장음표시 사용
441쪽
vavant , id est num anima in ipsis praeesse pergat
p. A triplici principio pendere videtur syncope , I'. ab animi pathemate in quo anima via tam morti postponit, ut in summa indignatione , in taedio vitae , gaudio extremo , ira inexplebili.2'. In magnis , quae cordi opponuntur , resistentiis a polypo cordis , a veneno coagulante sanguinem , a summo frigore , a submersione, filo pensione , &c. 3'. Ab inanitione vasorum & imminuta maxime sanguinis resistentia , ut dissol tione ejus , fluxibus immodicis , inedia , &c. 38..In syncope a metu, terrore, cardialgia , hysterico affectu , si aliunde aeger antea robustus fuerit , plus est terroris quam periculi, & aeger sponte ad se redit; sufficit eum stimulare , inclamare , odore forti, sapore acri, alapa in f ciem , aut manum , pilorum avulsione irritare ,& eum velut a sommo excutere ; sic aqua frigida in faciem projecta aut Propinata , aceti Odor , jusculi pauxillum animam ab hoc stupore, vel
languore revocat; verum interest ut interea vires superstites non incassum impendantur , adeoque , ut aeger jaceat horiZontaliter , tum ut sangNis a corde projectus uberius in cerebrum assiuat, cui affuxui in situ erecto obstat partim sanguinis gravitas , tum ut aeger in hoc situ abstineat ab omni artuum conatu , qualis in omni alio situ requiritur ;unde frustraneum virium dispendium fieret; sic sy cope a metu phlebotomiae , aspectu operationis CHrurgicae hac sola politura evanescit aut praeve
3 s. Si vero ea non sussiciant, aer frigidior, libe-mor , & apertus aegro est praebendus , ut scilicet circulatio per pulmones facilius fiat, vel ut fluia
442쪽
dum electricum aeris in sanguinem hac via uberius transeat, quod necessarium est illis , qui in omclavi calidiori, caldario , cubiculo hominibus multis repleto , loco fetido, mephitico , carbonis fumo inquinato , post suspensionem soluto laqueo, in aestii febrili, irae paroxysmo, &c. animo delinquuntur,do. Si vero ob plethoram, nimiamque cordi oblatam resistentiam fiat syncope , ut in prioribus casibus , si syncope resistat, tunc ad spirituosa , aromatica volatilia , cardiaca , potu , Odore , fotu , Vapore applicanda quantocius confugiendum esset , quibus & exeitatur principium vitale,& major fluidi nervet copia suppeditatur illico,ia sanguis resistens fluxilior evadit , quo frictiones & corporis successiones pertinent , in certis circumstantiis dantur & casus plethorae ,& febris suppresiae, in quibus venam tundere necessarium est, ut in suspensis , asthmaticis fere suffocatis, apo-
61. Si hysterica iit syncope, tunc a suaveolentibus abstinendum ut plurimum , ut Ambara , moscho, tuberosis, narcissis , rosis, &c. & graveo-Ientibus insistendum , ut fiamo animalium , castoreo mAtricaria , rutha , nec non ad stimulantia,& cardiaca deveniendum , atque si frigus occupet ArtUS, tunc aqua cinmamoni , melissae composita, Reginae Hungariae , spiritus volatilis cornu cerVi, lilium , confectio alkermes , hyacintina , & similia usurpandas, atque si cardialgia a saburra oditum ducenS concurrat , quae vomitum adjuvant aut excitant cardiacis socianda.63. Demtim si ob haemorrhagias graves , fluxus Mimios , inediam , verbo minorem fluidorum resistentiam fiat illa debilitas , summa quies corporis,
443쪽
& animi est imperanda cum positura horigo tali , & simul analeptica , gelatinosa, IeViter aciadulata , aut astringentia , ut aqua Rabel, spiritus sulphuris ad gratam aciditatem, cremores incracsantes praescribendi, praemissis auxiliis quae extus admota valent fluxus illos immodicos sistere,
iisque tum mechanicis, tum physicis ; in his vero casibus saepe suspecta sunt cardiaca & volatilia.
