Nosologia methodica sistens morborum classes, genera et species, juxta Sydenhami mentem et Botanicorum ordinem. Tomus primus

391쪽

CL Assis V. 38s

3'. Moluptas est intuitiva perceptio perfectionis nostrae , unde cum bonum dicitur quod nos perfectiores reddit, e possessione boni percipitur voluptas , & expletur ejus cupiditas ; cum itaquo aer inspiratus in rctum & molestiam pulmonis tollat, nostrumque statum sic perfectiorem reddat , non mirum si tantam voluptatem excitet astita

malicis , dypnoicis , aliisque praefocatis , & ut

cum Galeno loquar, votum cordis expleat; econtra vero impotentia respirandi & praefocatio tanto moerore ad desperationem & furorem usque ani mam divexat, ut quidvis experiri malint homianes in his augustiis , quam dere carere. o. Hoc experiri placuit in cane , cui, more Halesii, vesica suilla aere plena circa os alligata erat ; is per multa minuta alacer & tranquilluserat ; verum ctim successu temporis aer vesicaedestrueretur , vesica inter inspirandum multuni cavaretur , canis inspiratione profundiori maiorem aeris copiam quaerebat, lino per freque

tiores inspirationes , quod deficiebat in singulis

recuperare conabatur ; demtini respirationes frequentiores fuerunt & minores , quod debilitatem

continuo crescentem comitabatur , & canis de cumbens post anxietates , inquietudines & conatus varios , cum sudore & vesicae vacuitate per tante , mori tandem videbatur. I. Tunc vero tubo infra ligaturam immisi ;& novo aere insuffato , canis per gradus revia viscere , magis respirare , revalescere videbatur , sicque restitutus , cum eodem tubo magna vi i suffabatur aer, aut vesica plena manu fortiter premebatur , canis eadem suffocationis indicia pro

bebat , ac cum aere destituebatur , impedito scilicet per pulmones transitu.

392쪽

386 MORA ORUM CLASSES.

E. PROP. VI. Facultas motrix quae viventiuiis inei t. respirationem diverso modo intendit, remittit, accelerat, Oretardat, prout urgentior vitae necessitas exigit. 3

3 . In somno pacato & phantasmatis non tu bato , respiratio est placida , sibi aequalis , tarda, regularis. Ast si somnium phantas nata terrifica, delectantia , aliave animae repraesentet, dormienti respiratio es: ut vigilanti similibus pathematis affecto , inscio tamen, & circumstantiarum omnino

ignaro.

g. In vigilia actiones liberae naturales interturbant ; & ut pulsus a labore, cursit, ira , clamore major & frequentior ; ita & respiratio et ut a curis , studiis , quiete mentis , corporis longiori pulsus tardior , minor , ita & respiratio. 3. Somnus & quies ad virium reparationem, actiorem liberarum feriationem jubet ; cum autem ad respirationem vires requirantur , hae frustra impendexentur in respiratione celeriori, freque tiori; facultas itaque tardam & regularem debet, cum nihil urgeat , respirationem instituere, ut virium reparationi tunc temporis necessariae imcumbat.

6. Verum si occurrat in vigilia necessitas agendi, Cuiculos contrahendi aut si easdem ideas , &cupiditates inter dormiendum imaginatio Lepraesentet ; tum cor velocius impelisit sanguinem , musculi fortius contracti sanguinem immittunt velocius in pulmones , inde infarctus ( Propos. V.

Pulmonum , & necessitas urgentior est ut ille ioblatur per expirationes auctas & frequentiores , ac Proinde per totidem inspirationes.

q. Ast si nulla boni, urgentisve mali offeratur idea , nulla cupiditas urgeat, tunc quiete potitur

