artuum rigescentia , & motus volu tarii majori impedimento , atque utplurimum mZxillarum mutua collisione, & dentium crepit tione , seu tremore spasmodico.166. Illi motus ab intenso frigoris sensu procedunt , sive artus contrectati reapse frigidiores sint, ut in intermittentium plurimarum accessu , sive calorem medici palpantis ratione retineant, ut in ephiala videre est, dum aeger se frigidum persentit; is tremor quandoque cohibetur a voluntate , si aeger ab omni vel minimo motu , a loquela, situs mutatione abstineat, sectis mirifice redintegratur; saepius vero nullo artificio a voluntate praepeditur, usquequo calor febrilis hiate proportionalis ab interioribus ad exteriora diffusus fuerit. 16 . Huius Erethismi vis tanta est, ut stragulis onerosis, imo hominibus aegro superimpositis , per aliquot horas cohiberi non possit subsultus ,
adeoque musculos artuum ut & maxillarum convelli nullum dubium est a sed ad hoc ut musculi
tanta vi convellantur necessum est, ut vi pro
portionali fluidum nerveum ad hos projiciatur, quod cum voluntas non perpetret, sola naturaessicere debet. I 68. Scopus naturae in instituendo rigore , is videtur esse , ut quod elasticitatis constrictio friagori tribuenda non potest exsequi, hujus & am
262쪽
tuum vibratorius m tus perficiat, seu ut repagula circulationi opposita , fluida scilicet a cruditatibus ut plurimum inspissata, aut nimis Viscida , calore adaucto , & tritu repetito fluxilitatem recuperent; unde fit ut motus febriles in quibus nulla daturpiaevia sangiuinis inspissatio , nullo frigore nec tremore adoriantur : tales sunt utplurimum Tritae
Phiae, quae sine frigore exacerbantur; sic febribcula , quam ira, vel gaudium , vel exercitium vehemens excitant, nullo frigore praeludit. 16'. Quo intensius frigus praecedit, eo major proportionate sequitur calor, quia, si vires naturae vigeant, frigoris, adeoque inspissationis vehementiae respondere debet conatus febrilis vehementia , unde calor ; imo quo densiora sunt co POra , eo majoris caloris sunt capacia , docent Physici , adeoque partes quo magis frigore sunt dematae , eo , data sufficienti vi , intensiorem calorem iis cipiunt; verum si vires naturae sint eo haustae , tunc Onestum accidit aequilibrium, seu
lethum ; unde qui febre detenti definguntur, illi utplurimum in frigore accessus vel paroxysmi
pereunt.1 o. Auxilia frigoris febrilis , intellecto naturae
scopo, manifesta sunt ; ut enim naturae opitulemur , minuenda est fluidorum praesertim sitbcu-taneorum inspissatio , simulque vires vitales; si
minores sint, intendendae.1 1. Minuitur fluidorum inspissatio auxiliis eo ternis & internis . externa auxilia sunt corpora calida cuti pedibus , manibusque admota ; lintea hic praestant, quia cuti arctius undique circumvolvuntur ; interna sunt potus calidi, diluentes
affatim bibendi , nisi obstaret nausea in Tertianis frequens juvanda , dc non sollicitanda.
263쪽
I E. Tres vitales intenduntur spirituosis , cardiacis , aromaticis , quae tamen non nisi ubi vires vitales exhaustae sunt debent advocari, ne superato frigore calor ardentior exsurgat: ast si metus sit ne aeger frigori succumbat, ut ex pulsus exi- Iitate intermissione, sensuumque imminutione iudicatur, tunc ad potiones cardiacas & si1dorbsicas confugiendum est.
1 3. Est sensatio molesta ex particularum ignearum quaptitate , & impetu adauctis oriunda , quae quidem est: proportionalis facultatis sensitivae ac mini , & ex parte corporis, es: ut factum ex particularum ignearum, in dato spatio , quanti tate , & harum velocitate duplicata; modo parsit densitas corporis ; cum calor non a calidis admotis , sed ab affrictu dependet, tunc ille corporum sese mutuo confricantium velocitati duplicatae , & mutuae compressioni, atque densitati recPOndet, ut norunt Physici.