63. Cerebrum est fons virium tum vitalium, tum liberarum , & nervi sunt canales per quos vires omnes ad musculos transferuntur, & per quos impressiones sensiferae ad animam perveniunt ; obstructis itaque quomodocumque nervis ,& motum liberum, & sensum in illis organis dificere necessum est , necnon alia munia , ut appetitus , quae ex his dependent; quidquid itaque ne vos immeabiles facit, est horum symptomatum causa , quatenus edicit ut resistentia fluidi hujus transmissioni opposita, vires transmittentes superet; hic est casus seequentissimus in paralyticis partialibus morbis , ut hemiplegia , pamplegia ,
amaurosi , anaphrodisia Sc ire quorumdam orga, norum resolutione , ut linguae , peniS , Scc. adeoque therapeiam generalem expostulat. 6 . Illa nervorum obstructio , compressio , &fluidi nervet interceptio multis in praxi tenebris est involuta , nisi fracturae , luxationi, similibusve
principiis evidentibus tribuenda sit; cum vero Iatet, & interna sunt principia , tunc ex aetate, sexu, temperamento , victu, di principiis pro disponentibus, ac procatarcticis simul attente pensitatis in causam specialem morbi inquirendum est. 6s. A plethora pendere in rctum vasorum capillarium . tunicas medullae spinalis aut nervorum perreptaritium, judicamus ex iis quae copiam inge
444쪽
torum majorem, & egestorum parciorem indicant, ut ex pulsu pleno, forti, calore, rubore, levamine a phlebotomia , incremento morbi a crapula , a suppressis catamentis , phlebotomiis assuetis , perspiratione retenta , & tunc phlebotomite repetitae , hyrudines , abstinentia, potus diluens, perspirationem intendens , &c. indicantur. 66. Si obstructio, vel compressio pendeat a sanguinis visciditate , quam induxerit saburra in languinem transmissa , hoc suadebunt anorexia, nausea, linguae sordities , febris exacerbans , capitis gravitas, praeter alia praegressa & comita tia , tuncque abstinentia , diaeta liquida, emetica, cattalica, dein stomachica conveniunt. 6 . Si sero imbutae sint partes nerVosse, Eutienta pituita infarcta vasa , hoc suadebunt suppressi seri fluxus , facies pallida , adipsia , frigus,
mollities , temperamentum pituitosum , aetas senilis , aut puerilis, constitutio scrophulosa , c chectica conditio vitae , qualis lotricum , piscatonim , balneatorum , coriariorum , dispositio haereditaria ; atque in his circumstantiis in usum vocanda, praemissis catharticis, diuretica , aperie tia , & resolventia , ut radices aperientes , salia neutra , millepedes , sudorifica ligna, & prae caeteris thermales aquae potu, fotu, balneo , emhrocatione adhibendae. 68. Ex his vero aquis aliae sunt salinae, ut Belli- lucanae ; aliae vero sulphureae , ut Baregienses, Balneolenses, Sancti Laurentii , &c. priores in mucosis , frigidis , pituitosis ; posteriores in salsinacribus siccis, irritabilibus temperamentis magis
conductante alterutrae vero ad perficiendam curam
paralyseon a principiis supradictis , ut plethora , saburra oriundarum, ideo conveniunt, quia su-
445쪽
perata plectora saburra, non raro est lax1tas in parte affecta, quae resolventibus, tomcisque i diget.6s. Initium vulgo ducitur a remediis generalibus , ut phlebotomia apud adultos caeterum vegetos , a catharsi, dein jusculis , vel ap ematis bissi humores resolvuntur , sicci diluuntur; deinde
vero per triduum , si salinae aquae indicentur , harum potus ad libras sex quovis mane instituitur diebus vero sequentibus jejuno ventriculo balnea adhibentur pro gradu caloris aquae & aegri, breviora Sc remissiora , emhrocationes cuti appliaeationes horis vacuis succenturiantur.
