장음표시 사용
441쪽
vel ἰ mediocres. Itaque ut ab infimo InLtium ducam, Tenuis stilus, quem alii humile ac gracile dicendi genas adpellant,
ac fundamentum reliquorum, quoniam ita sola elegantia & sermonis proprietate positus esse videtur, est concinnus sed minime ornatus. In hoc isne omnium iudicio excelluit Iulius Caesar, qui Comment rios Gallici civilisque belli tanto nitorci tantaque venustate sermonis latini conscripsit, ut majore quidem non potuisse via deatur Ciceroni, qui eorum meminit his
verbis ci : Atque etiam Commentarios suosdam scripsit rerum suarum, valde quidem inquam probandos. Nudi enim
sunt, recti , is venust, omni ornatu or gionis tanquam vesti detracto. Praeter Julii Caesaris Commentarios epistolae pleraeque Ciceronis ad Atticum , & septimus epistolarum liber ad Trebatium in ' tenui orationis figura, humilique stilo versa ture tales etiam , ut de Poetis quoque aliquid commemorem, sunt Virgilii Ecl fae, S comoediae omnes Terentianae ac
lautinae tenui filo contextae. Quaenam
autem hujus dicendi generis dotes sint, ex ipsis Tullio intelligere licet: Tenuis Ormior , inquit, modo sit elegans, in faciendis verbis non erit audax, sed in transferendis
442쪽
seu diversa ditandi genera. Ios
rendis verecundus Er parcis, in priscis
reliquisque cum verborum tum sententim rum ornamentis demisor, translatio
fortasse crebrior, qua frequenti me semiso utitur non modo Urbanorum, Ied e iam Rusicorum. Quod si vero latinitatis proprietas & concinna dictio desit, stilus hic tenuis in flocum atque jejunum dege
Mediocris seu temperatus stilus est, qui Uno Orationis tenore aequabili, & placido amaenoque decuri, limpido amni similis fluit: illius vero ratio tota in copia & amplificatione rerum earum, quas expone re, quasque extollere decrevit, potiss1-mum consistit, quemadmodum videre est apud Ciceronem oratione pro Archia di ta, aliisque. Multo magis autem stili hujus modestia in illius libris de Osticiis relucet , quos aequabili stilo temperatoque a se conscriptos fuisse ipsus testatur. Idem Cicero historicum stilum ipsamque historiam ad temperatum hoc dicendi genua referri debere censet, utpote quod elo quentiae flores , leporem , suavitatem , aliaque ornamenta larga manu suppeditatis Enimvero ad Atticum scribens historiam de rebus in Consulatu suo gestis graeco se texuisse fatetur, in quam Isocratis myνοώeeia b discipulorum insoletis arculas
443쪽
Ias se profudisse gloriatur. Huic mediocri stilo opponitur inconsum & in ualis, ubi puris lutosa, concinnis dissoluta, &incompta ornatis miscenture atque initio magna promittuntur, sub finem parum resipondente promissis exitu, quod pridem observavit Horatius canens: Amphora capit Institui, eurrente rota cur urceus exit' Tertius est stilus magnificus, seu sublimis ac grandiloquus. Vulgi homines, quidquid est sententiarum varietate cori. spicuum , verborum floribus exornatum,& figurarum coloribus pictum, atque adnumeros Compositum , id denique genus dicendi maximum esse ac sublime iudicant; sed falluntur summopere. Novimus Is Cratem sermonem suum multis illinivisse pigmentis, omnesque eloquentiae dei,cias in eo ornando prodegisse. Quis vero
est, qui Isocratis stilum dimoni Periclis
uterque Graecus erat praehabere ausit, cujus orationem fulgurasse ac tonuisse, totamque commovisse civitatem Aristophanes prodidit Recte Tullius hoc sublime dicendi genus descripsit, quod sit
grandiloquum, amplum, Vehemens, odi Datum, Varium, Copiosum, graVe, acre, ardens, S ad convertendos praeterea animos
444쪽
seu diversa dicendi genera. III
