장음표시 사용
251쪽
Heic vel maxime ingentorum moder men necessarium fbret, quin vi publica castigatio, ne impune talia fiant, quae Contra naturae ac gentium, humana d, vinaque jura fiunt. Prudentes ac Christiani scriptores imitari apes debent, quae aculeum quidem secum circumferunt, ubi . opus est defensione, exerem dum; interea mel sugunt, dc ad hominum utilitatem favum construunt: non autem fucos, qui continuo strident, mordent, aculeum figunt, & nihil emolumenti publicae rei praestant, sed, potius
eam perturbant. Quaestionem movit Donmemo , quae . prima fronte paradoxa videri posset, nescio tamen, an Omnino a moribus nostris abludentemi nimirum
typographia inventa plus commodi, quam clamni humano generi adferat Si commodum speei emus, profecto exbmium illud est, quum tot libri doctissimi, & ingeniorum partus, qui alias perpaucorum manus Circuibant, velut publici iuris per omnem orbem fiunt: M si animum Convertamus ad tot quoque libros, non dico inutiles & nullius frugi, sed haeresi infectos, Venerem Olein tes, prava propinantes morum principia, falsa spargentes dogmata, satyris, Calu-
millis & metidaciis, queis aliena fama
252쪽
habenda in artibus Uscientiis. aas ,
gravissime laeditur, plenos: Ecclesiae, San- Ais, ipsique Deo injurios, cqualia mala ante typographiam inventam intra limites unius solum civitatis aut provinciae latebant,
nunc autem quaquaversum per omneS O
his partes ope typigrassantur) quae olim heteroclita quaestio esse adparebat, hoc aevo propter lcribendi pruritum, & inscribendo intemperantiam ac libertatem omnis moderaminis impatientem in problema transire videtu*
Unum adhuc superest, quod tam ad imgeniorum culturam, quam ad eorum minderamen plurimum consere, immo quo 'deficiente pronum est, ut absque fructu optato, quin dc cum damno saepe gravi iuvenum ingenia per artes de scientias evagenturr Contra vero hoc si adsit, intra limites constituta secure pergent, com ceptasque spes de insigni prosectu facile implebunt, ut experientia docet. Est a. tem hoc recta in studiis ratio dc methodus, sine qua scientiarum candidato idem contingit, quod viatori, qui relicta via regia dum hac & illac itineris compendium itentidem quaerit, demum in avia & devia delabitur, ita ut vel nunquam, Vel nonnisi post innumeras ambages ac grande
253쪽
temporis dispendium ad viae terminum pertingat. Sed magnae heic, & vix non sanguineae rixae, his Veterum vestigia esse
tenenda, nec ab ipserum norma ulla ratione recedendum contendentibus, illis vetera omnia non sine stomacho rejicientibus, & nova quotidie molientibus. Deus honei quot non ideae Platonicae de discendi docendique methodo his temporibus absque calceis, ut loquimur, & tibialibus circumcurrunt ' Quivis vel parum tinis eius rore literarum vult esse architectus, novamque aedificii formam praescribere. Quot non Ioves cernimus, qui cuneato per vim cerebro nescio quas Pallades pro gignunt. Sed nosse hi debent, sub hoc Poetarum de Jove ac Pallade figmento latere veritatis insigne documentum , quo illi volebant innuere, artium ac scientiarum, quibus praesidere credebatur Pallas , principium & normam non ex invento humani ingenii, sed ex inexhausto divinae sapientiae tale dimanasse. Non equidem omnia in hoc negotio priscis arbitror esse
concedendat multi eorum admodum reconditas inibant vias doctrinam exponendi auditoribus Sc discipulis: aliqui ob ipsi
rum rerum abditam naturam, quam re cens detectam necdum in meridie collocare poteranti quidam ob indolis propriae
254쪽
habenda in artibiis tapientiis.