o. Aquae Bellilucanae vulgo calent ad gradum o m. therm. Reaumurii; isse calor vix ultra minuta pauca potest tolerari sine .metu syncopes; facies enim rubet, tumet, incalescis , sudat, pullisant frequentius & fortitis omnes arteriae, respiratio anhelosa evadit. Ast si in cupam ante semibhoram translatae fuerint aquae , duodecim circiter minuta potest in ea cupa balneari, & per aliquot alia minuta intereadum aqua ex fundo effuit, embrocari ; quibus transactis aeger in lectum transfertur , ubi febrili accessu perseverante , per semihoram, aut ultra sudat , jusculo reficitur , deinque linteis calidis exsiccatUr. I. Aquae Balneolenses juxta Mimaten calent in fonte ad 38 'M. gradum , nullo principio salino scatent, sulphuris tanum est suspicio , talor eodem gradu quo Balemcanae , tamen est mitior , aut tolerabilior ; potus non purgat , balnea lom gius a fonte sunt tepidiora , & per semihoram ac horam tolerantur ; aquis vespere emissis, idem locus caldarium est, in hoc aqua identidem ita
hillatur; pars dolore , vel paralysi affecta fonti
446쪽
etiam supponitur , & fricatur , fumi extra cald rium per horam hauriuntur a phtisicis ; adeuntur haec balnea mense Augusto utplurimum, uti halnea Lamaton prope Bitteras , quae tepidiora
r. In acutis hujusce classis morbis, ut apo-plexia , robur est potius oppressum quam exhauctum , unde debilitas ; sed ubi robur est opprecsum , iqqxie per phlebotomias , cathartica & emetica potest restitui, illa auxilia vires restituunt, non detrahunt; ergo in acutis hujusce classis ea ratione ea auxilia indicantur , aut suadentur, si aliunde nil repugnet.
447쪽
I. M LG EM AT Λ Graecis, quo nomine etiam cI Hippocrates nossemata , seu morbos in genere intellexit. Gallis Douctvrs , maladies de Huleur; Anglis Pein , Asch et Hispanis Lastimas a Italis Dolori. E. Character. Morbi quorum praecipuum symp-toma est ingrata & molesta sensatio, aut imagia natio, qualis ex nervearum partium laceratione , rosione, ustione , pressione, aut distractione
3. Non omnis molesta sensatio dolorificos mombos determinat, cum vix ullus sit morbus qui mo-Iestam sensationem non inferat; unde Hippocrates morbum per molestiam definivit; requiritur dolor constans , vel notabilis , qui caetera symptomata superet; si enim morbum febrilem , inflammatorium , convulsivum , vesanum, evacuatorium Comitetur dolor , trinc aegritudo ad illas classes pertinet.
. Dolor est molesta & confusa perceptio , qualis a fibrarum nervearum distractione , rosione , punctione, similive laesione oritur. s. Perceptio molesta a sensatione, seu actione
448쪽
corporis cujusvis in fibras nerveas oriunda; dilor est sensit is ; quae vero ab actione simili in fibras cerebri medullares, aut sine ulla actione in corpus , ab animae assessione dependet, dolor imaginarius est, qualem experiuntur somniantes, hystericae , artubus truncati, pathematis agitati, sine ullo vitio corporeo. 6. Dolor vulgaris a sensatione oriundus pendet materialiter ab ea nervis illata violentia , ex qua rupturae , vel dissolutionis periculum imminet ; formaliter vero a perceptione & metu hinjus periculi proxime imminentis. I. Causae hujus actio est proportionalis vi sbras
impetenti, & attentioni animae periculum ruptionis sentienti. 8. Fibrae nerveae quae magis exiles, nudae , solitariae , tensae , illae caeteris paribus ab eadem visecilius rumpuntUr. s. Corpora majorem vim habent ratione molis , &ea plures simul fibras lacerant , & ratione velocitatis , & ea eodem tempore altius penetrando plures fibras attingUnt. Io. Si vis corporum in nos agentium imminu, tur a partium resistentia , quo major est moles smul partibus applicata , eo dolor es: magis eo tensias ; sed minus intensiis , quia corporis impetus a pluribus fibris sustinetur. II. Si vis corporum in nos agentium partium nostrarum resistentia longe major sit, dolor quibdem ab ejus actione velociori exsiargens acutior est , seu tanto fugacior , quia sectis fibris nerveis earum sensus perit , & dolor evanescit.