393쪽

CL Assis V. 38 I

corpus & anima, ut in somno, & tranquillitas

respirationis revertitur , ne incassum vires impendantur : ergo facultas motrix , dum respirationem accelerat aut retardat, urgentiori proopicit. 8. Dum bronchiis inhaeret quid noxium , aut larynx molestatur, quoniam experienta docuit illud incommodum forti & sonora expiratione iussi dicta saepius amoveri , nec ad hoc liberi motus manuum , pedumve quidquam suppetant ; cultas motrix tussim repetitam ciet usquequo illud noxium ejectum fuerit. s. Dum propter taeditim , somnum aut quietem longiorem , torpet puImo , ineptus est ad vocem , sanguini cespitat, quoniam ad hunc si tum corrigendum nihil est aptius forti, gradaria , longa inspiratione , quae oscitatio dicitur ; facultas motrix hanc excitat, & cupiditatem cum aliqualivoluptate explet. o. Patet itaque ab illa respirationis motus variis modis mutari, prout exigit circumstantiarum diversitas , animae cupiditas , & vitae aut sanitatis utilitAS. I. PROP. VII. Facultas motrix, quae respitionem lexsequitur , est eAdem quae omnibus necessitatibus vitae consulit , sive consentiat, sive dissentiat voluntRS. E. Cum quis ad hostem viribus superiorem vitandum , jubente timore , licet ratione revoluntate renuente , salutem in fuga quaerit , nemo dubitat quin potentia, quae musculos movet , sit in eodem principio , quod timet. Clim quis fame vel siti pressus cibos appositos ipsi aratione vetitos rapit , manducat , invitusque Scveluti phreniticus vorat , nemo dubitat quin eae

394쪽

s 88 MORBOR UM CLASSES.

dem facultas quae motus illos exsequitur, pertineat ad idem principium quod alimenta appetit, cupit , videt. 3 3. Cum autem in homine nihil aliud sit praeter

animam & corpus , & cum omnis materies per se iners sit , resistat motui, cupiditatis sensus, motusque sit incapax, nemo dubitat quin principium quod movet, sentit, cupit, metuit, in nobis sit anima ; ergo nec dubitandum puto quin facultas

motrix , quae respirationem exsequitur, sit eadem quae Urgentiori vitae necessitati occurrit, sive com sentiat, sive dissentiat voluntas.

q. Principium illud per quod sentimus , intelligimus , & loco movemur , dicitur , juxta

omnes veteres Medicos & Philosophos r ergo idem est principium in quo est facultas motrix organorum respirationis.s i . Neminem terreat nomen facultatis quo tam tum intelligimus potentiam agendi ; quo vero modo agat in musculis movendis , non melius ex hoc nomine perspicitur, sed nomen illud ab ore nibus Veteribus acceptum nihil erronei continet,& hujus omittendi nulla est ratio sufficiens. - 36. Facultates animae triplicis ordinis sunt, &aliae in aliarum usum sunt constitutae , ut omnes ad eumdem finem, id est hominis felicitatem conspirent, quantum possunt; & motivum quod harum actiones Omnes excitat praecipuum est philau- tia seu amor sui ipsius. Aliae ideas objectorum no- his exhibent, sive confiusas , ut instinctus ; aliae distanctas & universales, Ut inges&ctus seu ratio et aliae hona his ideis cognita appetunt, malaque AVedii antiir , sive instinctu duce , & consuetudine praevside , ut cupiditas ; sive intellectui, aut ratione a Pice , suadente , ut Poluntas et Demum facultas

395쪽

CL Assis V. I s

motrix vel cupiditati obtemperat, vel voluntat1ti rationi;si cupiditate regatur,dicitur vulgo natura a pluribus antiquis & neotericis . si voluntate, dicitur libertas. Hinc actiones a Wolfio , aliisque Philosophis dividuntur in naturales & liberas , seu involuntarias & voluntarias. I. In statu perfecto quod bonum expetit c piditas , idem appetit voluntas ; quod sectatur natura , idem libertas prosequitur , consentiuntque omnes facultates.

S. Ast in statu imperfecto , si itis aliud su

det ratio , & voluntas , aliud probat cupiditas, ut patet exemplo appetituum, qui dicuntur fames, sitis , libido , cum versantur circa objecta vetita rnihil itaque frequentius est quam actiones ejusdem hominis invicem facultatibus animae repugnare , ta unam prosequi, quod altera avertatur

is . In statu itaque tantum sano corporis , libera simul & naturalis est respiratio , ita ut illae facultates , philautiae gratia semper agant, & cum re piratio quaedam sit ad vitam necessaria , non vero ille vel iste respirandi modus in sanitate sit nece sarius , respiratio quaedam semper a natura instituitur , sive jubeat sive neget voluntas. Vertim

respirationis mutationes pro diversis usibus Nariae libertati sunt permissae ; sic voluntarie tussimus , sternutamus , ridemus , clamamus , & in Eis nunc expirationem , nunc inspirationem prorogamus ,

contrahimuS.

