장음표시 사용
401쪽
Si ita est, ea quoque vocabula latina erunt pura & propria, quibus usi fuerunt scri- Ptoles, optimis Romanae Reipublicae temporibus vel non multo post florentes, quaeque auctoritate sua, velut Principes estigie propria monetas, signarunt. Nam inclinata Republica sermonis quoque intingritas sensim deflectere coepit, & instar aquae longius a fonte decurrentis misceri Decibus, vel alluvione peregrinarum limguarum, Vel propriae non satis custoditae Corruptela. Nolim autem angustos ri, mium limites ponere regno latinitatis, ut
nil ni si aurum & argentum e felicibus illis
seculis in medium adserre liceat. Quam-ViS enim tyrones, qui primis linguat h. ius elementis atque principiis rite perci. piendis operam navant, hac in re admodum religiosos, atque etiam superstitiosos esse velim, ne sine freno licentius quam CautiuS incedentes in varia idiomatis
istius vitia prolabantur, & quod Quinctilianus monet n , assuescant teneris annis sermoni, qui postea dediscendus sit. Qua do tamen confirmatis per prima principia viribus scholae mancipatui liberior aetas successerit, ubi suo quasi aere vivitur,
paullo plus licebit, nec crimini dabitur, si voces quaedam melioris metalli etiam e scris Q Lib. I.
402쪽
e scriptoribus aetatis argenteae Vel aeneae, ut Plinio, Curtio, Suetonio, Seneca, Floro Statio &c. apte adhibeantur. Sub fragatur enim his praejudicata opinio, eos non usuros fuisse hisce vocabulis, nisi ea vel jam probata a majoribus accepissent, Vel merito probanda a posteris credidis, sunt. Multo minus illorum sententiae a cedo, vel potius stultae religioni, qui pollui ac execrari sermonem suum existimant, si non omni ex parte Ciceronianus sit, aut vocula irrepat, quae non sit e Principis istius sacrario deprompta; quasi vero solus Cicero totum Latinitatis aerarium expilasset, ita ut reliqui omnes post linsum mendicato vivere cogantur. Qius - obsecro recte loqui aut posset de multis artibus ac opificiis; de Poemate, Historia, Architectonicae de textrina, si trina &c. de quibus altum in Cicerone silentium Θ-Neque ipse tam amplum sibi arrogavit in voces latinas dominatum, & veluti monopolium et immo fatetur luhens, se albquando in significatu vocabuli cuiusdam ob rei nauticae imperitiam deceptum fuisse. Nam quum libro primo de Oratore dixisset: ut concitato navigio, cum RemD. ges inhibuerunt, retinet tamen ipsa navis motum es cursum suum internetis impetu Pulsusue remorum D c. errorem suum aD
403쪽
novit emendavitque in epistola ad Atticum vigesima prima libro tertio, quam septem aut otio annis post Icripserat, his verbis: Arbitratar fustineri remos, eum inhibere essent Remiges j i. Id non esse ejusmodi didici heri, cum ad viliam noήram navis appelleretur: non enim im inent, sed alio modo remigant. Id asεποχῆ remotissmum es . . . . Inhibitio remigum motum habet , γ vehementiorem gurdem remigationis , naυem convertentisod puppim. Quare illorum sententia mihi semper placuit, qui in arte Oratoria cum Cicerone . ac Quinctiliano: in Poetica, cum Virgilio, Ovidio, Horatio, Martiali. Catullo, Juvenali, Phaedro: in Hisformcum Jul. Caesare, T. Livio, Cornelio Nepo- te. Sallustio, Tacito, Curtio, Suetonior in Ailosophicis cum Annaeo Seneca, Plinio, Lucretior in cum Terentio, &aliquando etiam cum Plauto: in re MULeari cum Frontino, Vegetio, Caesarer in Messica cum Cornelio Celir in Arebit ctonica cum Vitruvior in usolis cum Cicerone, Plinio Juniore: in re Rusica cum Palladio, Catone, Columellar in Grammaticis cum Varrone, Quinctiliano, ac Gellio loquendum esse arbitrantur, quum plurimae vocum notiones in his omnibus occurrant, quae in singulis desiderariis
404쪽
rantur; εκ quemadmodum Magistris in
