장음표시 사용
101쪽
rumet4tio fit, quu velf, a proponim v eamo est qui non pecuniam quam supientium masiit. constat enim,multos contra sicisse. uel incresdibilia uis uuam pecuniam se contem Je dis eat.Iteia minus probabilis si quum id quod a ple . . riseisit, ab omnibus feri dicimus: v Omnes opibus quam uirtutibus magis student , vel contra,
quum id quod a paucis' i nemine feri affirma
mus:ut,Nemo est qui virtutis adipsendae gratia opes honoress cotemnat. quod etsi non omnes, quidam tamen ficiunt. Minus et id probabilis arugumentatio redditur,quu id quodproposivimus, uana aut intrina ratione probamus. Vana ratio est,quae uel fisa est: ut, Poetae legendi non fiunt, quia homines a religione dehortantur.uel futilis σ contemnenda : ut, Philostphia fugienda est, quia macilentos homines reddit.lnorma uero ratio est,quae causam minus conuenientem propositioni subqcit: ut,utile ieiunium est, num ego hodie ieiunare institui. his quare utile ieiunium fit, non probosed quid ego sim facturus, commemoro.Item infirma est, quum idem per idem, sed dalijs uerbis probamus: lit, Mageu malum est auas ricia, quia multis incommodis asscit homines peeuniae cupiditas. Item insima est, quum id quod
proposivimus,omnι ex parte non probamus: ut,
Expetenda es sapientia, quia sapientes castitate
102쪽
cs DE RATIONE scRIB. innant. non enim ob hoc solum expetenda sapiemtia est. Minus praeterea probabilis argumentatio redditur, quum fimilitudines π comparationes ad rem de qua agimuε, minime accommodatus esse ostendimus. Id autem si quum ostendimus edε differre genere,syecie,ui,magnitudine,tempore, loco,persiona, opinione. Deinde utriusq; rei νηηm er differentia demonstramus: quo modo confutantur maxime inductiones er exempla, quae similibus er comparationibM maxime utuntur. Minuε etiam necessaria, er propterea uitiosa gumentatio est e ostenditur, cuius complexio spmplex conclusio reprehendi potest complexio
erat, quae ex utras parte concludebat . ea uel ex utras parte conuertitur,uel ex altera reprehenditur. nuertitur ex utras,quase est pulcherrinum apud Gellium exemplum Euathli, qui cerata mercede causarum agendarum ratione a Proutagora insigni eius artis magistro huc conditiois ne didicerat, ut ei merces tum deberetur, quum
prima inforo causam uicisset. Magister uo tempore mercedem petit, ex negantem discipulum
initas uocat. Vtitur autem aduersus eum arguumento: Debes mihi omnino mercedem siue uinis
103쪽
tum eguertit,hoc modo: Nihil tibi debeo ueuincam lue perdam.num si uinco,non debeo,quia a iudicibus non condemnors perdo ursus non daberiquia primum causam, ut inter nos conuenerarat, non uinco. Altera ex parte reprehenditur compserio c:Etiamsi causam perdum,nihil deo beo tibi.iudices enim me no pecuniae,sed ignorantis condemnabxnt. Enumeratio aut e reprehenditur, quum aliquod in ea membrum praeteritum est,hoc modo Q noniam habes hunc equum: cum aut emptione, aut haereditate, aut dono habeams, aut certe furto abstuleris, necesse est. si dica-mM domi nutum aut ex hostibus captum, totum argumentum infirmabimuα Reprehenditur et, am,quum aliquid ex membris negatis probam metui in eodem exempla poterit ostendi, equum haereditate uenisse,quod ille negauerat. Similis coninelucto reprehenditur,quum aliud sequipotest ex nostra propositione, quam quod ipsi uolumus: M,Si lux est, dies est.potest enim ex luna, uel ex igne lax esw.nes lux necessaria diem facit. Conoelusiones uero argumentorum omnium reprem
hendi possunt, si uel non esciant id quod propo
stum est, uel cauillatione,ambiguitatems esticis t. non efficiunt quod propositum est,hoc mos D:Si uenipes domum meam,uidissem te: non via di, ergo non uenisti. conclusio haec non necessa
104쪽