IT . Caloris maxima proprietas es: omnia eo pora rarefacere & expandere , eaque corporum Expansio caloris gradum indicat, nec non est co
porum densitati & duritiei reciproce , atque Eorum calori directe proportionalis.
Docet autem observatio expansionem maximam
sanguinis a calore uo. graduum in Thermometro Realmuriano vix esse centesimam partem solita voluminis . sed calor maximus hominis vivi a causa interna vix unquam quadragesimum gradum attingit; ergo nec ab hoc calore sanguis una sui voluminis parto ducentesima rarefieri potest.1 3. Principia caloris sunt alimenta, potule Tom. I. R
264쪽
ta , vel esculenta, partibus igneis , aikalino-Vol tilibus , aromaticis , spirituosis feta , ut salita, piperata , fermentati spiritus , actu calida ; tum
externa calida , ut aer aestivus , insolatio, hypocausta, thermae, &c. necnon quae mutuum arectum solidorum & fluidorum intendunt , ut Viscordis adaucta , motuS musculariS currendo , Vociferando , irascendo , &c. intensius , maxime inplethorico & denso corpore. I 6. Phoenomena. I'. Dissunditur uniformiter
calor per partes in ratione densitatis , ita ut fluida , solidaque tum mollia , tum osi ea , si sint ejusdem gravitatis specificae, Tqualiter caleant , necute excepta , si aer frigidus arceatur. Σ'. Laxam tur & aliquatenus rarescunt partes omnes solidae, fluidaeque una circiter ducentesima parte, proindeque augmentum voluminis in singulis arteriis non potest: tactu distingui, potes: tamen cognosci in artubus integris rite mensuratis. 3'. Glutinosus quivis humor a gradu caloris no F. non superante fluxilior evadit, nisi successu temporis uberius serum aqueum avolet. U. Si calor nativum superet, sensus anxietatis & molestiae suboritur ; si tantum adaequet, Voluptas & facilitas motus accedunt.1 T. COROLLARI Aphoenomeni primi. I'. Si
alicubi sit siurrus visceris, licet hunc frigidum saluant Scholastici , tumor ille in ratione suae
densitatis incalescit, tardius tamen organis , in quibus velox est circulatio & magnus affrictus. 2'. Cerebrum , cerehellum & medulla spinalis sunt omnium viscerum minus densa , adeoque minus incalescunt caeteris ; renes densissimi sunt, ac Proinde magis incalescunt. 3'. Tam exiguum est
caloris discrimen in diversis partibus , ut exqui
265쪽
tissimis thermo metris intra viventia animalia immissis , hoc distingui vix possit, & calor ille in
statu sano ad 31 F. gradum circiter assurgit. 1 8. COROLLAR. phoenomeni secundi. 1'. Omnes fibrae , tum longitudinales , tum circulares , Elongantur, quae frigore & fervore decurtantur ;adeoque omnes sectiones transversae vasorum re receptaculorum crescunt proportionaliter. 2'. Maior proinde libertas circulationi & secretioni, quae data eadem vi motrice , celeriores paululum d bent evadere ; sed quanto oc determinare dicficillimum , sed tamen operae pretium est. Si nativa orificiorum summa in ultimis ramis arteriae me sentericae sit effective aeoti pars orificii trunci ,
jam vero calore evadat is . quod maximum esset incrementum, velocitas in trunco ante calorem adauctum est ad velocitatem adauctam , Ut Isis ad oeo. vertim si crescant fibrae circulares una Eo'- parte suae longitudinis, vix una centesima cres
cunt sectiones seu orificia; ergo & velocitates in truncis. r. Omnes pori & omnia vasorum oscula liberiora debent humores suos paulo uberius excipere . ergo perspiratio culanea major , cutis mollior, laxior, capilli minus stricti , magis demissi , omnes artus paulo magis turgidi. '. Globuli rubri sanguinis, qui vasa suae diametro congrua tantum subire possimi, jam magis patula lymphae recipiendae prius apta subibunt , unde rubedo faciei, cutis totius ; sed arteriae sensibiles pari Tatione debent intumescere , ex eo quod I xiores factae miniis resistent sanguinis pressioni, hinc pulsus paulo major. 3'. Secretiones quae fiunt in renibus & in ore, decrescent in calore febriit , quia liquida per vim adhaesionis vasculorum late-ralium secerne nda , quando vis adhaesionis impe-
266쪽
tum circulationis valde remissum superat, ut patet ex Theoria Hambergeriana. IT'. COROLLAR. phoenomeni tertii. Sanguis
eo magis solvitur, & fluxilis evadit, quo magis
