장음표시 사용
331쪽
peripneumonia & pleuritide desperata, si tam
tumdem exilis sit pulsantis arteriae altitudo aos. Quorsum in praeiudici morborum inflammatoriorum , pullas per aliquot dies languidus sit, parvus, interea tamen vire S musculares langueant, functiones animi torpeant animus ipse aegre se habeat, cur metus , anxietas , cur capitis gravitas , corporis vacillatio , agrypnia , vertiginos e perturbationes , vel somnolentia, tidium omnium rerum , mappetentiae , turbulenta insomnia . morbos illos praenuncient dio . Ast quorsum febris illico saepe evolvatur . Ecet haud dubium sit quin materiae morbi fictu prius in corpore extiterint, rigores , horrores , intercurrentes frigus procrearint; quorsum adeo subitus est morborum insultus , ut aegri velut e coelo percussi visi sint Veteribus , ut in apoplexiae, epilepsia 3 Quorsum vires vitales sensim ad usque
morbi vigorem intenduntur, & aliquam inim p riculo vel materiae morbificae viribus proportionem servant p Quaenam est causa quae tot motus in corpore de novo procreat invitis resistentiis , quae maximam ejus motus partem extingunt 3 Eos. Ex decem virium partibus quae sanguini in arterias movendo impentantur, unicae para invenis superest, in statu sano v ut in thesi de natura recidiνa demonstratum est. Verum ubi major est actio & collisio, ut in febre inflammatoria, ibi major est jactura virium , quae, si moles movendae aequales sint, simi inter se ut quadrata velocitatis respectivae, demonstrante s'Gravese de Collisione Eos. Cum itaque vis cordis , positis obstructionibus, S . vicibus solito major est, si pulsus sit duplo major solito, simaeque duplo magis
332쪽
tensa arteria , & duplo magis frequens, pulsatio . demonstrari facile potest jacturam virium esse Uctuplam illius quae fit in statu sano , cum collisio Nctuplo major sit. Eo . Data eadem particularum ignearum copia, quo major est calor , eo major es: collisio ; verum gaintra virium collisioni respondet (s'Graves 338.
Ergo quo major est calor a collisione, eo major est virium jactura. Adeoque ab inflammatorio morbo, cum vires actuales summe Exerantur , potentia motrix maxime debilitatur; non mirum itaque si comvalescentes a pleuritide raeripneumonia, & somno Iongiori indulgeant, Ac ab omnibus animi corporisqtie voluntariis exercitiis abstineant ; & licet Euchyma pluries in die sumant alimenta , vires integras potentiae motricis recuperare vix posse, nisi intra tempus morbi duratione longius.1o8. Resoluta , subacta , expulsa materia mor-hifica pulsus evadit rarior, minor & mollior, docet experientia. Eos. Judicato feliciter morbo , seu correcta aut eliminata morbifica materie, febris cessat, id est , pulsus frequentia minuitur, ejus plenitudo ad diametrum naturalem minorem reveratitur, qui tensus erat antea, jam mollis evadit. Hoc in convalescentibus a pleuritide , peri- Pnemnonia, febre quacumque acuta quotidie observatur; simulque sensim vires musculares prius prostratae resurgunt , sensim ad consiletas animi , corporisque functiones aptae evadunt , ac demum cum pulsus ad statum consuetum omnino Pervenit , Potentia motrix corporis est integra.rio. Si conferamus dicta superitis cum hac ultima observatione , pari iure concludemias potentiam: motricem non alia methodo se habituram
333쪽
re . si sit intelligens , & inutilibus virium impensis parcat quippe cum nullum jam instat pertiaculum , ablatis scilicet circulationis repagulis ; eae non velocius , ut in meris machinis suos motu; exsequatur, sed econtra tardius , rarius, & pa icius vires suas exerat; easque, si altera urgeat necessitas , ad debellandas morbificas causas praest effundendas reservet.