σ3 DE R ATION E sc RIB.rio sequitur nam potes uenisse clam me.Pm ambiguitatem concludunt urgumenta hoc modo, ut in eodem exemplo versemuri. Si uenisses domum, nidissem te:non uid ergo non uenisti non autem vidi,non quia non ueneris, aut clum me ueneris, sed quia caecuue sim in qua significatione tu meum argumentum non intelligebM. Per cauιllutionere,c: Quodno perdidist habes:non perdidisti caudam,ergo caudam habes. Atq; bis fere motis aragumentorusingula partes dissolui possunt. Toatum uero argumentum reprehenssitur,quum auperte fusum est:ut,Quicuns pecuniam contemnit, stultus est: Diogenes pecuniam contempsit. stultus igitur fuit. Aut quum tam nobis quam aduersari s couenit: ut, Qua causa considebam,breuis fili. Aut cum leuem excusatione praestrimuἡnt,si in mentem uenisset hoc,nunquam commisissem. Item quu remoturi Cy minus longinquas causas repetimus:ut,si lupiter rem cum Leda no habuisset,llium nunquam euersium filii Ietatem quuvem quampiam uel male definimus,uel male diuidimus. Donitio mala est, quae per proprium genus, Cr proprias differentias non sit . ut si uelim definire factiosium cive: Hic factiosus est qui maritus er inutilis ciuis est quae donitio non magis ad factio i , quam ad dissolutum pertinet. Item mala desinitio est, qui rem definiendam non omni ex
105쪽
LIBER LEexparte complectitur:uc Fortitudo est conis stantia in aduersis.quae definitio parte 'rutudian non tota complectitur.Mala uero diuisio est, quum plura vel pauciora quum πως sit, in ubra facimus.plura c: Tria hominem beatu redistant:uiri scientia, sapientia. In hac diuisi nesapientiam adiungere neceste non erat. nam uirtus er scientia sapientia complectunturin clara sic: Duo potifimu homines ad celera compellant , libido er auaricia. hic omissasiunt muruta:ut,ambitiosiuti,gloriae cupiditas, Cr alia.Reprehenditur etiam argumentu, quod uel dubia. vel inconuenientia , sibin Crisconuenientio probat. dubia:ut, No occidi hunc,quia neminem quam occidi,quum utrunq, dubium sit. Inconis uenientia: visiquissuumscelus magnorum uirorum exemplo tueatur. Item quum rem perspicuam pluribus uerbis clarum facimin:u si Orestens accusans,occibam ab eo matrem, quod perlicuoum est, coner ostendere. Item quum rem, de qua causa er controuersia est,tanquam concessum assumimM:u si Vlassem accusans,iniquum esse dicam, Aiacem'rtifimum hominem ab ignausiamo esse occisum: quod adhuc non constat. Item quum rem turpem Er iniquam, Cr indigna temo porriloco,personius commemoramus. Item quarem auditoribus inuisam prostrisin: ut si apud
106쪽
το DE RATIONE ScRIB. coelibes rem uxoria laude. Uel cum rem ab radiatoribus aut lictoribus factitata detestamur: ut si apud Annibalem perfidia,uel urbium expugnastionem detester. item quum eadem de re diuersi inconstanteri; loquimur: ut si quis amico tan tum beneuolentiae causa fauere se dicat, postea quam subiungat, sterare tamen se aliquod ex care commodum consequuturum.lila quoque argumenta uitiosa sunt,er facile confutantur,quae ad institutum omni ex parte accommodata no fiunt: utliptura polliciti,pauciora exequamur. ad inuitium plerans incidunt hi, qui in sacris aedis bus commorantur. e tribus enim partibus, quas in diuisione proponunt, tertiam plerunqueli quunt Item si quu totum debeamus probare,par tem tantum probemus:ut si quum omnes sienes a
uaros probare uelim,unum aut alterum auarum
fuisse ostendum. Item si omissa re, quae in iudici
um aut consultationem ueniet, alia praestramus,
uel demdamus: ut fi quis de bello gerendo dictui rus, pacem laudet: aut si quis ambitus accusatus, se fortifimum manu emper fusse definiat.Item' f res ipsas ex uitiis uituperamus:ut si quis ex uu
nius poetae viiijs totam poeticen detestetur Items laudare quempiam instituerimus, cr de stliciatate rius, no de virtute dicamus. Item si rem cum re ita comparauerimus, ut laudare alterum posese non
107쪽
LIBERI. τε se non putemus, nisi ulterum uituperauerimus quod pleris hac tempestate faciunt, qui laudare se hunc pontificem posse non putantinis antecessores vituperent. Item si quum de certa re dicendum sit, de communi σ toto genere dicamus: ut f iustitiam laudaturus, de ipso genere viri αtu dicam. His stre de causis argumenta reprehendi solent: quas quidem latius fortas explicaui, non solum quia vitiosam epistolumsed quia omisnia quoque scripta, atque adeo fermonem inunt vitiosum reddunt. Neque uero id tantum 'i, ut in aliorum scriptis haec uitia cognostamus ,M multo magis,ut ipsi caueamus. Reliquum erat iis confutatione,ut contra aduersarij argumentationem,aliam uel firmiorem,uetaque simam collocaremus:quod quide tum ad deliberationes, tum ad consolationes est maxime necessarium. Id', si quum aliquid aduersarij utile dicent esse, nos id quod destndimus,esse honestum di Minus: aut quod ita quibusdam, nos omnibus uel multis ut iis D, aut honestum, aut acceptum esse ostendamus.