recedit a frigore congelante , & a ferVore coagintante , ut multiplici experrumento compertum ii heo et sanguis itaque calore febrili circa 33' . gradum constituto maxime solvitur , adeoque ejus caloris ope materiae tenaces, Viscidae , quae prius haerebant in Vasis , eaque obturabant, fluxilitatem suam recuperant, unde a linteis, lateribusque
calidis parti dolenti admotis dolores ac frigore
orti discutiuntur. MSerum sanguinis calore resolvitur in fluidum halituosum , expansibile , elasticum , ut patet ex theoria expansibilitatis clarisi'. d 'Alambert in En elopedia; atque in eo statu vapor ille aeri ambienti eo fortius adhaeret, quo major est temperaturae differentia demonstrante illust. Hambergero de igne; solvitur itaque vapor ille in aere circum- fiaso, exsolutus ratione gravitatis specificae minoris , avolat sursum hieme , quoquo Versum pia te ; hinc perspiratio uberior , cum aer est electricus , frigidulus & siccus ; parcior, cum calidus& humidus est, minusque electricus : aer enim
quo siccior est , eo majorem halitus humidi copiam in se suscipit , ut sal aliuali fixum plus humidi ex aere attrahit quo siccius est ; hinc liquet
quanti momenti sit ad perspirationem augendam,ta sudorem abstergendum siccis linteis uti, & ab
humidis vestimentis CAVETE. Sudore in declinatione caloris febrilis oborto, auferuntur humores salsuginosi , excrementitit,
saepe fetidi ; serum enim illud est lixivium sanguinis, cui scilicet partes uillare Omne adhaerent;
267쪽
si itaque ab hac salsedine molestabatur natura, ut cum febris a suppressa perspiratione ortum ducit, depurato sic sanguine morbus solvitur , Maeger cum somno, ac sanitate redit in gratiam solius naturae auxilio. Auxilia in calore febrili moderato , qui nec agrypniam, nec anxietates inducit, ab ipsa natura indicantur , scilicet stragulorum detractio repotus frigidus. Gradus caloris qui sustinetur cum euphoria , Sc sine exortu novi symptomatis , Ut detur utilis ad materiae morbificae resolutionem , colatoriorum renum & cutis diductionem ; undo fit ut eo sedato fiat urinae crassioris & sudori; copiosior secretio , dolorum imminutio , febris defervescentia. Vertim si calor increscat usque ad cephalaiagiam , anxietates, aliaque symptomata molesta , signum esset, vel nimiam esse fibrarum tensionem ,
nimiamve sanguinis acrimoniam re viscositatem , aut demtim naturae conatus esse nimium validos , adeoque moderandos esse ; auxilia vero etiam natura commonstrat, scilicet phlebotomiam , ventilationem ,& potum frigidulum. Cum enim persaepe saeviente febrili calore viribus vitalibus auctis , vasis excretoriis caloro
diductis , sanguis fluxilior factus sibi viam cudat
per nareS , uterum , aliaque colatoria , illaequorum haemorrhagiae periculo non vacent, si profusiores fuerint, ars medica debet eas praecavere,& supplere per moderatam , & si opus sit, repetitam e brachio veI pede phlebotomiam , quem in ipso calore febrili solet celebrari et priores phlebotomiae e brachio, posteriores e pede insita talent, maxime si cephalalgia adfuerit. Non raro accidit ut post phlebotomiam , S
268쪽
saburra in primis viis turgeat, aeger vel VOmIturiat, vel alvum ubertim deponat, adeoque si saburra adfuerit, Medicus naturae opitulari debet, sussicienter depletis vasis, turgentem saburram leni emetico ad exitum sollicitare , & subsequentidie catharticum diluens e mitioribus sub ptisanae forma praescribere , maxime si saburra biliosa calorem fovens deturbanda sit; observamus enim febrilem ardorem alvo fluente feliciter tempe
Cum calor est siccus, & mordax, acrimonia& viscositas sicca sanguinis significantur ; huic vero medentur potus copiosus frigidulus ex aqua fontana cum pauxillo nitri , vel ptisana ex limoniblis , aut emulsionata, quae non solum aestum sanguinis contemperant, verum sitim extinguunt, anxietates sedant, sanguinem diluendo , & edun
Ventilatio est aurae purae seigidulae usus, quo nihil utilius in morbis summo calore stipatis, modo tamen sudoris reprimendi metus non sit, non subita nec magna sit mutatio, aut temperaturae differentia, quae rigores posset exsuscitare; in ipsis variolis Sydentiamus nihil praestantius .existimabat ad restinguendum calorem febrilem, Nuam si aeger his in die in lecto sederet , & se Iumbos continuo decubitu urentes hac ventilatione paululum refrigeraret, quod in febribus non eruptivis , aestate, si vires vigeant , perutile
269쪽
Morbi inflammatorii seu Phlegmasiae Galeni
x. D me orae Galeni in aphori . Hippocrat.