6o In statu vero mostola , cum sine dolore , vel vitae discrimine non potest mutari modus recpirandi a circumstantiis praescriptus, soli naturae est imperium in respirationem , libertatique millum in eam jus est derelictum ; ut cum hostis , districto gladio, nos insequitur , natura curium brevictima

396쪽

3so MORA ORUM CLASSE s.

via accelerat, & nullus libertati choream agendi. aut eleganter, & graviter ambulandi locus est, quia urgentiori occubendum. Et si in his paulo fusilis haeserimus , hujus ratio est quod Galenus observavit, cognitionem facultatis , quae respirationem regit, esse Medico pernecessariam, ita ut neotemicos sui aevi Medicos increpet quod eam facultatis & utilitatis , seu motivi cognitionem neglexissent. Galen. de Dyspnoea, lib. I. 61. De caetero objectiones Neotericorum valudisinie refutat idem Medicinae Princeps. Si enim

spsi objiciant quod respiratio nobis dormientibusta insciis fiat, atque proinde ab animae facultatibbus non pendere ; ille respondet millenos motus ab anima pendere, di sentiense nemine, ut ambulatio, loquela , stus corporis mutatio Oc. quos inscii, &dormientes exsequimur ; somnuS enim non omnes

actiones animae tollit, sed tantum pacat, obscurat. 61. Si iterum objiciant respirationem nobis etiam insciis procedere , reponit ille , quod anima

actiones coactas seque exsequatur ac arbitrarias &jucundas ; ut auxilium invocare , fossam vitandae mortis gratia transilire. 63 . Si instent multa obscura esse in ea sententia, pluraque dubia nondum soluta remanere v. g. quod simus in aliis actionibus memores,& conscii nos hos

motus appetivisse, non vero in respiratione coacta, reponit Galenus etiam motus aliarum partium nullam jussionis animae relinquere memoriam, aut conscientiam, cum in magna cupiditate, seu vehementipathemate facti sunt, aut a dormitentibus ebriis , mente captis instituti , non minus tamen animae

jussu ipsi facti sunt.

6 PROPOS. VIII. Familias quae respirationem exsequitur in morbis urgentissimis , vitae necessib

397쪽

tatibus occurrit, ta licet inerudita, quae expedire videntur, essicit. 63. Natura , ait Hippocrates sexto Epidemiorum , morborum est curatrix ; ipsa licet inerudita , quaecumque opus. est facere, essicit. Idem in morbis exsequitur illa facultas , quae motus resopirationis exsequitur ; etenim sicut artifex & operarius minime eruditus , solo instinctu duce, opera sua exsequitur aptius , quam doctissimus &inexpertus Mechanicus , ita ut vectem in extremo , non vero ita medio apprehendat, ut commodius eo utatur; licet, quid sit vectis & ejus theoria ignoret; ita natura organorum suorum omnino ignara, de viribus suis non erudita, o gana ad cupiditatis scopum, viribus necessitati& suo robori proportionatis rite movet. Inscu Minviti dum progredimur gravitatem corpori S, Onet huc, nunc illuc versus crus oppositum transferimus , & aequilibrium ne nomine cognitum. mire

66. In insertar pulmonis periculum est ne ci eutatio haereat , unde mors ; remedium praese tissimum hujus in retias est inspiratio & expiratio fortior ; nam abi inspiratione fortior vasa pulmonum prilis rugosa, adeoque angustiorct, explicantur , elongantur . ergo capaciora fiunt; amguli, quos invicem constituunt, augentur , refit via sanguinis liberior , & spatium pectoris majus evadit: ergo paemones a pressione molesta liberantur , &bi archus minuitur; dein vero cum pars sanguinis inspirando tranfluxit, expirationis vi residuum tartitis in venas & in auriculam eo primitur, & sic omnino tollitur in rchus , remolestia. O . Vertim ad respirationem adaugendam ninor

398쪽

3ya MORBORUM CLASSES.

virium impensa requiritur; virium vero impensa, jactura est , adeoque debilitatem inducit, si divilius duret et ex virium omnium jactura , mors certissima ; datur itaque medium tenendum a n tura inter prodigam virium impensam , & nimiam earum parcimoniam , quarum altera debilitatem, altera sutacationem induceret. Illa virium moventium distributio , quae sola saepius morbificos pulmonum status corrigit, & sanitatem redinte, grat, visa est Hippocrati ab Ente sapiente & justo

instituta , quo nomine naturam compellat; hujus providentiam extollit Galenua , per quam Animam lia in secunda valetudine servantur , & aegrotam tia morbo liberantur. Galen. in rimaeoc. Epid. VI.