arte sua cregendum est, ita etiam vocabula, arti per eos scite accomodata, sunt probanda, vel certe non temere riniicienda. - XIII. Verum, inquiet fortasse aliquis, etiam post beata haec florentis latinitatis secula nunquam defuere Viri doctissimi ac ingenio fiammo pollentes, qui densas inter tenebras artium linguarumque aevo illo, quod Medium vocavi, scripserunt idiom te latino & praeclara in vario scientiarum' genere monumenta nobis reliquerunt. Acihorum omnium verbis εc vocibus aqua de igne in Latio interdictum volumus Non ausim ego quidem inficiari, uti omnem aetatem, ita illam quoque scriptores progenuisse doctrina de ingenio maxime Comspicuos, latinitatis tamen Proceres fuisse neutiquam Concessero. Magnum etenim quemadmodum inter voces, ita etiam im
ter scriptores ipssis discrimen fieri oportere contendo. Fuerunt procul dubio illis quoque temporibus Auctores non pauci, eximia mentis acie instructi, qui diversos pulcherrimosque in sublimioribus praecipue 'scientiis fructus ingenii sui nobis obtulerunt; sed in vasis plerumque sordidis de E 4 lut
405쪽
Iutulentis , nec tam suo, quam temporum illorum vitio, uti pridem m.n uir
squidem Viri illi boni non tam de v bis, quam de rebus soliciti erant , cum Manilio canentes co): Ornari res ipsa negat , contenta doreri.
Quare .voces barbaras, quae ante illorum oculos continuo obversabantur, & cireum
aures quotidie strepebant, calamo profuderunt liberalissime, & si quae pura V cabula e linguae Romanae fontibus hausta saepe velut incogitantes proferebant, mOX usu malo & idiotismis contaminarunt. Itaciue quotquot eruditionis studio incensi Auctores istos legunt, conchytas imitari debent, qui postquam margaritas collegerunt, conchas procul abiiciunt. Superest, ut vocibus barbaris & per prinis a sermone latino abesse iussis, adhuc pauca dicam de verbis tum iis, quae
obsoleta, tum illis, quae Novata Voca imus, qua ratione Vel noceant, Vel prosint ejusdem integritati. Prioribus, licet Ennii, Pacuvii, & Accii aetate in honore
habita fuerint, modo tamen pretium ViX. non Omne ipsa vetustas abstulisse videtur,& plus serviunt legentium admirationi, quam loquentium aut scribentium usui; ser: Q Gyron. lib. s. l .
406쪽
fere sicut antiquarum arcium rudera viain toribus spectanda quidem te praebent, neutiquam tamen habitanda. Quodsi parce nec sine consilio adhibeantur, antiquitate sua conciliare auctoritatem possulit sermoni, vel certe leporem , praesertim vocabula Plautiniana , quae non modo tolerabilia sunt, sed saepe etiam pergrata. Nam ut Nicolaus Caussinus noster , vir in literarum negotio expertissimus, obse vate antis imm verbum in loco positum due itatem er gratiam habet; quam ne pedi
dant , opus est, ut non sint crebra, nec manifesta, neque ab extrema vetustatis
Thule petita, secus enim plus ostentationis praeseserrent, quam eruditionis, id quod optime advertit Erasimus, iure dicens, rideri hodie illos, qui immodica & intempestiva affectatione vestutatis e duo decim Tabulis, ex Ennio Lucilioque petunt sermonem , proinde quasi cum Evam
.dri matre loquerentur; nec ullum Vedihum elegans esse putant, nisi quod sit ab usu vulgari remotum. Quid Z quod pene ridiculum sit, malle sermonem, quo locuti sint homines, quam quo loquuntur p . Itaque antiqua verba Pacuvii Proavis , Atavisque utenda
407쪽
At de posterioribus seu verbis novatis non ita pronum est certam ferre sententiam. Sunt enim, qui novaS voces
quae nullo in priscis Auctoribus vestigiose produnt, non minuS nauseant, quam nOVOS mores, aut novas vestes. Satis divitem esse contendunt Romanae linguae Penum, ut necesse non sit, aliunde albmenta conquirere, quibus vocabulorum