a Pag. 3 g. aphor. p. lib. I. Gallis Mai dies inflammatoires, siaures in flammatoim. Morbi acuti febritis Boerhaav. vhorij . TTO, qui febre stipati acuta , tamen singularem inflammationem inducunt huic illive organo , unde toti morbo imponitur nomen, ut phrenitis, peripne monia, &c. minime vero inter febres recen hantiu ab Antiquis , ut testatur Galenus commenis ramo in aphorism. 66. lib. q. Iurammationes L. Heisteri compendium mediaciram Pag. II 6. cv. T. ut phrenitis, pleuritis,&c. nec non instammationes G. Ludmig in situr media. Vinicae caR. r. qui his addit Hepatuliadem, Nephritidem, Gastritidem, &c.. Febres acutae injZammatoriae Frid. Ho anni tomia a. fecI. E. qui hos morbos vocaei febre; stom
chicas , febres phreneticas , Pneumonicas , hePaeticas, nephriticas, ta his intermiscet hecticas Iunckeri Tab. Sy. Nenter. Tab. 36. Dolores Felic. Plateri, qui ad hanc classem re fert pleuritidem , permneumoniam hepat iidem , gastritidem, &c. & ad mentis alienationes refert phrenitidem, paraphrenitidem Phlegmainein apud Hippocratem idem est ac uri, incendi, ardere inflammari, unde phlegmabnmta n emata dicuntur morbi inflammatorii
270쪽
nec non phlegmones seu inflammationes, quo nomine Graeci quidam intellexere omnem ardorem citra tumorem ut docet Gorraeus in dei nitionibo. Alii vero, ut Neoterici, eum Ardorem nuncupant , quo vocabulo Graeci quiadam ardorem cum dolore & tumore conjunctum significabant , ut .Erasistrataei, ctim Hippo- Crates voce composita hos affectus appellitaret
a. Etymologia itaque horum nominum a flammeo calore seu molesto ardoris sensu deducitur, vertim vix ulla in morborum definitionibus habenda es: etymi ratio , & Graeci ipsinet licet a fervore febres aut ab igne mirata denominarent, non secus ac morbos phlegma nonies seu phlogisticos , nunqllam peripneumoniam, phrenitidem, hepatitidem inter febres annumerarunt, ut docet Galenus ; sed febrium nomine morbos a topica inflammatione immunes determinaverunt, quia hus Neoterici quidam pestem', variolam, rubeolamque appendicis instar subjunxerimi. 3. Character febris acuta , cum dolore, calore molesto cujusdam partis , & sanguinis in pistella extracti crusta coriacea. Febris acuta dicitur quae intra duas circiter septimanas sua percurrit stadia cum mortis periculo.
Dolor inflammatae partis est vel pulsatilis , ut in extema phlegmone , vel punctorius ut in erysipelate, in membranarum plurium inflammatione , vel gravativus , ut in peroneumonia, hepatitide Calor est solito major; cum autem in adultis sanis gradus caloris axillarum , oris interni sit