EII. Quo intensior est caloris, gradus , quo dolor acutior, tensio major , tumor grandior, & rubedo rutilantior , eo major , intensior, sertiorque dicitur inflammatio ex uniformi Medico rum loquela , & vice versa. Ei 1. Causa itaque inflammationis est illud, eui proportione respondent calor , rubedo, tensio , dolor, tumor , &c. nam effectus sunt suis causis proportionales. Verum in humano corpore famguinis Set vasorum collisioni proportione respondent calor, rubedo,. pulsatio, tensio, dolor, tumor , febris ; cum ergo illa omnia phoenomena in parte inflammata intensiora sint, quam in parte sena , eorum causa est major sanguinis vasorum collisio , a sanguinis nisu & impetu majori
oriunda.113. In statu sano calent partes , rubent, pura sani , tensae sunt, sensu pollent: vertim calor in statu sano a moderata sanguinis & vasorum collisione , rubor a praesentia cruoris in vasa culanea impulsi , pulsatio a vi sanguinis in arteriaS proiecti , tensio a pressione sanguinis vasa distendemtis , sensus a vasorum tensione dependent. Quid mirum si causis adauctis hi omnes, effetari ada geantur E
334쪽
I id. Aucto scilicet impetu sanguinis in deterrminatam partem projecti , 1'. excessus velocitatis ejus iupra velocitatem columnae antecedentis
solito major evadit, unde velocitas respectiva major , inde collisio seu attritus major , inde vero calor intensior. 2'. Verum si sanguis antecedβns quiescat, aut tardius solito moveatur, tunc excesius velocitatis subsequentis silpra illius velocitatem est tanto major; adeoque tanto major est calor caeteris paribus , quo firmior es: obex in arteriis potissimum positus. 3'. Quo minor est auueus sanguifer , eo velocior es: sanguis ; verum in arteriis minor est alveus sanguinis quam in venis congeneribus , docet Anatomia , & sanguis su rum virtuna, quas a corde accepit , minorem in arteriis quam in venis partem amisit, ergo obtauctis inde venis , inde vero arteriis, multo major debet esse excessus velocitatis sanguinis arteriosiquata venosi supra velocitatem obicis, adeoque major collisio, calor , inflammatio. v. Cum arteriae a corde recedunt, major ac major evadit Alveus , adeoque minor evadit velocitas ; ergo si caetera paria sint, minor est excessus velocitatis sanguinis ex illis ad obicem fixum appellentis , quam esset in majoribus arteriolis, debiliorque Proinde inflammatio. 3'. In minimis arteriolas, minor sanguinis copia transit, quam in majoribus. Verum inflammationis intensitas , periculum, gram vitas , respondet quantitati sanguinis intercepti; ergo obstructione simili facta tum in minoribus , tum in majoribus arteriolis erit majus periculum in majoribus , minus in minoribus. 213. Aucto sanguinis in determinata vasa impetu globuli purpurei caeteris ponderosiores , i Martyn. AE. Edimb. T. a. impetum accep-
335쪽
tum serius amittunt lymphaticis , fortius in totam
vasorum internam superficiem impetunt, parietes arteriarum diducunt , ac proinde vasculorim ora
dilatant; sed eatentis illi globuli minima lymph
ticorum vasa non subibant , quatenus minora erant horum globulorum diametro lymphatic rum oscula , & ad resistentias horum superandas suffcientem vim non habebant, cum ad ea deverant, adeoque dilatatis osculis , superatis resistemtiis , illi globuli fortius impulsi , fluxiliores etiam facti debent lymphatica vasa subire, ut docet oculorum rubedo in ophtalmia, & observatio D. Vieutans , noνum Asem. Vertim illi globuli e sex minoribus sunt conflati, qui seorsim lymph
tica ejusdem diametri subire valent, non Vero conjunctim, ea vero separantur tum majori succussu observante Leumenhoeck;tum potissimum ad bifurcationem vasorum minimorum docente Beu lino, maxime cum a tergo fortius impellantur,
atque semel divisi globuli secundi ordinis sublutei