Denis id optime sit illa, quum supra docuimus,
bonorum,malarums comparatione. Sed de confutatione sati .Nunc ad coclusionem trusamus.
De conclusione. Cap. X XVIII. conclusio est artificiosus terminus totius non orationis modo, std cuis uis etia materiae: quae aE nobis
108쪽
DE RATIONE sCRIB. nobis uri dicta, uelscripta est: in qua auditoris uel lectoris animum ad id quod uolumus, summani trabere nitimur. eius alia in oratione, alia in illati ratio es oratio enim unum aliquod sibi dicendum proponit, Epistola plerunque multa perscribitusta auditorem,haec lectorem habet. ita Iaiudicium plerans expectu haec nunquam: itati certis tantum loci id est quatuo conclusione uti potest in principio, fecundum narrationem,st udum si fimam argumentationem, in sene totius orations: baec multis cir incertis locis, hoc est ubicunq; aliqua materia finitur, concis sone uti potest. Quapropter neq; ita langa,ne que illa artificiosa conclusione utetur epistola,
ρ enim sit pluribus de rebus scribatur, aut Inegotia uel res leuiores contineat. Igitur si epiastola unica de re,nes valde longa,nes valde g ut scribatur, satis erit in conclusione, quod uel mus,exponere breui uel amplificatione, uel con inseratione adiectu: quibus de rebus paulo post dicemus. Sigrauior erit, pro qualitate materis conclusionem adhibebimus. Alia enim commearadatis,alia consolatio, alia simplex narratio con*clusionem habeat necesse est. Sin plura uelpra cepta,vel negotia continebit epistola, er infino gulis breui conclusione, er in fine omnium enumineratione aliqua erit utendum. Quod Ciceroμ ,
109쪽
LIBER I. N. est ad Lentulum in ea epistola, cutis initium est, Periucundae mihi fuerunt literae tuae. alte ita: Aecepisti quibws rebus adductus, quamq rem, caussanis defenderim: quid; meus in repub. sit pro mea parte cupessenda status . illud in omni epistola seruandum erit, ut ad ea quae diximus,conclussionem applicemin, Cr lectoris animum cum in caeteris partibus,tu in hac uel maxime nobis conaciliemus. Quoniam autem Cr enumeratione, eramplificatione, er commiseratione utitur interadum epistola,his de rebus fluminatim q*xdum ais tingemus,
Enumeratio Ut breuis earum rerum quaeria sunt, repetitio, quae a Graecis ara macrina diciturieu ita utemur in epistola, ut rerum tunatum cupita breuiter repetamus, ne res singulas langlim prosequamur, ut ad ea quae legit,untata auditoris reducatur, non redintegretur oratio. . Neque uero uno modo si per enumeratione ua. tendum est, sed varianda tum ratio, tum oratio,
ne uel asstrat lectori satietatem, uel artifch susticianem pariat quo nihil magis fugienda est. V
rietas autem comparabitur tum ex verbis, tum
ex sententi Ahoc modo:scripsi ad te de hue ex illare:habes quaestire cupiebas:haec habui,quae de hiser illis rebus ad refribere habes epiliolam brasi s ne
110쪽
DE RATIONE SCRIB. ne langam. quae quidem plurima legenti cr cogitanti occurrent. Oratio per introducta uel rent, uel personam, interdum enumeratione utitur:
ut,si relub. loqui posset haec et haec diceret:uut, pater ine iudicaret, quid diceret quum haec strobarentur sed bis modis ruri fime, uel nimis
Amplificatio est oratio ex communibus Iocis sumptu ad rem augendam, uel exuggerundam. Loci communes sunt, qui ad omnes causas accom modari possunt. hi plurimi fiunt. Nos paucos, Crud institutione nostilam maxime necessarios proferemus. Ex his primus ac praecipuus est ab autoritate Dei in primis,Cr eorum quos Sanctos παpellamus, inde Pontificum, regum, Cr princi pum,ciuitatum,popullarum, magistratuum,praterea sapientum,iurisconsultorum, legum, χα rarums tum personarum,tum re rum, quae fuit linam inter homines autoritatem habent: quum ostendimu3, quid de re,de qua agimus, sinserint, dixerint ficerint,eurauerint. A lius est locus, per quem ostendimus, ad quos rares pertineat, utruad omnes,m ad superioreiae quibus modo dixis
mus.an ad pares amore, ortunis,corpore ranaa inferiores aetate,fortuna, eteri s rebM: rursus