Illa principii nocivi intensitati , adeoque periculo

vires suas ita adaptat, ut si urgeat, continuo &pcriter illi repugnet; sin minus , resumptis vir ut per intervalla in eum invehatur. 68. Ars quidem medica experientia & ratione, seu ideis honi & mali munita valet erroneoInaturae conatus dirigere ; verum sine naturae comcursu insuffciens est, cum natura sola sine artis adjumento , ut in rusticis , brutisque sussicientem saepe opem ferat, & Medicus naturae minister &interpres , si naturae non obtemperet, naturm non imperat. Baglivi, Pag. I. 6s. Vis est causa. actionis , facultas vero est principium virium ; cum actiones naturae in mor, his , ejusque vires nosse sit maxime necessarium .

quippe illae indicant & morbifici principii inten

sitatem, remedii energiam , de viribus in respiratione morbosa impensis praemittenda sunt quae dam lemmata ad totius artis medicae theoriam utilia,

399쪽

vis elevatis per vim motricem , aer m ipsius cavum ingrediatur , iisque depressis egrediatur per orificium constantis fere magnitudinis ; de follium itaque motu quae a Mechanicis demonstrantur , respirationi possunt applicari. I. PROP. IX. Facultas motrix quae follem, vel pectus datae magnitudinis agitat , tum inspirando , tum expirando , tanto majorem vim exerit sub eodem orificio , quo velocitatis aeris ingredientis vel egredientis quadratum majus est ;demonstravit Mariotius. E. Id enim certum est de omni fluido quodvis ad illud certa velocitate movendum sit, ut illa velocitas quadrata; ita ut si velocitas sit dupla, vis sit quadrupla; si sit tripla , vis novies

major requiratur.

3. PROP. X. Si dato eodem orificio capacitas, seu sectio transversa, tum follis , tum pectoris diversa sit, vis adhibenda ad aerem certa velocitate expirandum , vel inspirandum est eadem. Vertim vis adhibenda ad valvas certa velocitate deprimendas, vel attollendas, est tanto major, quo quadratum sectionis transversae follis, vel pectoris majus est.

q. Si bringae sectio transversa , vel basis ejus emboli ipsi aequalis , sit decies major orificio ,

evidens est quod ejus velocitas erit decies minor velocitate fluidi per orificium expressi; si vero dato eodem orificio hasis emboli foret tantum ejus orificii quintupla, seu prioris subdupla , ve- Iocitas fluidi esset tantum quinquies major velocitate emboli; unde patet quod velocitas fluidi in orificio sit tanto major respectu velocitatis emboli, quo basis emboli major est respectu orbicii adeoque ut hasis emboli.

400쪽

3'. MORBORUM CLASSES.

s. Ast vires fluida moventes sunt ut eorum velocitatum quadrata; ergo vires necessariae ad embolum , seu follem data velocitate movendum sub dato orificio , sunt ut quadrata sessionum transversarum follis , seu basium emboli. 6. Sic si dato eodem Iaryngis orificio , sectio transversa pectoris sit duplo major, ut in actutis respectu puerorum accidit, vis necessaria adulto ad pectus eadem velocitate movendum , ac puer movet, est quadruplo major et quoniam vero in magnis inspirationibus sectio transversa pectoris majori ratione crescit, quam tracheae orificium, in magnis inspirationibus vis necessaria ad petatus eadem velocitate movendum , est tanto major , quo quadratum amplitudinis pectoris majus evadit. T. Hinc etiam sequitur quod in magnis respirationibus, si eadem vis motrix adhibeatur, velocitas pectoris tanto minor sit, quo sectio transversa pectoris major est, & econtra ; sed

elocitas aeris remanet eadem.

8. PROP. XI. Vires requisitae ad respirationis frequentiam adaugendam, sunt ut respirationum intra datum tempus numeri intra sanitatis limites. s. Aucta pectoris magnitudine , vires requisitae ad duplo majorem aeris quantitatem, dato tempore , respirandam, sunt ut quadratae quantitates; ( 6. verum ad augendam duplam illam quantitatem sufficit dupla frequentia, ergo & vis

dupla tantiam.

8o. Frequens dicitur respiratio, quae pluries fit intra datum tempus quam fieri consueverat; at cum eadem vis in qualibet respiratione simili im- Pendatur , summa virium impensarum est ut nu-