sunt , aut pellucidi; ergo qua cruoris forma sanguis tranare nequit, ea sub forma lymphae tranabit , vel sedato sanguinis impetu in suos truncos regredietur ; nam eadem vis quae obstructo trunci emissario fluidum in lateralia vasa propellit , eo aperto exfiigit a lateralibus, sicque rubor inflammatorius aucta vi sanguinis intenditur, ea imminuta imminuitur. 116. Aucto sanguinis impetu in determinata vasa, plures globuli simul secretam vasis diametrum sese orificiis continuo angustioribus offerunt, docet Anatomia ; verum quo plures sese his angu tiis simul offerunt, eo plures sunt casus in quid sibi ipsis viam praecludere queant, ( demonstrante
Bellino , opuscul. adeoque obstactionem p
336쪽
riant, aut transfluxui subsequentis sanguinis res tant; verum hoc posito , vel non posito major erit semper dissimus sanguinis ad latera , major
vasorum extrorsum vergens pressio, adeoque
major vividiorque pulsatio , major fibrarum omnium tensio, major sensibilitas quae dolor est in majori gradu , major tumor, ut evidens est. Ergo sanguinis in data vasa adaucto impetui, simulque majori inde necessario oriundae collisioni proportione respondent essentialia inflammationis symae
Ei . Augetur sanguinis impetus in determinatae
vasa , & ea subit majori vi quam alia ejusdem directionis & diametri. In statu sano sanguis vasa
requaliter a corde distantia aequali angulo ad truncum posita , & aequali orificio praedita eadem Prorsus velocitate & proinde quantitate subit, & est
in data & certa ratione fluidorum anadosis in vasa quaecumque corporis , ita ut v. g. totius sanguianis a corde ejecti pars decima carotidem sinistram, decima sexta melantericam superiorem, & siet alias, subeat. EIS. Jam vero augeatur vis cordis, & duplo major quantitas sanguinis , quavis ejus contra tione , in arterias projiciatur , si eadem superstratio sanguinis carotidem & melantericam subeuntis, quae erat in statu sano , utraque duplo majorem sanguinis copiam accipiet, sed semper carotis decimam, & mesenterica decimam sextam partem sanguinis a corde ejecti recipiet, unde non adaugebitur impetus sanguinis in illa determinatae vasa in majori ratione quam in alia.
2Is. Verum si carotis v. g. jam nonam sanguinis partem accipiat, cum mesenterica pro solito more decimam sextam aut decimam septimam tam
337쪽
tum accipit , tunc temporis dicimus impetum , resanguinis distributionem fieri in majori ratione determinata ad carotides, quam ad alia vasa: hoc autem in oeconomia animali fieri sisponit nostra propositio. 2Eo. Docet observatio verecundia assectis faciem illico rubore suffundi . cum pectus , manUS
caeteraeque partes ejusdem fere coloris fiunt ac ante
verecundiam , docet & hanc rubedinem flammae aut halitus calidioris forma subito dispergi ; verum subita rubedo cum aliquali calore genas non potest assicere, nisi sanguis ulterius in vasa culanea faciei, ac proinde carotidum ramos maxillar dictos irruat; si enim a laxatis horum vasorum osculis minueretur resistentia , non adaucto sanguianis impetu nulla daretur solito major colusio, mec major calor , nec ita subito fieret rube do. Ade que ab adaucto in vasa genarum sanguinis impetu
pendet hoc phoenomenum.111. Jam vero si aequali passu crevisset in omnia indiscriminatim vasa sanguinis impetus , nulla foret ratio cur preci se genae , non Vero aliae corporis partes ruberent; cum autem effectus suis camsis respondeant , nec ulla rubedo solito major in aliis partibus appareat, non esse majorem solito in aliis vasis culaneis sanguiniS impetum concEdendum est: adeoque sanguinis impetus in certis determinate vasis majori ratione crescit quam in aliiS.
Nota. Uhi calor re dolor, huc sanguis uberius affuit, aiebant Antiqui ; hoc experimento facile probatur : Observentur vascula rubra , quae sunt in feliS vivae auricula , dein digito fortiter prematur , vel igne admoto uratur ea ipsa auris , ac deinceps trans pelliculam illam membranam iteram observentaur vasa rubra, ta ea numerosiora videbantur.