asperitatem & invidiam aliquam, nolentes ut alii exiguo labore percipiant ea, quae ipsi tam longo & improbo studio sunt comsecuti, atque propterea tot involucris tecta proponebant placita sua e aliqui demum eo consilio, ut profanum vulgus a Cognitione harum rerum, quas tradide runt, procul arcerent, superstitiose crindentes , doctrinam & auctoritatem suam ab hoc hominum genere fore contaminandam ; hinc paucis duntaxat arcana sua crediderunt. Porro aliorum ex antiquiS, quam in disciplinarum studio tenuerunt, ratio & modus longo annorum tractu dein
mum exolevit. Quis enim iam ad Uitrinvii regulam aedificat Z Quis ex Varronis& Columellae praeceptis arat Quis cum Dario immissis elephantis aut falcatis curribus praelium init, vel cum Julio Caesare
moenia corona circumdat, ariete quatit,
ct facta testudine expugnat 3 Quis ex praescripto Hippocratis & Galeni prandet
ac coenat Nimirum in illis multa valuore seculis, quorum contraria nunc eXpe rimur in coelo, in terra, in Hementis invictu, vestitu, habitatione &c. Quin ut propius ad Institutum nostrum accedamus, olim Jurisprudentiae stadium vix per deincem annos fuit decursum: septem aegre
sussiciebant studio Philosophico et qui Theo P a logiae
255쪽
aa 8 Cap. IV. Ingeniorum ratio
logiae universae operam dabant, viginti annos insumebant. Nunc Juri sacro de rofano tres, totidem aut duo etiam Phi-osophiae, Theologiae quatuor aut quinque tribuuntur, quod beneficium contracti temporis Magistro sententiarum & Doctori Angelico in Theologia, Gratiano & D. Raymundo Pennasori in jure Canonico, in Civili Accursio & Bariolo, in Philosophia Conimbricensibus Patribus Societatis Jesu debemus, qui vastisIimis his & penes antiquos Dotiores latissime patentibus
scientiis novae ac bene ordinatae methodiope breviores limites maximo cum docemtium tum discentium fructu posuere. Verum & isti heroes modo V eteribus accensentur. Surrexere novi & recentes, quorum uti doctos labores neutiquam Contemnendos esse judico , ita quorundum imconsultum novandi studium multis nequaquam probatur. De his ita loquitur Anselmus Desingius e Familia D. Benedicti, Vir multae lectionis & scriptionis, majorisque eruditionis b): ,, Si methodi aD modernis Varie excogitatae spectentur, D illae regno rationis potius nocent. R ,, tionem enim iuvat ordo & Confantiares inordinata sunt, & nihil constantiae ha-ο, bent; praeterea etiam ambagibus invol-DVunt, O I b. de Regno rationis.
256쪽
habenda in artibus discientiis. 229
s, Vunt, e quibus nos methodus pristina ,, explicabat: inconstaures sunt, quia quo- ,, tidie de una methodo ad aliam transitur r,, una vix tentata abjicitur iterum , ut alia ,, quae novitatis characterem recentiorem ,, in fronte praeseseri, arripiatur paullo,, post denuo abiicienda. Quisque cur- ,, sum scholarum utcunque absiluit, exem- ,, plo aliorum allectus cogitat de nova me- ,, thodo adornanda. In Philosophia quo- ,, ties iam novarunt Cum principiis etiam ,, methodum nihil tamen effecerunt bo- ,, ni , quod non iam in Aristotelis & D. ,, Thomae principiis ac methodo esset com,, tentum. Propterea neque aetatem tuis,, tere Lullus, neque Ramus , nec Cart. ,, sius , nec Mallebranchius, neque fere,, aetatem Nevvlonus , sicut nec tulit Leib- ,, nitius. Et recentissima molfii , quae extra Germaniam nunc incipit sapere,
,, in ipsa Germania iam iam desipit, &,, novam circumspectant multi. ,, Ita ille. Ulterior autem hac ipsa de re disserendi occasio se se offeret in libro de Grammatica , de Philosophia , S de Theologia, in quas potissimum disciplinas praeterito
S praesente seculo novandi cupiditas atque libertas velut data porta, & tacto agmine irrupisse videntur. Illud duntaxat interea animadverto, magnam inter scientias, de
257쪽
inter aedificium ac horologium assinitatem intercedere. Architecti parum periti nota
est, si novo aedificio iam jam inchoato
nunc scalas, nunc atria, nunc conclavias