IE. Hinc patet cur ab eodem pondere capitia Iorum fasciculum trahente, nullus dolor , vel Ie-
vis ; si vero unicum pilum trahas dolor acutus
449쪽
exsurgat Si pluma labii fibras leviter vel licet ,
sensatio molestior est, quam si carnes abdominis manu distrahantur , quia fibrillae nerveae , solit ride , nudae , magis tensae , magis a tractatione periclitantur, quam trunci nervet carnibus immersi , laxi.13. Si globus in manum impingat, actio globi est, ut ejus vis totalis , dum manus resistit immobilis ; ipsius globi vi minor , quo magis cedens
recedit manus . nulla, si manus pari velocitate recedat, qua globus eam premit; omnium m xima , si in globum impetentem manus ipsa moveatur. Hinc gradus collisionis , & doloris a contundentis instrumenti actione & reactione quicque repetat.1 . Hinc sequitur saevos fore dolores , sive corpus humanum in parietem impingat, sive paries in corpus humanum irruat, sive calculus, d im homo curru vehitur, in renes impetat, siveren, vel vesica spasinodice se constringens calculum fortius comprimat.1 s. Aes io stimulantis in corpus nostrum , si par fuerit resistentia , es ut ejus vis, seu ut moles& velocitas. quadrata conjunctim , quaecumque fuerit ejus figura. Sic globus plumbeus obtusistiamus , & minimus , modo summa velocitate moveatur , duriores corporis nostri partes potest diffringere.16. Si minimae fluidi cujusdam moleculae valeant solidas nostras partes rodere , di luere , certum est eas tanto majori velocitate pollere, quo minores stant, aut indigere tanto majori temporis spatio , ut datum effectum praestent, quo
1 . Errant itaque illi, qui vim corrosivam,
450쪽
stimulantem, dissolventem ex sola moleculariim minimarum stimulantis , vel solventis figura acuta, & rigiditate deducunt. Cum figura acuta nullam vim habeat ad agendum , & tantum agat commodius , si vis suffciens ipsi applicetur. Ut aqua pura rodit durissimum metallorum, & oleum blandum dissolvit cuprum, ita mo- Ieculae fluidi salibus , partibusque acutis ac rigia dis destituti, valent nervos lacerare , rodere; ex eo quod fluidum rodat & stimulet, non sequitur illud gaudere rigidis & acutis particulis.1 s. Vi adhaesionis moleculae fluidorum agunt eo fortitis in solida , quo major est mutuuS eorum contactus ; sed mutuus contactus est major , quo major est assinitas gravitatis specificae, de simul molecularum 8c pororum eas recipientium. Adeoque vi adhaesionis moleculae fluidorum possi intagere plus vel minus in fibras nerveas corporis humani, licet sphaericae fc obtusae sint, ac omnis duritiei experteS. Eo. Corpora mollissima, ut aqua, si velociter
impetantur , ut a manu , non minus repercutiunt
quam si forent dura; ita non minus feriunt, si corporis solidi & resistentis partes impetant illa fluida , utrobique enim aequalis est collisio ; ergoa vehementi actione corporis in nervos ad ejus duritiem non valet consequentia. EI. Sic explodi possunt errores , quos in Sch Ias induxit Cartesiana , in mechanicis saepius erronea , philosophia; qui tamen errores , si longis Praejudiciis confirmati, vix avelli possunt. χχ. Principia morborum dolorificorum sunt, vel IS'. Insirtimenta mechanice pungentia, ossa acuminata fracta , calculi asperi renibus impacti;