trios instructum & paratum. Hoc certe stilo idem Tullius Marcum Antonium comiixit, Catilinam e Senatu & Urbe Romaeiecit, Clodium tetruit, Pisbnem profi gavit. Jam vero stilus iste qui non lumlatinitatem concinnam & Ornatam poscit, sed sublimem quoque ac fulgurantem diqctionem, duobus potissimum paratur,vorbis scilicet & figuris : VerbiS, quae dignitate ac amplitudine splendescunt, ut sunt nomina Deorum, Imperatorum , .Regum, civitatum, coelestium corporum, marium Sta ita Cicero in Orat. pro Co nelio Balbo, quam quum diceret, Circumis fusam multitudinem iam non potuisse sibi temperare R. conclamando testatur Fabius Quinctilianus: O nomen nostri Imperii,
O populi Romani excellens dignitas, o Geii Pompeii sic longe lateque diri
laus, ut ejus gloriae domicilium communis Imperii Milus terminetur: O nationes, aerias, populi, Reges, Tetrarcha, oramni, testes Geii Pompeii non solum virtu- 'tis in bello, sed religionis in pace. Vos denique muta re tones, γ sola temrarum ultimarum s Hos Maria, portus, infula, litoras qua enim es ora,i quas des, qui Iocus, in quibus non extent hujus eum fortitudinis tum vero humanitatis,
sum animi, tum conssii impressa vestigio'
445쪽
Exemplum aliud stili sublimis in genere Poetico suppeditat Virgilius cor
Principio coelum terras, camposque liquentes centemque glosum luna, Titaniaque auras Spiritus intut agit, totamque infusuper artus a. Mens agitat molem, γ maeno se eor pore mi L, Inde hominum pecudumque genus, vitia que volantum, Et qua marmoreo fere monstra sub arguo re pontus,
Igneus es oliis vigor , , Fausis origo.
piguris vero ad affectus ciendos idoneis stilus iste ad sublimiorem adhuc gradum evehitur, cuiusmodi sunt interrogationis, conglobationis, gradationis, mel mationis, ironiae, apostrophes, descriptionis patheticae , prosopopatiae &c. Ita Cicero Tuberonem exagitat: Quid enim Tubero tuus ilia diserictus in acie phar fatica gladius agebat st cujus latus ille inuisero petebat ἰ quis snsus erat armorum tuorum t quae sua mens , oculi, ardor ani mist quid evitant nimis urgeo, commo Neri
446쪽
seu diuersa dicendi genera. II 3
ωeri videtur Adolescens. Et contra Cat, ainam producit patriam expostulantem rcura tecum catilina fle agit, re quodammodo tacita Aquitur : Nullum jam tot amnos facinus exsilit , nis per te, nullam regitium Ane te. Tibi uni multorum υμνorum neces, tibi vexatio direptisque δε ciorum impunita fuit Me. odii jam de rebus exilibus grandi & pGerato sieminonis habitu disseratur, si ineptis mei phoris, & acuminibus parum argutis, vel epithetis absurdis utamur, oppositus sublimi stilus, quem frigidum & infidsum adpellant, nasicetur. Verum de his trihus dicendi generibus plura docebunt libbri sequentes de Poesi & Rhetorica . Haec sufficere possunt pro linguae latinae tyronibus, ut primis rectisque de stili diversitate honitate, ac vitio ideis imbuantur. Nunc
ue subsidiis cultioris stili agendum. S. II.
XXII. primum est, atque ad ius civitatIs In
Latio acquirendum facile princeps Auctorum lectior Solus enim usus loquemui haud quaquam sussicit. Novimus enim BIBLIOTH. DoΜAsT. Laa.II. H ipsψ
447쪽
ipso latinae linguae usu, quem Romani civitates ac provincias armis victricibus Imperio suo adjectas invexere, latinam Iinguam quum nationes istae eam loqui coactae sine magisterio satis asssequi non poterant) brevi tempore vitiatam, & ex ea postmodum a barbaris seculo V. Romanum Imperium invadentibus omnino corrupta Italicam, Hispanicam, Gallicam, & Lusitanicam natam fuisse, ita ut Casta puraque aegre iam in ipso Latii gremio sustentare se posse videatur. Et qui fieri potest, ut quis sincera latinitate in loquendo utatur, si linguae hujus indolem, dotes , dc vitia ignoret, id quod nonnisi Auctorum sedula lectione consequi Poterit ξ Ut autem lectio ista cum fructu sic utilitate suscipiatur, duo magni inO-
menti observanda veniunt: primum est, ut ordinis ratio . habeatur, alterum ut quam aptissimae animadversiones fiant aclea, quae leguntur. Quod ad ordinem legendi Auctores adtinet, per gradus &classes ire oportet, quarum quatuor Commode statui posse videnturi Primo sciliis. Cet, ad integritatem & proprietatem vo- Cum latinarum comparandam servient