338쪽
212. Ruborem a verecundia oriundum pro exemplo, ut omnibus notissimo sumpsimus, verum plura similia suppetunt, e quibus similem concivisionem elicere pronum est. Ex idea cibi jucundi, aut etiam objecti desideratissimi saliva ubertim in os confluit ; sed secretionum quantitates sunt ut fluidorum excernendorum celeritates simul & orbficiorum amplitudines, cum eadem remanet in sanguine humoris secernendi ad sanguinem ratio ;ergo alterutrum crescit, vel sanguinis ad salivales glandulas appellentis, vel fluidi nervet earum parietes contracturi, velocitas; vel etiam Iaxantur eorum emissaria et sed orificiorum ampliatio valet tantum Excretionem adaugere , ubi adest majus orificio illo receptaculum , ut in organis secretoriis vesiculosis , cellulosis , non vero in organis vasculosis , quales sunt salivales glandulae et reliquum est itaque ut fluidorum impetus in determinatas partes sit adauctus, cum uberius subito saliva in os confluit. - ars. Qui hominum carnificinis inter sunt, non raro commiseratione perciti sentiunt in auribus subitum calorem cum sibilo , & aures ipsis intensius rubent, quod est brevi secuturae typothimiae prodromus. In iracundiae summae impetu sunt minlieres , quae dentibus stridunt, spumant ore ,
vocem amittunt , suffocantur ; vertim ea omnia fluidi nervet in horum organorum nervos , veIsanguinis in eorum vasa impetui majori debent adscribi , ut convulsionum & motuum quorumvis docet theoria.22 . Nec quis objiciat minorem esse in his partibus resistentiam ; nam non majori vi colliderent dentes , nec inhenderent tanta furoris vehememtia , clun , qua proportione laxatur musculorum
339쪽
textus , ea pariter eorum vis & motus imminuiatur, superest itaque ut majori vi fluida in determia
χχ s. In morbis quam plurimis observarunt etiam Antiqui motus marinopos , seu fluidorum in supeririora tendentias & impetus, nec non in aliis motus catarrhopos , seu ad inferiora determinatos
non ex simplici & difluxione & lapsu , sed ex
lacultate majori partis amandantis. Sic in apopi xiae sanguineae insultu non raro tanto impetu versus
caput defertur sanguis , ut cum pallet, & stiget
totum corpus , facies subtumeat, intense rubeat, oculi extrorsum promineant, caput quasi fasciis arcte constrictum doleat acerrime , spasmodicae faciei distorsiones accedant, dein vero apoplexior symptomata superveniant.116. Sanguinem & fluidum nerveum volantatis jussu in certos determinate musculos uberius i ruere , norunt omnes ; ea fluida, imaginationis libidinosae impulsu in organa aphrodysiaca summa deferri violentia certum est. 12 . Imaginationis pariter vi & energia muratas inferri mutationes obstinatissimi. vix negant Pyrrhonici , qui ea tantum admittunt, quae suis principiis consonare videntur. Sic puella, cujus in brachiis infans phtisicus inopinato obierat , tam tum seigus percepit in altero , cui morientis caput incumbebat , brachio, ut linteis calidissimis glaciem , ut aiebat, vix intra triduum di solveroe potuerit: Ut enim imaginantis animae vividispathematis potest in certa vasa uberius sanguis defluidum nervem immitti, ita in aliis casibus potest ab illis revelli , ut voluntas pro labitu tendit veIIaxat artus , ut metus sanguinem fluentem sistit, Mira uberius pros trudit. Haec ultima argumenta aD
340쪽
tioris indaginis sunt, quam ut satis elucidata
mi illo minus demonstrata putamus , atque ut non prorsus invalida addidimus: Ex prioribus autem satis comprobatum putamus principium,118. Aucto sanguinis in determinata vasa impetu , collisionem augeri demonstratum esst, aucta collisione inflammationis potissima phoenomena supervenire pariter certum est . ergo cum de facto Augeatur non raro in certa vasa sanguinis impetus citra praeviam obstructionem illorum vasorum, inflammationem seu attritum majorem sine praevia vasis obturatione fieri quandoque consequenS est.22s. Si potentia motrix sit intelligens & saniblatis tutrix provida , sedatis brevi pathematis, si
nulla sit causa morbifica praevia: e vasis eliminanda, ea non debet vires incassum impendere, nec proinde illos: furibundos fluidorum impetus diutius sustineret, unde nec gravis , n*c notabilis exsurget inflammatio ; as: si praeextiterint causae
materiales morbificae, motrix potentia eaS consetanter ex virium suarum parte periculo proporationata debet aggredi, unde inflammatorius morbus exsurget. Dissert. de natura recidiva, versus finem.
13 o. In omni morbo inflammatorio supponere sanguinem inspissatum, coagulatum , in ultimis arteriolis impactium , quaecumque sit hujus morbi occasio , sive , ut aiunt, causa procatarctica, videtur minus rationi , quam systematis decori consentaneum ; a frigore suscepto , a fumis acidis
mineralibus haustis , inflammationem pulmonum oriri tanquam ab occasionali causa verisimillimum est, licet non demonstratum; vertini a febrilis materiae metastasi , a vociferatione immodica, a