nunc tellum alio aliove in loco collocet,nOVamque perpetuo formam aedificio tribuat. Signum hoc est, ideae primae imperite ac perperam factae. Ηorologii v ro, si forte occurrit in eo, quod peceat, aut peccare videtur, est non nemo qui facili negotio partes disiungit e rotas, πω chleas, & tympana a se invicem segregat, ut meliorem in ordinem redigat. Verum quam saepe contingit, ut si non in arte Magister sit, nunquam amplius pristinae integritati horrologium restituat, Opusque continuo deficiens, & ab instituto suo aberrans circumferre cogatur Imagines hae sunt illorum ingeniorum, quae sibi plusquam par est, fid*ntia semper mutandae perficiendaeque scientiarum ac studi rum methodo sunt in entar quia tamen debita scientia atque peritia sunt destituti, vel pluribus negotium totum erroribus implicant, vel omnino destruunt cum imgenti reipublicae literariae damno, & vix integri seculi labore reparando. Caetera, ut methodus in literarum studio tenenda, de qua loquor, sobria, fi ma & constans sit, his maxime dotibus vest,
258쪽
habenda in artibus υ scientiis. 23 I
vestita esse debet. Primo ut sit ordinata; erit autem talis, si post iacta solicite fundamenta, ab una quasi contignatione ad alteram per leges & praecepta firmo gressu procedatur, nihil per saltum fiat , nec nisi una parte persecta ad alteram manus admoveatur: si & materiarum & temporis partitio commoda observetur: si lectionineditatio , meditationi exercitatio ac seriptio succedat. Dein oportet , ut sit ς time excogitata , Ventilata, excocta, priusquam in publicum prodeat. Nimbium debent & commoda & incommoda, quae exinde oriri possunt in utramque partem, ante oculos poni, facta inter se dii, genti comparatione; certa relictis incertis arripi, antiqua retineri, si non noVa clare int illis meliorat debent animo prosipiciaon solum praesentia, sed & futura seu damna seu emolumenta, haec fovend labiliendoque, illis praecavendo et Si quae
occurrant emendanda, emendentur, non
sutem lolium cum tritico evellatur, neceb partem vitiosam, cui medela facile adhiberi potest, tota fabrica cum fundamemio subruenda est. Demum debet esse unia Galis, ut nocere nemini, omnibus prodesse queat. Atque hinc, quum Acad
niae de Gymnasia sint emporia, ad quae &nagnis & mediocribus ingeniis, tum CD
259쪽
. vium tum ' exterorum filiis, tam iis qui In sacra, quam illis qui in profana republica ossiciis ac ministeriis suo tempore sunt ad hi hendi, liber accessus patet, Opus est, ut talis studiorum ratio & methodus teneatur, unce etiam mediocria ingenia,quae longe pIurima,& ut paullo ante demonstravi, accedente cultura maximarum rerum capacia sunt
ad invidiam sublimium, proficere in lim rarum 'studio possint: quae & patriae usirisit accommodata , & ab exterarum natio num morIbus non abhorreate quae no,
solum Jurisperitos, qui reipublicae civilis fulcra lint, aut Medicos, qui Corporum sae lutem curent, sed etiam doctos Sacerdotes, Theologos, animarum Pastores progignat, qui gravissimum Religionis, divinorum mysteriorum , dc totius vitae Christiana negotium pietate ac scientia moderentur. Certe uti Imperatores, Reges , aliique publicarum scholarum Conditores tot la. boribus, tantisque impensis eas hau quaquam instituerunt ad ostentationem S populi plausum, ac ludicra spectacula, ut olim erant gladiatorum palaestrae, sed ad sanam eruditionem, solidamque d/ ctrinam inde hauriendam, ita & meth ' clus talis adhiberi debet, quae non Vanae duntaxat oblectationi, polito in nobilium circulis sermoni, sciolorum adsentationi
260쪽
habenda m artibus lascientiis. z33
aut philautiae, sed iuvenum animis in
eo, quod cuivis vel utile vel necessarium aut deeorum est, disciplinarum genere rite imbuendis serviat. Quanti autem res haec moliminis sit atque momenti, ut exemplo quodam palam fiat, eam studiorum rationem ac methodum heic producam ex doctissimo simul ac eruditissimo Possevino, quae quando scholis tum superioribus tum inferioribus publice
admoti fuerunt homines Societatis Mindiversis mundi partibus ac regnis, Rinmae confecta, Principum ac Procerum adprobatione recepta, & usu fructuque uberrimo comprobata fuit. Profecto hac studiorum ratione ac methodo in Athenaea publica introducta per centum quin qu
ginta & plures annos tum in Germania &Polonia, tum in Hispania, Lusitania, Italia, Gallia & Belgio e scholis Societatis prodierunt iuvenes, postea Vjri & max,
mis Aularum negotiis, & Ecclesiae muneribus praecipuis admoti, quorum pr. clara merita etiamnum vel in hominum memoria Versantur, vel publicis annalibus & libris historicis cesebrantur, ita ut viX ac ne vix quidem aevi hujus ingenia, meliore ut creditur, metallo fusa, illis comparari queant. Nolim tamen, ut quis