plurimum Cornelii Nepotis vitae Illustrium. Virorum , selectae Tullii epistolae Fami-
barus, Jacobi Pontani s. J. Progymnasm
448쪽
seu dicersa dicendi genera. II s
ta. Secundo ut ad latinitatis elegantiam ct concinnitatem via pateat, proderit imgere Julium Caesarem, reliquas Cicero. nis epistolas, Minucium Felicem, Christianum Scriptorem, & Bidermanni S. I. Acroamata. Tertio ut stili diversitas co-fnoscatur, obvia quaedam e Cicerone,ivio, Suetonio, Plinio, Tacito, Cuditio, Seneca, licebit lectitare. - Quarto demum loco, qui ad copiam rerum, ae plenam . Latii notitiam eruditionem quueogredi desiderat, evolvant Catonem, Varronem, Columellam scriptores rei rusticae, Vitruvium Architecturae, Iulium Caesiarem & Curtium, Famianum Stradam S. I. artis bellicae; Velleium Paterculum, Valerium Maximum Florum, Plinium, Mamelum, & Turselinum ac Brietium S. I. de rebus historicis: de Romanis Luvium, Tacitum, Suetonium, Lipsium
Sc. quemadmodum alio in loco monui. In horum societatem Auctorum si adsciscantur notae praestantioris Poetae, qui l lini sermonis floribus, figurarum deliciis, ct acutis sententiis abundare solent, ac mirum quantum exhilarare ingenium , uti
Martialis, Virgilius, Ovidius, Horatius, Lucanus, Sarbievius S Balde Soc. Jesia nihil erit, quod ad supremum latinitatis
gradum conscendendum desiderari po-i H terit.
449쪽
terit. Quantum vero ad animadversimnes spectat, ubi sensus Auctoris probe cognitus est, oportet primum ad voces S phrases prae caeteris nitidiores, earum que inter se ordinem ac compositionem attenderer tum dicta ingeniosa, ct quae occurrunt acumina inspersa advertere lucebit et porro rerum quoque ratio habemda est , veluti rituum antiquorum, apinphlegmatum, similitudinum, & doctrinae
morum , quae non raro insignis etiam apud ethnicos scriptores reperitur. Demum haec omnia latinitatis cimelia, ut meminriae consitatur, neve illa tam promptu quam ad mentem pervenerunt , . ea rursus excidant, in adversaria calamo erunt re
A lectione ad imitationem progredi mur , utpote alterum cultioris stili subsidium. Haec aliud non est, uti Bembus ait , quam alienae dictionis similitudinem transferre in scripta nostra , dc quasi eadem uti temperatione scribendi, qua is est usus, quem imitandum nobis proposubmus. Est autem alia imitatio, quae tyr nibus , alia quae provectioris in Latio aet tis hominibus convenit. Prima Auctoris
verba dc phrases quasdam selectas colib
450쪽
seu diuersa dicendi genera. III
sit, ut illis suum , de quo scribere Com. uituit, argumentum vestiat & exornet. Quod quidem tolerandum in juvenibus, Rique etiam laudandum , dummodo in hoc infimo gradu non diu haereant, sed ad altiorem sensim enitantur. Prosecto Quinctilianus latinitatis Magister summus non solum non improbat, sed etiam suadet hoc imitationis genus discipulis suis, dum ait cl): Sumamus sententiam Aucto
Asme, velut eadem cera alia atque alia forisma duci solent. i Altera est, quae ipsum Au- .ctoris ingenium vestigat, & sub verborum Cortice latentem nucleum extrahit, atque eiusdem sermonis habitum seu stili ac me-.thodi similitudinem cum iudicio ac libertate exprimit. De hac rursum praeclare
loquitur jdem Quinctilianus cm et is Imu,, latio autem non fit tantum verbis: illuc ,, intendenda mens, quantum fuerit illis D viris decoris in rebus atque personis, is quod consilium, quae dispositio, quams, Omnia etiam, quae delectationi videan- ,, tur data, ad victoriam spectent. Quid ,, agatur prooemio, quae ratio & quam ,, Varia narrandi, quae Vis probandi ac re- ,, fellendi, quanta in assectibus omnis ge- is neris cI Instit. Orat. l. Io. e. s. m d. c. a.