famem pellere possis. Accedit, quod si semel haec porta pandatur, quilibet pro libitu suo novorum verborum plaustra in Latium invehet, ct antiqua Gothorum ac Vandalorum tempora redibunt, quae tantam Romano Imperio & honis artibus vastitatem intulerunt. Sed nescio, an satis iusta sit querela haec: ut nihil dicam, hoc nova vocabula passim reprobandi studio pauperem denique reddi linguam latinam, non secus ac aerarium, de quo semper aliquid demas , & nihil unquam novi addas. Certe auctoritas, necessitas, S: utilitas longe aliud suadent. Auctoritas quidem; nam si Ciceronem consul muS, aperte probat noVitatem quandam in latino sermone , dum ait. q): Etiam verba parienda sunt, imponendaque nova noυis rebus nomina. Quod quidem nemo mediocriter doctus mirabatur, cogitans inOmni
408쪽
omni arte, cujus usus vulgaris communis. que non sit, multam novitatem nomrmum
esse. Tum postquam statis longum eorum syllabum produxit, haec subjungit: Quo magis hoc Ailosopho faciendum es: A., es enim sibilosophia vita , de qua disserens accipere verba de foro non potes. Oratoris judicio suffragatur Poeta. Nam Hor tius canit cr)i In verbis etiam tenuis, cautusque ferendis Dixeris egregie, notum A callida verabum' Reddiderie junctara novum s forte necessum es, Indiciis monstrare recentibus abdita r
Non raro etiam necessitas ad hoc faciendum nos cogit, & vel nolentibus amicam vim insert. Quippe ea vivimus tempora, quibus & reipublicae sacrae & profanae ra- tio plurimum immutata est. Profecto longe 'diversam hodie induerunt faciem res Ε clesiasticae, Politicae, Tribunalia, Schois Iae', artes Musicae, Bellicae, Philosophicae, Medicae, ipsa adeo opificia, &rura; quas novitates cunctas ut ore vel calamo d center apteque exprimas , frustra eris ,
409쪽
si totam aureae argenteaeve aetatis , aut etiam aeneae ac ferreae supellectilem excutias. Exemplum adfero e re militari deis
promptam; unum quidem, sed quod im ar plurimorum in omnibus fere displicinis. Audies forte voces Raυelinum , Bomba ero. Indignaberis, S e Julio Caesare aut Vegetio substitues priori propugnaculum porta civitatis prinstructum: .posteriori mi em, vel olum ipniariam. Sed nescio qui fiat, ut neodum bene intelligamus id, quod Ravel, num aut Bombam vocamus. Nam &forcipula simplex vel compo ta, item Opus cornutum aut coronatum solet exstrui ante portam, quin sit Ravelinum; & glo-hus ferreus ignitus est Missitis, ac moritarium est olla igniaria, quin sit Bomba, per quam significatur globus ferreus, C Ius Venter cavus est, & pulvere pyrio 3 esertus, quoque incensio ille in auram ejaculatus in frusta diss1lit. Quantum autem saepe nos premit necessitas, & ad im.VeniendaS novaS VOces urget, tantum alia ex parte invitat utilitas, dum quod unico eiusmodi verbo absolvi posset, longa &odios a circuitione sit exponendum, quae rem oppido reddere solet obscuram, a linguae nuditatem non satis honeste tegit.
Idem esto judicium de quibusdam Voc bulis s
410쪽
Gramnati . 77bulis, quorum in Philosophia, Iuris stu
dio, & Theologia non infrequens usus est. Unum rursus pro mulctS exemplum ponO..
Quid prohibet, dicere Evs, Essentia&C.
dicente Quinctiliano S): Multa ex Frisco formata , nova sunt, ut ens ae sentia, quis cur tantopore aspernemur, nibal use deo, nis quod iniqui judices advesus vos fumus, ideoque paupertate sermonis Iahoramus. Omnium Vero maxime, ne ver- . horum nOVitatem tantopere aversemur,
iure quodam suo expetunt tot artes vel recens inventae, vel in dies plurimis auctae incrementis incredibili hominum seu curiosorum seu sagacium industria, quae sane non possunt caxere technicis vocibus, quam parum arbores foliis. Est autem tanta earum copia, ut Viri eruditi integra de illis lexica magno labore, majoreque patientia conscripserint. Non injucundum credo accidet audire, quae hac de re Adamus
Fridericus Kirschius . scriptor Acathoi, cus, in Cornucopia liqua latina sextis vel septimis jam typis euita satis eleganter praefatus est: , , Permultarum, inquit, re- ,, rum nomina, & loquendi formulae Lais D tinis pariter ac Graecis ignotae, nostris D tamen temporibus Germanis & Gallisis aliisque Nationibus usitatae, omnibus